Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 01-2		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ullut ataatsimiiffiusut aappaat, ataasinngorneq 27. september 1999 nal. 13.00

Oqaluuserisassani immikkoortoq 1 (nanginnera).

Ammaanermi oqallinneq.

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat, ataatsimiinnermik aqutsisoq::

Ja, ataatsimiinneq ammarpoq, tassa ullumikkut ataatsimiiffiusut aappaat ataasinngorneq 27. september Inatsisartut ullumikkut tassa oqaluuserissavarput immikkoortoq siulleq tassa tallimanngormat Naalakkersuisut Siulittaasuata ammaanermini oqalugiaataa ullumikkut maani oqallisigineqassaaq.

Tassanilu partiit oqaaseqartussai tassa saqqummiussissapput aammalu partiit saniatigut sooru-nami aamma Kattusseqatigiit aammalu Per Rosing Petersen oqaaseqartussaassalluni. Siullermilli maannakkuut Siumut sinnerlugu oqaaseqartussaq tassalu Jørgen Wæver Johansen, takanna.

Jørgen Wæver Johansen, Siumup oqaaseqartua:

Siullermik oqaatigilaassuara nutsernera suli naammassinngimmat qallunaatuua kingusinnerusukkut agguaanneqassaaq.

Siullermik Siumup gruppia sinnerlugu tallimanngormat ammaanersiornermut nutarteriffiuullunilu pingaartorsiornartumut - nuannersumut - qujarusuppugut. Aamma minnerunngitsumik naalagiaqatigiinnermi palaserisatta Emma Balslev-ip oqaasiinut qujavugut.

Aaamma pinngitsoorumanngilagut Inatsisartut Siulittaasussaattut amerlanerussuteqartunik qinigaaqqittoq, Johan Lund Olsen, pilluaqqussallugu. Juaat naatsorsuutigilluinnarparput Inatsisartut tamatta assigiimmik, partii apeqqutaatinnagu, Inatsisartut siulittaasuattut sullikkuumaaritigut. Aamma naatorsuutigilluinnarparput siulitaasoqarfik sinnera peqatigalugu, avaqqunnagulu sulinersi ingerlateqqikkumaarissi. Qularutiginngilarpummi sullarinnikkut isumaqatigiissitsiniartarnikkullu suliassat taakku naammissisinnaalluaritit - pilluaqqigit.

Siumumiit pinngitsoorumanngilagut Inatsisartut siulitaasuanut tullinngortut sisamat, siulittaasoqarfimmi ilaasortanngortut tamaasa pilluaqqussallugit sulilluarnissaannillu kissaakkumallugit. Aamma minnerunngitsumik Inatsisartunut ilaasortaq Hans Enoksen qutsavigerusupparput siullittaasoqarfimmi suleqataanermunut atatillugu sulilluarsimanera pillugu.

Naalakkersuisunut siulittaasup, Jonathan Motzfeldtip ammaanersiornermi oqaasiinut annertuunut imartuunullu aammattaaq Siumumiit qujajumavugut. Oqalugiaat oqariartuutinik siunnerfinnillu assigiinngitsorpassuarnik imaqartinneqarpoq, nunatta siunissaanut nalilersueqatigiinnisatsinni eqqaamassallugit pingaaruteqartunik.

Ersaripporlu Naalakkersuisut nunatta siunissai pingaarteqalugit ingerlatsereernertik ingerlatseqqikkumagaat. Tamatumani nunatsinni meeqqat inuusuttullu atugarisaat pitsanngorsaaviginiarneqarnerput. Aningaasarsiornikkut aningaaasaqarnikkullu aqutsinermi nutarterineq ingerlanneqarpoq ingerlateqqinniarneqarlunilu. Ilinniartitaanerit pitsanngorsaavigineqartuarput nutarterneqartuarlutillu. Peqqinnissaqarnermut aningaasartuutit ullumikkornit atorluarneqarnerulernissaat siunertaralugu suliniutit assigiinngitsut ingerlanneqartut nassuiaatigineqarpoq. Suliffissaqarniarnermut suliniutit nutaat aallarteruttorput. Inissaaleqineq tigussaasumik qanoq iliuuseqarfiginiarneqarpoq. Inuussutissarsiutinullu nutaanik ineriartortitsinerput tarpersersuinerpullu ingerlateqqikkumaneqarpoq.

