Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Ullut ataatsimiiffiusut aqqaneq-aappaat, tallimanngorneq 12. oktober 2001, nal. 17:50

Immikkoortoq 52.

2002-mut aningaasanut inatsisissamut siunnersuummi raajanut akissutip 2%-inik qaffanneqarnissaa pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuut.

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit:

Qujanaq. Tassa Kalaallit Nunaanni Inatsisartut suleriaasissaanni paragraf 32 immikkoortoq 1 naapertorlugu matumuuna aalajangiiffigisassatut siunnersuut imaattoq saqqummiutissavara. Tassa 2002-mut aningaasanut inatsisissamut siunnersuummi raajanut akitsuut 2%-inik qaffanneqassasoq. tunngavilersutigivara manna 2002-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi ilaatigut takuneqarsinnaavoq inuiaqatigiinni ingerlatsivusut arlallit sipaarniarfiussasut. Avataasiorlutik raajarniat inuiaqatigiinni aningaasarsiornikkut inissisimalluartuupput oqarsinnaanngilagullu inuuniarnikkut ajorsaateqartut. Raajat akii ukioq manna appariartorsimagaluartut taamaattoq suli avataasiortut aningaasarsiorfigissaarsimapput ilaatigut raajat nunamut tulaassortagassat ikilisinneqarsimanerinik pissuteqartumik.

Aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi ilinniagaqarnersiuteqartitsineq sipaarniarfigiumaneqarpoq. Tamanna isumaqatiginanngilaq. Taamaattumik tamanna aammalumi allat sipaarniarfissaanngitsut pinaveersimatinniarumallugit nukissaqarnerusut inuiaqatigiittut maanna pilliuteqartariaqarput. Taamammat raajanut akitsuut 2%-nik ukioq 2002-mi qaffanneqassasoq siunnersuutigivara.

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, (IA):

Raajanut akitsuut allatulli akileraarutitigut akitsuutitigullu isertittakkatut aningaasanut inatsimmi siumut aalajangiuteriikkanut atortussanngortinneqarneq ajorpoq. Raajanut akitsuutip procentia raajanut akitsuutit pillugit Inatsisartut inatsisaanni annertussusiligaavoq. Taannalu inatsit allangortinneqartariaqassaaq procentiata talliamanut qaffanneqarnissaa kissaatigineqassappat.

Ukiumut tullermut 2002-mut aningaasanut inatsisissami siunnersuummi aammalu nalinginnaasumik oqaaseqaatinit qupperinerit sisamaanni takuneqarsinnaasutut aningaasarsianut akileraarutit pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarneranik Inatsisartut inatsisaattut siunnersuut Inatsisartut ukiarmanna ataatsimiinneranni oqaluuserisani immikkoortoq 14-at naapertorlugu Naalakkersuisut raajanut akitsuutip ilusilersorneqarnerata annertussusaatalu allangortinneqarnissaanut maannakkuugallartoq siunnersuuteqalikkersaanngillat. Taamaattorli Naalakkersuisut raajanut akitsuummut taartaasinnaasumik periarfissarsiorsinnaaneq pillugu susassaqartunik isumasiortitsilikkersaarpoq.

Pisassiissutit tunisassiassallu 2001-mi annertuseriangaatsiarneqarput tamatumalu 2002-mi aalajangiusimaannarneqarnissaa nangittumik aalajangiusimaannarneqarnissaa naatsorsuutigineqarpoq.

Ajorarluartumilli piffissami kingullermik akit appariangaatsiarsimapput. Tamannarpiaavorlu Naalakkersuisut piffissap ingerlanerata qanoq nassataqarumaarnera naatsorsumaarlugu takoqqaarumallugu eqqarsaateqarnerannut tunngaviusoq. Upernaakkut 2002-mi ataatsimiinnissap tungaanut taamak utaqqineq pisinnaavoq.

Piffissami kingullermi tusartalikkat malillugit akit appariartornerat unikaallassimavoq tassa raajat akii matumani pineqarput naak maannakkut siornatut akigissaartiginngikkaluartut suli. Inatsisartuni ilaasortap Johan Lund Olsen-ip raajanut akitsuutip 2%-imik qaffanneqarneratigut 5 procentinngortinneqarnissaanut siunnersuutaanut inatsisartut isumaat Naalakkersuisut tusarusuppaat.

Taamatut qaffaanerup ukiumut 18 mio.kr-nik isertitsissutaanerunissaa naatsorsuutigineqarpoq. Inatsisartut raajanut akitsuutip januarip aallaqqaataani 2002-miit qaffanneqarnissaanik kissaateqarlutik Inatsisartut isummissagaluarpata, Naalakkersuisoq raajanut akitsuummut inatsit allanngortinniarlugu ataatsimiinnermi siunnersuusiornissamut piareersimapput.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasut, ataatsimiinnermi aqutsisoq, (IA):

Aap qujanaq. Taava partiit oqaaseqartuinut ingerlaqqippugut.

Simon Olsen, Siumut:

Raajat akiisa ukioq maanna avataasiortut aamma aningaasaqarniarnikkut imaannaanngitsumik nalaataqarfiunera Siumumit isigerusupparput. Nunarsuatsinnimi ullumikkut iliuuserineqartut akit ajorneruleriarsinnaanerannik aamma pilersitsisinnaammata.

Tunngavilersuut paasilluarsinnaagaluarlugu isumaqarpugut sillimateqarnerup qanoq pingaaruteqartigineranik imaluunniit qanoq pingaartittariaqartigineranik erseqqilluinnartumik takussutissiisoqartoq. Siumumit isumaqarpugut ukiup naajartulernerani avammut akit suli nalorninartumiinnerat minnerunngitsumillu raajanut tunngatillugu pisassiissutit nunatsinniinnaanngitsoq qaffangaatsiarujussuarnerat aningaasartuutissatigut sinnilimmik imaluunniit annertusaanissamik piumasaqarfiginnissagaluarutta uloriarnartorsiutitsilersinnaasugut.

Taamaakkaluartoq Siumumiit aningaasaqarniarnikkut sillimmartaarsinnaanerup arlaatigut equngaleqisattoqarsinnaanerata peqqissaartumik misissuiffiginissaa piumasarissavarput. Naalakkersuisut maannakkuugallartoq akitsuusiinissamik siunnersuuteqalersaannnginnerat paasilluarsinnaavarput. Upernaamullu 2002-mut misissuinialersaarnerat tassa toqqammavissarsiorumanerat Siumumit akuersaarparput.

Augusta Salling, Atassut:

Qujanaq. Inatsisartuni ilaasortap Johan Lund Olsen-ip siunnersuutigaa raajanut akitsuut 2%-mik qaffanneqassasoq tunngavilersuutigalugu avataasiorlutik raajarniat inuiaqatigiinni aningaasarsiornikkut inissisimalluartuummata, oqarsinnannginnamilu inuuniarnikkut ajorsaateqartut.

Atassummiit oqartariaqarpugut nuannaarutigigatsigu 90-kkut aallartilaarneranni avataasiorluni raajarniarnermi nalimmassaasimaneq iluatsittutut oqaatigineqarsinnaammat, naak raajat avammut tunineqarneranni nalingat appariarsimagaluartoq. Ukioq mannalu sinneqartoorutaasumik ingerlatsinissaq ilimanarunnaareersimagaluartoq. Tassami nunatta avammut niuernerani aningaasat isertinneqartartut amerlaqisut avataasiorluni raajarniarnikkut isertittarpagut. Inuussutissarsiullu taanna ilaqutariippassuit nappatigaat sulifippassuarnik pilersitsisuummat.

Raajanullu akitsuut qaffatsinneqassappat ilanngullutik toqqaannartumik akileeqataasussat tassaapput kilisaatinik inuttaasut akit apparneranik eqqorneqareersimasut. Avataasiorluni raajarniarnermi suliffiit ingerlallualernissaat anguniarlugu Atassut suleqataanikuuvoq. Nalunngilarpullu avataasiorluni raajarniarneq nunatta aningaasarsiorneranut qanoq pingaaruteqartigisoq.

Taamaattumik pingaartipparput sinneqartoorutaasumik ukiunullu aningaasarsiornikkut pitsaannginnerusinnaasunut sillimmasersorluarsimalluni inissisimassasoq.

Siunnersuuteqartup aningaasanik aallerniarnermini pissutiginerarpaa 2002-mut sipaarniarfigineqarniartut avataasiorlutik raajarniat pilliuteqarfigisariaqarmatigit. Atassummi isumaqarpgut pisortatigut ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffakkaluttuinnarnerini akileraarutitigut akitsuutitigullu aalleqqinniartarneq oqinaarineruvallaartoq. Namminersorlutillu inuussutissarsiuteqartut ingerlariaqqissinnaanerinut taamatullu suliffiit patajaatsuunissaminnut sillimmateqalersinnaanerinut akornutaalluinnartoq.

