Ullut ataatsimiiffiusut arfersaneq arfineq pingajuat, sisamanngorneq 25. oktober 2001, nal. 15:20

Oqaluuserisassani immikkoortoq 51

Nunatta Naalagaaffeqatigiit Danmarkip iluani arfanniarnermi politikkeqarnikkut annertunerusumik politikkeqarlunilu oqartussaaffeqarnerulernissaa anguniarlugu danskit Naalakkersuisuinut isumaqatiginninniarnissap aallarnisarneqarnissaa pillugu aalajangiiffigissassatut siunnersuut.

(Johan Lund-Olsen)

(Siullermeernera)

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuata Tullia, Siumut.

 

Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit.

Aap qujanaq. Tassa Kalaallit Nunaani Inatsisartut suleriaasaannut § 32, immikkoortoq 1 naapertorlugu matumuuna aalajangiiffigisassatut siunnersuut imaattoq saqqummiutissavara. Tassa nunatta naalagaaffeqatigiit Danmarkip iluani arfanniarnermi politikkeqarnikkut annertunerusumik sunniuteqarlunilu oqartussaaffeqarnerulernissaa anguniarlugu nunatta Naalakkersuisui danskit naalakkersuisuinut isumaqatigiinnialereeqqullugit Inatsisartuni peqquneqassasut. Taanna imaattunik tunngavilersorpara.

 

Ilisimaneqartutut nunarput aammalumi savalimmiormiut ullumikkut arfanniarnertik pillugu Naalakkersuinikkut kisimiillutik oqartussaaffeqanngillat tassami arferit angisuut eqqarsaatigalugit Danmarkip naalakkersuinikkut oqartussaaffik tamanna tigummimmagu. Arfanniarnermut ataatsimiititaliarsuarmut nunarput savalimmiormiullu Danmarkip siulersorlugu aallartitaqarfigititaannut ilaaginnarpugut naak danskit arferup neqaannik pisariaqartitsigatillu nerisaqartuunngikkaluartut.

 

Inuiaat kalaallit savalimmiormiullu qangaaniilli arfanniartuupput tamakkiisumilli naalakkersuinikkut oqartussaaffeqarfiginagu.

 

Piffissanngorsorivara pissutsit maannakkut iluatungaanut saatissallugit, sooq Danmarki danskillu arfanniartuunatik uagut savalimmiormiullu pinngitsoorsinnaanngisatsinnut oqartussatittuassavagut. Naalagaaffeqatigiit Danmark, nunatta kiisalu savalimmiormiut arfanniarnermut kommissæriat sooq nunatsinneersuusinnaanngila, aamma sooq arferup neqaanik naalagaaffeqatigiit iluanni suleqatigisinnaassanngilagut.

 

Pissutsit naammagiinnarsinnaajunnaarpagut. Taamaattumik siunnersuutigivara Inatsisartut nunatta Naalakkersuisui peqqussagaat danskit naalakkersuisuinut isumaqatiginniuteqassasut nunarput arfanniarnermi siunissami annertunerusumik sunniuteqarlunilu oqartussaaffeqarnerulersinnaaqqullugu.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Johan Lund-Olsen marlunnik apeqquteqarpoq tassa arfanniarnermut tunngasutigut kalaallit sunniuteqarnerulernissaat aammalu aappaatut arferit neqaannik nioqquteqarneq pillugu. Siullermut tunngatillug arfanniarnermut tunngasutigut kalaallit sunniuteqarnerulernerat tassa arferit mikisut eqqarsaatigalugit uagut nammineq oqartussaavugut.

 

Nunarput nammineerluinnarluni NAMMCO-mut Atlantikup avannaani miluumasut imarmiut pillugit ataatsimiititaliami taavalu JCNB-mullu qilalukkat qaqortat qernertallu pillugit nunatta Canadallu ataatsimoorlutik ataatsimiititaliaat taamak taaguuteqartoq aallartitaqartarpoq. Taavalu arferit angisuut pillugit IWC-mi nunat tamalaat arfanniartarneq pillugu ataatsimiititaliarsuanit taaneqartartoq tunngaviatigut taanna malittarisassiortartuuvoq.

 

Aningaasarsiutigalugu arfanniartarneq pillugu nunarsuarmioqatigiit isumaqatiinnginnerat pissutigalugu IWC taamaallaat inuuniutigalugu arfanniarnermut pisassiisarpoq. Aammalu soorlu nunatsinnut. 1980-ikkullu qiteqqunneraniit iluanaarniutigalugu arfanniarnermut pisassiisoqarneq ajorpoq.

 

IWC pillugu convention-imi kunngeqarfimmut tamarmut atuuppoq. Taamaammallu aallartitat tassaasarput Kalaallit Nunaata Savalimmiut aammalu Danmarkip sinniisui. Soorlu naalagaaffiit peqatigiiffianni kunngeqarfiuttaaq ataasiusumik aallartitaqarfigisartagaani aallartitat isumaq ataaseq taamaallaat avammut saqqummiuttarpaat.