Tamakku tamaasa, allarpassuillu naalakkersuisut siulittaasuata aammaanersiorluni oqalugiarnermini ilisimaarinnilluartumik taakkartugai nersualaassallugit Siumumiit pissutissaqarluarsorivugut. Taakkartorneqartummi tamarmik ersiutaapput naalakkersuisooqatigiit qimoqatigiilluarnerannik, aammalu tigussaasunik innuttaasunut tamanut iluaqutaasussanik suliniuteqarnerinik. Tamatta piisariaqartippavut naalakkersuisut utaqqiinnaratik, anngaaginnaratillu suliniuteqarsinnaasut.

Paasisinnaavarput naalakkersuisut pissutsit aaqqinniarneqarnerini kommunit pilersaarusiornerni peqataanissaat pingaartikkaat, tamannalumi pisariaqarpoq.

Ammaanersiornermi oqaatigineqartut Siumup tungaaniit taperserlugit, naqissusiisarluta, suliniutigineqartariaqarsorisatsinnik anguniarneqartariaqarsorisatsinnillu imaattunik ilassuteqarfigalugit oqaaseqarfigissavagut.

Nunatta isumalluutaasa pingaarnersaat - tassaapput nunatta meerartai. Oqariatuut tamanna miserratigineqarssinnaananilu assortorneqarsinnaanngilaq, pitsaanerpaamilli siunissaqartinneqarnissaat isumannaassagutsigu pingaaruteqarluinnarpoq meeraaqqeriveqarnikkut meeqqeriveqarnikkut, sunngiffimmilu sammisassaqartitsivinnik ineriartortitsinerput pitsanngorsarlugulu ingerlateqqissallugu, ullumikkut nunatsinni tamarmi, illoqarfinni nuunaqarfinnilu, ineriartortitsinissaq taamaattoq pisariaqartinneqarpoq.

Siumumiit aamma taamak isumaqarpugut, nunatta isumalluutaasa pingaarnersaat aningaasaliiffiginerusariaqarpagut, meeqqat inuusuttullu atugarisaannik pitsaanngorsaanernut aningaasaliissutit eqqanaarsaataapput, Nuummiusoorlugu investerinngiupput pitsassuit. Naatsorsuutigaarput apeqqutit tamakku aningaasaqarnermut inatsisissatut siunnersuut oqaluuserilerutsigu uterfigiumaarlutigit.

Kisianni puiussanngilarput meeqqat peroriartorneranni, ilinniartitaaneranni peqqissusiannullu akisussaaffik annertunerpaaq pisortaniinngimmat kommuniniinnanilu, akisussaaffik annerpaaq angajoqqaat tigummiarpaat.

Meeqqat atuarfimmi aallartilluarnissaat pingaaruteqarluinnarsoraarputtaaq. Taamaattumik Siumumiit nuannaarutigaarput atuarfitsialaap anguniarnerani siunissami imarisassai pillugit,, Kangerlussuarmi qanittukkut ataatsimeersuarneq aaqqissugaalluarlunilu peqataasunut pissarsiffiulluarsimammat.

Malunnarlualereerpoq nutaamik atuartitaanermut Naalakkersuisortaarsimanerput, tamanna aamma pisariaqartissimaqaarput.

Siumumiit qilanaarluta ataatsimeersuarnermit nalunaarusiap saqqummiunneqarnissaanik isummersueqataassaagut. Erseqqissassavarpullu Naalakkersuisut siulittaasuata oqalugiaataani ataatsimeersuarnermi ersersitat pingaarnerit tamaasa Siumumiit isumaqataaffigigatsigit.

Pingaartumik taakkartorneqarmat pisariaqartinneqartoq, tassaammat Nalaakkersuisut suliallit siumut isigisut aammalu atortussat, atuarfiup illutai, atuarfiullu avatangiisai ullutsinnut naleqquttut pigineqassasut.

Taamatuttaaq nuannaarutigitigaarput ataatsimeersuarnermiit oqariartuutigineqarmat, sapinngisamik piaartumik inuiaqatigiit oqaatsinik pingasunik piginnaasaqalernissaat. Oqaatsinimmi ilinniarneq atortorissaarummik ilinniarneruvoq, oqaatsit atortorissaarutaapput. Allamiut oqaasiinik ilinniarumannginneq imaluunniit inuiaqatigiit ataasiinnavimmik oqaaseqarnissaannik oqaluttarneq atortorissaarummik ilinniarnerunngilaq, imminut salloqittarneruvoq - imminut killiliineruvoq.

Soorunami nunatsinni oqaatsivut salliutinneqartuassapput, aamma maani nunatsinni nunaqartut tamarmik nunami maani oqaatsit pingaarnersaat atorsinnaasariaqaraluarpaat. Kisianni tamanna angusinnaanngilarput pimoorullugu tamatta tamatumuuna suleqatigiinngikkutta. Uagut Siumumi suleqataanissatsinnut pisarnitsitut piareersimavugut.

