Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 67_101_71		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Pingasunngornerq 28. oktober 1998 

 

Immikoortoq 67:

Suleriaatsimi ' 41 naapertorlugu apeqquteqaat toqqammavigalugu oqallinneq:

Nunatsinni toqutsinerit, atornerluinerit imminortarnerillu.

(Inatsisartunut ilaasortaq Maliinannguaq Markussen Mølgaard)

 

Immikkoortoq 101:

Suleriaatsimi ' 41 naapertorlugu apeqquteqaat toqqammavigalugu oqallinneq:

Imminortarneq akiorniarlugu annertunerusumik iliuuseqarnissa pillugu siunnersuut.

(Inatsisartunut ilaasortaq Anthon Frederiksen)

 

Immikkoortoq 71:

Suleriaatsimi ' 41 naapertorlugu apeqquteqaat toqqammavigalugu oqallinneq:

Nuna tamakkerlugu innuttaasut nanertuuteqartut oqaloqatigineqartarnissaminnik siunnersorneqartarnissaminnillu pisariaqartitsisut saaffiginnittarfissaannik pilersitsinissaq.

(Inatsartunut ilaasortaq Ruth Heilmann)

 

Maliinannguaq Markussen Mølgaard, Inuit Ataqatigiit:

Qujanaq, nunatsinni tusartualikkagut inuiaqatigiinut tamanut avaangunartumik kinguneqartartut sukumiisumik oqalisigisariaqarpgut. Nalunngilara oqallisissatut siunnersuutiga imaannaangitsuusoq, aaqqiissutissanillu imaaliallaannaq nassaassaqanngitsugut, tamaakkaluartoqinuiaqatigiit ikittunnguulluta atukkagut ilungersunartut nipangiusimaannarsinnaangilagut, suugaluartunillu aaqqiissutissanik ujartuiuartariaqarluta.

 

Meerannguagut inuunermik toqqissisimasumik tunisariaqarpagut, imminornerit, toqutsisarnerit atornerluisarnerillu ulluinnarsiutitut isigilissanngippatigit. Inuit qaangeruminaatsitaminnik ajornartorsiutillit ikiorneqarnerusariaqarput, imigassamut ikiaroornartumillu qimaaffeqannginissaat anigussagutsigu.

 

Illua-tungaanilu inersimasut maligassiuinerusariaqarput, inersimasutullu akisussaassusertik akisussaaqqataanertillu ilisimanerusariaqarlugu, tamatumanilu perorsaaneq avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Inuiaqatigiit nunarsuarmioqatitsinnut naleqqiulluta taama ikitsigaluta taamalu nunarsuarmik angitigisumik pinnertigisumillu nunaqarluta sooruna taamarsuaq ajornartorsiuteqartugut, inuaqatigiit ullumikkut aaqqissuussaanerat qanoruna ittoq, sunaluuna ajoqqutigigaa?

 

Oqartoqartarpoq utaqqiinnarpallaartoqartoq pisortallu kisimik utaqqineqartut, sunaliuna tamatumunnga patsisaasoq?

 

Inuiqatigiit annertuumik equngassuteqarput, ilaat atukkatigut periarfissarissaaqqaat, ilaalli periarfissaqanngingajavillutik. Erseqqisumik Inatsisartuni inuaqatigiinnilumi oqallittoqartariaqarpoq, ullumikkummi inuiaqatigiittut aaqqissuussaanerput equngasoqarmat, aatsaat taama ajornartorsiutit annertugaat. Inuaqatigit peqqissut taama annertutigisunik ajornartorsiuteqarsinnaanngillat.

Ajornartorsiutit aallaavii qaqilertariaqarpagut, aaqqiissutissanillu tigussaasunik iliuuseqartariaqarluta, pinaveersartitsinerup ilumoorullugu sulissutiginiarnera aallarnisarneqarpoq, tamannali naammanngilaq, inuiaqatigiimmi ajornartorsiutaat taakku kisimik aaqqissinnaanngilaat.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Qujanaq. Maannalu immikkortoq 101-mi siunnersuuteqartoq Inatsisartuni ilaasortaq Anthon Frederiksen saqqummiussissaaq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Ukioq februarimi Inatsisartut ataatsimiinnissaannut siunnersuuteqarsimavunga imminortarnerup pimoorullugu akiorniarneqarnissaa pillugu, siunnersuutigalu imannak imaqarpoq:

 

Ukiuni makkunani inuppassuit inuiaqatigiinni imminornikkut annaasarpagut, kisianni annerusumik eqqarsaatigineq ajorparput sooruna inuit taama amerlatigisut imminortalersut, imaluunniit sooruna imminortoqartartoq? Sunaana, suunuku pissutigalugit imminortoqartartoq? Kikkullu imminornissamik eqqarsalertarpat, imaluunniit imminornissaq eqqarsaatigineqaqqaartarsimanerpa, imaluunnit qanoq? Sooruna imminortartut ukiuni kingullerni taama amerlatigisut?

 

Arlalippassuillu apeqqutit qaffatinneqarsinnaagaluartut, tamakku pillugit tarnip nakorsaanik oqaloqaterninnik aammalu inanneqarnera tunngavigalugu siunnersuutigivara imminortarnerup sukumiisumik suliniutigineqarnissaa eqqarsaatigalugu ilisimatusaatigalugu sulissutigineqartariaqartoq, tassalu tamanna ukiorli kinguartinneqarsimavoq, massakkullu qaqinneqarluni.

 

Anders Andreassen, Inatsisartuni siulittaasoq:

Qujanaq. Taavalu immikkortoq 71-mut siunnersuuteqartoq Inatsisartuni ilaasortaq Ruth Heilmann, Siumut.

 

Ruth Heilmann, Siumut:

Qujanaq, tassa aamma uanga siunnersuuteqarsimavunga, tassa nuna tamakkerlugu innuttaasut nanertuuteqartut oqaloqatigineqarnissaminnik siunnersorneqarnissaminnillu pisariaqartitsisut saaffiginnittarfissaannik pilersitsinissamik siunnersuut.

 

Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnermik Ataatsimiititaliarsuup allagarsiarpassui aammalu naalakkersuisunut piviusunngortinniaqqullugit kaammattuutigisarpassuisa ilaannik kissaatigineqartut pingaarutillit ilaattut tamanna piumasaqaataareerpoq.

 

Taamanikkut allagarsiat ilaat Sorlammiit allagarsiaasut atsiortitsinerpassuarnik ilaqartinneqartoq  toqqaannaq Isumaginninnermut naalakkersuisuusimasut piaartumik piviusunngortitassamisut immikkut iliuuseqarfigiumallugu tigunikuuvai, pilersinniakkamisut sulissutiginiarlugu, maannamullu suliap qanoq ingerlanneqartiginera nalunarsilluni.

 

Siusinnerusukkut ujartorneqaraanngat naalakkersuisoqarfiup sulisuinit akineqartarpunga suliassaq naalakkersuisumit ingerlatinneqartoq. Suliassaq arlaatigut unittoortinneqarsimassappat tamanna kissaatigissavara piaarnerpaamik qaqinneqarlunilu piviusunngortinniarneqaqqullugu, makku tunngavigalugit:

 

Ilaqutariinnermi ajornartorsiortut, appariinnermi ajornartorsiortut, imminornissaminnik eqqarsaartut, inuttut nanertuuteqartut, eqqugaasut, qimagaasut, kiserliortut, pinerluffigitittut, pineqaatissitaasut, atornerlugaasut inuttut kinguaasiuutitigullu, arlaatigut siunnersorneqarnis-saminnik pisariaqartitsisut, ilami allarpassuillu taakkartorneqarsinnaapput.  Oqaatigissavaralu Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnermut Ataatsimiititaliarsuup Eqqartuussiveqarnermilu Ataatsi­miititaliarsuup taanna pillugu eqqartueqatigiinneranni toqqammaviginiarneqarpoq suliassaq taanna isumaginninnermiitinneqaruni naleqqunnerpaatinneqartoq. Neriuppunga siunnersuut aalajangiinermik kinguneqartinneqassasoq.

 

Marianne Jensen, Peqqinnissamut, Ilisimatusarnermut, Avatangiisinut Pinngortitalerinermullu Naalakkersuisoq:

Akissuteqaatip saqqummiutinnginnerani erseqqissalaassavara uanga saqqummiutissagakkit imaluunniit sammissagakkit pinaveersaartitsinermut tunngasortai, aammalu soorlu siunnersuute­qartut ilaat Maliinannguaq Markussen Mølgård oqartoq taakku kisimik naammanngitsut, taamaattumik aamma naatsorsuutigaara allat tikinneqarumaartussat pillugit silittumik maani oqaaseqartoqarsinaassajumaartoq.

 

Massakkullu akissuteqaat: Fru Maliingannuaq Markussen Mølgård-ip inuiaqatigiinni atugassariti­taasut qaangeruminaatsut pisimasunik alianartunik soorlu toqutsinernik, imminornernik atorner­luinernillu kinguneqartartut oqallisigineqarnissaat kissaatigaa. Tamakkuupput inuttaasut eqqumaffilluinnartariaqagaat.

 

Ukiuni 1990-miit 1997-mut inuit 418-it imminorput, angutit 340-it arnallu 78-it. Piffissami tassani 84-nik toqutsisoqarpoq. Kisitsisit taakku annertuallaaqaat, Toqutsinerit imminornerillu apeqquterpassuarnik akineqanngitsunik kinguneqartarput. Taamatut alianartunik pisoqartillugu apeqquterpassuit pinngitsooratik takkuttussat akissutissaat eqqortut naammatullu ajornakusooor­taqat. Taamaattorli peqqissutsimi misissuineq arlaqanngitsunik akissutissaqartitsivoq ilisimatu­sarnikkullu inernerugallartunik arlannik aallaavigineqarsinnaasunik takussutissiilluni.

 

Peqqissutimut misissuinerup takutippaa arnat, tassa 19% angutiniit 13%-it, tassa arnat angutiniit amerlanerit imminornissaminnik eqqarsartartut, kisiannili angutit arnaniit amerlanerusut imminortarlutik, tassani angutit imminortartuniit 81%-tiullutik arnallu 19%-tiullutik. Imminortar­tut amerlanerpaat angutaapput 20-niit 24-nut ukiullit. Inuiaqatigiit imminortarneq pillugu qanoq ammasuutiginerannut tunngatillugu misissuinerup takutippaa 28%-ii eqqarsaatitik pillugit allanik oqaloqateqartanngitsut. Persuttaanerit, sioorasaarinerit, imminornissamillu eqqarsalertarnerit akornanni ataqatigiittoqartoq ilanngullugu takuneqarsinnaavoq. Inuit persuttagaasimsut sioora­saarneqartulluunniit 85%-ii imminornissartik sakkortuumik eqqarsaatigilersarpaat, inuilli persuttagaanngitsut sioorasaarneqaanngitsulluunniit 10%-ii imminornissartik sakkortuumik eqqarsaatigilersarlugu.

 

Aammattaaq kinguaassiutitigut atornerluinerit imminornissamillu eqqarsartarnerit akornanni ataqatigiittoqartoq takuneqarsinnaavoq. Arnat atoqatigiinnissamut pinngitsaalisaasut 44%-iisa imminornissartik eqqarsaatigisarpaat, arnalli atoqatigiinnissamut pinngitsaalisaanngitsut 14%-iisa imminornissartik eqqarsaatigisarlugu.

 

Imigassamik atornerluineq imminornissamillu eqqarsartarneq aamma ajoraluartumik imminnut ataqatigiipput. Arnat aalakoortartut 25 - 34-llu akornanni ukiullit 55%-iisa imminornissartik eqqarsaatigisarpaat, angutit aalakoortartut taamatut ukiullit 25%-iisa imminornisssartik eqqarsaa­tigisarpaat.

 

Paasisat qulaani taaneqartut takutippaat toqutsineq, imminorneq, imminoriarneq imminorniarlu­nilu eqqarsartarneq assigiinngitsorpassuarnik pissuteqartut, arlaatigut inuit ataasiakkaat inuu­nerannik sunniuteqartarsimasunik. Inuit imminortut toqutsisulluunniit amerlanerpaat imigassamik ikiaroornartumilluunniit sunnerneqartuusarmata imigassamik ikiaroornartumillu atornerluinerup kingunipilui pillugit paasisitsiniaajuarnissaq pisariaqarpoq.