 

Kunngeqarfiup isumaa najoqqutassiamik tunngaveqartarpoq najoqqutassiarlu taanna suliarineqartarpoq Kalaallit Nunaata Savalimmiut Danmarkillu peqataaffigisaanninik. Najoqqutassiaq taamaattoq assorujussuaq sukumiisuusarpoq. Ilitsersuutip taamak sukumiititigisarneranut pissutaavoq ukiut ingerlaneranni Kalaallit nunaata aammalu Savalimmiut isumaat illuatungaanilu avatangiisinut ministereqarfiup tassa Danmarkimi tassa arfanniarnermut akerliusunut tusarniartartuusup isumai amerlaqisutigut naaperiartinneqartarsimammata. Kunngeqarfiup iluani isummat assigiinngitsut nunarsuarmioqatigiit isumaqatigiinnginnerannut assingusarput taamaattorli saakkukinnerusarlutik.

 

Taamaammat najoqqutassiakkut isummannik naapitseriartitsisarneq oqaatigineqarsinnaavoq IWC-kkut aalajangiunneqartartunut maligassaasoq. Kalaallit arfanniartarnerannut tunngasutigut naalakkersuisut isumaat ilitsersuutikkut tamakkiisumik tapersersorneqartarpoq. Namminersornerullutik Oqartussat allaffissorneranni ukiut tamaasa arfanniartarnerput pillugu IWC-mi siumut allakkiaasartut assut nukissanik atuiffiusarput. Allaaserisat tamakku amerlanertigut Namminersornerullutik Oqartussanit saqqummiunneqartarput aammalu Namminersornerullutik Oqartussanit IWC-mi suleqatigiissitat apeqquterpassuinut akissuteqartuusarlutik.

 

Naalakkersuisut isumaqarput kalaallit IWC-mi sulinerat kalaallit arfanniartarnerata nunani allani naalakkersuisunut soqutigisaqaqatigiinnullu allani annerusumik isornartorsiorneqarneq ajornerannut tamanna pissutaaqataalluinnartoq. Tassa savalimmiormiut niisarnarniartarnertik pillugu pineqartarnerata paarlattuanik taakkumi isornartorsiorneqartaqaat. Ilaatigullu allaat savalimmiormiut aalisakkanik tunisassiaat pisiariumaneqarunnaartarlutik.

 

Taamaattorli IWC-mut aallartitat ukiumoortumik IWC-p ataatsimiinnerani suliarisartagaat Kalaallit Nunaannut imaluunniit savalimmiunut tunngasuuneq ajorput. Piffissap annersaa nunarsuarmioqatigiit assortuunnerannut ilisarnassusia atorneqartarpoq. Tassa ilaat arfanniarneq ikiliartuutaanngippat akuerineqarnissat illersortarlugu ilaasalu arfanniarneq ikiliartuutaassanngikkaluarpalluunniit akuerineqartariaqarsorisarnagu.

 

Kunngeqarfiup isumaasa IWC-mi ilaasortanut allanut 41-nut sunniuteqarsinnaassusiannut aallartitat siuttuata tassa arfanniarnermi kommissærip IWC-mut ilisimasaqassusia apeqqutaalluinnartarpoq tassanimi suleriaatsit nunat tamalaat suleqatigiiffiinit allanit allaalluinnarmata. Akerlianilli aallartitat siuttuata kunngeqarfiup isumaasa imaatu aalajangersinnaaneq ajorpai. Arfanniarneq pillugu kommissærit najoqqutassat sukumeeqisut pituttorsimaffigisarpai. Aammalu arfanniarnermi kommissæri taamak pituttorsimatigissaaq tassa taamatut pitortorsimajuartigissaaq Namminersornerullutik Oqartussani imaluunniit Savalimmiunit Naalakkersuisunit pisuugaluaruni.

 

Ullumikkut arfanniarnermi kommissæriusoq nunanut allanut ministereqarfimmi atorfeqarpoq. Taassumap sulilluarneratigut Kalaallit Nunaata tikaagullittassai 1990-kkut qiteqqunneranni 50-t missaaniittarsimagaluarlutik ullumikkut 200 pallissimavaat.

2002-mi IWC Kalaallit Nunaata pisassai nutaami aajangersassavai. Tassa massakkut taamaallaat ukiut tallimakkaarlugit tamanna pisarpoq. Arfanniarnermi kommissæriusoq aamma massakkut IWC-mi siulittaasup tulliatut qinigaasimavoq IWC-llu suleriaasiani aaqqissuussinermi peqataasarluni. Naalakkersuisut isumaqarput naleqqunnavianngitsoq 2002-mi IWC-p ataatsimiinnissaa sioqqullugu arfanniarnermik kommissærip taarserneqarnissaanut apeqqutip saqqummiunneqarnissaa.

 

Namminersorneq pillugu isumaqatigiissitap 2000-imi aprilimi Naalakkersuisut inassuteqarfigai danskit naalakkersuisui saaffigeqqullugit arfanniarnermut kommissæriusup nunanut allanut ministereqarfimmeersup suleqatissaanik kalaallimik atorfinitsitsinissaq pillugu. Kalaallip atorfeqartuusup IWC-mi sulinermut sungiussitinneqarnissaa tunngavilersuutaavoq isumalioqatigiissitaq isumaqarpoq arfanniarnermut kommissærip siunissami maani nunatsinniit aallaaveqalernissaa anguniagassaasariaqartoq.