Inuussutissarsiutinut ilinniartitaanermut periaatsit eqaannerusumik aaqqissuunneqarnissaat ilinniartitsinerullu ataqatigiinnerulernissaata sulissutigineqarnerat nuannaarutigaarput, piviusun-ngortinneqarpatalu kusanartumik sunniuteqarluarnissaat naatsorsuutigaarput.

Aamma pissutissaqarsorivugut Oqaatsinik Ilinniarfiup ingerlalluarnera pillugu nuannaaruteqassalluta. Siumumiit neriuutigaarput taamatut pitsaasumik ingerlatsineq aamma siunissamut attattuarneqarumaartoq, oqaatsinimmi ilinniarfik ingerlalluartoq inuiaqatigiit kalaaliusugut pinngitsoorsinnaanngikkipput paasisimalerparput.

Taamatuttaaq Siumumiit anguniagarput teknikimut samminerusumik ilinniarnertuunngortaler-

sinnaanerup HTX-ip aqqutigalugu nutaamik periarfissamik suliniuteqarneq tamakkiisumik tapersersorparput.

Tassungalu atatillugu Sanaartornermik ilinniarfiup DTU suleqatigalugu issittumik teknologi pillugu ilisimasanik katersuiffimmik pilersitsisoqarnissaa isumaqatigilluinnarparput. Ilisimasammi aamma niuerutigineqarsinnaasut ilagivaat, nunatsinnullu aningaasarsiornikkut iluaqutaalersinnaasut ilagisaattut isigaarput.

Ilisimasusarfeqarfimmik pilersitsinissaq Siumumiit tamakkiisumik tapersersorparput, silatusaarneruvormi suliffeqarfiit ilisimatusarnermut ilinniartitaanermullu assigiinngitsunut ingerlaqqiffiusunik sammisaqartunut ataatsimut katersortinneqarnissaat, aamma tamanna ilinniartunut minnerunngitsumik ilinniartitsisunullu iluaqutaanissaa naatsorsuutigilluinnarparput.Taamaattoq kissaatigaarput ilisimatusarfeqarfissap annertunerpaartaa aningaasaateqarfiit assigiinngitsut suleqatigalugit aningaasaleeqatigalugillu pilersinneqarnissaa. Qularutissaanngilarmi 150 mio. kr-nit uagut nammineerluta nammassinnaanngikkallarigut.

Taamaattumik tamatumani tamanna annertunerpaamik suliniutigineqarnissaa kissaatigaarput, aammami naalagaaffeqatigiinnerup avataani aningaasaateqarfippassuaqarmat soqutiginnilersinneqarsinnaasunik.

Kulturimut tunngatillugu siullermik Siumumiit qutsavigerusuppavut nunatsinni tamarmi peqatigiiffinni kattuffinilu inuit sulilluartut, inuiaqatigiinni pingaartitatta ingerlaannarnissaannut ilissi isumannaarsuisut pingaarnersaraasi, taamatullu suliniuteqarluartuarnersi pillugu Siumumiit qutsavigerusuppatsigit. Oqaatigissallugulu Naalakkersuisut tapersersuinerorusunnerannut aamma uagut peqataassalluta piareersimagatta.

Nipilersornermut tunngatillugu uagut aamma Siumumi nuannaarutigaarput kommunini assigiin-ngitsuni nipiersornermut ilinniarfinnik pilersiortortitsisoqarmat. Taamaattorli immikkut nipilersornermik pikkoriffeqartunut ilinniarfik kalaallit piginnaaneqarfii eqqarsaatigalugit ilinniartussaaleqinavianngitsoq, siornatigut nipilersornerup Højskoleani pilersitsinissamut tunngatillugu suliniutit sumut killinnersut paaserusussavarput. Isumaqarluinnarpugummi Højskolet pioreersut ilaanni ilinniarfik taamaattoq pilersinneqarsinnaalluartoq.

Naalakkersuisut siulittaasuat Siumumiit isumaqatigaarput oqarmat, pisariaqarluinnarpoq kalaallit atuakkiortarnerisa, isiginnaartitsisarnerisa allatullu eqqumiitsuliortarnerisa pitsaanerpaamik tunngavissaqartariaqarnerat.Tassungalu tunngatillugu kissaatigaarput isiginnaartitsisarneq pillugu inatsisissap piaartumik naammassineqarnissaa piviusunngortinneqarnissaalu.