Taamak oqaaseqarluta siunnersuuteqartup raajanut akitsuutip qaffanneqarnissaanik siunnersuuteqarnera akuersaanngilarput.

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit:

Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortaq Johan Lund Olsen raajanut akitsuutip 2%-mik ukioq 2000-mi qaffanneqarnissaanut siunnersuuteqarpoq. Siunnersuuteqartup siunnersuuteqarnerminut tunngavilersuutigaa Inatsisartunut aningaasanut inatsisissatut siunnersuummi ilinniagaqartut assigiinngitsutigut sipaarfiginiarneqarnerat akuersaarneqarsinnaangitsutut isigamiuk. Tamannalu tunngavigalugu inuiaqatigiinni nukissaqarnerusut pilliuteqartariaqarnerat nammaqataasariaqarnerallu pisariaqartutut isigalugu.

Inuit Ataqatigiit arajutsisimanngilarput raajat akii ukioq manna siornamut sanilliullugit appariarsimammata. Taamaattorli avataasiorlutik raajarniat aningaasarsiorfigissaartutut oqaatigineqartariaqarput. Tamanna pissuteqarpoq raajanut pisassiissutit 2001-mi annertuseriangaatsiarsimanerannik. Aammalu nunamut tulaassorneqartussatut pillugit piumasaqaatit annikillisimanerannik.

Taamatut aaqqissuusineq 2002-mi aamma atuuttussatut naatsorsuutigineqarpoq. Ulluni makkunani inimi maani sinerissap qanittuani aalisarnikkut pissutsit imaannaanngitsuusutut Inatsisartunit aamma Naalakkersuisunit nassuerutigineqarput. Aammattaaq oqartoqarpoq ajornartorsiutit aaqqinneqassappata inuiaqatigiit ataatsimut soqutigisaat iluaqutissarsiffigisinnaasaallu tunaartaralugit aaqqiisoqartariaqartoq. Soorlu 1990-kkut aallartinnerani avataasiorluni raajarniarnermi naleqqussaanermi inuiaqatigiit landskarsi aqqutigalugu avataasiortunut annertuumik tapiissuteqarsimasut.

Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut ullumikkut inuiaqatigiinni aningaasatigut killiffipput eqqarsaatigalugu aamma sinerissap qanittuani aalisarnerup nutaamik aaqqissuunneqarnissaanut pisariaqartitsineq eqqarsaatigalugu pisariaqartoq inuiaqatigiinni nukissaqarnerusut pilliuteqartariaqartut. Tamanna tunngavigalugu raajanut akitsuutip 2%-mik ukioq 2002-mi qaffanneqarnissaanut siunnersuut Inuit Ataqatigiit taperserpaat.

Taamatut oqaaseqarluta Siunnersuut aappassaaneerlugu oqaluuserineqannginnerani akileraartarnermut ataatsimiititaliamut ingerlateqqinneqarnissaa inassutigaarput.

Mads-Peter Grønvold, Kattusseqatigiit:

Ippassaanianikkunnili allataagami selskab-it akileraarut eqqaaqqinngikkallarmalli. Kattusseqatigiinni peqqissaartumik misissoreerlugu imatut siunnersuut oqaaseqarfigissavarput. Kattusseqatigiinniit taamatut raajanut akitsuutip maannakkut qaffanneqarnissaa akuersaaruminaatsipparput naak nunatta aningaasaqarniarnera maannakkut pitsaangikkaluartoq.

Kisiannili Kattusseqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput nunatsinni selskab-inut akileraariaatsip ukiuni kingullerni naleqqussarneqartariaqarnera salliutinneqartariaqartoq. Taamaaliornikkut aamma aningaasat nunatta karsianut isertinneqarsinnaasut ujartorneqasinnaammata. Nunatsinni akileraartarneq eqqunneqarmalli annerusumik suli nalilersorneqarsimanngitsoq oqaatigineqarsinnaavoq.

Taamaattumik Kattusseqatigiinniit piumasaraarput akileraartarnermut tunngasut ataatsimoortillugit nalilersorneqartariaqartut. Taamaaliornikkut aningaasat nunatta karsianut isertinneqarsinnaasut torersumik misissorluarnerisigut akileraartarnermut tunngasut Inatsisartuni nalilersorneqarsinnaammata.

Taamaattumik Kattusseqatigiinniit piumasaraarput Naalakkersuisut suliakkerneqassasut nunatsinni akileraartarnermut tunngasut annerusumik iluarsiniarlugit Inatsisartut upernaakkut ataatsimiinnissaannut saqqummiusseqqullugit. Kattusseqatigiinniit pitsaanerussagaluartutut isumaqarpugut akileraartarnermut tunngasut tamaasa ataatsikkut Inatsisartuni maannakkut nalilersorneqarsinnaappata.

Taamatut oqaaseqarluta Kattusseqatigiinni raajanut akitsuutip maannakkut qaffanneqannginnissaat kissaatigaarput.

Per Berthelsen, attaviitsoq:

Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap Johan Lund Olsenip siunnersuutaani ujartorneqarpoq raajanut akitsutsuutip maanna 3%-niit 5%-inut qaffanneqarnissaa. Tamatumunnga atatillugu uanga tunginnit aallaqqaataaniilli erseqqissumik taarissavara siunnersuutaasumut isumaqataanngilluinnara. Tamannami tunngaviatigut unalu tassa allanikuuvara una immikkoortoq kinguartinneqangikkallarmat siuliani immikkoortoq 21-imi oqaluuserisassatsinni imaluunniit oqaluuserisatsinni Naalakkersuisunit saqqummiunneqartumut tassalu kaammattuuteqarnermut aalisariutaatillit maannamit annertunerujussuarmik namminerisaminnik aningaasaateqarnertik nukittorsassagaat naapertuutinngilluuinnarmat.

Rajarniutaatillimmi aningaasarsiorluarunarluarlutik aamma annertoqisunik aningaasartuutitaqartuupput taamaammallu nanertuusersugaavallaanngitsumik isaatitsilluarnissaq siunissami tunisassianik akiluffiusuni immaqalu ilaatigut sivisusinnaasuni akiuussinnaassuseqarnissaminnut pisariaqartillugu.

Isumaqarpunga siunissaq eqqarsaatigalugu mianersorfigisariaqartoq nammineerlutik ingerlatsivinnut piumasarisat sakkortuisiartuinnartinnissaat tamanna isumaqarpunga mianersuutigilluinnartariaqartoq. Taamatummi iliornermi ernumassutigaara angusassatuaq tassaalissasoq sulisorisat atugarliortitaanerulernissaat, tamannami isumaqarpunga arlaannattaluunniit soqutigisarisinnaanngikkaa.

Uanga isumaqarpunga pisortani aningaasakilliorneq IA -mit atorumaneqaqisutut matussutissarsiuunneqassanngitsoq arlaatigut akitsuusiinertigut allatigulluunniit assingusumik iliornikkut isertitaqarneruniarsarsinikkut. Taamatummi iliornerit kalitariuaannangajattarpaat aningaasartuutit aamma qaffakkiartuinnarnerat. Minnerunngitsumik ingerlatsinermut aningaasartuutaasartut iluini.

Naamik isumaqarpunga aningaasassaaleqineq taamaallaat ataavartussamik aaqqinneqarsinnaasoq sipaarutissarsiornikkut naammattusaarilluarnikkullu. Tamatumalu anguniarnissaa Naalakkersuisunit annertuumik tamaviaarutiginerusariaqarpoq.

Johan Lund Olsen-ip naggasiilernermini ilaatigut taavaa ilinniarnersiutisiatigut appaanialersaarneq imatut paasivara tamanna Johan Lund Olsen-ip isumaqatiginngikkaa. Taamaappammi tamanna uanga isumaqatigilluinnarakku. Eqqaamanngilarali tamanna 2002-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuut siullermeerinnissutigineqarmat Johan Lund Olsen-ip taaneraa imaluunniit maanna ikerinnaanit allanit tusakkat aallaavigalugit isumassarsiarilersimaneraa.

Uangami pineqartoq sakkortuumik uparuareerakku taamallu nuannaarutigaara assersuut taanna Johan Lund Olsen-ip atormagu. Taamallu uannut isumaqataanini anillugu. Isumaqatigiinnerpulli ajorarluartumik tassa tassunga killeqarpoq uangami isumaqataanngilluinnarpunga raajanut akitsuutip qaffannera aqqutigalugu sipaarutiginiarneqartut pinngitsoortinniarneqarnissaat.