 

Taamaammat namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitap siunnersuutaa Johan Lund-Olsenip siunnersuutaanit ungasinnerusumut isigisuuvoq. Taamak pisoqarpat Namminersornerullutik Oqartussani sulisut ukiualunni sulinertik nunanut allanut atussavaat. Sulinerullu annersaa Kalaallit Nunaannut toqqaannartumik attuumassuteqassanngilaq.

 

Naalagaaffeqatigiit iluani oqartussaanerup ataatsimiinnerani tassa statsministerip aammalu savalimmiut naalakkersuisuata siulittaasuata peqataaffigisaannik Kalaallit Nunaanni IWC-mi sunniuteqarnerulernissaa aamma saqqummiuppara issaannaq, Qassiarsummi.

 

Tamatumalu inerneraa suleqatigiissitat nunanit taakkunannga naalagaaffeqatigiinnermut ilaasunik aallartitanik inuttaqartut pilersinneqarnerat. Taakkulu kunngeqarfiup IWC-mut aallartitaasa allatut inissitsiternissaanut isummat oqallisigissavaat.

 

Aappassaanik naalagaaffeqatigiinnerup iluani sooq arferup neqaannik nioqquteqarsinnaanngilagut? Johan Lund-Olseni aamma taamatut apeqquteqarpoq. Tikaagulligit neqaat mattaa orsuilu atuinitsitut killimilimmik Kalaallit Nunaanniit savalimmiuniit aammalu Danmark-imit nammineq atugassanngorlugit nassiunneqarsinnaapput. Aamma oqaatigineqarluni tunissutit iluanaarniutaassanngitsut. Tassa tunissutitut killilimmik nassiussaagamik. Kalaallit Nunaanniit Danmarkimut iluanaarniutigalugu arferit neqaannik nioqquteqarsinnaannginnermut marluk pissutaapput.

 

Pissutaasut aappaat tassaavoq IWC-p uagutsinnut arfattassiisutigisartagai inuuniutigalugu pisassiissutitut taaguuteqarnerata. Tassa imaappoq IWC-p akuersaarai Kalaallit Nunatsinnut arfattassiissutit nammineq nunatsinnut neqissaqarniarnitsinnut atorneqarsinnaanerat. Kalaallit Nunatsinniit iluanaarniutigalugit arferit neqaannik avammut tuniniaasoqassappat taava IWC-p arfanniarneq iluanaarniutigineqartutut isigissavaa. Oqaatigineqareersutut IWC iluanaarniutigalugu arfattassanik pisassiineq ajorpoq.

 

Arfanniarneq arfernik ikiliartortitsinerussanngikkaluarpalluunniit allatut oqaatigalugu iluanaarniutigalugu arferit neqaanik avammut tuniniaanerup kingunerissavaa Kalaallit Nunaata IWC-mit pisassinneqartarunnaarnera. Kiisalu aalisakkat raajallu pisarisartakkattalu, pisarisartakkavut tuluit nunaannit Tysklandimit USA-millu pisiariumaneerunnerat kingunerissallugu.

 

Pissutaasut aappaat tassaavoq Danmarkip EU-mit ilaasortaaneratigut tamatumanissaaq niuerneq naalagaaffeqatigiinnerup iluani aporfissaqarmat. Danmarkimut arferup neqaanik eqqussisoqassappat taava EU-p uumasunik nungutaaqqajaasunik niuerneq pillugu konventionimik malitseqartitsilluni malittarisassaatitaa atuutissapput. Aammattaaq Kalaallit Nunatsinni tunisassiorfeqanngilaq uumasut nakorsaanit EU-p malittarisassai naapertorlugit avammut tuniniaanissamut akuerineqarsimasunik.

 

Apeqqut taanna aammattaaq 2001-imi septemberimi naalagaaffeqatigiinnut ataatsimiinnerani saqqummiuppara. Tamatuma kingunerisaanik suleqatigiissitat allat pilersinneqarput. Taakkulu savalimmiormiut kalaallillu nerisassaataasa savalimmiormiut kalaallillu Danmarkimiittunut eqaannerusumik tunineqarsinnaanerat siammarterneqarsinnaanerallu misissussavaat.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuata Tullia, Siumut.

Qujanaq. Maannalu partiit, Kattusseqatigiit attaviitsullu oqaaseqartussaat oqaaseqassapput, siulliussaaq Lars-Karl Jensen, Siumut.

 

Lars-Karl Jensen, Siumup oqaaseqartua.

Siulliullugu oqaatigilaassavara agguaanneqartuminngaaniit kisianni oqaaseqatigiit allanngornagit oqaasissakka iluarsiiffigilaarakkit.

 

Inatsisartuni ilaasortap Johan Lund-Olsenip Inuit Ataqatigiinneersup aalajangiiffigisassatut siunnersuutaanut issaasalerlugu apeqquteqaatitut ilusiligaanera tunngaviginerullugu Naalakkersuisut tassunga akissuteqaataat ersarimmat Siumumiit iluarisimaarluinnaratsigu oqaatigeqqaatigeqqaassavarput. Siumumiit pingaartipparput nunatta arfanniarsinnaatitaanerata attatiinnarneqarnissaa sapinngisamik annertusarlugu piujuaannartitsinissamillu anguniagaqartuarnerput mianeralugu inuiaqatigiinni neqissaqarniarnitsinnut iluaqutaasumik ingerlanneqassasoq.