Taamatuttaaq kissaatigaarput paasissutissanik siammarterisarneq eqqarsaatigalugu, ullumikkut KNR TV-p ullup ilarujussuani aallakaatitsisannginnerata nalaata atorluarneqarnerunissaa.

Piffissami tamatumani lokal tv-qarfiit immiussaat aallakaatinneqarsinnaapput, ilisimatusarfimmi ilisimatuut oqalugiaataat aallakaatinneqarsinnaapput, ataatsimeersuarnerit assigiinngitsut immiunneqarsimaneri aallakaatinneqarsinnaapput, oqaatsinik, matematikkimik allanilluunniit ilinniartitsinerit aallakaatinneqarsinnaapput, ilami periarfissanik akisoorsuuusariaqanngitsunik ulikkaarpoq. Periarfissarititaasut pioreersut atorluarnerusariaqarpavut.

Taamaappoq aamma ullumikkut radiokæderput digitaliseererneqarsimasoq eqqarsaatigissagaanni, ullumikkut pioreersoq taanna tamakkiisumik atorluanngilarput. Ilami inissaqartitsigaluarpoq tv-kut kanaalit amerlanerusut aallakaatittalersinnaanissaannut. Taava sooq atussanngilarput, sooq innuttaasut paasissutissanik aliikkutassiaagaluarpataluunniit amerlanerusunik pigisaqalernissaannut periarfississanngilagut. Nalunngilarpummi paasissutissanik peqarnerulerneq aamma tamatigorluinnaq kingunerisaraa inuiaqatigiit paasisimasaqarnerullutik qaammaasaqarnerulernerat.

Tamannalu nunatta arlaannaatigulluunniit ajoqutigisinnaanngilaa, naagga tamanna tamatsinnut iluaqutaassaaq. Taamaattumik Siumumiit tamatuma sulissutigineqarnissaa kissaatigaarput.

Peqqinnissaqarfimmut tunngatillugu nunap immikkoortuini, tassa Qeqertarsuup tunuani kujataanilu kommunit pineqartut isumaqatigalugit napparsimmavinnik inissiinissaq nukiginnartutut isumaqarfigaarput, taamaaliornikkut katsorsarneqartussat sumiiffimmi aggerfimminni qaninnerpaamik katsorsarneqarsinnaasalernissaat anguniarlugu.Tamanna miserratigineqarsinnaanngitsumik aamma pineqartunut tamanut toqqissisimanarnerpaassaaq. Qularutiginngilarputtaaq piffissamik aamma aningaasanik sipaarfiusinnaasut ilagimmassuk.

Siumumiit kissaatigaarput peqqinnissaqarfimmi aningaasanik aqutsineq sukannernerusumik ingerlanneqartalissasoq, ilumoorsinnaanngilarmi ukialerneri tamaasa millionilikkaanik peqqinnissaqarfimmi naatsorsuinerlunnerit pissutigalugit tassanngaannaq aningaasaliissuteqartariaqartarneq. Tamatumani sullissineq pitsaanerusinnaasariaqarpoq.

Peqqinnisaqarfimmut tunngatillugu ajornartorsiutit amerlaqimmata siunnersuutigerusupparput Peqqinnissaqarnermut Naalakkersuisoq eqqarsartartoqatigiinnik pilersitsissasoq, tamatumani aporfissaasut qanoq aningorneqarsinnaanerinik siunnersueqataasinnaasunik.

Siumumiit nuannaarutigaarput Naalakkersuisut missingersuusiornermut inatsisissamut siunnersuummik saqqummiussaqarniarmata, tassanilu siunnerfigineqartut taperserpavut.

Aamma pinngitsoorumanngilagut aningaasaqarnermut inatsisissamut siunnersuutip saqqummiunneqarneranut atatillugu internetikkut toqqaannartumik kalaallisut qallunaatullu pissarsiarineqarsinnaanngortinneqarnera Naalakkersuisunut qutsatigissallugu. Siumumiit isumaqarpugut piumasaqaataasariaqartoq Namminersornerullutik Oqartussaniit saqqummiussorneqartartut taamaattut tamaasa internetikkut pissarsiarineqarsinnaanngornissaat

Siumumiit kissaatigaarput nunatta karsiata aningaasaataasa inissisimaffiat maannamiit unam-milleqatigiisitsinikkut nassaarineqartalernissaa, ima paasillugu nunatta karsiata aningaasaatai aningaaserivimmi erniaqartitsinerpaami inissisimasariaqarput, ullumikkummi aningaasaatigut erniakippallaartumi inissisimasoraavut. Soorunami tassani aningaaseriviup nunatsinni inissisimasoq ajungaanissaa naatsorsuutigaarput, ussassaarinerminnimi oqaatigisarmassuk nukissaqarlutik pitsaajunerpaajunissaminnut.