 

Nuummi imerajuttunut katsorsaavimmut Qaqiffimmi misilittakkat pitsaasunik angusaqarfiusi­mapput, inuillu atornerluiunnaarusuttut amerliartuinnarmata Ilulissani aamma imerajuttunut katsorsaaffimmik taamaattumik pilersitsisoqarniarpoq.

Inunnut imminornissamik eqqarsaateqartunut ikiuinissamik neqeroorutit pioreersut ukiaq 1995 tikillugu aallaqqaammut imminorniartumut sammitaapput. Katsorsaasunillu ilinniagalinnit, palasinit kiisalu nammineq piumassuseq atorlugu suleqatigiiffinnit soorlu Kisimiinngilatimit ingerlanneqartarlutik. Dr. Ingrid-ip napparsimavissuani tarnikkut nappaatillinnut immikkoortota­qarfimmi Paarisallu akornganni suleqatigiinnikkut pinaveersaartitsinermut suliniut Qanilaassuseq ineriartortinneqarpoq aallartinneqarlunilu.

 

Suliniutip malitseqartinneqarneratuut ineriartorteqqineqarneratuullu 1997-mi 1998-milu kommu­nini tamani inunnut suleqataasussanut atortussat atorneqalernissaat pikkorissartitsissutigineqar­poq. Pikkorissartitsinerni taakkunani pingaartumik peqqinnissaqarfimmiit, palaseqarfimmiit inunillu isumaginnittoqarfinniit peqataasoqarpoq. Tasiilami inunnik sullissisunik illoqarfimmeer­sunik nunaqarfimmeersunillu immikkut pikkorissartitsinerit aaqqissuunneqarput. Qanilaasuseq pillugu ilisimaqarnissaq qanorlu ililluni oqariartuut eqqortinneqarsinnaanersoq anguniakkanut ilaatinneqarput. 1998-mi upernaakkut HA-analysip nuna tamakkerlugu misissuinera malillugu inuiaqatigiit 72%-ii Qanilaassuseq pillugu ilisimasaqarput.

 

Palaseqarfiit aammataaq imminortarnerit pinaveersaartinneqarnissaannut pingaarutilinnik suliassaqarput. Palasit inunni pissutsit ilungersunarsinerini ikiorneqarnissamik tapersersorneqar­nissamillu pisariaqartitsisunit amerlaqisunit saaffigineqartarput, taamaammat pinaveersaartitsini­arluni atortussat Qanilaassuseq-mik taasat naqiterneqartussanngormata aammattaaq palaseqarfiit tusarniaanermut ilannguneqarput. Tamatuma kinguneratigut palasit arlallit Qanilaassuseq pillugu kommunini pikkorissartitsinernut peqataasarsimapput, palaseqarfiillu pisariaqartitsineq naaper­torlugu attaveqarfigineqartarput.

 

1996-mi aasaaneraniit Nuup peqqinnisaqarfiani imminoriaraluarsimasunut Dr.Ingrid-ip napparsi­mavissuani unitsineqartartunut tarnip pissusiinik ilisimasalinnik oqaloqateqarnissamik neqerooru­teqartalerpoq. Paasisat nutaajummata suli inerniliisoqarsinnaanngilaq, maannakkuugallartorli periuseq atorneqartoq takussaasunik angusaqarfiusimavoq, tassa ajornartorsiutit oqaloqatigiissuti­galugit iluaqutaasartoq.

Pingasunngornermi oktoberip 14-ani 1998-mi Paarisa nunatsinni Dansk Psykologforening suleqatigalugu Katuami innuttaasunik ataatsimiitsivoq professor dr. med. Peter Elses København -ip universititianeersoq ajornartorsiornermi ikiuineq, tarnikkut katsorsaaneq pinaveersaartitsinerlu pillugit oqalugiarpoq. Peter Elses-ip oqalugiarnermini ilaatigut tikippaa tarnikkut ajornartorsior­tunik katsorsaaneq, kiisalu inuk ajornartorsiuleruni qanoq ililluni imminut ikiorsinnaanersoq ajornartorsiornerminilu suut atugassat aqqusaartariaqarnersut innersuussutigineqarlutittaaq

 

Peqqinnisarnermut Ilisimatusarnermullu Pisortarfiup aamma Peter Elses-ip akornanni ilisimasat imminnut qanittut aallaavigalugit suleqatigiinnissamik isumaqatiginninniarneq aallartissimavoq, tamatumani imminornissamik pinaveersaartitsineq anguniakkani pingaarnersaatillugu.

 

1998-mi decemberimi suliffeqarfiit assigiinngitsut immikkoortortaqarfiillu assigiinngitsut suleqatigiillutik suliniut Qanilaassuseq naliliiffigisussaavaat. Imminortarnerit pinaveersartinniar­lugit sulinerup qanoq ingerlateqqinneqarnissaanut tamanna misilittakkatsigut tunngaviliisuussaaq.

 

Siunnersuutit ilaat naliliinermi oqallisigineqartussaasoq tassaavoq ilisimasanik piginnaassutsinil­lu katersuiffissamik pilersitsinissamik kissaateqarneq, tassani inuttut ineriartornermut aamma inuuniarnermi tarnikkullu ajornatorsiutinut tunngasut suliniuteqarfigineqartussanut suliassat ingerlanneqartassallutik.

 

Ilisimasanik katersuiffimmi tamaattumit ataqatigiissaarneqarsinnaasut tassaassinnaapput ajorna­torsiornermi qitiusumik upalungaarsimaffik, najukkani ajornartorsiornermi upalungaarsimaffin­nik attaveqartoq. Ilisimasanik ingerlatsitseqqinnermi soorlu meeqat perorsarneqartarnerat aamma imminornermik toqutsinermillu pitsaaliuneq pillugit pikkorissartitsinerit.

 

Inunnut ajornartorsiortunut nuna  tamakkerlugu oqarasuaatikkut ulloq unnuarlu attavigineqarsin­naasumik pilersitsinissaq najukkamilu imminnut ikoqatigiittartussanik aallartitsinissaq kissaatit ilagaat. Ilanngullugu meeqqanut, inersimasunut ilaqutariinnullu ajornartorsiortunut siunnersuisar­fimmik soorlu tarnikkut napparsimasunut ikiueqqaarfimmik pisariaqartitsisoqarpoq.

 

Piffinni ataasikkaani kiisalu nuna tamakkerlugu paasisitsiniaajuarneq pinaveersaartitsinermillu suliaqarneq aalalangiusimaannarneqarnissaat annertusarneqartuarnissaallu anguniaagajuaannar­nissaat pingaaruteqarpoq.

 

Perorsaaneq aqqutigalugu pinveersaartitsineq pingaartuuvoq, ajornatorsiutillu pileqqaarneraniilli akuliunnissaq aammattaaq pingaartuulluni. Meeqaat atuarfiata suliassamut tamatumunnga ilaatinneqarnera annertusartariaqarpoq. Pingaaruteqartuuvoq meeqqat inuusuttuaqqallu ilisima­saat annertusassallugit paasitissallugillu qaqugukkut qanorlu ikiorsiisoqartassanersoq. Ullummik­kut meeqqat inuusuttuaqqallu amerlavallaartut amigaatigaat eqqissillutik toqqissisimasumik inersimasumik ajornartorsiutitik pillugit oqaloqateqarsinnaaneq. Ilaatigut sunngiffimmi orninne­qarsinnaasut taakkulu assigisaat periarfissiisinnaapput. Piffiit ilaanni nammineq suliniutaasarsi­masutut assersuutigineqarsinnaavoq meeqqanut inuusuttuaqqanullu suliniut Paarinnga, suliniutil­lu taamatut ittut Inunneq Nakuunerup aningaasaatearfianiit aamma pinaveersaartitsinermik siunnersortit suliniutaat aqqutigalugit aningaasatigut taperserneqarsinnaapput.

 

Imminortarneq toqutsisarnerlu pillugit ilisimatusarnerup salliutinneqarnissaa pingaartuuvoq, ajornartorsiutit taakkua pillugit ilisimasagut annertunerulerpata pinaveersaartitsilluni suliniarner­mi anguniagassanik siunnerfiliinissaq ajorannginnerulissaaq. Taamaatorli naggasiullugu oqaati­gissavara Paarisa-mi, isumaginninermi kiisalu ilinniarfinni assigiinngitsuni pinaveersaartitsiniar­luni suliarineqartartut taakkuinnaallutik imminortartut amerlavallaartut ikilisissinnaanngimmati­git. Pissutsit soorlu suliffeqarneq, ineqarneq pitsaasumillu inuuneqarneq soorunalimi pingaarute­qarput pitsaasumik naleqqassuseqarluartumillu inuuneqassagaanni.

 

Taamatut oqaaseqarlunga oqaluuserisassarput pingaarutilik ilungersunartorlu pillugu oqallittoqar­luarnissaa neriuutigaara.

Taavalu Anthon Frederiksen -ip oqallisissiaanut akissut tullinnguutissavara.

 

Imminortarnerup pimoorunnerullugu akiorneqarnissaa pillugu Inatsisartuni ilaasortaq Anthon Frederiksen apeqquteqaat tunngavigalugu oqallinnissamik siunnersuuteqarpoq. Toqutsisarneq, atornerluineq imminortarnerlu pillugit Inatsisartuni ilaasortaq Maliinannguaq Markussen Møl­gård -ip apeqquteqaataanut akissuteqaat aamma Inatsisartunut  ilaasortap Anthon Frederiksen -ip apeqquteqaataanut annertunerpaatigut akisisuusoq naalakkersuisut isumaqarput. Taamaattorli apeqquteqaammut ataasiakkaanik ersarinnerusunik naalakkersuisut oqaaseqaateqasssapput.

 

Qanilaassusermik taallugu suliniutaasoq Paarisa pillugu nassuiaammi 1998-mi ukiukkut ataatsi­miinermi saqqummiunneqartumi allaaserineartoq Dr. Ingrid -ip napparsimavissuani tarnimikkut nappaateqartunut immikkoortortaqarfimmi nakorsat qanimut suleqatigalugit suliarineqarsimavoq. Taakku oqarput imminortarnerit oqaloqatiginnittarnertigut akiorniarneqarsinnaasut. Imminoriara­luarsimasut tarnip pissusiinik ilisimasalimmik oqaloqatigineqarnissaminnik neqeroorfigineqarlu­tik oqaloqatiginnissimasut akornanni imminoriaqqissimasut misissuinerit allat aallaavigalugit ilimagineqarsinnaagaluartuniit ikinnerusimasut oqaatigineqarpoq.

 

Kalaallit Nunaanni peqqinnissakkut ilisimatusarnermut siunneruisoqatigiit 1996-mi pilersinne­qarnerinut atatillugu ilisimatusarnerit immikkut siuarsarneqarusuttut pingaarnersiorlugit tullerii­aarneqarput. Ataatsimoortumik ajornartorsiutini imminortarneq taaneqarsimavoq, qulequtarli taanna pillugu ilisimatusarnikkut suliuteqarnissamut tapiiffigineqarnissamut suli qinnuteqaateqar­toqarsimanngilaq taamaattumillu takkuttoqarpat takkuttut ilassilluarlugit suliariumaarpavut.

 

Qaammami matumani professor Peter Elses -ip marloriarluni ataatsimeeqatigineqarnera tunngavi­galugu Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfik imminortarnerup pinaveersaartitsinik­kut suliuteqarfigineqarnerata ilisimatusarfigineqarnera naliliivigineqartarneralu pillugit Køben­havnimi Universitetip suleqatigineqarnissaanut isumaqatigiissut anguniarlugu suliniuteqarpoq. Suleqatigiinnissamik isumaqatigiissutip taassuma qulequtaq taannarpiaq pillugu ilisimatusarnis­samut soqutiginnilersitseqataanissaa neriuutigaarput.

 

Taamatut oqaaseqarlunga Isumaginninnermut Naalakersuisumut akissuteqaatip nanginnissaa tunniuppara.

 

Mikael Petersen, Isumaginninermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Naalak­kersuisoq:

Innutaasut nanerttuuteqartut oqaloqatigineqarnissaminnik siunnersorneqarnissaminnillu pisaria­qartitsisut tamarmik nuna tamakkerlugu saaffiginnittarfissaannik pilersitsisoqarnissaa Inatsisartu­nut Ilaasortap Ruth Heilmann- ip siunnersuutigivaa.