 

Maannakkut arfattassiissutaasartut amerlassusaat neqinut atuinitsinnut sanilliutissagaanni tikaagulliit atuisunit piumaneqarnerusut qiviaraanni maannakkut taakkuninnga pisassiissutaasartut amigarnerat tikkuarneqarsinnaavoq.

 

Siumut isumaqarpoq arfanniarnermut ataatsimiititaliarsuarmi ullumikkut sinniisoqarneq siulersortaasutullu inissisimaneq qanoq naalagaaffeqatigiinnerup iluani ullumikkut inissisimanersoq Naalakkersuisut ersarissumik nassuiaatigigaat. Tamannalu apeqquserniarneqassappat isumaqarpugut savalimmiormiut paaseqatigeqqaarniarneqartariaqartut nunat avannarliit killiit politikkikkut suleqatigiiffiat aqqutigalugu.

 

Neqissaqarniarnikkut avataaniit eqqussukkat killilersungaarnissaannik nunattalu iluani neqissaqarniarnikkut imminut pilersorsinnaanerup annertusarneqarnissaanik anguniagaqarneq Siumumiit anguniartuarparput. Tassami aamma tassani aamma arfattassat amerlineqarnerisigut nunani allani neqinik eqqussuineq killilersimaarneqarsinnaammat.

 

Taamatuttaaq arajutsisimanngilarput nunanut allanut arferit neqaannik nioqquteqarneq arferit eqqissisimatitaanissaat pinerullugu killilersuiffigineqartoq. Maannakkut arferit qanoq amerlatiginerannik sukumiisumik takussutissiortoqarnissaa misissortariaqartoq Siumumiit isumaqarpugut. Piujuaannartitsinissarlu uagut pingaartitarput aallaavigalugu periarfissaqalissappat arferit amerlarnerusut pisarineqarsinnaanerat aqqutissiuunneqartariaqartutut aamma isumaqarfigalutigu. Taamatuttaaq Siumumiit isumaqarpugut killeqaraluartumik arfernut nungutaanissamik aarlerinanngitsunut aningaasarsiorneq aqqutigalugu arfanniarneq periarfissarsiuuttariaqartoq.

 

Tamanna nunat tamat arfanniarnernut ataatsimiititaliarsuarni paaseqatigiiffigisinnaasaattut isigalutigu. Maannakkut nunarsuaq tamakkerlugu arfanniarnermut ataatsimiititaliarsuaq danskit nunanut allanut ministeriaqarfia aqqutigalugu kalaallit peqataaffigisarparput. Tamannalu aqqutigalugu arfattassat amerlanerulersinnaanissaat Naalakkersuisut qulakkeerniartariaqaraat Siumut isumaqarpoq.

 

Naalakkersuisut saqqummiussaatigut takusinnaavarput kalaallit savalimmiormiullu nerisassaataasa inuiaqatiminnut Danmarkimi najugaqartunut tunisinnaanerat anguniarlugu suleqatigiissitamik pilersitsisimasut. Isumaqarpugut tamanna ilanngullugu anguneqassappat arfanniariaatsitta allanngortittariaqarnissaa avaqqunneqarsinnaanngitsoq. Neqit avammut nioqqutissiaasussat inuussutissalerinikkut tunngasutigut annertuumik illersorsinnasumillu piumasaqaatitaqartussaasut nalunnginnatsigit.

 

Taamaattumik tamatumap sulissutigineranut ilanngullugu Naalakkersuisut piumaffigaagut suliniutinut ilanngullugu maannangaaq aallartittumik angallatit qanoq ittut arferit neqaannik nioqqutissiornissamut piumasarisaasunut atugassat misissuleriissagaat arferit neqaannik nunatta avataanut nioqqutissiorsinnaaneq aqqutissaqalissappat aamma tamakkua siumut upalungaarsimaffiginissaat pisariaqartutut isumaqarfigigatsigit.

 

Siumumiit taamatut oqaaseqarluta siunnersuuteqartup tassungalu Naalakkersuisut akissuteqaataat oqaaseqarfigivarput.

 

Augusta Salling, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap Johan Lund-Olsenip aalajangiiffigisassatut siunnersuuteqarnermini tunngavilersuutai tunngaviatigut paasilluarsinnaavagut. Taamaakkarluartoq Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqaataa pissusiviusunik saqqummiisoq Atassummiit taperserniarparput.

 

Tassami IWC pillugu konventioni kunngeqarfimmut tamarmut atuuppoq. Paasisagullu tunngavigalugit isumaa avammut saqqummiussassaq isumaqatigiinniarnernik annertuunik nassataqartarsimavoq. Tassa Kalaallit Nunaata savalimmiut aammalu Danmark-ip sinniisuisa akornanni.

 

Atassummiit maluginiarparput Naalakkersuisut Siulittaasuata ullumikkut arfanniarnermut kommissæriusoq assut nersualaarmagu. Taassumap sulilluarnermigut nunatsinni tikaagullittassat qaffatsinneqarnissaat angusimammagu. Taamatullu Atassummiit maluginiarparput massakkut kommissæriusoq aamma IWC-mi siulittaasup tulliatut qinigaasimasoq. Taamaalillunilu IWC-p suleriaasianik aaqqissuussinermi peqataasarluni.