Nunatta karsiata inuussutissarsiutinut tapiissutinut aningaasartuutaasa ataatsimut isigalugu annikillilernissaat Siumumiit isumaqataaffigaarput, pingaartipparpulli tamatumani imminut akilersinnaasumik nunanut allanut tunisassiortuutitta eqqornerlugaannginnissaat, aammalu unammillersinnaassutsimikkut ajornerusumik inissisimalersinnginnissaat.

Tassani soorunami kallerup innera erngullu akiisa aningaasartuutinut naapertuuttunngorlugit ilusilerniarneri eqqarsaatigaavut. Tamatuma silatusaartumik inuiaqatigiinnullu aningaasarsiornikkut, suliffissaqartitsiniarnikkut allatigullu naapertuilluarnerpaamik ingerlanneqarnissaat kissaatigaarput. Taamaattorli isumaqarpugut soorunami aamma pineqartut tamatta ullumikkornit annertunerungaartumik kallerup inneranik imermillu sipaaruteqarsinnaanerput matumani aamma eqqaamaneqartariaqarmat.

Siumumiit aamma pingaartipparput tapiissutit tamarmik ersarissarneqarnissaat, tapiissutillu takulertoruminarsinissaat. Tamann pisariaqarpoq, toqqorterisoqarnani ersarissumik takusinnaasariaqarparput suna suullu tapiiffigisarnerlugit, taamaattumik tamatumani Nalakkersuisut suliniutaat tamakkiisumik taperserpagut.

Aningaasaqarnermut tunngatillugu oqariartuutigisinnaasagut suli amerlagaluartut taakku aqagu aningaasaqarnermut inatsisissamut siunnersuutip siullermeerneqarluni oqarluuserineqarnissaanut uterfigissavagut.

Siumumiit isumaqarpugut piffissanngortoq sapinngisamik inissiat amerlanerpaat ineqartunit tiguneqarnissaat sulissutigissallugu, tamatumani periarfissat arlaqaqaat inissiarsuarni najugaqartut inissiarsuit andelsboligforening-itut aaqqissuussillutik inissiarsuit tigusinnaanissaannut periarfissaqartariaqarput. Aamma inigisat ataasiakkaat ineqartunit namminermit pigineqarsinnaanngortinneqarnissaasa aqqutissiuunneqarnissaat sulissutigineqartariaqarpoq.

Naatsumik oqaatigalugu Siumumi isumaqarpugut, inigisamut tunngatillugu sapinngisaq naapertorlugu akisussaaffik innuttaasunut tunniunneqartariaqartoq. Anguniarneqartariaqarpoq innuttaasut inigisatik namminneq pigilissagaat, taamatuttaaq aserfallatsaalineqarnissaat namminneq inuuttaasut akisussaaffigisariaqarpaat.

Nutarterinissanut tunngatillugu naalakkersuisut naalagaaffimmut isuumaqatigiinniarnerminni angusaat kusanartutut nalilerparput, Siumumiit aamma pingaatilluinnarparput nutarterineq ingerlanneqassasoq sulisussat nunatsinneersut sulisorinerullugit. Tamatumanilu sulisussanik piginnaanngorsaanerit ilinniartitaanerillu tamakkiisumik taperserlutigit.

Sanaartornermut tunngatillugu atortussat nunatsinneersut atorneqarnerulernissaat salliuutinneqartariaqarsoraarput. Sikublok-ip misilerarneqarnera naammassilerpoq, nunat tamalaat akornanni sanaartornermut atortussatut atorneqarsinnaanerminut akuersissutit uppernarsaatit tamakkilerpai, piffissanngorpoq misileeraaginnarnani nunatta pissarititai atorulugit inissianik sanaartortalernerunissaq. Tamanna anguniartariaqarparput, tamanna pimoorullugu Naalakkersuisut aamma sulissutigisariaqaraat Siumumiit isumaqarpugut.

Sanaartornermut atatillugu aamma nalilersorneqartariaqarsoraarput sineriatta ilaani periarfissaqannginnersoq katiteriaannakkanik sanaartorfiliornissamut, taamaaliornikkummi suliffissanik pilertitsisoqaannarnani aamma qularninngitsumik sanaartugassat assigiinngitsut pilertornerusumik aningaasartuutaannginnerusumillu naammassineqarsinnaanngussagaluarput.