 

Siunnersuisarfimmik pilersitsisoqarnissaanik kaammattuuteqartunik saaffiginnissutit arlallit Isumaginninermut Iluarsaaqqinnermik Ataatsimiititaliarsuarmut apuunneqartut matumani innersuussutigineqarput.

 

Siunnersuut Siulittaasoqarfimmit apeqquteqaat tunngavigalugu oqaluuserisassanngortinneqarpoq. Najukkani ataasiakkaani tamani meeqqanut inuusuttunullu pinaveersaartitsinermik suliniuteqar­nerup annertusarneqarsaa alianartunillu tassanngaannaq pisoqarnerani ikiunissamut piareersitita­qartoqartalernissaa Isumaginninnermut Iluarsaaqqinnermik Ataatsimiititaliarsuup kaammattuuti­gaa. Najukkani ataasiakkaani pinaveersaartitsiniarneq qitiusumik ataqatigiissaarivineqarlunilu tapersersorneqassaaq.

 

Ataatsimiititaliarsuaq oqarpoq erseqqissumik suliniutit aqqutiginerullugit pinaveersaartitsiniutit ingerlanneqarsinnaasut ilaatigut alianartunik tassanngaannaq pisoqarnerani ikiuinissamut pitsaanerusumik piareersimatitaqartoqalerneratigut. Tamakku saniatigut Isumaginninermut Iluarsaaqqinnermik Ataatsimiititaliarsuup makku kaammatuutigai:

   Isumaginnittoqarfiup, atuarfeqarfiup, politiit pinerluuteqarsimasunillu isumaginnittoqar­fiup suleqatigiinnerat SSPK-mik taaneqartartoq kommunini tamani pinngitsoorani pilersinneqassasoq.

   Kommunini tamani angajoqqaanik pikkorissaasoqartassasoq.

   Pinaveersaartitsinermi siunnersortinik ilinniartitsineq aallartinneqassasoq.

   Sunngiffeqarnermilu perorsaasunik ilinniartitsisoqassalluni.

   Kommunini tamani ilqautariinnut siunnersortit iliniartinneqarlutillu atorfinitsinneqarsas­sasut.

   Kiisalu kingulliullugu pinaveersaartitsinermi qitiusoqarfik pilersinneqassasoq, tassanilu assigiinngitsunik suliallit suleqatigiittussat atorfinitsinneqassallutik.

 

Kaammattuutit ilaat arlallit aallarnisarniarneqareerlutilluunniit aallartisarneqareerput. Pinaveer­saartitsinniarnermik suliniuteqarneq naalakkersuisut tulleriiaarineranni pingaartinneqartorujus­suuvoq.

 

Sinerissami illoqarfinni arlalinni Nuummilu qimarnguiit pilersinneqareerput, taakunanilu ineqarallarnissaq, timikkut illersugaanissaq kiisalu tarnikkut nanertuutaasut pillugit ikiorneqarnis­saq neqeroorutigineqartarput. Qimarnguiit pillugit nalunaarut naapertorlugu qimarnguinnik ingerlatsinermi tapiissutinik qinnuteqartoqarsinnaavoq. 1998-mi Aningaasanut Inatsimmi 1,32 mio. koruunit qimarnguinnut tapiissutissatut immikkoortinneqarput. Qimarnguinni sulisut akissarsiaannut aningaasartuutit amerliartorput.

 

Ukiut ingerlanerini najukkani ataasiakkaani alianartunik pisoqartillugu assersuutigalugu inuarto­qartillugu, imminortoqartillugu inuunermilluunniit ulorianartorsiortitsisumik ajutoortoqartillugu isumaginninnermut naalakkersuisoqarfik kommuninit saaffigineqartartorujussuuvoq. Naalakker­suisoqarfik kommuninut arlalinnut sulianik tamaattunik ilisimasalinnik aningaasanillu ikiorsiissu­teqartarpoq. Alianartunik pisoqartillugu ikiuukkasuartussanik ikiorsinneqarnissamik saaffiginnis­sutit amerliartornerat tunngavigalugu ukioq manna ilassutitut aningaasaliissutinut inatsimmi siullermi 300.000,00 koruunit immikkoortinneqarput, tassa atugassiissutigineqaqqillutik.

 

Eqqartuussiveqarnermut Ataatsimiititaliarsuup suliaanut atatillugu Isumaginninnermut Pisorta­qarfik isumaqatigiissuteqarfigineqarpoq Narsami suliniutitut pinerliiviigineqartut tulaavigisinnaa­saannik pilersitsinissamik. Suliniut aaqqissuussaanikkut najukkami tunngaveqarpoq pinaveersaar­titsinermullu siunnersorti ataqatigiissaarisuulluni. Suliniut najukkani pinerliivigineqartut tulaavi­gisartagasaannik pilersitsinissamut suleriaqqinnissaq pillugu oqallisissanik isummanillu imaqar­tumik nalunaarusiamik saqqummiinermi naliliiffiigneqartussaavoq. Eqqaartuussiveqarnermut Ataatsimiititaliarsuup pilersaarummut 100.000,00 krouunit immikkortippai.

 

Naalakkersuisut 1997-mi ukiakkut Peqqinnissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfiup ajunaar­nersuaqatillugu alianartunillu pisoqartillugu tarnip pissusiinik ilisimasallit Isumaginnittoqarfiullu suliniutigisartagaat pillugit nassuiaammik pitsanngoriaatissatullu siunnersuutinik saqqummius­saqquvaa.

 

Qulaajaanissaq kiisalu alianartunik pisoqartillugu ikiuunnissamut piareersimatitaqarnissaq pillugit ilusiliinissamut siunnersuutit saqqummiunneqarnissaat siunnertaralugu peqqinnisamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfik aamma Inuk Consult isumaqatigiissuteqarput. Isumaqatigiissu­teqarnermut tassunga atatillugu suleqatigiissitaliamik pisortaqarfiit assigiinngitsut tassalu Peqqinnisamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfimmit, Isumaginninermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaannut Pisortaqarfimmit aamma Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfimmit ilaasortaaffigineqartumit malinnaatitsisoqarpoq.

 

Nalunaarusiaq maannakkut pissarsiarineqarpoq tassanilu kaammattuutigineqarluni alianartunik pisoqartillugu piareersimatitanik pilersitsineq, ilusillersuineq ineriartortitsinerlu nunatsinni pissusiviusut ulluinnarnilu inuuneq aallaavigalugit ineriartortitsinertut pissasoq. Alianartunik pisoqartillugu ikiorsiisarneq sammivilerniarlugu pitsaanerulersinniarlugulu nunatsinni arlalinnik ineriartortitsisoqarpoq, kisianni qitiusumik oqartussani siunnersuinikkut ikiorserneqarnissaq pisariaqartinneqartoq erseqqissarneqarpoq.

 

Nalunaarusiami tassani alianartunik pisoqarnerani ikiorsiinikkut piaartumik suliniuteqarnerup inunni tassanngaannartumik sakkortuumillu misigisaqarsimasunik tarnikkut ataavartumik ajoquteqalersinnaaneq pinaveersimatissinnaagaa ersarissisinneqarpoq. Nalunaarusiap naqiternera naammasseriarpat Inatsisartunut paasissutissiissutitut agguaanneqarumaarpoq. Nalunaarusiamut tassunga uiggiullugu naalakkersuiut massakkut suleqatigiisitaliorput KANUKOKA-mit, Peqqin­nissamut Ilisimatusarnermullu Pisortaqarfimmit, Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut Ilageeqar­nermullu Pisortaqarfimmit, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu Suliassaqarfiutaan­nut Pisortaqarfimmit ilaasortaaffigineqartumik, suleqatigiisitaliarlu taanna alianartunik pisoqartil­lugu ikiorsiisussanik qitiusumik piareersimatitaqarnerup sulinermi akisussaaffii suliassaallu erseqqissumik siunnersuusiorfigissavai.

 

Suleqatigiissitat politiit, Nuup Kommunia, Dr. Ingrid-ip napparsimaviisua, Isumaginninnermut Pisortaqarfiup qeqqani immikkoortortaqarfia, qatserisaartut, ilagiit Qimarnguiillu Kattuffiat peqatigalugit sulissaaq. Alianartunik pisoqartillugu ikiorsiisussanik qitiusumi piareersimatitat ilusilersorneqalernissaata tungaanut piffissami ikaarsaariarfiusumi kommuninut saaffiginnissutaa­sartussat suleqatigiisitaliamit tassannga naliliiffigineqartassapput, alianartunillu pisoqartillugu ikiorsiisartussatut angalasartussat toqqarneqassallutik.

 

Nammineq piumassuseq tunngavigalugu suliniuteqartunik peqatigiiffippassuaqarpoq najukkani ataasiakkaani inunnut pisariaqartitsisunut tapersuillutillu ikiuisartunik. Nammineq piumassuseq tunngavigalugu suliniuteqarlutik peqatigiiffiit isumaginninnermik suliaqarneranni naalakkersuisut tapersersugaraat.

 

Inunnik aliasuuteqartunik katsorsaanissamik neqoroorummik Nuummi pilersitsisoqarsimavoq, tassungalu Nuup kommunea aamma Peqqinnissamut Isumaginninnermullu Naalakkersuisoqarfiit tapiissuteqarlutik.

 

Katsorsarneqarnissamik neqeroorut taanna inuinnarnit suliniutaavoq inunnillu marlunnik aliasuuteqartunik katsorsaanermik ilinniagaqarsimasunik pilersinneqarluni. Suliniut una nuna tamakkerlugu siunertalittut ineriartorpoq.

 

Sammissat arlallit ilaatigut najukkani ilaatigullu nuna tamakkerlugu siunnerfinnut kissaatigine­qartumut ineriartortut qulaanni taaneqarput.

 

Kristine Raahauge, Siumup oqaaseqartua:

Nunatsinni toqutsinerit atornerluinerit imminortarnerillu pillugit Maliinannguaq Markussen Mølgård-ip Inatsisartunut oqallisissiaa aammalu imminortarneq akiorniarlugu annertunerusumik iliuuseqarnissaq pillugu Anthon Frederiksen -ip Inatsisartunut oqallisissiaa kiisalu nuna tamak­kerlugu innuttaasut nanertuuteqartut oqaloqatigineqarnissaminnik siunnersorneqarnissaminnillu pisariaqartitsisut saaffiginnittarfissaannik pilersitsinissaq pillugu Ruth Heilmann -ip Inatsisartu­nut oqallisissiaa pillugit naalakkersuisut akissuteqaataat Siumiit iluarisimaarpavut, akissuteqaati­ni ersermat ajornatorsiutit erloqinaqisut qulaani pineqartut ukiuni arlaqaqisuni Inatsisartuni eqqartortakkatta massakkumut anigorniarnerinut suliniutit sumut killinnerannik, aammalu Siumumiit nuannaarutigaarput suliniuteqarnermi inuit namminneq soqutiginninnertik

aallaavigalugu suleqataarusuttut qanoq pingaartinneqarlutik suleqatigineqarneri.

 

Siumumiilli isumaqarpugut uagut Inatsisartut oqallinnikkut ajornatorsiutit tamakku piaartumik aaqqiivigisinnaanngikkivut. Pitsaanerpaamiilli aaqqiissagutta najugaqarfinni najugallit tamakku­nanilu politikkerit suleqatigiillutik piaarnerusumik aaqqiisinnaasut.

 

Siumumiit  peqataarusuppugut  najugaqarfinni suliniutillit sulniarnerminni aporfigisinnaasaannik aaqqinniarnerni tapersersornissaannik periarfissiiuarniarnermik suleqataarusulluta. Siumumiilli pissusissamisoortutut isigalugu ulluni makkunani najugaqarfinni eqqugaasuni ajornartorsiutinut qaangiininarnerni naalakkersuisut siunnersortinik immikkullu ilisimassalinnik ornigutsitsillutik piffik tikillugu innuttaasut tamaassa saaffiginnissinnaasut oqalliseqataasinnaasut periarfissittar­masigit. Taamaasiornikkut najugaqarfinni ajornartorsiutit saqqummersut pinaveersaartinniarlugit sutigut peqatigiilluni suliniuteqarfigineqarsinnaanersut tamamit oqalliseqataaffiusinnaammata, ilaatigut politikkerit innutaasunut sammisaqartitsineri sunngiffeqarnermilu susassaqartitsinerit ajornartorsiutinillu nalaataqarnermi saaffiginnittarfinnik periarfissaqartitsinikkut tapersersuinerisa nalilersorluartarnerisigut.