 

Qulaani tariikkavut tunngavigalugit Atassummiit Naalakkersuisut isumaqatigaagut naleqqunnavianngitsoq 2002-mi IWC-p ataatsimiinnissaa sioqqullugu arfanniarnermut kommissærip taarserneqarnissaanik piusaqalissalluni.

 

Atassummiilli qilanaaralugu utaqqissavarput suleqatigiissitaliarineqarsimasup nunanit naalagaaffeqatigiinneersunit inuttaqartinneqartup kunngeqarfiup IWC-mut aallartitaasa allatut inissitsiternissaanut isummat pillugit naammassisaqarsimaleruni saqqummiussaqarnissaa. Sooq arferit neqaat imaaliallaannaq Danmark-imut nioqqutigisinnaannginnerigut Naalakkersuisut Siulittaasuata akissuteqarnermini ersarissumik oqaaseqarfigereermagu Atassummiit tamakkiisumik taperserparput.

 

Atassummiit iluarisimaarparput Naalakkersuisut Siulittaasuata kalaallit nerisassaataasa kalaallinut Danmarkimiittunut eqaannerusumik tuniniarneqarsinnaanerat pillugu suliniuteqarluni aallartissimammat. Tamannami Atassutip pisariaqartinneqavissutut isigaa.

 

Soorlumi aamma pingaaruteqartoq suli ullumerniit killilersugaannginnerusumik ilaquttanut ikinngutinullu Danmarkimi najugaqartunut kalaaliminernik nassiussisinnaanerup aqqutissiuunneqarnissaa. Taamaattumik Atassummiit Naalakkersuisut kaammattussavagut apeqqut tamanna suli malersuataarluarneroqqullugu timitalimmillu angusaqarfigeqqullugu. Taamak oqaaseqarluta Naalakkersuisut akissuteqaataat tamakkiisumik taperserparput.

Qujanaq.

 

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Nunat tamalaat arfanniarnermut aqutsinermut isumaqatigiissutaat tunngavilerneqarnera aallaavigalugu nunat tamat arfanniarnermut ataatsimiititaliarsuat 1948-mi aallartinneqarmat Danmarki naalgaaffinni siullerpaanut ilaalluni ilaasortanngorpoq. Taamanerniilli naalagaaffiup nunatta soqutigisai saqqummiuttarpai. Namminersornerullunilu oqartussaaneq eqqunneqarmat nunarput immikkut arfanniarnermut ataatsimiititaliarsuarmut ilaatitaqarluni ataatsimeeqataasalerpoq.

 

Arfanniarnermi ataatsimiititaliarsuarmi arfanniarneq pinerujunnaarlugu misigissutsit tunngavigalugit eqqissisimatitsiniarneq pingaarnerutillugu ataatsimiititaliarsuullu isumaa tunngavialu uniorlugu 1970-ikkut naajartorneranni aamma 1980-ikkut aallartinneranni tunngavigineqarnerulersimanera tunngavigalugu Kalaallit Nunaanni aalisartut piniartullu kattuffiat peqataatitaqalernissamut tamaviaaruteqarnermigut Namminersornerullutik Oqartussat aallartitaanut ilaalluni 1987-imiit peqataatitaqalerpoq.

 

Misigissutsit tunngavigalugit eqqissisimatitsiniarnermut ingasattajaartumik uumasut piginnaatitaaffiit pillugit suliniaqatigiiffiit pinngortitamilu illersuiniaqatigiiffiit nunanut illersuinissamut isumalinnut sakkortuumik sunniiniartarnerat 1970-ikkunnili ingerlanneqarnikuuvoq. Tamanna puisit amii aammalu ameerniarnitta ajoquserneqarneranik takutinneqarnikuulluni.

 

Oqaatigineqartarpoq ullumikkut nunat illersuiniat ilaat taakkuummata siusinnerusukkut arfanniarnermik atuipilunnikuusut imaluunniit arfanniarnermik ingerlataqarnikuunngisaannartut. Ataatsimiititaliarsuup ataatsimiitttarnerini kunngeqarfiup isumaa najoqqutassiami tunngaveqartoq nunanut allanut ministereqarfimmi ukiup ingerlanerani arlaleriarluni ataatsimiissutigineqarluni piareersarneqaraangat nunatsinniit atuisut kattuffiat peqataatitaqarnissaminut periarfissaqangaartanngilaq.

 

Taamaattumik Inatsisartunut ilaasortap Johan Lund-Olsenip siunnersuutaa paasinarpoq. Apeqqutigineqaramimi naalagaaffeqatigiit arfanniarnermi kommissæriat sooq nunatsinneersunnginnersoq.

 

Kommissæreqartitsilernikkummi atuisut kissatigisaat qularnanngitsumik tusaaniarneqarnerullutik annertunerusumik illersorneqarnissaat ilimanaateqarmat. Taamatuttaaq nunat arfanniarnermik ingerlataqartut annertunerusumik suleqatigilersinnaassagaluaratsigit. Tamatumani arfernik pisanik nunanut allanut niueruteqarsinnaaneq aamma qipoqqarniarsinnaanerup qangali nunatsinnin atuisuniit kissaatigineqartup ammaaffigineqarsinnaanera eqqarsaatigalugu. Naluneqanngilarmi Danmarkip pissutsit taakku tunuarsimaarfigisarai. Danmarkip nunanut allanut ajortumik isigineqalernissaa ernumassutigineqartarmat.