Nuummi inissaaleqinerujussuup qaangerniarneqarnissaanut atatillugu suliniutit tamakkiisumik taperserpagut. Tamatumunngalu atatillugu kissaatigaarput narsaaqqami "Lille Slette"-mi inissiat aserfallalluinnarsimasut pillugit piaartumik qanoq iliuuseqartoqarnissaa. Aamma eqqaamaneqartariaqartoq immikkoortoq taanna nunagissarneqareermat, taamaattumillu nutarterinissamut sanaartornermut tunngatillugu akikinnerusumik sanaartortoqarsinnaassammat.

Ullumikkut kisitsisit takutippaat nunaqarfiit Ilulissat avannaatungaaniittut amerlanerit inunikkiartortut, akerlianillu nunaqarfiit Ilulissat kujataaniittut amerlanerit inukilliartorlutik. Tamatta nalunngilarput tamanna pissuteqartoq nunaqarfiit avannaaniittut aningaasarsiornissaminnut periarfissaat ullumikkut pitsaasuummata, allatut oqaatigalugu avannaani nunaqarfimmi inuuneq imminut akilersinnaalluarpoq.

Nunaqarfinni kujasinnerusuniittuni ullumikkut aningaasarsiornissamut periarfissat annikitsuinnaapput, taamaattumillu innuttaasut nunaqarfinni taakkunani ikiliartorput - tamanna tupinnanngilaq. Kisianni kina oqarami ukiuni makkunani nunaqarfiit imminnut akilersinnaanngitsutut isukkoqartut ukiut 15-it qaangiuppata taamatut inississimaannassasut - ilami kina ukiut 15-init matuma siorna eqqarsarpa Upernaviup eqqaaniittut nunaqarfippassuit imminut akilersinnaalluartutut ingerlalerumaartut.

Taamaattumik Siumumiit isumaqarpugut naalakkersuinikkut tunngaviusumik suliassaq pingaarneq tassaasariaqartoq ullumikkut nunaqarfiit, aamma minnerunngitsumik illoqarfiit ilaat, imminnut "akilersinnaanngitsutut" isikkoqartut nutaanik aqqutissarsiuussinikkut imminut akilersinnaasunngortinneqarnissaat.

Inuit nussortarnerannut peqqutaaqataalluinnartutut aamma taarusupparput meeqqat atuarfianni ilinniartitaanerup nunaqarfinni amerlasuuni illoqarfinni pitsaassutsikkut aappasinnerusariaqan-ngitsoq appasinnerummat. Tamanna aamma qanoq iliuuseqarfigineqartariaqartutut isigaarput. Periarfissat ilaattut taarusupparput aaqqissuussilluarnikkut nunaqarfinni ataasiakkaani atuartitaanerup pitsaassusaa qitiusumiit malinnaaffigineqarsinnaasuuppat qanoq iliuuseqarnissaq ajornan-nginnerussangaluartoq ajornartorsiutit annertuut pilinnginnerini.

Siumumiit aamma isumaqarpugut aappaagu nunaqarfimmiut ataatsimeersuartinneqarnissaanut atatillugu nunaqarfiit siunissami qanoq sutigullu siunnerfigineqarnissaat erseqqissumik isummerfigineqartariaqartoq nunaqarfimmiunit, aammalu tamatsinnit.

Siumumiit Naalakkersuisut sulisoqarnermut tunngatullugu suliniutaat tapersersorluinnarpavut, suliffeqarnerlu pillugu siunnersuisoqatigiit pilersinneqarsimanerat isumaqataaffigilluinnarlutigu. Suliniutit assigiinngitsut, pingaartumillu Nanortalimmi "Inuusuttut ilatsiinnanngitsut" pillugit iluatsilluartumik ingerlatsinerit nuannaarutigaavut, sineriattalu sinnerani kommunet allat ingerlataannut tapertaalluarluni aamma taamatut ingerlatsisoqartoqarnissaa kissaatigilluinnakkatta ilagivaat.

Siumumiit isumaqarluinnarpugut sulisoqarneq nunatsinni suli eqaannerusumik aaqqiivigisinnaasariaqaripput. Sumiiffinni suliffissaaleqiffiusuni suliffissaaleqisut sumiiffinnut sulisussaaleqisunut suliartortinneqartarnissaannut eqaannerusumik aaqqissuussisinnaasariaqarpugut. Tassani pisortat kommunillu annertunerusumik suleqatigiinnissaat kaammattueqataanerunissaallu pisariaqarsoraarput, aammami eqqaamaneqartariaqarmat kommunimut najugaqarfigisamut aningaasatigut taamaaliorneq iluaqutaassammat.