Ilami kiap ataqqisinnaallugulu pimoorussatut isigisinnaassavaa uagut Inatsisartut inuiaqatigiinnut sipaaruteqarnissamik oqaassinerput nammineq sipaarniuteqarnikkut pilersissinnaanngikkutsigu aqutsinerlunnitsinni atuivallaarnikkut niaqorluutigilikkagut allat aningaasiviisa suli imaajarnerisigut matussuserniaannartassagutsigit.

Johan Lund Olsen-ip ilaatigut patsilersuutigaa raajarniutaatillit amigaateqannginnerat. Kiali tamanna pilersitarivaa? Pineqartut namminneq tamannami isumaqarpunga nuannaarutigiinnartariaqaripput. Aammalu nuannaarutigaluguttaaq pineqartut ingerlalluarnermikkut inuiaqatigiinni assigiinngitsorpassuartigut allatigut aningaasanik kaaviiaartitsinermikkut iluaqutaalluarnerat.

Tassa aningaasakilliorneq sipaaruteqarnikkut annaanniartigu qaffaasersuinikkut pinnata. Taamak iliornikkut nammassinnaasat tunniussinnaasallu imminnut naleqqussartigit. Soorlu tamanna aamma pisariaqartutut aalisarnermut atatillugu Naalakkeruisut peqqussutissatut siunnersuusiaanni taaneqartoq imatut oqarnikkut fabrikkit piginnaassusiisa angallatillu piginnaassusiisa imminnut naleqqussarnissaat pisariaqarluinnartoq.

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit:

Aap qujanaq. Tassa siullermik oqaaseqartumut kingullermut oqaatigeqqaalaassavara tassa siunnersuutiga august-ip 21-a sioqqulluguli tunniunneqareernikuuvoq Inatsisartut allattoqarfiannut. Tassa august-ip 19-ani siunnersuut suliarineqarpoq. Erngertumillu Inatsisartut allattoqarfianut tunniunneqarpoq. Aningaasanut inatsisissatut siunnersuut Inatsisartuni aamma tunniunneqareersoq. Taamaalillungalu aamma aningaasanut inatsisissatut siunnersuut misissoreerlugu taamatut siunnersuuteqarlunga.

Kisianni tassa siunnersuuteqartutuut soorunami ajuusaarutilaanngitsuunngilara siunnersuuteqarfigisara manna tassa amerlanernit tapersersorneqanngimmat. Inuit Ataqatigiit eqqaassanngikkaannii. Uggornarpoq taamaakkaluartorli neriuutiginarpoq aappassaaneerisoqartinnagu siunnersuut eqqarsaatigineqaqqinneqarumaartoq. Tunngavissaqarsorivarami.

Tassa eqqarsaatigeqqittariaqarparput ataatsimiinnerpummi aallartinneqarmalli aningaasartuutissarpassuit nutaat millionilikkaanik nalillit aningaasanut inatsisissamut suli ilanngunneqarsimanngitsut kissaatigineqartareerput. Paamiut mittarfittaarnissaa kinguartinniarneqarsimagaluartoq aappaagu sanaartorlugu aallartinneqartussanngorpoq.

Taanna maani kissaatigineqarpoq. Amerlanernit. Puisit amiinut tapiissutit ilanngartuiffigineqassanngitsut oqaatigisaqaqattaarneqarpoq. Aalisarneq eqqarsaatigalugu ippassaanikkunni aamma kissaatigineqarpoq akit minnerpaaffilerneqarallassasut. Tassungaannaq naatsorsuutigineqarpoq ukiumut 50 mio. kr-nit sinnerlugit aningaasanut inatsisissamut suli ilanngunneqarsimanngitsut immikkoortittariaqassagigut.

Ullumi siusinnerusukkut tassa ullaap tungaa eqqartukkatsinni tassa meeraq pingaarnerutillugu aamma meeqqanik inuusuttunillu ikiorsiisarnerup pitsanngorsarnissaa pingaarteqquneqarpoq. Oqaatigineqarporlu tamanna piviusunngortinneqassappat ilisimasariaqaripput tamanna aningaasanik, aningaasarpassuarnik aamma naleqassasoq.

Aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip maannamut suliarineqarneranut atatillugu sipaarniartoqartariaqarsimavoq. Aningaasanut inatsisissatut siunnersuut atuaraanni taanna takuneqarsinnaavoq. Soorlu oqaatigereeriga ilaatigut ilinniagaqarnersiutinik sipaarniartoqartussanngoreerpoq. Meeqqat atuarfianni sanngiinnerit immikkullu isumagisariallit tassa PPR-imit Pædagogisk Psykologisk Rådgivningimit isumagineqartariaqartut sipaarniarfigineqartariaqarsimapput.

Allat eqqaaneqarsinnaagaluartut piffissaajarnianngilassi nalunngeqigassigit. Inuiaqatigiinni nukissaqarnerusut maanna pilliuteqarnerulaartariaqarnerannik piffissanngorpoq. Inuiaqatgiinnimi sanngiinnerusut nammakersorneqartuarsinnaanngillat. Inuiaqatigiinni aningaasarsiornikkut inissisimlluartut inuuniarnikkut ajorsaateqanngitsut aamma qiviartariaqarpagut. Taamaattumik neriuppunga siunnersuut suli eqqarsaatigilluarneqarumaartoq, aappassaaneerisoqartinnagu.

Ippassarmi akileraartarnermut pissutsit oqaluuserineranni paasinarsereerpoq aningaasarsiornikkut inissisimalluareersut aamma akileraarnaveersaarnissamut pikkoriffeqarluinnartuusut. Inuit allat naammagittarlutik akileraarutissaminnik isumaginnittut suliffiutillit kilisaataatillillu 1 mia. kr-nit missaanik akileraarutitigut inuiaqatigiinnut akiitsoqartut paasivarput.

Kilisaataatilli eqqarsaatigalugit akileraarutiginaveersaarutigineqarsimapput 200 mio. kr-nit missaaniittut. Taammaattuminguna siunnersuuteqartunga landskarsimut aningaasanik isertitaalaarsinnaasunik kilisaataatileqatigiinnit annernartorsuusinnaanngitsut taakkununngami kuseriarninnguartut naleqarput. 18 mio-nit suunngillat kilisaataatileqatigiinnut. Eqqaamaqqussavara siornatigut raajanut akitsuut qaffasinnerunikuummat 1980-kkut naalerneranni 11%-usoq 1990-kkut aallartilaarneranni 9%-uvoq kingorna januarip aallaqqaataa 1999 tikillugu 1%-tiinnaavoq.

Maanna raajanut akitsuut 3%-uvoq eqqarsaatigeqqussavaralu 2%-mininnguanik qaffanneqarallassasoq inuiaqatigiinnimi annertunerusumik nammaqatigiinnerusariaqarpugut aningaasalersugassatut kissaaterpassuit aatsaaginnaq aamma taagukkakka aamma naammassisinnaajumallugit. Kilisaataatileqatigiimmi oqareernittut ajorsaateqanngillat. Taakku aatsaat taama ukioq kingulleq sinneqartoortigipput. Aammalu ridderiit atsaat taamak egenkapital-iat annertutigivoq. Tamanna erhvervs- og selskabsstyrelsep naluutaani takuneqarsinnaavoq.

Eqqaamaneqassaarlu 1998-imi raajanut akitsuut 1%-miit 3%-mut qaffanniarneqalermat taamani kilisaataatileqatigiit oqalummata tamanna kilisaataatileqatigiinnut aningaasarsiornikkut annertuumik ajorseriarnermik kinguneqassasoq. Kisianni erhvervs- og selskabsstyrelse-p naatsorsuutini kilisaataatilinnut tunngatillugu takutitaanni takuneqarsinnaavoq taakku ammasuupput. 1999-imi raajanut akitsuutip 3%-imik qaffanneqarnerata kingorna suli sinneqartoorutaat alleriaannarsimasut aammalu selskab-it nammineq aningaasaataasa egenkapital-iat qaffariarsimasut.

Tassalu kilisaatit suli nutaannngilinngivissut taarsertarlugit. Ippassaq aamma oqallinnermi taanna ersersinneqarpoq. Taamaalillutillu akileraanngitsoortarlutik, tamatumalu saniatigut akileraarutitaqanngitsumik kapitalnedsættelse qallunaatut oqaaseq taanna atorlugu kapitalnedsættelse aamma ingerlattarlugu.