 

Aammattaaq uumasunik misissuisuniit nunatsinneersunit annerusumik atugaqalersinnaaneq eqqarsaatigalugu. Naluneqanngilarmi nunat arfanniarnermik ingerlataqartut uumasunik misissuisitaminnik qanoq annertutigisumik iluaquteqartartut. Taakkuami nunaminni pissutsit qanimut malinnaaffiginerisigut nalilersuilluarsinnaanerminnik arfanniarnermut soqutigisavut illersorniarlugit nunat tamalaat akornanni isumaqatigiinniartarnerni arfanniat kattuffiat tassali KNAPK toqqaannartumik ilaatitaqartarnera pissusissamisoortutut isigaarput.

 

Taamaattumillu Inuit Ataqatigiit aamma kaammattuutigissavarput Naalakkersuisut suleqatigiissitaliaminni KNAPK aamma sinniisuutitaqarnissaa aaqqiivigeqqullugu. Inuit Ataqatigiit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput nunarsuarmioqataasutut toqqaannartumik uatsinnut sunniuteqarsinnaaneq aalajangersaaviusartuni toqqaannartumik ilaatittuartariaqaripput.

 

Tassami inuuniarnitsinnut arferit imaanilu miluumasut allat naalagaaffeqatigiinnerup iluani immikkooruteqarnitsinnut tunngaviulluinarput. Aammalu imaani miluumasut silamiut oqaluttuarisaanitsinni kinaassutsitsinnut ilaasutut isigiuarlugit atugarisuuvagut. Pinngitsoorsinnaanngilagut atorluarneqartuarnissaallu siunissamissaaq suli toqqaanarnerusumik sunniuteqarfiginissaat pisariaqarluni.

 

Nunarput savalimmiullu EU-mut ilaasortaanngilagut. Danmarkili ilaasortaammat naalagaaffeqatigiinnerup iluani arferup neqaanik nunatta savalimmiullu akornanni toqaannartumik niueqatigiissinnaanata. Ajorinngilarput kalaaleqatitsinnut Danmarkimi najugaqartunut arferup neqaanik siunissami maannamiit akornusersorneqanngitsumik nassiussisinnaalissagutta kissaatigivarpulli aamma savalimmiormiut nunarpullu akunnitsinni arferup neqaanik iluaquteqarsinnaanissamik aaqqiisoqarnissaa oqaatigeriikkattummi nunarput savalimmiullu EU-mut ilaasortaanngilagut.

 

Taamaattumik Inuit Ataqatigiit nuannaarutigalugu Naalakkersuisuisut arfanniartarnitsinnut soqutigisavut pillugit naalagaaffeqatigiit iluanut oqartussaaffigineqarnerat pillugu suleqatigiissitaliornikkut qulaajarniarlugit suliniuteqalersimanerat tungitsinninngaaniit taperserparput. Taamatut oqaaseqarluta aalajangiiffigisassatut siunnersuutip suliamut aallartereersimasumut ilanngullugu ingerlanneqarnissaa inassutigaarput. Taamatullu suleqatigiissitamut pilersinneqarsimasumut KNAPK-p sinniisoqarnissaa kaammattuutigalutigu.

 

Mads-Peter Grønvold, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.

Kattusseqatigiinniit pineqartoq misissoreerlugu siullermeerneqarnerani imatut naatsumik oqaaseqassuugut. Siunnersuuteqartoq Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit, Kattusseqatigiinniit taamatut siunnersuuteqarnerani taperserparput. Soorlu siunnersuuteqartup oqatigigaa ukiuni kingullerni nunatsinni arfanniarneq annertuumik ingerlanneqartoq.

 

Nunatsinni neqissaqarniarneq eqqarsaatigalugu arferit neqaat nunatsinni pinngitsoorneqarsinnaanngitsut oqartoqarsinnaavoq. Taamaattumik Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut tulluartuussagaluartoq arfanniarnermut tunngasunik isumaqatigiinniarnermut nunatsinniit siunissami isumagineqartalersinnaappata.

 

Isumaqatigiinniarnerit nunatsinni isumagineqartalersinnaappata. Danskit arfanniarnermik ingerlataqanngitsut sooq arfanniarnermut oqartussaatitaassappat nunarput sinnerlugu? Taamatut naatsumik oqaaseqarluta Kattusseqatigiinniit siunnersuuteqartup isumaa taperserparput.

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Siunnersuut tusaannarlugu kalaallip siutaanut tusarneraluarpoq. Ilumummi eqqumiiginarmat nuna arfanniarnermik sammisaqanngivissoq siuttuutillugu nunat marluk arfanniarnermik ukiorpanni ingerlaqarsimasut Atlantikup avannaaniittut arfanniarneq pillugu isumaqatigiinniartarmata.