 

Inatsisartuni Paarisa pilersikkatsisugu siunertaraarput qitiusumik katiteriffiussasoq aammalu siunnersuisarfittut ingerlanneqassasoq. Ukioq ataaseq qaangiutilerpoq Paarisa-p aallarteqqinnera­niik. Massakkumut suliarisimasaattut angusai aammalu suliniutai Siumumiit tapersersorluinnar­pavut. Pingaartillugulu najukkani inunnik isumaginnittoqarfiit, atuarfeqarfiit, peqqinnissaqarfiit, pinerlutaalisitsinermut suliaqartut, ilagiinnik suliallit minnerunngitsumillu peqatigiiffiit soqutigi­saqaqatigiillu innuttaasunik suleqateqarlutik ajornatorsiutinik aaqqinniartut tapersersorluarneqar­tarnissaat.

 

Siumiit taamak naatsumik oqaaseqarluta siunnersuutigineqartunit ersarissumik saqqummiunne­qartunut tapersiivugut.

 

Anders Nielson, Atassutip oqaaseqartua:

Matumani apeqquteqaat tunngavigalugu oqallissaarutit pingasut kissaatigineqarsimasut sammiler­pavut, tassalu imminortarneq, toqutsisarneq atornerluineq aammalu inuit nanertuuteqartut oqaloqateqarnissaannik siunnersorneqarnissamillu pisariaqartitsisut pillugit oqallinneq.

 

Ajornartorsiutit imaanaanngilluinnartut oqallissaarutigineqarput taamaattorpassuarnillu peqarpu­gut. Siunnersuuteqartup oqallissaarutaatigut naalakkersuisullu akissuteqaataatigut takuneqarsin­naavoq assigiimmik ajornartorsiutit aallaavii takuneqarsinnaasut tassaasut, ineqarniarnikkut ajornartorsiutit, inuttut atugarisat ajornerujussui, suliffissaaleqineq, persuttarneqartarneq aamma­lu aassigiinngitsutigut atornerlugaasarneq. Tamakkualu aamma tamarmik imatut nassuiaateqartin­neqarlutik, tassalu inissaqarniarnikkut ajornartorsiutit, inuttut atugarisat ajornerujussuat, suliffis­saaleqineq, persuttarneqartarneq aammalu assigiinngitsutigut atornerlugaasarneq. Imaaginnarpoq ajornartorsiutit qiterisaat kaaviiaartuartoq qaangeruminaatsilluinnaripput.

 

Imminut apereqqajaanarpoq pisortat ilumut pimoorussivillutik ajornartortisutinik qaangiiniarner­sut. Akissutissarlu tassaalluni soorlu naalakkersuisunut ilaasortap akisuteqataatigut takuneqarsin­naasoq, tassalu pisortat annertuumik suliuteqartut. Imaassinnaavoq annertunerusumik suliuniuti­vut pitsanngorsarsinnaallugit Landskarsimiit aningaasaliissuteqarnerunikkut, kisiannili pisortat kisimiilluta ajornartorsiutit aaqqivigisinnaanngilaat, tassami ullumikkut matumani oqallinnermi oqassagutta ajornartorsiutit aaqqivigisinnaallugit soorlu suliuniutit assigiinngitsut aningaasaleeq­qinnerunikkut soorlu assersuutigalugu ilimatuussutsikkut paasiaanerit assigiingitsut aqqutigalugit, siunnersuisooqatigiinnikkut il.il., taava taamaaliornikkut akisussaaffimmik nammassinnaan-ngisatsinnik immitsinnut tunissaagut, inuimmi neriarosussavavut pisinnaasavut sinnerlugit, taavalu naammassisinnaassaraluagut naammassisinnaanngisatsinnut ..... Naalakkersuinikkut ajornartorsiutit taamaatut iluarsiivigiuminaatsuupput, inuttulli nammineq aaqqiiviginissaannut suliniuteqarnikkut qaangerniarneqarsinaapput, tamannami pisussaaffiuvoq, tassami inuttut nammineq uagut nalinginnaasumik inuunerput pisussaaffigaarput, aammalu meerartatsinnut, ilaqutatsinnut, ikinngutitsinnut avatangiisitsinnullu akisussaaffeqarpugut. Akisussaaffik tamanna naalakkersuinermik ingerlataqartut pisussaaffigilersinnaanngilaa, tassami ajornatorsiutit imaa­naanngitsut inuit ataasiakkaat sinnerlugit iluarsiivigisinnaanngilai. Tassami ikiorsiiniaqatigiit, siunnersuisooqatigiit assigiinngitsut suugaluartut qanorluunniit iliuuseqartaraluarunik toqutsi­nerit, imminoornerit, pinngitssaliinerit, atornerluinerit, paarsinerluinerilluunniit pingitsoortissin­naanngilaat, tassami naatsumik oqaatigalugu nassuerutigiinnartariaqarparput qanoq pisinnaasagut killeqartigisut aammalu ersarissaatigisariaqarlugu naalakkersuinikkut akisussaaffik naalakkersui­nikkut pisussaaffik sumut killeqarnersoq. Taamaalilluni inuit ataasiakkaat imminnut avatangiisi­minnullu akisussaaqataaneri kisimik pissutsinut tamakkununnga aaqqiiniarnermi iluaqutaasinnaa­soq.

Maani Inatsisartuni ajornartorsiutit tunngavigisaasa iluarsiivigineqarnissaannut makkua aalluttus­saavavut: Inissiat naammattut sanaartorneqarnissaat, atuarfimmi atuarnissamut ilinniarnissamullu periarfissiineq aammalu suliffiit ataavartut pilersinneqarnissaasa isumannaarneqarnissaat.

 

Suliassat annertoorujussuit iluarsiiviginissaannulluunniit sapersaatigeriikkavut, kisiannili suliassat tamakkua iluarsiivigineri ilutigalugit inuttut atugarisat pitsaannginnerujussui, imminor­nerpassuit, toqutsisarnerpassuit aammalu persuttaanerujussuaq, atornerluineq paarsinerlunnerlu annikkillisinnissaat aammalu immaqa ajornatorsiutit annikitsuararsuanngortinneqarsinnaapput.

 

Tassalu Inatsisartuni tunngaviusumik suliassaqarpugut annertoorujussuarmik, suliassanik naammassisinnaanngisatsinnik immitsinnut suliakkernaveersaassaagut imaluunniit akisussaaffim­mik naammasisisnnaanngissatsinnik immitsinnut pisussaaffilissanngilagut. Ulluinnarni inuinnar­tut immitsinnut ikioqatigiittariaqarpugut, inuttut ataasiakkaatut ikiuunnitsiugt imaluunniit paasisitsiniaanikkut aammalu nammineq piumassutsiminnik aaqqissuussaasumik suliaqartunut ikiuunnitsigut.

 

Ulluinnarni inuit ataasiakkaat imminerminnut avatangiisiminnullu akisussaaqatigiinnerat aqqutigalugu iluarsiisoqarsinnaavoq.

 

Maliinannguaq Markussen Mølgård, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Siullermik siulittaasusumut qinnutigissavara tassa arriikannertumik atualaarusullugu, nutserne­qarnera naammasinngitsoorsimammat nutserisut malinnaasinnaanissaat pillugu.

 

Naak ukiuni kingullerni maaniaamma inimi pisartut ingammik pinaveersaartitsinermik oqallik­kaangatta erserfigisaraluarlutigit Inuit Ataqatigiinniit pisariaqartissimavarput unikaallalluta immitsinnut qiviarluta oqallinnissarput. Soorlu oqallisissisornitsinni erseqqissumik oqaatigigip­put ullumikkut pissutsit ilungersunarluinnartut aamma Peqqinnissamut Naalakkersuisup erseqqis­sumik kisitsisit taakkartugai tusaannarlugit amerlavallaarujussuaqaat, aammalumi Inuit Ataqati­niinniit siunnersuutigisimavarput sapinngisamik nuna tamakkerlugu pinaveersaartitsinermik siunnersorteqalernissaq. Takkulu aallarnisaleruttorput suliassallu suli amerlaqaat.

 

Maanna immikkut sammisassagut qiviassagaanni immikkoortutut marlutut taaneqarsinnaapput, tassalu pinaveersaartitsineq kiisalu alianartumik pisoqarsimatillugu iliuuseqartarneq. Ullumikkut pissutsit qiviassagaanni illoqarfinni ataasiakkaaginnarni kisimi aaqqissuulluakkamik nalaataqarsi­masut ikiorserneqarnissaannik piareersimasoqarpoq. Taamaattumik matumuuna  naalakkersuinik­kut suli ullumernit annertunerusumik eqqumaffigineqarnissaa pisariaqarpoq. Tamatumani pinaveersaartitsinermik suliaqartut sakkussaannik erseqqissunik tunineqartariaqarput, Peqqinnis­saqarfiup, isumaginnittoqarfiup, palaseqarfiup Kisimiinngilatillu suleqatigiilluarnissaannik aqquttissiuunneqartariaqarlutik pikkorissaajuarnerillu ingerlanneqartuartariaqarlutik. Pinaveer­saartitsisoqaannaranimi pereersut pillugit katsorsaanerit annertunerusut ullumikkut ingerlanneqar­tariaqarput, atsaammi ajornartorsiutip qitia attorlugu qaangiinermik ingerlatsisoqarsinnaammat.

 

Soorunami Inuit Ataqatigiinniit nalunngilarput tarnip pissusaannik illinniarsimasut nunatsinni ikippallaartut aammalu imaaliallaannarlutik pissarsiarineqarsinnaanngitsut. Taakuli pissarsiarisin­naannginnerini nunatsinni tarnip pissusaanik ilisimasalinnik qitiusumi saaffigineqarsinnaasumik ullumikkornit annertunerusumik pilersitsinissaq pisariaqarpoq, nunatsinnilu taamatut ilisimasa­linnik illoqarfikkaartumik peqarnissaq suliniutigineqartuartariaqarluni, taamatullu ilinniarusuttu­nik kaammattuinissaq pisariaqarluinnartutut Inuit Ataqatigiinniit isigaarputtaaq.

 

Ilaatigullu pisariaqartitsineq malillugu illoqarfinnut taamatut atorfeqartitsiviunngitsunut angala­sinnaasunik pilersitsisoqartariaqarluni, tassami nalunngisarput unaavoq ingammik illoqarfinni minnerusuni inuit imminnut ima ilisarisimatigisarput qamuuna anniaatitik toqqortatillu anikkusu­taraluaqisatik imaaliallaannaq kimulluunniit anikkusussanagit. Taamaattumik Ruth Heilmann-ip saaffiginnittarfimmik pilersitsinissamik siunnersuutaa aamma Isumaginninnermut Ataatsimiitita­liarsuup innersuussimasa tapersersorparput matumanilu palaseqarfiup saaffiginnittarfimmik pilersitsimanera kiisalu Kisimiinngilatit suliaqarneranerat eqqarsaatigalugit taakku nukiit kattullugit suleqatigiinnissaat, aningaasatigullu malitsissai ilanngullugit pisariaqarluinnartutut Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Tassunga ilanngullugu isumalluarfigaarput Inuk Consult -ip upernaaq nalunaarusiortinneqarsima­nera, matumanilu Inuit Ataqatigiinniit ajuusaarutigissavarput nalunaarusiaq ataatsimiinnermi matumani Inatsisartunut apuunneqarsimanngimmat. Isumalluarfigaarpulli tassanngaannaq annaasaqarsimasut sukumiisumik suliniarfigineqarnissaat ullumikkut nunatsinni pisariaqarluin­narmat. Tassami taamatut misigisaqarsimasut tarnimikkut anniaatitik pigiinnarunikkit nukillaara­luttuinnaassutigisinnaavaat, taamaattumillu soorlu maani Nuummi nammineq piumassutsimmik suliniartut suliniutaasa sinerissamut siammarterneqarnissaat Inuit Ataqatigiinniit pisariaqartutut isigaarput. Taakkuli namminneq piumassusaannaannik sulinissaq namminermi kusanaraluartoq Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut aamma inuit qasusinnaasut, aaqqissuussamillu pisortanillu suli annertunerusumik tapersersorneqartumik iliuuseqarnissaq pisariaqartoq.