Oqaatigeriikkattut tassa ippassaq tamakkua tamanna oqallinnerup takutippaa. Ukiut arlallit akileraarnaveersaartarsimapput maannalu kilisaataatileqatigiit akileraarutigisassaraluaminnit inuiaqatigiinnut 200 mio. kr-nit missarpiaannik akiitsoqarput. Oqaatigeriikkattut allat akileraartussaatitaanertik ataqqillugu naammagittarlutik inuiaqatigiinnut aningaasalersueqataasut.

Ukioq manna nunarsuarmi raajat akii ukiup affaa siulleq appariapiluulersimagaluarput taanna tamatta nalunngilarput. Kisianni aamma nalunngilarput aasap kingorna kingumut qaffakkiartoqqilersimammata. Aamma nalunngilarputtaaq raajartassiissutit ukioq manna qaffariapiloornikuummata aammalu avataasiortut nunamut tulaassugassaat ikilisinneqarsimammata 25%-imiit 15%-imut. Taamaalilluni nalunanngilaq akit appariaraluarmataluunniit tamanna kilisaataatileqatigiinnut isertitassatigut annertoorsuarmik sunniuteqarnerlussinnaanngitsut.

Tamanna aalisarnermi pissutsit pillugit nassuiaammi aamma ippassaanikkunni sammisatsinni uppernarsarneqarsinnaavoq, tassanimi qupperneq 16-imi tassa kalaallisuuvani, qallunaatuuvani qupperneq 15-imi ima tamanna allaaserineqarpoq. Taanna issuuaaneruvoq, tassa imatut allassimasoqarpoq: "Ukioq manna pisassiissutit 14.000 tons-inik qaffanneqarnerat taamatut annertussusilimmik aalisarnerulernermik kinguneqassaguni nunanut allanut tunisanit isertitatigut annaasanit annikillisitsisinnaavoq. Pisassiissutit tamarmiusut tamakkerlugit aalisarneqarpata akillu 1999-imit 20%-imik appasinnerussappata pisassiissutit qaffanneqarnerat taannaannaalluni annertunerpaamik nunanut allanut tunisanit isertitat 175 mio. kr-nik annertunerulernerannik kinguneqarsinnaavoq." Tassa issuaaneq naavoq.

Tassa erseqqippoq isertitat uteqqissavara isertitat 175 mio. kr-nik annertunerulernerannik kinguneqarsinnaavoq, taamak erseqqilluinnartumik allaqqavoq. Paasisakka paasitinneqarneralu malillugit avataasiortut aalisarluarput naatsorsuutigisariaqarparpullu avataani pisassiissutit naak amerleriaraluarsimaqisut avataasiortunit ilanngarluarneqarnissaat. Tassalu allatut aamma oqaatigalugu aatsaaginnaq aamma taanna issuagara innersuussutigalugu kilisaataatileqatigiit aningaasatigut kaaviiaartitaat amerleriassapput. Naak akit aamma appariartulersimagaluartut.

Ila eqqarsariarnaqaaq taamaattumik siunnersuutigisama aappassaaneerlugu oqaluuserineqannginnnerani itigartitsiniartunut raajanut akitsuutip 2%-ningaaniit qaffanneqarallarsinnaanera eqarsaatigeqqussavara. Kissaatigineqartorpassuimmi amerlaqaat qanorli aningaasalersorneqassanersut maannamut oqaatigiumaneqarneq ajorpoq maani inimi.

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, (IA):

Tassa Naalakkersuisuni soorunami Inatsisartuni ilaasortat ataasiakkaat imaluunniit partiit siunnersuuteqaraangata tassanilu inimi oqaatigineqartut naatsorsuutigiinnartussaavagut. Saqqummiininni erseqqissarpara Naalakkersuisut pissusiulersut naapertorlugit upernaaq manna ilimasaarutigereersimagaluakkatsitut raajanut akitsuutip qaffanneqarnissaa kinguartikkallarsimavarput. Tamannalu soorunami Inatsisartuni kissaatigineqarpat piareersimaffigalugu qaqinneqaqqinneqarnissaa.

Siumuminngaaniit oqaaserineqartut ersaripput. Atassumminngaanniit sinneqartooruteqarsinnaaneq ukioq manna qularineqartutut taaneqarpoq, inuttaq eqqugaareersut eqqugaaqqinnissaat. Ippassigami oqaluuserisat arlaata oqaluuserinerani oqaatigaara inuttat avataasiortut inuttaat tamatumunnga akileeqataasussatut isumaqatigiissutit najoqqutaralugit nammagassinneqartarmata. Akileraarutissaminnik akileereerlutik, raajanut akitsuut qaffanneqassappat 2%-imik. Taava inuttat taakkua kilisaatini tamani katillugit 2,3 mio. missaanik akiliinerunissaat naatsorneqarsimavoq.

Taava Atassutip toqqammaviusumik isummaminik saqqummiinera una pisortatigut ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffakkaluttuinnartut akileraarutinik akitsuutinillu matussuserniarneqartarnerat taanna nammineq pissutitut torinngitsutut imaluunniit orniginanngitsutut oqaatigimmassuk Atassumminngaaniit. Inuiaqatigiit aaqqissugaanerput ullumikkut imaappoq akileraarutitigut akitsuutitigullu isertittakkagut Naalagaaffiup nunatsinnut aningaasaliuttagaasa saniatigut tassaapput nammineq nalilittut pilersittakkagut inuiaqatigiit kiffartuunneqarnerannut atugassagut. Napparsimasunut, utoqqarnut, Atuarfitsialammut, Ilinniartitaanernut, tamakkuupput aammalu inuussutissarsiutinik allanik pisortat nukissaqartariaqartugut oqaluuserineqarpoq. Tassami ullumikkut aalisarnerinnavimmik taamak malussajatigisumik nunarsuarmi akit allannguallammata ullumikkut killiffipput upernaarninngaaniit imaannaanngitsorujussuuvoq. Allanik inuussutissarsiutinik pilersitsiniarneq ilungersuupparput. Aamma taanna Inatsisartuninngaaniit tapersersorneqartoq paasivarput.

Aningaasanik allani aallerfissaqanngilagut. Soorunami oqartoqarsinnaavoq aningaasat akileraarutitigut akitsuutitigullu aaneqassanngippata taava sutigut aassavagut. Nakorsiartarneq kigutileritittarnerit akilersortinneqarsinnaapput immaqa. Taavalu immaqa nunaqarfinnut isorliunerusunullu kiffartuussinermi angallannikkut pisiassaqarnikkut pilersugaanikkut, immaqa taakku tapiissutigisartakkagut ikilisisinnaavagut. Taamaalilluni inuiqatigiit ineriartornerat equngasoq Inatsisartutigoortumik pilersissavarput. Tamanna isumaqarpunga ullumikkut isumaqataaffigineqarsinnaanngitsoq aamma Atassutikkunninngaaniit.

Inuit Ataqatigiinninnganniit ilinniagaqartut ikilileriffiginiarneqarnerat eqqaaneqarpoq. Soorlu aamma siunnersuuteqartup taanna taagaa. Aningaasanut inatsisissaq siullermeerlugu oqaluuserinerani peqqooqaaq erseqqissaatigineqartut Naalakkersuisuningaaniit tassaavoq ilinniartunut tunngatillugu ukiumut ataasiarluni angerlamut tikeraartarneq akiliunneqartalissasoq. Taanna siunnerfigineqarpoq manna tikillugu ukiumut marloriarluni akiliunneqartarneq feeriartarneq ingerlanneqaraluartoq. Taannalu 2,1 mio-nik sipaarfiusussaavoq.

Taassumap saniatigut Danmark-imi ilinniagaqartortatta bussinut qimuttuitsunullu ilinniarfimminnut angerlarsimaffimminnut atugarisartagaat taakkununnga tapiissutit peerniarneqarput. Taavalu atuagarsinermi 60%-imik taperneqartarneq aamma atorunnaarsinnianeqarluni. Taakkua 2,2 mio-nik naleqarput. Tassa immaappoq toqqaannartumik ilinniartuunersiutit matumani eqqorneqartussaanngillat.

Kattusseqatigiit oqaaseqartuata oqarneratut massakkuugallartoq taamatut qaffaanissaq orniginartinngilaat akerlianilli tamakkiisumik nunatsinni akileraartitseriaatsip isertitatigut akileraartarneq toqqammavigalugu aaqqissusseqqinnissaq tassa massakkut inimi kisimiittut kisimik pinnatik partiinit tamanit massakkut kissaatigineqartoq taanna Naalakkersuisut toqqammavigilluinnarlugu upernaap tungaanut suliaqassuugut. Akileraartarnermut tamakkiisumik nalilersuissuugut selskab-inut akiliisarneq innuttaasut akileraartarnerannut tunngasoq. Tamakku nalilersussavagut.