 

Qallunaat nunaata isumaginiarsaraatigut ingerlaniartilluta tutinerlussanngitsugut. Danmark-imut nunatsinnut savalimmiunullu silarsuarmut niuernikkut akornusiisinnaasumik. Akissuteqaammi oqaatigineqartoq kalaallit sunniuteqarnerulernerat tusarneraluarpoq. Naalakkersuisulli Siulittaasuata siunnersuuteqartup observatørimik taasai tassa Kalaallit Nunaanniit aamma savalimmiuneersut nammineerluinnarlutik oqarta aallartitatut taagornerpai. Nunat pingasuullutik avammut ataasiusumik aallatitaqassagunik isumarlu taamaallaat ataaseq avammut saqqummiunneqassappat nalunagu pingajuat arfanniarnermik sianigisaqanngivissoq ikinnerussuteqartoq aalajangiisuutinneqartuartutut eqqarsaqqajaanarpoq.

 

Akissuteqaalli qanganiilli sammiuvakkamut tunngasunik oqariartuutilik ilikkalersimannguatsiarparput. Aamma akissuteqaatip imai eqqarsaatigalugit.

 

Uumasunik eqqissisimatitsiniaqatigiiffiit misillerfigisaqaagut. Taakkununngali nukkersaassalluta sapiiserpallaassaagut pingaartumik avammut tuniniaasarnerput nunatta aningaasatigut pinngitsoorsinnaanngilluinnagaa eqqarsaatigissagaanni.

 

Kommissærip kalaalinngorsarnissaa imaluunniit kalaallimik ilinniartitaqassanersoq savalimmiormiuusariaqarneraluunniit naak pilerinaraluartoq akissuteqaatikkut erserpoq nukinnik amerlanerusunik kinguneqarpianngitsumillu asuli atuiffiulussinnassasoq.

 

Arfanniarnerup tungaa tamaat isigalugu allatut ajornarunarpoq avammut nukkersaasalluni. Tamannalu ajoraluartumik nunatsinnut kinguneqarnerluinnassalluni. Ukuli pisarisartakkagut nunatsinniinnavik atorneqarnissat immaqa suli annerusumik oqallisigineqartariaqassaaq. Nunat tamarmik nerisannaaqarput. Tassa nationalretinik taaneqatartunik. Tamannalu aamma tunngavigalugu allanit eqqumiigineqarsinnaanngilaq kalaallit ima tusind-tilinnit amerlassuseqarlutik nunaminnit qimagusimasut Danmarkimiittut iluanaarniutaanngitsumik ussigassinneqartarnissaasa pingaaruteqarnerat erseqqissaavigiuassallugu.

 

Erseqqissartuassallugu neqit nassiussat pajugutaaneri tuniniagassaanatillu iluanaarniutaannginneri. Tamatumalu aamma nakkutigineqarluartumik ingerlanneqarsinnaanera. Avataaniit pasillersinnasut nunat allat aamma nakkutiginninnermi suleqataaqqullugit qaaqquneqarsinnaapput. Isertussanngilara Norgep Islandillu avammut iliuuserisartagaat ilaannilu Japanimit illerneqartartut assut ilaatigut ilaaqquffigerusuttaraluarakkit. Nunalli namminersuittup tassa Danmarkip suluisa ataaniitilluni avammut nukkersaarneq aqqutissaanngitsutut misigiuartarlugu.

 

Allatut ajornartumik akissuteqaat isumaqatigisariaqarlugu misigisimavunga, kisiannili aamma naggataatigut oqaatigiumallugu arfanniarnermut ataatsimiigiartillugit aallartitarisartakkagut imaannanngitsukasiupput. Suliaq taamak ajornasaarunneqartigigaluartoq pisassatsinnik amerlisitsisarnerat eqqarsaatigalugu isumaqarluinnarama tamatumuunakkut aamma taakku nersorinnissummik tunilaartariaqartut.

 

Johan Lund-Olsen, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq. Siullermik Naalakkersuisut Siulittaasuata, partiit Kattusseqatigiit, Otto Steenholdt-illu oqaaserisaanut qujaqqaassaanga.

 

Misigisimavunga, uani siunnersuutiga, aalajangiiffigisassatut siunnersuutiga taanna ajattorneqavissorsuunngitsoq. Aammalu aamma paaseqatigiiffigineqarsinnaasoq. Tassami siunnersuutiga una Inatsisartut allattoqarfiannut tassa tunniussimavara augustip 19-anili. Tassa Naalakkersuisut Siulittaasuata statsministerip aammalu savalimmiormiut lagmandiata ataatsimeeqatigiinnissaat sioqqulluguli.

 

Taamani soorunami ilisimasimanngilara rigsmødemi, tassa naalagaaffeqatigiit siuttuisa ukiumoortumik naapeqatigiinneranni aamma arfanniarnemut tunngassuteqartut aamma eqqartorneqartussaasut. Taamaammat tassa siunnersuuteqarpunga aammalu siunnersuutigisimavara nunatta naalagaaffeqatigiit Danmarkip iluani arfanniarnermut politikkeqarnikkut annertunerusumik sunniuteqarlunilu oqartussaaffeqarnerulernissaa anguniarlugu nunatta Naalakkersuisui danskit naalakkersuisuinut saaffiginnissuteqassasut, kisianni tassa qujanartumik oqaatigeriikkattut siunnersuutima tunniunneqareernerata kingorna, tassa taakkua Naalakkersuisut siuttui naalagaaffeqatigiinnermi tassa ukioq manna september-imi ataatsimiissimapput. Tamannalu tusariikkatsitut ukioq manna kujataani tassa Qassiarsummi ingerlanneqarsimavoq. Tassanilu aamma arfanniarmmut tunngasuteqartut annertuumik sammineqarsimapput. Isumaqatigiittoqarsimavorlu suleqatigiissitaliortoqassasoq, suleqatigiissitat marluk.