Isumarput naapertorlugu illoqarfiit sulisussaaleqisut inissaqartitsiniarnikkut nutaanik periarfissarsiortariaqarput - nutaamik eqqarsartariaqarput ataavartumik illoqarfimminni sulisinnaasut amerlanerusut pigilersinnaaniassagunikkit, aamma tassani immaqa ullumikkut Namminersornerullutik Oqartussat tapeeqartaallutik illuliortiternissaat utaqqiinnarneqarpallaarpoq.

Isumaginninnermut tunngatillugu erseqqissarusupparput isertitakkaat ilanngullugit meeqqanut ineqarnermut tapiiffigineqartarnerat siunissami attatiinnarneqarsinnaasutut isiginnginnatsigu. Isertitakkaat meeqqanut ineqarnerminnut tapiiffigineqartarnerat qimanneqartariaqarpoq, aningaasallu isertitakkaanut tapiissutaasartut taakku ineqarnermut tapiissutinut atorfissaqartitsineru-ngaartunut atorneqartariaqartutut isumaqarfigaavut, soorlumi taamatut tapersiisimasugut Socialreformkommissioni 1997-imi saqqummiimmalli.

Siusinaartumik utoqqalinersiallit eqqarsaatigalugit Siumumiit allannguisoqarnissaa kissaatigaarput, ilumoorsinnaanngilaq nunami maani taamak ikitsigaluta, taamalu immitsinnut atorfissaqaqatigiitsigaluta ukiumut 200 mio.kr.-ingajaat pineqartumut atortassagutsigit. Tassani soorunami inunnik pisariaqartitsivissunik peqartoq nalunngilarput, taakkulu siusinaartumik utoqqalinersiaqarnerat soorunami allanngortinneqassanngilaq, kisianni aamma ilarpassuaqarput piginnaanngorsaqqinneqarnermikkut inuiaqatigiinni nammaqataaqqilersinnaasunik. Tamannalu tamatta anguniartariaqarparput. Tassani periaaserineqarsinnaasut ujartorneqartariaqarput, immaqa suliniummi "Inuusuttut ilatsiinnanngitsut"-mi periuserineqarsimasut isumassarsiorfigineqarsinnaapput.

Siumumiit pineqartut tamakku pillugit pisariaqarsoraarput kommunenut tapit pillugit nutaamik ukioq 2000-imi isumaqatigiinniarnissaq. Isumaqartuarpugummi Kommunalreformkommisionip kommunet nammineernerulernissaannut tunngatillugu oqariartuutai ingerlateqqillugit, sapinngisamik akisussaaffiit tulluutut tamaasa kommunenut nuukkiartuaarneqarnissaat. Aamma soqutigineqarsinnaavoq misissussallugu kommunenut tapit nunap immikkortukkaarlugit tunniunneqartarpata tamatuma kingunerisinnaannginneraa kommuuneqarfiit akornanni suli annertunerusumik suleqatigiinnerulerneq.

Simumiit isumaqarpugut nunatsinni pinngortitaq illersorniarlugu sulineq annertusarlugulu pitsanngorsartuartariaqaripput, tamatumani aamma minnertaanngeqalutik illoqarfinni ikuallaaviliornerit iluaqutaalluarput. Siumumi anguniarneqartariaqarsoraarlut illoqarfinni annerni tamani ikuallaaviliornissaq, ilaasa nammineq akilissallugu akissaqartippaat, Namminersornerullutik Oqartussat tapeeqataanissaat utaqqisariaqanngikkaluarpaat, ilaasali ullumikkut avitseqatigiilluni aningaasalersueriaaseq najoqqutaralugu pilersitsinissartik akissaqartinngivippaat. Taamaattumik kissaatigaarput illoqarfinni annerni ikuallaaviliortiternerit pillugit avitseqatigiilluni aningaasalersueriaaseq nutaamik naliliiffigineqassasoq.

Tamatuttaaq isumaqarpugut nunaqarfinni ikuallaaveeqqat pilersinneqarsimangaluarlutik asuli napaannartut piaartumik atorneqarsinnaanngornissaat aqqutissiuunneqartariaqartoq. Tamanna nunaqarfimmiut aamma pisariaqartippaat. Taamaattorli aamma eqqaamaneqartariaqarpoq kommuneqarfiit ataasiakkaat tassuunatigut eqeersimaarnerusumik ingerlatseqataasinnaanerat aamma periarfissaammat.

Siumumiit isumaqarpugut inuiaqatigiit puiaasanik atuinerput killissani tikissimagaa, piaasat taakku annertoorujussuarmik isorliunerusuni quersuarni inissamik tigusisarput, utertinniarnerat pisariuvoq sulinarlunilu, assartornerat asuli akisoqutaavoq, naatsumik oqaatigalugu inuiaqatigiinnut annertuumik akissaajaataapput.