 

Matumanilu qamuuna anniaateqartut toqumik tassanngaannaq qimagaasimasut atornerlunneqarsi­masullu ikorfartoqatigiittarnissaannik aqqutissiuunneqarnissaat pisariaqartututtaaq isigaarput, maannami imaaliallaannaq ilinniarsimasunik amigaateqarnitsinni tamanna pisariaqarluinnarpoq. Inuiannguit uagut immitsinut ikorfartoqatigiilluta oqareernitsituullu pisortanit tapersersorneqartu­mik ikioqatigiinnissarput, imminnut ajattorata paaseqatigiilluta nukittorsaqatigiillutalu. Matuma­nilu inuiaqatigiinni immikkuualuttutigut sulinani nukiit kattullugit pilersaarusiorluakkamillu sulinissaq kaammattuutigissavarput, tassami maanna pisariaqarluinnalerpoq pisortatigoortumik Peqqinnissaqarfiup, Inunnik Isumaginnittoqarfiup, atuarfeqarfiup, ilageeqarnermilu suliaqartut suleqatigiilluarlutik ataatsimoorussamik siunertalimmik politikkilimmillu tamakku pillugit suliniarnissaat.

 

Pinaveersaartitsiniarneq qiviassagutsigu inuunerput ataatsimut isigalugu nalilersortariaqarparput, tassami pisunut ilungersunartunut tassalu toqutsisasrnernut, atornerluisarnernut iminortarnernullu patsisaasartut ataasiinnaasutut oqaatigineqarsinnaanngillat, ullumikulli inuunerput qiviasagutsigut inunngornitsinniit silarsuup aniffitta sunik atugassaqartippaatigut? Assigiinngeqaat, angajoq­qaanngortunullu aamma atugassarititaasut assigiinngittaqalutik.

Uanili pingaarnerpaaq unaavoq toqqissisimasumik asaneqarlunilu peroriartornissaq, angajoqqaat meeqqaminnut maligassiuinissaat pingaaruteqarluinnartut ilagaat, apeqqutaaqqataalluinnarporlu angajoqqaat namminneq toqqissisimanersut, toqqissisimanartunillu avatangiiseqartitsinersut.

 

Ilaqutariit ajornartorsiortut saaffiginnittarfeqarlertariaqarput ilaqutariissutsiminni perorsaanermin­nilu nalornigunik saaffigisinnaasaminnik. Ilaatigut oqaatiginiarneqartarpoq meeqqat nukatsinne­qartarpallaartartut, naalanngippata imaluunniit aliasuppata akilerneqartarput nipangersaaserneqar­lutik, uffa massa allatigut immaqa angajoqqaaminnit sammineqarnissaminnik pisariaqartitsisut. Taamaalilluni nunap piinik peqaraluarlutik anersaamikkut amigaateqarlutik peroriartortarput.

 

Taassuma saniatigut meeqqat ilikkartariaqarpaat sunaluunniit killeqarmat, piumasat tamarmik inuunermi pineqarsinnaanngimmata naaggaarneqarsinnaaneq, angajoqqaallu naaggaarsinnaan­nerat perorsaanermi ilaalluinnartariaqarpoq. Taassumalu saniatigut meeqqap aamma nammineq killiliisinnaanera, naleqassusia, akisussaaqqataaneralu paasissutissiissutigisariaqarput, meeqqam­mi tassaapput inuit namminersortunngortussat aammalu inuunermi sinnerani nammineq ajornar­torsiutiminnik qaangiiniarsinnaalersussat, tamatumanilu sernissuisarneq apeqqutaavoq aqqutaa­nersoq pitsaanerpaaq.

 

Pingaaruteqarluinnartut ilagaat ilaqutariit iluminni oqaloqatigiissinnaanissaat ulluinnarnilu naapittakkaminni ajornartorsiutaasinnaasunillu aniguiniarnerminni aaqqiinniarnernut tamarmik  akisussaaqqataanerat.

 

Meeqqamut asaneqarneq, killilersorneqarneq , nassuiaalluarneqartarnerlu pinngitsoorneqarsin­naanngillat, taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut nunatta siunissaa toqqissisimanar­lunilu qaammasuussappat, sutigut tamatigut ilaqutariinnut oqinnerusumik siunerfeqartumik ingerlatsisoqarnissaa avaqqunneqarsinnaanngitsoq.

 

Inuit inunngortarpugut assigiilluta, tamannalu aamma uagut maani politikkimi suliaqartugut paasisariaqarparput, inuillu naligiinnerusumik atugaqarnissaat aqqutissiuuttuartariaqarlugu.

 

Soorlumi aamma siusinnerusukkut oqaatigereeripput ilaqutariinnut meeqqiortunut atugassarititaa­sut ullumikkut oqimaappallaarujussuarput, inuiaqatigiillu aaqqissuussaanerat qiviassagaanni meeqqat piffissaqarfigineqanngippallaarlutik, ilami naalungiarsunnguit suli miluttut arnaminnit qimanneqartalersarput, tamanit toqqissisimananngeqisumik.

 

Taakku saniatigut oqaasissaqarnaraluaqisoq Inuit Ataqatigiinniit pingaartipparput, pingaartitarput manna oqaatigissallugu, ullumikkut inuunerup naleqassusianik isiginninnerput qiviariartigu: Inuit 55.000-iinaalluta nunarsuarmioqatitsinnut naleqqiulluta toqutsisarnerit imminortarnerillu amerlavallaarujussuarnerisa takutippaa, ingerlariaaserput atorlugu ingerlaannarsinnaanngitsugut.

 

Qanoq ilillutaana inuunerup naleqassusaa tunissutaaneralu annertunerusumik meerartatsinnut inuusortortatsinnullu oqariartuutiginiaripput, ilami sumik oqimaatsumik nalaattaqarnermi imaluunniit ajornartorsiuteqarnermi sooq toqu qimaaffittut siullertut isigineqaqqajaavallaarpa?

 

Ajornartorsiutitsinnik qaangiiniarnermi ilisimasaqanngippallaarnerpugut?

 

Paasisariaqagarpummi paasitittariaqagarpullu unaavoq inuuneq oqittuinnaanngimmat, aqqusaa­gassallu oqittuinnaanngimmata. Inunngorsimanngilagummi nuannersuinnarnik naapitaqartussaal­luta, aammalu ajornartorsiutit suugaluartulluunniit qaangerneqarsinnaammata.

 

Soorunami inuit ilaanni ajornartorsiutit qaangeruminaalluinnarsinnaanerat isertorneqarsinnaan-

ngilaq, tamannili uniffigiinnarnagu qaangiiniarsinnaaneq aqqutissatut pingaartutut tikkuussissuti­gineqartariaqarpoq.

Inuttut matoqqasarnerujussuit qimattariaqarput, aammalumi oqaloqatigiisinnaanerit annertusar­tariaqarput, meeqqallu inuusuttullumi ilunngersuagaluarluni qaangiisinnaanermik ilinniartinne­qartariaqarput, inuiattummi nukittuutut imminullu ataqqisutut avammut nittarsaanniarutta tunniutiinajaneq qimattariaqarparput.

 

Tamatumanilu meeqqat atuarfiini suli annertunerusumik tamakkuninnga sammisaqarsinnaaneq ammaaneqarnerusariaqarpoq, soorlu ullumikkut klassip akunnera, tassa klassens time, tamatu­munnga annertunerusumik atorneqarsinnaasoq. Taamaattoqassappallu ilinniartitsisut najoqqutas­saannik ersarissunik pilersitsivigisariaqartut Inuit Ataqatigiinniit isumaqarpugut.

 

Aammalu siunissaq eqqarsaatigalugu inuusuttuaranngortunut timikkut tarnikkullu nukittorsarfit­talimmik efterskolimik imaluunnit højskolimik pilersitsisoqartariaqarpoq . Ilinniarfik taanna ilungersuanermik ilaqartariaqarpoq, qaangiiniarsinnaanermik ilinniarfiulluni, soorlumi aamma nalunngikkipput qallunaat sakkutungortarput, sakkortuumillu perorsarneqaatigisarlugu. Taamatut ingajattumik sakkutuujunngikkaluarluni perorsaaviusinnaasinnaasumik peqalernissaq takorloor­neqarsinnaavoq, nalunngilarpummi siulivut aamma sakkortuumik perorsaariaaseqartut, issittumi­mi inuuniaraanni nukittunissaq pisariaqarpoq.

 

Qangarsuaanniilli siulitta upperisaat malillugu uagut kisitta inuungilagut, anersaakkullu inuune­qarpoq uagut inuinnaasugut killissinnaanngisatsinnik, ukiunili kingulliunerusuni teknikkikkullu ineriartupiloornerup kinguneranik imminut aperisoqartalerpoq, ilumut anersaakkut inuuneqarner­poq? Suna tamaat uppernarsaaseqqaarlugu inuuneq ingerlanneqarpoq, inun-ngoraani, toqugaani tassa. Anersaarli uppernarsaaseruminaappoq, ersinngikkaluarlunili inummiippoq nerisariaqarner­titulli pingaartigigaluarluni, taannaluuna ullumikkut amigaatigigipput.

 

Anersaakkut piitsuuvallaalersimavugut, katataqarsimavugullumi inuunerup isumaanik pingaasu­sianillu oqariartuummik, tamatumallu oqariartuutigiuarnissaa anersaakkullu immitsinnut nukit­torsartuarnissarput pisariaqarpoq sunaluunniit aqqutigigaluarutsigu, tamaattumik ullumikkut suli annertuneroqisumik anersaakkut suliniarnerit atuarfeqarfiit, pisortat suliffeqarfii, ilageeqarneq ilanngullugu ullumikkumut naleqqussakkamik suliniarfigineqartariaqarput.

 

Utoqqartanut ataqqinninneq, ilisimasaannik ilinniartuarneq pisariaqarpoq. Nunarput meeraaffiga­lugu inuuffigalugulu nuannersoq ilaqutariit nukittut utoqqaallu sunniuteqaqataalluartut pilersinne­qartariaqarput.

 

Tamatumanilu Inuit Ataqatigiinniit suleqataanissatsinnut piareersimavugut.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Inatsisartuni ilaasortap Maliinannguaq Markussen Mølgaard-ip nunatsinni toqutsinerit, atornerlui­nerit imminortarnerillu pillugit siunnersuutaa aammalu Inatsisartuni ilaasortap Ruth Heilmannip nuna tamakkerlugu innuttaasut nanertuuteqartut oqaloqatigineqarnissaannik siunnersorneqartar­nissaannillu pisariaqartitsisut saaffiginnittarfissaannik pilersitsinissaq pillugu siunnersuutaa kiisalu uanga imminortarneq akiorniarlugu annertunerusumik iliuuseqartoqarnissaa pillugu siunnersuutiga, siunnersuutit taakkua Kattuseqatigiit sinnerlugit imatut oqaaseqarfigissavakka:

 

Siunnersuutit qulaani pineqartut annertuumik imminut attuummassuteqarput, aammalu ajornar­torsiutaapput annertuut isiginngitsuusaarneqaannarsinnaanngitsut, taamaattumik ajornartorsiutit pimoorullugit anigorniassagaanni pinngitsoorneqarsinnaanngilaq ajornartorsiutit aallaaviisa iternga tikillugu paasiniarneqarnissaat, soorlu assersuutigalugu imminortarneq.

 

Taamaattumik unga ilaatigut tarnip nakorsaat oqaloqatigereerlugu aammalu taassuma isumersui­nera tunngavigalugu imminortarnerup iternga tikillugu paasiniarneqarnissaa ilisimatusaatigalugu apeqqutit assigiinngitsut qaqilerneqarnissaat siunnersuutigisimavara, Inatsisartut ukiorli 1998-imi ataatsimiinnitsinni, kisiannili suliaq taamanikkulli kinguartinneqarsimavoq, maannali aatsaat ujartuinikkut saqqummeqqilluni.

Isumaqarpunga tarnip pissusaanik ilisimasallit periarfissinneqartariaqartut ajornartorsiutit qulaani taaneqartut qulaajaavigineqarnissaannut, sulissutiginissaannullu immikkut aningaasaliiffigalugit sulissutigineqarnissaannut.