Uani ullumikkut raajanut akitsuummi akilersuisitseriaaseq tassaavoq aningaasat raajarniarnermi, avataasiortut raajarniarnerminni kaaviiaartitaat aallaavigalugu akileraartitsisarneq. Ilaatigut inuutissarsiummik tamatuminnga ingerlataqartuninngaaniit kissaatigineqaraluarpoq tusarniaanerup nalaani sinneqartoorutit aallaavigalugit raajanut akitsuut akilerneqartalissasoq. Taamaalissagutta selskabit soorlu Royal Greenland-ikkutut ittut raajarniarnerinnarmik ingerlataqanngillat, allarparujussuarnik ingerlataqarput.

Selskabillu naatsorsuutaat toqqammavigalugit akiliisitsisalissagutta raajanut inuiaqatigiit pigisassatut tunniussaannut akitsuut pinnani naatsorsorneqartalissooq. Ingerlatat allarparujussuit immaqa raajarniarnermi iluanaarutinut apparsaataasinnaasut peeqqaarlugit aatsaat raajanut akitsuut taakkununnga piginnittunut atugassanngortitaat taanna akiliuteqartarneq immaassinnaavoq nunguilluni nunguttoq.

Taamaattumik ullumikkut aningaasat kaaviiaartitat, raajarniarnermi avataasiortut kaaviiaartitaat toqqammavigalugit akitsuuseeriaaseq taanna aalajangiusimaneqartariaqartoq Naalakkersuisut isumaqarput. Taassumalu sanngeequtaa taamaallaat tassaavoq akit, raajat akii ima apparitigippata sinneqartoorutaarullugit allaat, sinneqartoorutaarukkarluartut akiliisinneqartarnissaat taanna eqqarsarnartoqarmat.

Naalakkersuisuni eqqarsaatigaarput upernaarumut tassa una aappassaaneerneqareerpat isummiunneartutut ullumikkut aalajangiusimaneqarpata upernaakkut ataatsimiinnissap tungaanut avataasiorluni raajarniutaatillit kattuffiat isumaqatiginiarneqassasoq oqaloqatigineqassasoq. Akit akililliartorlutik arlaanut killikkaangata taava raajanut akitsuut atorunnaartussanngorlugu alajangersimasumik angissusilerlugu. Tamakkua eqqarsaatitsinnut ilaapput. Takujumaarparput taassumap qanoq ilassineqarumaarsinnaanera.

Sipaarniarnerinnaq annaffissatuarigipput oqaatigineqarpoq, tamannalugooq Naalakkersuisut aallunnerusariaqarpaat kisimiittoq taamak oqarpoq. Naalakkersuisut isumaqarput sipaarniarnerinnavik nunap nappatigisinnaanngikkaa. Inuussutissarsiutinik siuarsaaneq suliffissanik amerlarnerusunik pilersitsineq sipaarniarnertulli pingaartigaaq. Immaqqaluunniit pingaarneruvoq. Tassami aningaasanut inatsisit ukiumut tullermut sipaarniapilupatarntereerluta aningaasartuutit ikililerujussuareerlugit, sanaartugassaninngaanniit, ilinniagaqartuninngaaniit sipaareerluta aningaasanut inatsisissami siunnersuut oqimaaqatigiissoq saqqummiukkatsigu.

Ippassaani siullermeerneqarnerata kingorna imaluunniit qassiani, 26-anioqqooqaaq aallaqqaataaniunngikkuni siullermeerneqarnerata kingorna allannguutissanik sanasariaqarsimavugut Naalakkersuisut inatsisartuni kissaatigineqartut najoqqutaralugit. Massakkullu 10 mio. missaanik aningaasat matussutissaqartinngisagut akissaatit ilaminiinnanngui ikkuullugit 10 mio-nik suli aningaasartaqartinngisatsinnik ikkussivugut, naak Inatsisartut kissaatigisaasa ilaminiinnai aningaasassaqartissinnaanissai eqqarsaatitsinniimmat.

Taamaattumik suli allatigut ilanngartereqqittariaqarnissaq pisariaqarpoq. Naalakkersuisut sipaarniarlutik Inatsisartut kissaatigisaat malinniarsarisarpagut. Kisianni akerlianik Inatsisartut aamma kissaatigisamik aningaasartaqarneri aamma eqqarsaatigisartuuppatigit immaqa aningaasatigut aqutsineq aamma oqinnerusumik ingerlanniarneqarsinnaagaluarpoq.

Qujanaq.

Augusta Salling, Atassut:

Qujanaq tassa isumaqatigiinneq annertummat neriuppunga oqallinnermik aallartitsissananga. Kisianni pisariaqarsoraara aningaasaqarnermut Naalakkersuisup uparuaassutaa tassalu uagut akileraarutit akitsuutillu kisiisa toqqammavigalugit imaluunniit qanoruna, ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffakkaluttuinnarnerini akileraarutit aammalu akitsuutit kisiisa isumalluutiginiarneqartarnerat taanna aqqutissatut isiginnginnatsigu tupinnartorujussuartut isigerpasimmagu. Uanga isumaqarpunga tupigiisariaqanngitsoq. Uagut pingaartipparput suliffinnik namminersortut pilersitsisinnaassusiat taanna pingaartorujussuartut isigivarput.

Taamaattumillu soorlu aamma Naalakkersuisup, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup nammineerluni oqaatigigaa pingaartipparput tamatta nunatta aningaasaqarnera pitsaanerusumik ingerlalissaappat taava suliffiit amerlanerusut pigisariaqarpagut. Namminersortullu suliffinnik nutaanik pilersitsinissamut peqataassagunik soorlu ullumikkut aamma taamaaliortut taava suutaarutiivillugit pitsanngorsaanissamulluunniit aningaasassaarullugit inissinniartariaqanngilagut.

Aammalu nuannaarutigilluinnarpara Inatsisartuni taanna eqqumaffigineqarluartoq massakkut maluginiarakkut. Tassa mianersortariaqarneq suliffippassuit iluatinnartut tamakkua aamma pissutigalugit. Aamma isumaqarpunga Naalakkersuisut siunnersuutaat imaluunniit siunniussaat amerlanerussuteqartunit isumaqatigineqarmat taanna Naalakkersuisuninngaaniit qujarunneqartariaqartoq.

Qujanaq.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasut, ataatsimiinnermi aqutsisoq, (IA):

Qujanaq oqaaseqartussat tullii tikitsinnagit tassa naatsorsuutiginngisamik sivitsuuttuulerpugut arfinernut taamaatittarnissaq oqaatiginikuugaluarlutigu. Taamaattumik apeqqutigeqqaassavara naammassiniaannassaneripput una. Aap, ajunngilaq naammassiniassavarput.

Per Berthelsen, attaviitsoq:

Nå aamma uanga qassiiliuutiginianngilara kisianni tassa soorunami qisuariaateqalaassaanga annikitsunnguanik. Tassa Johan Lund Olsen-ip taakkartorpai makkua qallugarpassuit kissaaterpassuit kisianni tassa tamakkua nalilersortariaqarput ilumut akissaqarfigineqarnersut. Tassami isumaqarpunga naammalersoq taamatut hovsa isumassarsiallallunilu qalluisarneq taanna killilersortariaqartoq. Taanna isumaqatigaara.

Ilaatigut oqaatigineqarpoq akileraarnaveersaarnermik pikkoreqisut uanga taanna aamma uppernarsaatissatut takusaqarfigitinnagu akueriinnaruminaatsippara. Tassanimi aamma eqqarsatigisariaqarpagut sulisitsisut imaannaanngitsut pineqarmata. Sulisitarpassuaqarput taakkualu inuiaqatigiinni akileraarutitigut allatigullu iluaqutaalluartuupput. Imaassinnaavoq 18 mio-nit taakkua kuseriarninnguartut ittut. Uanga 18 millionit naleqartittuarpakka. Aamma kissaaterpassuarnut sanilliukkakkit allaat killormut oqarsinnaallunga 18 millioninnguit taakkua kissaaterpassuarnut kusernertut issapput.