 

Taakkulu naatsorsuutigisariqararput aamma inassuteqaateqarumaartut aamma maani Inatsisartuni malinnaffigiumaagassatsinnik. Taamaammat taanna naammagisimaarpara kisianni aamma oqaatiginngitsoorusunngilara una tassa pingaartorujorujussuummat nunatsinni aamma arfanniarnemik ingerlataqartut tassa kattuffitsik aqqutigalugu KNAPK aamma suleqatigiissitani taakkunani peqataatinneqarnissaa kissaatiginaqimmat. Aamma taassumap saniatigut aamma una oqaatiginngitsoorusunngilara suleqatigiissitap aappaani sammineqartussaq tassalu Danmarkimi kalaaleqatitsinnut arferup neqaanik nassiussisarnissatsinnut tunngatillugu oqaatigineqartoq aamma ilaqqunaraluarmat imaattumik tassa Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata taanna aamma tikkuarpaa tassalu nunatta savalimmiullu akunnerminni niueqatigiissinnaanissaat arferup neqaanik. Tassa naalagaaffeqatigiinnerup iluani taanna aamma aaqqissuussiffigineqarsinnaasutut isumaqarfiginarmat. Tassami aamma eqqortoq unaavoq savalimmiormiut imaluunniit savalimmiut nunarpullu EU-p avataani inissisimasuummata.

 

Naalakkersuisut Siulittaasuata siunnersuuteqarninnut atatillugu Danmarkip EU-mut ilaasortaanera akimmiffiusutut oqaaseqarfigimmagu isumaqarnarmat Kalaallit Nunaat Savalimmiullu EU-p avataaniimmata, taava EU-p akulerussorfiginngisaanik namminneq arfanniartuugamik taakkua naalagaaffeqatigiinnerup iluani immikkut paaseqatigiissutigineqartumik EU-p susassarinngisaanik taava niuernermik taakkua aaqqissuussisinnaasariaqartut. Tassa savalimmiormit taavalu nunatsinni oqartussaasut siuttuuffigisaannik.

 

Kisianni oqaatigeriikkattut ajoriffissaqartinngilara una suliaq tassa paasisinnaagakku aallartitarneqareersoq Naalakkersuisutigoortumik pissanngatigaaralu taakkua suleqatigiissitaliaasimasut qanoq qaqugu pigaluarnerpoq saqqummiussiumaarnissaannik.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Siunnersuuteqartup akissutaa najoqqutaralugu paasivara aamma uattulli partiit Kattusseqatigiit taavalu attaviitsup oqaaserisaat tunnngavigalugit suliassap uuma ingerlannissaa ajunngitsumik suliareqqissinnaagipput. Ilumoorpoq taanna Naalagaaffiit qullersaasa ataatsimiinneranni ilanngullugu oqallisaasimavoq Kalaallit puisit neqaat arferit neqaat allallu Danmarkimulluunniit ilagisatsinnut illooqqatsinnut sakiatsiatsinnullu nassiussinnaanngisagut aammalu nioqqutigisinnaanngisagut, kisianni nassiunneriluunniit ajornarsaarutaaneri.

 

Taanna suliassaq sapinngisamik piaartumik naammassiniassavarput. Taanna aamma qularutigineqassanngilaq alaatsinnaanneqarnera annertuujusoq. Savalimmiormiunut neqaarniarsinnaanerput immaqalu aamma savalimmiormiut uagutsinnut neqqaarniarsinnaanerat taanna puullaaqiffigissallugu aamma ajornanngilluinnartutut isumaqarnaraluartoq qularnanngilaq-aasiit ajornartorsiutaassaaq, kisianni misissortissallugu aamma ajornanngilaq. Taamaalilluni Kalaallit Nunaanninngaaniit aamma Savalimmiunut aamma Savalimmiuniit uatsinnut niuersinnaaneq periarfissinniarlugu.

 

Taavalu KNAPK peqataatinneqartarsimanngippat tamanna qularigaluarlugu isumaqarama peqataatinneqartarsimasoq taamaattumik pissusissamisoortutut isigaara aamma tamatumani isumasioqatigiinnermi aamma peqataatinneqartuartarnissaa.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Silittaasuata Tullia, Siumut.

Aap, qujanaq. Oqaatigilaassavara immikkoortumut tullermut ingerlaqqinnissatsinnut maani isersimasut amigarmata taamaattumillu ilaasortat inip avataaniittut iniminnut ingikkiartoqqussavakka, oqaluuserisassamut tullermut ikaarsaartinnata.

 

Taamaalilluta ullumikkut oqaluuserisassaq immikkoortoq 51 siullermeerneqarnera naammassivarput. Aammalu aappassaaneerneqartinnani imaluunniit aappassaaneernissaminut ingerlaqqissinnaanngorpoq, immikkut ataatsimiititaliamut ingerlaqqaanngikkaluarluni.