 

Nalunngilarput ajornartorsiuteparssuit imminnut attuummassuteqaqisut, tamakkununngalu tunngatillugu siunnersuutigineqartut ilaanni imigassap ikiaroornartullu aamma atornerlunneqar­tarnerat ilanngullugu isiginiartariaqartoq. Taamaattumik isumaqarpunga imigassamik ikiaroornar­tumillu ajornartorsiuteqarnerup aamma akiorniarneqarnissaa ilanngullugu isumaliutersuutigine­qartariaqartoq, tassami assersuutigalugu 3,6-ip tamatumunnga ilanngullugu aamma isummerfi­geqqinnissaa isumaqarpunga sanioqqunneqarsinnaanngitsoq.

 

Ajornartorsiutit ilaatigut inunnut ataasiakkaanut unittoornermik kinguneqarsinnaasartut aammalu eqqarsartaatikkut annertuumik nanertuisuusartut ajornartorsiutinik qaangiiniaanermi aamma upperisarsiornerup tungaatigut sullissinerup pimoorunnerullugu aaqqiivigineqarsinnaanera aqqutissat ilagimmassuk eqqaasitsissutigisariaqarpoq. Ajornartorsiutimmi nagguiiniit akiorniar­tariaqarput, soorlu meeqqaat atuarfiat aamma annerusumik aqqutigalugu, tamatumani upperisar­siornermik ilinniartitsineq minnerunngitsumik aamma eqqarsaatigalugu.

 

Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga siunnersuuteqartut siunnersuutaat taperserpakka, naalakker­suisullu suliniutigineqartussatut aamma eqqartugaat akissuteqaaminni taperserlugit.

 

Marianne Jensen, Peqqinnisamut, Ilisimatusarnermut, Avatangiisinut, Pinngortitalerinermullu naalakkersuisoq:

Partiit Kattusseqatigiillu oqaluttui tassani qutsivigerusuppakka uani sammineqartumi ilungersu­nartumi oqaasiinut imartuunut aammmalu eqqarsaasersuutinut, inuunermilu pingaartitassatsitut oqaserisaannut. Neriuppunga aamma maani inimiinnaanngitsoq, kisianni aamma nunatsinni avataani tusarnaartut oqallinneq oqaaserineqartullu tusarnaarluarsimassagaat, peqataallutillu aammalu oqallinneq oqaloqatigiinnerlu aamma akunnerminni ingerlatsissagaat.

Tassami ila taamatut tassanngaannaq alianartumik pisoqartillugu allaat nukillaajallannartarpoq ukiut qulit missaanni kingullerni ukiumut imminortartut 50-it missaaniittarput, ikiliartortutut isikkoqanngillat, taamaattumik isummersuutaasinnaasut suulluunniit iluatigalugit ikioqatigiilluta ajornartorsiutinik annikillisaasinnaasinnaanermut atortariaqarpavut.

 

Kommuneqarfinni tamani pinaveersartitsinermi suliniutit pingaartinneqarlutik suliniutigineqa­leraluttuinnarput, tamannalu neriulluarnartoqarpoq, aamma imminortanermut pinaveersartitsilluni suliniutit ilanngullugit. Assersuutitut taasinnaavara Ilulissani massakkut suliffeqarfiit assigiinn­gitsut, ilaatigut Nuummi tarnikkut immikkoortortaqarfik, tarni pillugu immikoortortaqarfik Dronning Ingdrip napparsimavissuaniittoq siunnersortigalugu.

 

Tassani ilinniarsimasut ilinniarsimanngitsullu innuttaasut amerlaqisut ikioqatigiillutik suliniute­qalernissaq siunniussimavaat, oqaatigilaarusuppakkalu massakkut suliniutigineqartut ilaat suunersut, tassa uani oqallinnermi taakkartorneqartut ilaannut aamma attuummassuteqaqimmata.

 

Suliniaqatigiit siunniussimavaat atuartut anginerit klassit tamaasa matuminnga oqaloqatiginissaat, tarnip pissusaanik ilisimasalinnik ikiorteqarlutik, angajoqqaat atuartuutillit ataatsimiigiartinnissat, tassani aamma pissutsit ajornartorsiutillu tamakku angajoqqaat akornanni oqaloqatigiissutigitillu­git aammalu ilaqutariinni suut pingaarutillit naleqartullu aamma tassani ilanngullugit oqaloqati­giissutigineqartussaallutik.

 

Telefoonikkut saaffiginnissinnaaneq ulloq unnuarlu periarfissillugu aamma massakkut Tusaannga-mik taallugu, piumassutsiminnik suleqataasut peqatigalugit aamma aallartisarneqar­poq.

 

Imminorsimasut ikinngutaat atuartuunngitsut saaffigisinnaaneri tassani pilersaarusiorneqarpoq. Ungdomsklubbimi ajornartorsiutip oqallisigitinnissaa, inuunerullu  inuusuttuulluni aamma nuannersuusinnaanera tassani aamma siunniunneqarpoq sammineqartarnissaat.

 

Qimataasut aamma ikiorneqarnissaat kiisalu aamma imminnut kattullutik ikorfartoqatigiissinnaa­nermut periarfissinneqarnissaat aamma tassani siunniunneqarpoq, kiisalu tamakkua saniatigut suliniutit allat sunngiffimmi sammisassaqartitsinermut tunngasut, hash-imik naammaarnermik, imigassamillu atornerluineq pillugu paasisitsiniaaneq tassani aamma ilaatigut Nuummi SSPKS-ip suliniutai aaqqissuussaalluartumillu ingerlatsineri aamma tamakkua isummersorfigalugit. Kiisalu aamma pilersaarutigineqarluni inuusuttut isumasioqatigiissinnissaat, tassani isummersoqatigiillu­tillu aammalu oqaloqatigiissutigineqassallutik inuunermi ajornartorsiutaasinnaasut nuannersin­naasullu.

 

Suliniutit taama ittut Paarisaminngaanniit aamma malinnavigineqarput, iluatinnartortarpassuaqar­put aammalu qularnanngitsumik ilai aamma illoqarfinni allani ingerlanneqarsinnaassapput aaqqissuussaanerusumik misilittakkat tunngavigalugit.

 

Pinngitsoorusunngilanga ingerlaqqinnginninni qujaffigissallugit taamatut suliniuteqartut kikkul­luunniit, ataasiakkaarlugit eqqartunngikkaluarlugit, illoqarfinni ataasiakkaanni suliniaqatigiiffiit, inuit ataasiakkaat, taamatut inunnik qamuuna anniaatilinnik ikiorseerusullutik suliniartut, ilinniarsimasut ilinniarsimanngitsullu tamaasa qamannga pisumik qutsavigaakka, atorfissaqarte­qaagut, atorfissaqartittuassavagullu.

 

Partiit Kattuseqatigiillu oqaluttui ataasiakkaarlugit oqaaseqarfigissanngilakka, tassa namminneq isummatik saqqummiussorpaat, aammalu tassani oqaatigiinnassallugu suleriaqqinnissami pinaveersaartitsinermi siunniussaqarnermi ingerlaqqeriaqqinnissamilu oqaatigineqartut siunner­suutit, isummersuutit, nalilersuinermi suleriaqqinnissamilu ilaatissagatsigit, aamma tamakku­nunnga qujavunga.

 

Naggataatigut oqaatigissavara, tassa ajornartorsiutit maanna eqqartukkavut inuiaqatigiinni ajornartorsiutitut isigisariaqarput, tamatta aniguiniarnermut suleqataanissamut pisussaaffeqarluta, pisortat, suleqatigiiffiit, inuit ataasiakkaat, minnerunngitsumillu angajoqqaat. Inuit qimataasut, qamuunalu sivisuumik annertuumillu anniaatillit amerlavallaarput, misiginneqatigeqaagut, taamatullu misigisaqartussat sapingisamik ikittuunissaat siunissami ikioqatigiiffigisariaqarpavut.

 

Meeqqat inuusuttullu, tamattalumi, pisariaqartipparput asaneqarneq, namminerlu asanninneq. Meeqqat inuusuttullu angajoqqaaminnik inersimasunillu allanit asaneqarluartutut misigisimasari­aqarput. Asanninneq ilatsiinnangitsoq, perorsaanertalik, killissanik ilinniartitsineq, aammalu kialuunniit inuunerata nuannersuujuaannannginneranik paasititsisoq.

 

Ajornartorsiutit takkukkumaartussat nakkaannarfiginagit qaangiiniarsinnaanermut piareersartaria­qarput, paasitillugu pakatsineq, aliasunneq, takkuttarsinnaagaluartut aamma inuuneq qaamma­nerulerlunilu nuannersunngoqqittarmat.

 

Inuunerup erlinnassusia paasisariaqarpaat, imminorneq aqqutissaanngilaq.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortallu suliassaqarfiutaannut naalak­kersuisoq:

Isumaginninnermut naalakkersuisoqarfimminngaanniit uatsinnut tunngassuteqartut apeqqutit annikkitsunnguit akissuteqarfigissavakka. Isumaqarpunga Peqqinnissamut naalakkersuisup annertuut pingaaruteqarluinnartullu apeqqutit akissuteqarfigereerai, minnerunngitsumik Paarisap suliaanut tunngassuteqartut, taamaattumik uagut Isumaginnittoqarfiup tungaaninngaannik suliat aallaavigalugit uagutsinnut attuumaasuteqartut oqaaseqarfigilaassavakka annikitsunnguit.

 

Siullermik saaffiginnittarfinnik pilersitsinissaq pillugu aammalu kikkunnilluunniit ilungersuute­qartunit ajornartorsiuteqartunik qitiusumut saaffigineqarsinnaasumik pilersitsisoqarsinnaanera pillugu imatut oqassaanga,uagut naalakkersuisoqarfitsinni pilersaarutigigatsigu novemberip ingerlanerani isumasioqatigiissitsinerit arlallit ingerlatsissallutigit, aamma tassunga ilaavoq inuit namminneq piumassutsiminnik, nammineq piumassusertik aallaavigalugu isumaginninnikkut suliniartut aamma peqataatitaqarnissaat, tassa meeqqat inuusuttullu pillugit suliani kiisalu aamma utoqqaat pillugit suliani aammalu innarluutillit pillugit suliani, soorunami sammisaqartitsinerit taakkua aalijangersimasunut siunertanut tunngasussaapput, kisianni saaffiginnittarfiit pisortanit ingerlanneqartut ingerlanneqarsinnaasullu pillugit paaseqatigiittumik siunnerfeqaqatigiittumillu pinissarput pisariaqarluinnarpoq, tassa Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu eqqarsaa­tigalugit.

 

Taamaattumik siunnersuuteqartup Ruth Heilmann -ip siunnersuummini aammalu partiit assi­giinngitsut oqaaseqaataanni tassunga tunngatillugu oqaaserineqartut pillugit paaseqatigiiffiusussat ingerlatsinissaq eqqarsaatigalugu pisariaqartut arlallit, tassami aamma uagut pingaartipparput pifffinni, inoqarfinni soorlu kommuneqarfinni inuit tikillugit saaffiginniffiusinnaasunik ineriar­tortitsinissaq, taavalu taassumap saniatigut qitiusumik peqassappat pissutsini qanoq ittuni aammalu qanoq atorneqarnissaa pillugu isumaqatigiissutissat inissinneqaqqaartariaqassapput.

 

Ulllumikkut saaffigineqarsinnaasut inuit namminneq kajumissutsiminnik peqatigiiffiillu pilersis­simasaat aamma taakkua suleqatigissavavut aammalu taakkua pillugit soorlu oqartunga annertu­nerusumik isumasioqatigiissitsinissaq taanna uagut naalakkersuisoqarfitsininngaanniit piareersar­lugu aallartereersimavarput.

 

Taassuma saniatigut ilanngullugu ilisimatitsissutigissavara  nammineq kajumissutsimik inunnik isumaginninnikkut suliaqartut arlalissuummata, taakkua nalunaarusiorlugit massakkut ingerlanne­qarmata uagut naalakkersuisoqarfitsinni, tamakkua naammaseriarpata siunertallu taakkuninnga siunertarineqartut ingerlanneqartut katersorlugit naammasseriarpata pilersaarutigigakku sineriak tamakkerlugu taakkua 1999-mi katersorneqarnissaat, taamaalilluni nunatsinni nammineq piumas­suseq kajumissuseq aallaavigalugu isumaginninikkut sulinerup oqallisigineqarnissaa siunertaralu­gu, ilami nammineq piumassuseq kajumissuseq aallaavigalugu isumaginninnikkut suliassani aamma mianersorfissat arlalissuummata. Taamaattumik 1999-mi tamatuma pikkorissaanissap piviusunngortinnissaa siunertaralugu sulisitsivunga.