Aningaasarsiorsinnaaneq taanna IA -p tungaaninngaaniit assorujussuaq pineqartarpoq. Kisianni tassa uanga isumaqartarpunga pingaartuusoq oqassalluni imatut saqqummiunnaveersaartariaqarsorigakku aningaasarsiorneq pinerluttutut allaat pinerlunnertut allaat oqalorujuutissatullu atussallugu. Tamanna inuiaqatigiinni mamaatsorujussuussaaq. Ingammillu taamatut nammineerlutik suut tamaaviisa ajutoorsinnaanerinik nammataralugit ingerlasunut. Nakkaattoortummi nalliginavianngilagut. Taamaattumik isumaqarpunga tulluunnerusoq ingerlalluartut nuannaarutigigutsigit. Taakkuami ataavartumik iluaqutaanissaat suinissami inuiaqatigiinni isumalluutigisussaassagatsigu.

Aamma uani taaneqarpoq kilisaatit nutaanngilinngivissut taarsertarlugit. Soorunami niuertuupput. Uanga aamma akissaqaraluaruma biilera nutaanngilivallaartinnagu tuneriarlugu nutaami pisisassagaluarpunga iluarsagassat qaffappallaartinnagit. Taamaattumik uanga taanna sumilluunniit tupinnartoqartutut isiginngilara. Akuerisimaarpara kilisaataatillit raajarniartartut tamakkua aamma niuertutut ingerlasariaqarmata. Tassani isaatitat eqqarsaatigiinnarnagit. Kisianni aamma ingerlatsinikkut naammattusaariniarneq. Aammalu isumatusaartumik ingerlatsinissaq tassani pisariqarluinnarmat.

Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup oqaatigisai marlussunnguit aamma taalaassavakka. Tassami akersuutilaarmata taakku oqaatigineqartut ilaatigut soorunami parteeqatip saqqummiussaa imatut toqqaannanngikkaluartumik illersorpalaarlugu nipilimmik oqaaseqarnermi marloqiusaammat. Tassa oqaaseq atorneqarluni makkua aningaasaatilissuusut kisianni aamma oqaaseq atorneqarpoq inuutissarsiut malussajasoq. Taava uanga siutinni imaappoq. Taavami arlaatigut taamatut aallutaqartuusut miarnersuuttariaqanngillat.

Taavalu sipaarniarnermut atatillugu oqaatigineqartoq aamma akilaartariaqarpara tassa oqaatigineqarmat toqqaannartumik ilinniarnersiutit eqqorneqassanngimmata sipaaruteqarniarnermi. Kisianni oqarumavunga ingammik qaffasissumik ilinniaraanni aningaasartuutit angisuut ilagivaat atuagarsisarnerit. Tassani 60%-it peerniarneqarpata qanorluunniit toqqaannartumik taajumaneqanngitsigigaluarpat annertoorujussuarmik ilinniartunut sunniuteqartussaavoq. Uangalu tamanna timinni malugisimalluarlugu oqaatigisinnaavara nakorsamut atuartumik paneqarlunga nalunagu atuakkanut pisiniarnermi qanoq aningaasartuutit amerlatigisut angajoqqaaninngaaniit tapertariaqartartut.

Taamaattumik una taratsilaarlugu taamak oqarneq tigusariaqassavara. Taavalu sipaarniarneq taanna kisiat pineqartoq. Naamik taamak oqanngilanga uani kaammattuutigiinnarpara aningaasartuutinik ingammillu ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffassalertinnagit sinnassaatigalugu avataaninngaaniit allat kaarsarfiininngaaniit aallersinnaaneq taava salliutillugu isumaqarama oqarpunga, oqarpunga isumaqarama sipaarniuteqarnerup tamaviaarutiginissaa taanna salliutittariaqartoq.

Oqanngilanga taanna aqqutissatuaassasoq. Nalunngilara inuiaqatigiinni ilaatigut qanorluunniit piumanngitsigigaluarutta aningaasartuutit assigiinngitsut qaffakaasartut tamakkualu soorunami aamma matussutissaqartinniarneqassapput. Kisianni oqarutta sukangasuumik sukannersumik oqaaserluunniit alla atorlugu aningaasaqarneq aqunneqassasoq taava illersoruminaappoq siorna pisimasut eqqarsaatigalugit tassa sukannersumik aqutsiniartoqaraluartoq akunnermi sillimmatissannguit 403%-tinik qaangerneqarmata.

Taamaattumik tassa eqqarsartariaqarpugut suut akissaqartippagut sinnassaatiginagu qaffaatitigut allatigullu allersinnaaneq. Aamma imaassinnaanngilagut ulluinnarni saaffiginnittoqarpat una akissaqartinnginnakku ima imatullu ikiulaarsinnavinga. Naamik kisianni nalunngilara innga ooriutilerujussuusoq taajinnga qinnuuloorfigiartorniaruk. Taamak inuusinaanngilagut.

Godmand Rasmussen, Atassut:

Uanga naatsuaraararsuarnik oqaaseqarniarpunga tassa nuannaarutigivara siunnersuut amerlanerussutilinnik itigartinneqarmat. Tassa uanga oqaatigissavara erseqqilluinnartumik oqarusuppunga aalisarneq aningaasarsiorneq pingaartumik kilisaatini saviup kajungerisaanilluunniit malussarinnerummat aningaasaqarniarnikkut.

Nuannaarutigivara saqqummiussisup taasaqattaarmagit inuutissarsiut ingerlalluartoq. Taava aperisariaqarpunga Inatsisartunimi uani kinamitaava eqqarsaateqarpa inuutissarsiummik ingerlalluanngitsumik kissaateqarsinnaava. Tamavitta nuannaarutiginiartigu inuutissarsiut ataaserluunniit nunatsinni ingerlalluartoq tusarsinnaagutsigu, taava assersuutigiinnarlugu immaqa inuutissarsiut uanga tupigivara taamatut oqallisissiaq isikkulerlugu saqqummiunneqarmat.

Inuutissarsiut ataaserluunniit akerlersinnaasumik ingerlappat uagutsinnut nuannaarutissaavoq. Ajussaqaaq inuutissarsiutit ingerlasut suulluunniit akilersinnaanngitsutut nalilersortuassagutsigit. Aamma oqartoqarsinnaanngilaq uani inuit pissarissaartut naluarput oqareerpunga aalisarneq saviup kajungerisaanilluunniit aningaasarsiornermi malussajaneruvoq.

Uku asattuuttariaqakkagut asattuunniartigit. Politikkimi ataatsimilluunniit Inatsisartuni politikkeqartoqarsinnaanngilaq arlaat qaffalersorlu aqullaartinniarsarilerlugulu. Akileraarusiinitsigut ulorianartoq tikeriaannaavarput. Aqullaartitseqinuugut ingerlalluartoq taanna tamatta nuannaarutigiinnarniartigu tapersersorlugulu. Qanortoruna aamma inuutissarsiutit arlaat taakkunatulli akilersinnaasumik siunissami ingerlalerniarli.

Lars Sørensen, Inuit Ataqatigiit:

Tassa Inuit Ataqatigiinni soorunami oqaatigisariaqarparput uagut politikkikkut tunngavigigatsigit inuiaqatigiit pisuussutaat ataatsimut tamatta pigigivut. Tassa taanna aamma nammaqatigiinnermut aallaaveqarpoq. Ullumi oqallikkatta partiinit Kattusseqatigiinnit kisermaamillu inuiaqatigiinni nammaqatigiinnissamik oqaluttoqarpoq.

Maannakkut killiffipput ilungersunartorujussuusoq tamatta ilisimaarivarput. Aammalu allatut ajornartumik pilliuteqarsinnaasariaqarneq saneqqunneqarsinnaanngilaq. Sinerissap qanittuani aaqqissuussinissaq inuiaqatigiit nammaqatigiiffigisariaqarpaat.

Ilaatigut aamma Inatsisartuni uagut oqaatiginiarneqartarpugut pikkorippallaartugut aningaasartuutinik amerlavallaanik ujartuinissamut. Aamma Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup ersarissumik oqaatigereerpaa ilaatigut taamatut allannguinermi akileraarutitigut annertunerusumik isertitsisinnaasunik ujartuinissaq ujartorneqartariaqarpoq. Tamannali ilaatigut ingerlalluartut pilliuteqarnerisigut ujartorneqarnissaa taanna siunnerfigisariaqartutut oqaatigineqarluni. Uanga paasisinnaanngilara paasisinnaanngivippara ilumut Inatsisartuni ilaasortat maanga imatut oqartoqarsinnaammat qinnuulooriartortugut.

Uagut inatsisiliortuugatta aammalu akisussaasutut qinigaasimagatta akisussaaffik aamma pinngitsoornagu tigusariaqarparput inuiaqatigiinni nammaqatigiinneq siunnerfigalugu ingerlatissagutsigu taava assigiinngitsut pilliuteqarsinnaasut taakkua pissakinnerusunut pilliuteqarnissaat taanna siunnerfigalugu. Siunnersuuteqartup misissorluareernikuuvaa tassa 11.000 tons-inik avataasiortut amerlanernik ukiut siuliinut sanilliullugu amerlanernik pisassinneqareernikuupput.

Aammalu akit appassagaluarpata taakkua iluanaarutaat aningaasatigut massakkut inissisimanerat allanut sanilliullugu pitsaanerujussuuvoq. Taamaattumik aamma ajornartorsiutitigut assigiinngitsunik qaangiiniarnermi pinngitsoornata isertitatta amerlineqarnissaat aamma siunerfigisariaqarparput.

90-kkunni taamaaliortoqarnikuusimavoq. Inuiaqatigiinni nammaqaatanikuuvugut avataasiorlutik taamanna ingerlasut ajornartorsiulermata 100 millionilikkaanik pilliuteqarnitsigut massakkut sinerissap qanittuani aaqqiiniarnerni aamma 100 millionilikkaanik pinngitsoornata pilliuteqartariaqarpugut.

Taamaakkami aamma nammaqatigiinneq siunnerfigineqassappat saneqqunneqarsinnaanngilaq tamakkua amma pilliuteqarnissaat. Taamaattumik aamma uagut siunnersuuteqartutuulli

Inuit Ataqatigiinni assorujussuaq kissaatigivarput uumap suliassap aappassaaneeqqinnginnerani isertitagut amerlisinnaanissaannut tunngasunik aamma eqqarsartariaqartugut.

Taamaaliortoqanngippat qularnanngitsumik akileraarutitigut qaffaanissaq ataatsimoortumik saneqqussinnaanngilarput. Taamaalilluta utoqqartatta sanngiinnerusortatta aamma tamanna nammattussaammassuk. Taamaakkami aamma isumarput najoqqutaralugu pilliuteqarsinnaasut annertoorsuarmik eqqunngikkaluarlugit pilliuteqartinneqarnissaat taanna politikkikkut aamma anguniartariaqarparput.

Raajanut akitsuut 2%-imik qafffanneratigut tamakku ilaatigut aqqutissiuunneqarsinnaammata aamma Inatsisartunut oqaatigerusupparput.

Simon Olsen, Siumut:

Tassa Siumumi iluarisimaarparput Atassutip aamma Kattusseqatigiit akitsuusiinissap imaluunniit akitsuutit qaffannissaannik afgift-ip aamma kissaateqannginnerat. Aningaasarsiorsinnaassuseqarnerup pikkoriffiginerulernissaa pisariaqartilluinnaripput paaseqqipparput. Tassami tamanna pikkoriffiginerusariaqavipparput. Ima pikkorlutsigaagut suliffiit tamatigut sinneqartooruteqarfiusumik ingerlanneqartussaatitaanerat ullumikkut atorparput. Suliffigut inuiaqatigiinni ataatsimut isigalugit amigartoorutaalaarfiugaluarluni millionerpaaluppassuarnik kaavititaqarfiusup sunniuteqarsinnaassusia minnerppaamilluunniit eqqartorneqarneq ajorpoq.

Taamaammat aningaasarsiorneq siumut isigisoq inuiaqatigiinnut sunniuteqarsinnaasoq isigalugu ingerlatsissagutta aamma sinneqartooruteqanngikkaluaruni inuiaqatigiinni sunniuteqartumik ingerlatsinera takusinnaasariaqarparput.

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, (IA):

Tassa naatsukullannguamik oqaaseqaannassuunga imatut soorunami Naalakkersuisut aamma Inatsisartuni tunuliaqutaqarluta misigisimalluta inuussutissarsiutinik ingerlataqartortatta oqilisaassiviginissaat nalinginnaasumik ilaatigut orsussatigut 59 mio.-nit nalinginik siorna oqilisaassivugut. Upernaarlu aamma 8 millionit 9 millionillu akornanni aamma oqilisaasseqqilluta.

Taassumap saniatigut usinik assartuinermi akitsuut 18% qaangeqqasimagaluartoq tassa nioqqutissanut sanaartornermullu akitsorsaatitut taaneqarsinnaasoq piiarsimavarput. Massakkut nunatta iluani nunatsinniillu avammut usit umiarsuartigut assartorneqartut akitsuutaat piivilluguu peerneqartussaavoq. Taamaallaat avataaniit nunatsinnukaassat 21 millioninik nalillit akissaqartinngisagut taakkua ukioq 2003-mi naatsorsuutigaarput peerneqarsinnaassasut. Taamaalilluni akit inuussutissarsiornermi ingerlataqartortatta oqilisaassiviginissaat isumaqarpunga ingerlanneqartoq.

Aamma oqartoqassappat Inatsisartuni maanngaaniit allat kaasarfiinit. Kikkunuku allat tassani pineqartut? Innuttaasut tamatta innuttaasuuvugut nunami maani. Ilinniagaqartut atuagarsiutissatigut oqilisaanniarutsigit isaatitsinerusariaqarpugut. Inuussutissarsiut malussarissumik oqarama inuussutissarsiut aalisarneq nunap aningaasaqarnera taannaannavik toqqammavigissappagu malussarippallaaqaaq.

Taamaattumik inuussutissarsiutinik allanik aallartitsiniarneq maani aallunneqarpoq Naalakkersuisut aalluppaat aammalu isummat taamaattut Inatsisartuni saqqummiuneqartarput. Ilinniagaqartortavut manna tikillugu oqilisaassivigineqarneri, ilinniagaqartortatta oqilisaassivigineqarneri ilanngartariaqartutut siunnersuuteqarfigaarput isertitat amigarmata.

Taamaattumik assortuuttumik uanga oqartutut misigisimanngilanga.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasut, ataatsimiinnermi aqutsisoq, (IA):

Aap tassa siunnersuut taannaannavik sapinngisamik samminiaqqussavara suli nappaasut arlaqaleriartormata.

Daniel Skifte, Atassut:

Qujanaq. Tassaana pinngitsoorsinnaanngitsunga maluginiarakku una oqaatigerusullugu Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup saqqummiinermini partiit saqqummiussereersut naviigaasa annerpaartaraat Atassut. Taamaattumik uanga Atassummit akisussaasutut nikuittariaqarpunga oqaaseqassamaanngikkaluarlunga. Isumaqarpunga pissusissamisuunngitsoq uku peqqutigalugit.

Atassut oqaaseqarpoq Naalakkersuisut tapersersorlugit. Siumut oqaaseqarpoq Naalakkersuisut taperserlugit. Aallartikkami Siumut ajunngitsumik oqarnerarpaa, kisianni naveersissut Atassummut tutsippaa. Taamatut periaaseqarneq Atassummiit uanga akuerisinnaanngilara aammalu nalunngilara tunuliaqutama taanna maluginiarsimagaat.

Nassuiaatit assigiinngitsut ataqqivakka Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup saqqummiussai kisianni una Atassummit taamatut naveersinerujussuaq allaanngilaq Atassutip itigartissimagaa. Ila Atassutimuna isumaqatigigaasi.

Siornaak Australiamioq naammattuugara aperaara nunap inoqqaavininngaaniit kingornisoq taqqavani qanoq ippisi nunaqqatisi qanoq pisarpaasi ingerlaannavilluni imaalivoq assani imaaleriarlugit. Maannakkut taannarpiaq eqqaavara naveersilillaratta. Siunnersuuteqartoq isumaqatigalugulu akerleralugulu qanoq iliussallugu nalullugu, kiisa naggataatigut Atassut naviilerpaa.

Taamatut oqarnikkut isumaginngilara Siumut naveerneqassasoq. Naamik isumaqarpunga qujaniartoqartariaqartoq kiisamiaasiit aamma aammaarlunga kingullermik aamma taamatut oqarama assorsuaq naveerneqarama Inuit Ataqatigiinninngaaniit kiisamiaasiit aamma tassa taamatut oqariarama taava oqartoqassaaq aasit Taarngu oqaleqaaq Naalakkersuisut avissaartuuttut.

Uagununa Naalakkersuisut taperserigut avissaartuutinngilagut. Kisianni akissummi ileqqoq aamma Naalakkersuisuugaluaraanniluunniit atortariaqarpoq. Nuannaarutigalugu aamma partiit allat Naalakkersuisunit isumaqatigineqarsinnaammata. Uanga naveesittutut misiginianngilanga isumaqatigigassi uagut. Tassa taanna erseqissaatigaara tassami pisussaaffik uaniikkami Naalakkersuisut Inatsisartunut pisussaapput siunnersuut kiminngaaneeraluarpalluunniit saqqummiunneqarpat ersarissumik nalunaaruteqassallutik. Immaqalu periarfissat arlallit taagoriarlugit oqarlutik una innersuussutigaarput.