 

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata aammalu siunnersuuteqartup oqaaseqarnermini taasaa una uangattaaq uniffigilaarusuppara, tassa inuusuttut ilinniartitaasarnerat erqqarsaartigalugu taamma­gu una højskolimik pilersitsisoqarsinnaanera aallaavigigaluarpaa, kisianni inuusuttut suliffis­saarussimasut aammalu immaqa ilinniarnermik ilaani unitsitsigallarlutik ukioq ataaserluunniit uninngasut eqqarsaatigalugit allanik sulerusullutik suliaqarusullutik, tamakkua periarfissinniarlu­git nuna tamakkerlugu inuusuttut kiffartuussisarnerata nutaamik aaqqissuullugu eqquteqqinneqar­sinnaanera taanna Qaqortumi suliffeqarneq pillugu ataatsimeeruarnermi siunniunneqarpoq, aamma ullumi suliffiqqarneq pillugu oqallikkatta tamatuma ineriartorteqqinnissaa partiinit tamanit kaammattuutigineqarpoq. Isumaqarpunga isummat taamaattut imminnut attuumassute­qartut pingaaruteqartut ataatsimut  katissallugit, taamaattumik inuusuttut kiffartuussisarnerata suliassaannarnut sammiveqanngitsumik kisiannili inuiaqatigiilerinermik aamma inuiaqatigiit ingerlaasiannik ilisarinninnerulernissamik siunertaqartumik aaqqissuunneqarnissaa pingaarute­qartoq oqaatigissavara.

 

Inuusuttut kiffartuussisarnerat sakkutuunngortinnikkaluarlugit kiffartuussisarnerata aaqqissuun­neqarsinnaanera pillugu ilusilersuineq ingerlatissavarput, tamannalu Inatsisartunut kingusinneru­sukkut saqqqumiunneqarsinnaajumaassaaq.

 

Kingulliullugu ajunaarnersuaqartillugu ajortunilluunniit imaannanngitsunik erloqinartunik pisoqartillugu ikiorsiigasuartarnissaq siunertaralugu suliap Inatsisartunut agguaannissaa taanna isumagissavarput aamma taanna akissuteqaatinni eqqaavara. Suliaq taanna annertooq uangalu isumaga malillugu aammalu naalakkersuisut isumaat malillugu pitsaasoq isumaqarpunga agguaanneqarnissaminut ungasippallaarsuunngitsukkut piariissasoq. Tassunga tunngatillugu malinnaasitsiniarluta suliassat aamma aallartissavavut soorlu akissummi eqqaagipput, assigiin-ngitsut naalakkersuisoqarfiit attuumassuteqartut kiisalu aamma avataaninngaanneersut suliamut tassunga attuumassuteqartut peqatigalugit tamaasa malinnaasitsisoqassaaq, tassungalu tunngatil­lugu suleqatigiit taakkua suliaat aallaavigalugu aamma kingusinnerusukkut Inatsisartunut saqqummiisoqarumaarpoq.

 

Kommunit ataasiakkaat ajunaarnersuaqartillugu sillimaniarnermut tunngatillugu suliaqaqaat. Soorlu Qaqortup kommunia oqaatigisinnaavarput nammineerlutik annertuumik tasssani suliaqar­simapput, aamma kommunini ataasiakkaani taamatut sillimanissamut piareersimanissamut qanoq iliuusissanik aalajangersaanissaat pingaartorujorujussuuvoq, taamaattumik qitiusuminngaanniit piffinnilu ataasiakkaani qanoq iliuusaasinnaasut qaleriiaannginnissaat, ataqatigiinnissaat paaseqa­tigiiffiunissaallu tamanna pingaartillugu aamma naalakkersuisuni sulissaagut.

 

Ruth Heilmann, Siumut, siunnersuuteqartoq:

Qujanaq. Tassa qularnanngitsumik tamatta maani aamma inimi ullumikkut eqqartukkatsinnut pingaaruteqartumut aamma ajornartorsiummut annertuumut tunngatillugu eqqugaasimavugut aammalu misigisaqarnikuulluta, taamaattumik soqutiginarpoq aamma allat inuit taamatut misigisaqartut eqqarsaatigalugit aaqqiissutissanik annertuumik oqallittoqarmat maani aaqqinniu­taasinnaasunillu. 

 

Naalakkersuisut akissuteqaataat qutsatsigissavara tassa uani annermik siunnersuutigineqarpoq imaluunniit ujartorneqarpoq Sorlaap atsiortitsilluni taamatut saaffiginnissutaa, aammalu nerior­suutigineqareersimasoq naalakkersuisut namminneq nukinginnartutut isigigamikku Iluarsaaqqin­nermut Ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiinissaa utaqqinngikkaluarlugu aaqqiisuteqarnissartik. Taamaattumik taanna ujartorpara ukioq ataaseq ingerlareermat aamma annertunerusumik tusarfigineqanngimmat. Kisiannilu uani akissutigineqartut aamma qujassutigissavakka aammalu partiininngaanniit pingaartumik Inuit Ataqatiginninngaanniit Maliinannguaq Markussen Mølgård -ip aamma annertuumik isumaqataalluni aammalu uanga annertuumik taakku Anthon Frederiksen -llu eqqartugaannut eqqartoqqusaannullu aamma isumaqataalluinnarpunga, tassami ajornartorsiut imatut angitigaaq aammalu uani aaqqiiniutit tusakkavut imatut assigiin-ngitsigaat aammalu pisariaqartutigut annertuunik aningaasartuuteqarfiullutik. Kisiannili una siunertarivarput tamatta ataatsimut kattulluta ikioqatigiinnissarput, tassami kisitsisit taamaattut saqqummiunneqartut taamatut amerlatigippata ila pisariaqartitsisut amerlasimassaqaat, aammalu imminornissamik aamma eqqarsartarsimagunik taava ajortoqarsimassaaq. Taamatut eqqarsartut pinngitsooratik saaffigineqarfissaat pisariaqarpoq.

 

Uani oqaatigineqarpoq naalakkersuisut annertuumik akissuteqartoqarpoq tassa ikiuukkasuarneq taanna pisariaqarpoq aap, aammalu atorneqarluni, kisianni ataavartumik ikiuineq pisariaqartinne­qarpoq uani aamma saaffiginnittuni. Taamaattumik uanga upperaara aamma angussagipput sumiikkaluaruttaluunniit saaffiginnittarfimmik aamma oqaloqatiginniffigisinnaasatsinnik peqarnissarput ikoqatigiffigisinnaagipput, soorlu aamma Eqqartuusiveqarnermi Iluarsaaqqinner­mi taanna aamma ikoqataaffigerusukkaat, taamaattumik tassuunakkut ikioqatigiinnissaq pisaria­qarpoq. Aammalu minnerunngitsumik suliffeqarfiit kattuffiillu tamatta ikioqatigiffiigisariaqarpar­put. Suliffeqarfiit kattuffiillu sinniisoqarput tamarmik aammalu Højskolit atorlugit sinniisut pikkorissartinneqartarput aammalu suliffeqarfinni sinniisut tamani atuupput. Aamma tassani inuttut ajornartorsiuteqarnerit sillimaffiginiarlugit aamma isumaqarpunga peqataanerusariaqartut.

 

Uani atuarfiit aamma saaffigineqarput. Taanna aamma siusinnerusukkut pingaartumik naalakker­suisup ammaanermini eqqartuinerminut tunngatillugu oqaaserisarput, tassa atuarfiit inuunermik ilinniarnermik isertitsiffigisariaqartut, tassani aamma Iluarsaaqqinnermut Ataatsimiititaliarsuup ittoornerup qimakkiartuaarnissaa taanna suliniutigerusuppaa. Tassami uagut kalaallit ajoraluartu­mik tunuarsimaarneq, ittoorneq aamma inunitsinni pigivarput. Taanna qimattariaqaratsigu, taamaattumik ilaatigut naggueqatigut aamma qiviarlugit qanoq iliuuseqartarneri isumaqarpunga ilinniarifigisinnaagivut. Tassa inuunermik ilinniarneq ingerlappaat meerannermi suut sillimaffis­sat, inuusuttuunermi, aappaqalernermi, kisimiilernermi, utoqqalinermi kiisalu allaat toqu tikillugu ilaatigut eqqartorlugu atuarfimmut eqqussimavaat.

 

Tassani angajoqqaat aamma peqataatinneqartarsimapput kiisalu aamma uani oqaatigineqartut iluatsittut ilaat oqaluttarfimmi eqqartorneqarmata aamma uanga taarusutaqarpunga, tassa inger­lannearsimasoq taanna aatsaannguaq oqaatigisara inuunermik ilinniarnermik tunngasoq Maniit­sup atuarfiani ilinniartisisut naggueqatitsinnik imaluunniit uagut nammineq nunaqqatitsinnik taavani najugalersimasumit Karla Jessen -mik peqateqarlutik siunnersorneqarsimammata qanoq iliuuseqarsinnaanerannik tassuunakkut, aammalu annersaaneq pinnagu oqaloqatigiinnerli aamma taanna angajoqqaat klasse aalajangersimasoq inuusuttunngulersoq 8.klasse ilagalugit, annersaa­neq pinnagu oqaloqatigiinerli taanna pillugu ukiut tamaassa sammisaqartalernissaq taanna aallunniarneqalerpoq, pinngitsoorani siunissami aamma iluaqutaasinnaasoq.

 

Assigiinngitsut iluaqutaasinaasorpassuit ujartorneqarneranni aamma taanna soorunami taamaat­tariaqapoq kisiannili pingaarnerpaavoq aamma uani ikorfartoqatigiinnissarput, tassa isumaqartu­arama aamma aaqqiisinnaasugut kiisalu aamma pinngitsoorani ajornartorsiuttaannaat pinnagit aamma politikkerit saaffigineqarpoq soorlu Siumut oqaaseqarpoq politikkerit aamma peqataasari­aqartut, peqataarussuppugut aamma inusuttut najugaqarfiini klubbine allanilu oqalugiartinneqar­tarsinnaapput inuusuttut aamma utoqaat ilisimasaqartut, uku ilisimatuuinnaat pineqarsinnaanngil­lat. Utoqqaat misilittagaqarluartut aamma peqataatinneqartariaqarput kiisalu inuusuttut nammin­neq qanoq inuunissaminnik eqqarsaatersuutaat soorlu qanittukkut aamma Qanoruummiippoq Aqqalu Skifte Maniitsormioq inuusuttaminut oqariartuuteqarpoq aamma paasitikkusullugit innunerup qanoq nunannertigisinnaassusianik, tassuunakkut oqiartuuteqarluni, taamaattumik tamakku tamaasa isiginiarlugit isumaqarpunga ingerlaqqittariaqartugut.

 

Soorlu aamma nuaannaarutigaara naalakkersuisut taamatut ineriartortitseqqinnissamik siunnerfe­qarluni nammineq soqutigisaqarlutik suleqataasut, namminneq misigisaqarsimasut pikkorissartin­neqarnissaannik. Tassani qularnanngitsumik nammineq misigisaqarnikuullutik kisiannili qanoq oqaloqatiginnineriaatsimik tunngavissamik ujartuisarmata, taamaattumik tassuunakkut pikkoris­sartinneqarnissaannik aningaasaliisoqarniarnera aamma assut uanga nuannaarutigaara.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigit, siunnersuuteqartoq:

Nuannaarutigaara naalakkersuisut ersarissumik aammalu suliniutissanik tikkuaallutik akissute­qarmata aammalu paasivara suliniutit massakkut ingerlanneqareersut aamma ajunngitsumik ilaatigut sammiveqalersimasut, taamaattumik taamatut qujariarlunga kingusinnerusukkut partiit oqaaseqartui oqaaseqarfigiumaarsinnaagakkit taakkua utaqqisilaaginnarpakka.