Kisianni taamatut iliortoqanngilaq. Eqqoriaalluta atuaqattaarparput qujanartumillu isumaat eqqorsimallugu. Aamma taamaaliorsimapput Siumukkut. Taanna pissusissamisoorpoq.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasut, ataatsimiinnermi aqutsisoq, (IA):

Utoqqatserpunga, tassa una eqqaaqqilaarlara raajanut akitsuutip 2%-timik qaffanneqarnissaa eqqartorparput. Taanna qimannaveersaaqqussavara.

Aamma suleriaatsini immikkuullarilaarpoq, aalajangigassatut siunnersuutit oqalussinnaatitaaffiit paatsoorneqaqqunngilakka, tassa aappasaaneernermi imaluunniit pingajussaaneernermi natsukullaaqqamik oqaaseqartartussaapput. Taamaattumik Per Berthelsen-imut annerpaamik 2 minutsinik periarfissippakkit.

Per Berthelsen, attaviitsoq:

Aap qujanaq tassa annikitsunnguararsuussaaq. Oqaatigineqartoq nammaqatigiinneq taanna ilaatigut apersuuserneqarluni. Uanga oqaannartungaana uani nammaqatigiinneq imaattariaqanngilaq allanik aallerneq. Nammaqatigiinneq tassaasinnaavoq piumasatigut killersueqatigiinneq. Soorlu tamanna immaqa taasinnaavarput massakkut nalilersueqataaffigisinnaasimassagaluarparput immaqa Paamiuni mittarfik massakkut akissaqartipparput naammassissallugu.

Imaluunniit suli utaqqeqqilaarsinnaava. Tamakkua tassa aamma nalilersuinermi ingerlanneqarsinnaasut. Taaneqaraluarpormi aappagumut raajartassat amerlisussaasut kisianni tamakkersinnaassanerpaat ukioq mannamiit pisarineqartussat amigarniarunarmata. Simom Olsen taalaassavara assorujussuaq qamuuna anniaatigigakkut attaviitsukuluugaluarlunga isumaqataagama sumilluunniit taaneqannginnama soorunami taanna ajuusaarutigakku.

Josef Tuusi Motzfeldt orsussatigut oqilisaaneq taakkartorneqarpoq soorunami tamatta immitsinnut illersortussaasaratta illersortarpugut. Kisianni apeqqutigiinnassavara ilumut taanna taamatut aaqqineq aaqqiinertut pisariaqartinneqartutut taasariaqarnersoq. Pisariqartinneqaraluartormi tassaammat akit minnerpaaffilernissaat, orsussakasik taanna pinnagu.

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Naalakkersuisoq, (IA):

Partiit oqaaseqartuinut akissuteqassallunga siullermik qaqigama soorunami saassutarineqartariaqanngitsut immikkut qutsavigaakka. Kisianni tunngaviusumik Naalakkersuinikkut isummersornermi imatut oqartoqarpat Atassutip oqaluttuaninngaaniit: "Atasummi isumaqarpugut pisortatigut ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffakkiartuinnarnerini akileraarutitigut akitsuutitigullu aalleqqinniartarneq oqinaarineruvallaartoq."

Tunngaviusumik eqqarsartaaseq taanna uanga akerligakku tassuuna uanga inuttut aamma isummersinnaagama taamatut oqarpunga. Suminngaaniit aassagaluaratsigit. Inuiaqatigiit ingerlanneqarneranut ilissi kissaatisi najoqqutaralugit aningaasartuutit ingerlatsinermi qaffaanerunngillat. Utoqqaat amerliartortut, ilinniagaqartut amerliartortut. Kissaatisi najoqqutaralugit Atuarfitsialammik ingerlatsisugut, ilinniagaqartut pitsaanerusumik pinissaat tamakku akissaqartinniarlugit isumaliortaaseq una akerlerigakku.

Ilissi piumasarsi immaqa imaassinnaavoq atuisut akiliinerisillugit, atuakkanik atorniartarneq akeqalersillugu imaluunniit sumi allani aassagaluaratsigit?

Inuussutissarsiutinik siuarsaaniarneq tapersersoratsigit erseqqissumik oqaatigaara. Kiisalu ilinniagaqartut eqqarsaatigissagutsigit allanit aallerneq allanit aallernermik oqarneq killiliinikkut aamma Per Berthelsen-i oqarmat. Killilersuinertigummi immaqa aamma sipaaruteqarsinnaavugut. Killiliuttariaqarsimasarput tassaavop atuagarsiniarnermi tapiissutaasartup taassumap allanik aqqutissaaruttutut misigaluta. Taanna aningaasaqarnermut ataatsimiititaliap nalilersussaqqaarpaa.

Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit:

Tassa naatsuararsuussaaq unaana Atassutip siulittaasuata nuannaartorivallaaqimmagu imaluunniit nuannarivallaaqimmagu Inuit Ataqatigiit Siumukkormiullu avissaartuutsinniaqattaarlugit Naalakkersuisooqatigiinneranni.

Ila Naalakkersuisut saqqummiussinerminni ima erseqqissumik oqarput issuartariaqarpara. Taava siutitit siaaqussavakka, "Tusartalikkat malillugit akit appariartornerat unikaallassimavoq, naak maannakkut siornatut akigissaartiginngikkaluartut Inatsisartuni ilaasortap Johan Lund Olsen-ip raajanut 2%-tinik qaffanneqarneratigut 5%-tinngortinneqarnissaanut siunnersuutaa Naalakkersuisut Inatsisartut isumaat tusarusuppaat."

Inatsisartut taanna aalajangigassarivaat. Isumaat tusarumaneqarpoq. Naalakkersuisut isummereerlutik maannanngillat. Taanna isumaqarpunga Daarngup iluamik aamma paasisimasariaqarluaraa. Tassa ajunngilaq tassa massakkut amerlanerit isumaqarput kisianni una oqaatiginngitsoorusunngilara tassa mamaatsorujorujussuuvoq akileraartartuulluni kilisaataatileqatigiit iluanaaruteqaqattaarsimasut ukiut kingulliit akileraarutissaraluatik kinguarteqattaartuartarmatigit. Taanna akuersaarneqarsinnaanngilluinnarpoq.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasut, ataatsimiinnermi aqutsisoq, (IA):

Augusta Salling, pingajussaaniilerami, ilaa aamma naatsukullammik.

Augusta Salling, Atassut:

Qujanaq. Naatsuaraararsuarmik. Kisianni aamma Johan Lund Olsen-imut siunnersuuteqarsimasumut erseqqissaatigisariaqarparput aamma uagut atuarsinnaagatta.

Taamatut oqarnertik Naalakkersuisut sioqqutilaalaarlugu oqarmata Naalakkersuisut isummiutereersimagaat raajanut akitsuummik qaffaasoqassanngitsoq. 2002-imilu misissuiniarlutik qanoq allamik ilioriartoqarsinnaaneranut aqqutissanik allanik kattuffiit oqaloqatigissallugit. Tassa Naalakkersuisut isummiussereersimapput raajanut akitsuummik qaffaaniarnatik. Taannalu uagut Atassumminngaaniit isumaqataaffigaarput.

Taamaattumillu Atassummi siuluttaasup oqaatsit taakku atorpai illit immaqa siulliit taakkua atuarsimannginnakkit paasinngitsoorsimavatit.

Ole Lynge, Inatsisartut Siulittaasut, ataatsimiinnermi aqutsisoq, (IA):

Aap tassa taamaalilluni oqaaseqarumasut tamaanga killeqarput. Kisianni oqaatigisassaqalaarpunga neriuppunga aniassanngikkallartusi.

Immikkoortoq 52 2002-mut aningaasanut inatsisisssamut siunnersuummut raajanut akitsuutip 2%-imik qaffanneqarnissaa pillugu aalajangiiffigisassatut siunnersuut siullermeerneqarnera tamaanga killeqarpoq. Suleriaatsit naapertorlugit aapassaaniigassaavoq pinngitsoorani. Kisianni paasisakka malillugit tassa Siumup, Atassutip, Kattusseqatigiit Per Berthelsen-illu kissaatiginngilaat ataatsimiititaliakkoortitsinissaq. Inuit Ataqatigiit kissaateqaraluarput aappassaaneerneqartinnagu akileraartarnermut ataatsimiititaliakkuussasoq.

Suleriaatsit naapertorlugit tassa ataatsimiititaliakkoorani aappassaanneerneqarnissaminut ingerlaqqissooq.