Maliinannguaq Markussen Mølgård. Inuit Ataqatigit, siunnersuuteqartoq:

Qujanaq.Uani naalakkersuisut akissuteqataannut qujavugut, aammalu partiit oqariartuutaannut. Tassa malunnarpoq ajornartorsiutip imaanngaanngissussaa tamatta ilumoorullugu suleqataaffi­gerusukkipput. Uani saaffiginnittarfimmut tunngasumut massakkut nalunngilarput napparsima­vussuarmi tarnip pissusaanik suliaqartut qanoq ulapitsigisut aammalu immaqa angummaniapilo­orlutik sulisut, taamaattumik saaffiginnittarfimmik taamatut pilersitsinermi pinngitsoorneqasin­naanngilaq taakku massakkut aningaasaliissutit saniatigut aamma immikkut anigaasaliinissaq aammalu sulisussarsiornissaq, tassami taakkununnga maannakkut sulisunut suna akisussaaffik tamarmi tunniunneqarsinnaanngimmat. Taamaattumik taanna akuerissagutsigu aamma nassata­saat eqqumaffigisariaqarpavut.

 

Taavalu una ilanngullugu oqaatigerusuppar namminneq inuit kajumissutisiminnik sulisut kisimik isumalluutaasinnaanngillat aammalu massakkut pissutsit taama ilungersunartigisut aammalu kisitsisit tusakkavut taama tupaallannartigisut, aallaalluunniit ajunnaarnersuartut inissisimanertut taasariaqartutut isigineqartariaqaraluarput, taassami taakku kisitsisaannaalluunniit aammalu misissuisimanerit takutitaat qanoq annertutigisisumik piariaqartitsisoqarnera inuiaqatigiinni takutiinnarpaa.

 

Taamaattumik pimoorussamik suliniartoqarnissaa pisariaqavissorpoq, taava Isumaginninnermut naalakersuisumut oqaatigiinnassavara nuannaarutigigakku taanna inuttut nukittorsartarfimmik pilersitsisinnaanermik isuma ammaffigineqarmat aammalu pilersaarutit aallartinneqartut tassani isumaqarpunga isumalluarnartut aammalu ilinniarnerinnarmik imaqarnani aamma inuunerup qanoq atorneqarsinaaneranik immaqalu tarnikkut nukittorssaavittut aamma atorneqarsinnaanera tassani takorloorneqartariaqarpoq.

 

Siunnersuuteqartutut qujavunga akissutinut.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit, siunnersuuteqartoq:

Partiit oqaaseqartuinut qujavunga aamma paasivara ajornartorsiutit taakku imaannaanngitsut aammalu ilungersunartutut isigineqartut minnerunngitsumik naalakkersuisut akissuteqaamminni tassa 1990-minngaanniit 97-mut inuit 418 -it imminorsimapput, taamaattumillu naalakkersuisup oqarneratuut ajornartorsiut inuiaqatigiit ajornartorsiutigivaat imaaliallaannarlugu oqarsinnaangit­sugut taakkua namminneq akisussaaffigissuaat, taakkua uagut susassarinngilagut. Taamaattumik Atassutip oqaaseqarneranut assorujussuaq pakatsivunga. Atassut ilaatigut imannak oqarpoq, issuassavara: Tassami ikiorsiiniaqatigiit siunnersuisoqatigiit assigiinngitsut suugaluartut qanor­luunniit iliuuseqartuaraluarunik toqutsinerit, imminornerit, pinngitsaaliinerit, atornerluinerit paarsinerluinerilluunniit pinngitsoortissinnaanngilaat. Issuaaneq naavoq.

 

Isumaqarpunga taamatut oqaaseqarnikkut inuiaqatigiit pisussaaffiat Atassutip taamaalilluni qimarratiginiaraa, naakk isumaqanngikkaluarlunga taamatut naalakkersuisunermi ingerlatsinermi ajornartorsiutit isiginningitsuusaarlugit oqarlunilu taakkuuku inuit taakku ajornartorsiutillit ajornartorsiutaat. Uanga isumaqarpunga inuiaqatigiit kalaallit ineriartornerat qiviarutsigu piffis­saq ukiut 40 - 50-it kingulliit qiviarutsigit nunarsuarmilu inuiaqatigiit allat qiviarutsigit kalaallit piffissami tassani annertoorujussuarmik ilaatigut oqimaatsumik nunami ilungersunareeqisumi ineriartornerup sukkassusia pissutigalugu ilaatigut akimmiffissaqartarsimapput assiigin-ngitsor­passuarnik.

 

Ullumikkut ilaqutariit ataasiinnanngitsut ilungersunartorsiorlutik inuuniarsaripput, akiligassat qiviaannarutsigit. Akiligassanut inuit ilaqutariit arlalissuit ipeqqallutik makinniarsaripput, taakkuinnaat assersuutigisinnaavakka. Amerlagaluaqaat assersuutissat inuiaqatigiinni ullumikkut inuit ilaqutariit assigiinngitsut aporfigisinnaasaat, ajornartorsiutaat naalakkersuinikkut isiginiar­tariaqakkavut annerusumik, taamaattuminguna aamma tamakku puiguinnarnagit aamma oqalut­tarfik manna atorlugu siusinnerusukkut oqartartunga, atagu inuiaqatigiit anersaartulaarnissamut periarfissilaarniartigit, taava immaqa piffissaqarnerulissaagut inuit taamatut ajornartorsiortut piffissaqarfiginerulissallugit, angajoqaat qitornaminnut piffissaqarnerulissapput,  suna tamaat ullaarnganiit unnussuarmut tuaviupiluinnaratik meeqqaminnut asanninnermik takutitillutik periarfissaqarnerulissapput aamma immikkut inuk qitiutillugu ingerlariaqqissaguuta, taanna pingaarnerpaajuvoq.

Ilumoorpoq ikoqatigiittariaqarpugut, ikoqatigiinngikkutta ajornartorsiutit qaangersinnaanngilagut. Taamaattumik naalakkersuisut siunniussimasaat aammaarlunga qujassutigissavara, tassami  inuit taama amerlatigut nalinginnaasumik toqunerunngitsukkut qimaguttartillugit oqaannarsinnaanngi­lagut ukua uagut akisusaaffiginianngilagut, namminneruku inuit taakku akisussaaffii.

 

Pinaveersaartitsinermik suliaqarnissaq naalakkersuinikkut aalajangiusimasariaqarparput. Immi­nornerit, toqutsinerit, pinngitsaliinnerit, meeqqanik atornerluinerit allallu pinngitsoortinniarsara­lugit ilungersorluta suliniartariaqarpugut. Soorunami uanga imaluunniit inuit allat oqarsinnaann­gillat uanga illit akisussaaffiginiarpakkit, taamaattoqarsinnanngilaq. Inuiaqatigiit ataatsimut ingerlanerput tamaat isigisariaqarparput oqartariaqarpugullu inuiaqatigiinni ajornartorsiutit ataatsimut isigalugit akisussaaffigeqatigiittariaqarpavut.

 

Marianne Jensen, Peqqinnissamut, Ilisimatusarnermut, Avatangiisinut Pinngortitalerinermullu Naalakkersuisoq:

Tassaana Maliinannguaq Markussen Mølgård -ip oqaatigimmagu Dr.Ingrid -ip napparsimavissua­ni tarnip pillugit ilisimasallit taakkua kisiisa isumalluutigisinnanngikkivut, aamma ulapputeqaq­qimmata. Taanna ilumoorluinnarpoq tassani aamma soorunami mianersuuttariaqarparput suliassanik nutaarpassuarnik tuniorannginnissaat, taamaattumik unaana eqqaalaarusullugu naalakkersuisut aamma siunniunnikuummassuk meeqqat pillugit siunnersuisoqatigiinnik ima­luunniit meeqqanut ombudsmandimik pilersitsinissaq, tamannalu anguniarlugu imaluunniit pilersaarusiorneq tassunga tunngasoq naalakkerusinikkut isummerfigisassanngorlugu saqqum­miunneqartussaq upernaamut, Paasisammit massakkut ingerlanneqarpoq. Tassungalu tunngatillu­gu aamma eqqarsaasersuutit ilagivaat misissorneqartut ilagivaat saaffiginnittarfimmik aamma meeqqanut pilersitsinissannaaneq.

 

Tassani pingaaruteqaarpoq aamma soorlu oqaatigineqareersoq arlariinnit suliniaqatigiiffinnik imaluunniit suliffinnik saaffiginnittarfinnik immikkoortitaartunik arlariippassuarnik pilersitsina­veersaarnissaq nunatsinni nukissavut killeqarput, taamaattumik taama ittumik pilersitsiniarnitsin­ni ataqatigissaarineq tassani aamma naalakkersuisuni eqqumaffigivarput, kisianni tassa aamma Ruth Heilmann-ip oqaaseqarneratuut meeqqanuinnaanngitsoq kisiannilli aamma allanut tunnga­sumik sammisumik saaffiginnittarfeqarnissaq pisariaqartinneqartoq qularnanngilaq.

 

Ilaatigut imminornermik nalaataqaraangatta immaqa utoqqatsissutissarsiortutut allaat ittarpugut, ilaatigullu oqartoqartarluni inuup nammineq inuunini pigaa, nammineq akisussaaffigaa, nammi­neq naalaaffigaa. Soorlulu aamma taamatut ilaatigut oqarnitsinni akuersaarpalaartumik allaat nipeqarsinnaasarpoq - imminorsimaneq. Isumaqarpunga taamaanngitsoq, inuk kisimiilluinnarluni inuunini pigisinnaanngilaa. Qanorluunniit kiserliortigigaluaruni,imaluunniit kisimiikkusutsigiga­luaruni inoqatiminik arlaatigut minnerusumik annerusumilluunniit attaveqarpoq, attaveqarfigine­qarpoq attuivoq. Taamaattumik aamma tamakku ilanngullugit eqqarsaatigalugit akuersaanngin­nerput imminornermut, isumaqarpunga erseqqittariaqartoq tamanna, soorlu oqareertunga aqqutis­saanngilaq ikioqatigiilluta ajornartorsiutit qaangerniartariaqarpavut.

 

Peter Ostermann, Partiit avataasigut oqaaseqartoq Atassut:

Kattusseqatigiinninngaanniit aatsaannguaq oqaatigineqartoq tusarnaaginnarsinnaannginnakku, qujanaq periarfissinneqarama.

 

Oqaatsivut  issuarlugit  Kattusseqatigiinneersoq oqarpoq pakatsilluni, toqutsinerit imminornerit allallu nungussinnaanngikkivut, taama isumalimmik.

 

Suu eqqortumik oqarneq ajorami? Qanorujorujussuaq suliniaraluarutta nungunnavianngilavut tamakkua, peerunnavianngillat taamaattoqartuassaaq. Kisianni suliniarnitsigut annikillisarniassa­vagut.

 

Politikerit suna uagut sakkugissavarput? Sakkussaqarpugut pitsassuarmik; Paarisa. Tassa uagut sakkussarput. Kattusseqatigiit siunnersuuteqanngillat Paarisamut aningaasanik pissutsit amerline­qassasut. Aningaasanik inatsisissaq suliarimmat, arlaleriarluta uagut uanngaanniit oqaatigaarput; Paarisa nukittorsartigu, aningaasanik amerlanerusunik tunisigu taava eqqartukkasi oqaaserpassuit annissukkasi, suliniaqatigiit allallu, SSPK-kkut, sorpassuit . Taava taakku suleqatiginerat annertunerusoq sakkortunerusoq pisinnaassavarput. Kisianni siunnersuuteqanngilaq Kattusseqati­giit taamak. Aamma tapersinngilaatigut Paarisa nukittorsaqqullugu aningaasanik amerlanerusunik qinungaluaratta, taperserneqanngilaq. Taamaattumik ilumoorpoq taanna, oqaluinnavilluta uani tamakkua qaangersinnaanngilavut. Naalakkersuisut akissutiminni taanna erseqqissarpaat Paarisa­mi suliniutaasut, allatut ajornaqaaq tulleriaartariaqarpavut. Kisianni nukittorsartariaqarparput, taanna sakkussarigatsigu. Oqaluinnarluta tamakku qaangersinnaanngilavut.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Oqaatigissavara sulianut taama ilungersunartigisunut Inatsisartut kisimik aaqqiinavianngimmata, kisiannili aamma ilungersortumik qinnutigissavarput maanngaanniit innuttaasut tamarmik peqataasinnaanissaat taama ilungersunartigisumi suliami.

 

Taamaalilluni ullumikkut oqaluuserisassat immikkoortut pingasut ataatsimoortillugit oqaluuseri­neqarnerat naammassigallarpoq.