Nunat tamalaat akornanni qillertuusat pissutissaqarluartumik annertunerungaluttuinnartumik atorneqarput, aamma qularnanngitsumik ukiuni qaninnerni Qallunaat nunaanni, EU-mut ilaa-sortaanertik tunngavigalugu, pinngitsaaliissumik atorneqartarlernissaannut periarffissiisussaapput. Malinnaanissarput tamatta eqqoriakannereersinnaavarput. Taamaattumik maannangaaq sulissutigilereertariaqarparput puiaasat atorunnarlugit qilllertuusat utertinneqarsinnaasunngorlugit atorneqalernissaasa aqqutissiuunnissaat.

Naalakkersuisut nukissiorfiit uuliamik ingerlatillit erngup nukinganik inaallagissiorfinnit taarserneqarnissaannik sulissutiginninnerat Siumumiit taperserparput, taamatuttaarlu Tasiilami Qorlortorsuarmilu erngup nukanganit innaallagissiorfiliornissat pingaartilluinnarlugit suliarineqarnissaat pimoorunneqartariaqarput. Nalunngilarpummi piffissaq aalajangersimasoq qaangiuppat erngup nukinganit innaallagissiorfiit taakku imminnut akilersinnaanngortussaasut, taamaattumik taamaattunut qaqugukkulluunniit aningaasalersueqataanissarput pisariaqarpoq, pingaartumik siunissaq eqqarsaatigalugu.

Siumumiit Nuka A/S-imik pilersitsineq tamakkiisumik tapersersorparput, aamma malunnarmat Nuka A/S-eqarlersimanera nunaqarfippassuarni kusanartumik malunniutilereersimasoq. Taassu-ngalu tunngatillugu isumaqarpugut Nuka A/S-ip nunatsinni nunaqarfiit arlaat avammut nioqqutissianik tunisassiorfiusinnaasunik misileraavittut atorneqarsinnaannginnersoq misissortariaqaraa, Naalakkersuisullu qinnuigissavagut inussiarnersumik piginnittutut piginnittut sinnerlugit Nuka A/S-imi siulersuisunut isumassarsiaq taanna apuutilaaqqullugu.

Sinerissap qanittuani raajarniarneq pillugu Naalakkersuisut iliuuserisimasaat, tassa pisassat 31. 000 tonsit tamakkerlugit ukioq manna pisarineqaqqullugit aqqutissiuinerat pisariariaqartutut isigaavut taperserlugillu. Siumumiit 2000-ikkunni raajarniarneq pillugu isumasioqatigiisitsinissaq oktoberip ingerlanerani ingerlanneqartussaq peqataaffiginissaa qilanaaraarput, taamatut isumasioqartigiisitsinissaq pisariaqartutut isigaarput taperserlugulu.

Raajarniarneq, qaleralinniarneq, assagiarsuit, aalisakkat allat assigiinngitsut, Puisi A/S, Sulisa A/S, takornariaqartitsineq, avammullu niuerluarnikkut ingerlaneq pillugu Siumumi isumaqartuarpugut nunatta aningaasanik avataanit aanertunerpaamik isertitsinissamik pisariaqartitsinerput, pisinnaasarput tamaat annertusarlugulu patajaallisartuartariaqaripput.

Puisi A/S eqqarsaatigalugu suliniutit tassaniittut tamakkiisumik tapersersorpagut, nalunnginnatsigu suliniut iluatsippat nunatsinnut, nunaqarfinnut piniartukkormiunullu tamanut qanoq annertutigisumik sunniuteqarsinnaasoq. Suliniut pissangalluta malinnaalluarlutalu malittarissavarput, iluatsissappallu ineriartortinneqarnissaanut suleqataassalluta piareersimavugut.

Siumumiit nuannaarutigaarput malunnarmat Sulisa A/S patajaatsumik ingerlammat aammalu aallartitseqataasartutut inissisimanera iluatsikkaluttuinnarmat. Tamatumani aamma maluginiarparput Nuup avataani qullersaqarfiata inissinneqarsimanera piginneqatigiiffiup ingerlanneranut ajoqutaasimanngivimmat.

Takornariaqartitssineq eqqarsaatigalugu Siumumi upperiuarparput takornariaqartitsineq tassaammat nunatsinnut aningaasarsiornikkut isaatitsiviusinnaasut ilaat, ineriartortinneqartuartariaqartoq. Aamma Greenland Tourism-ip nutaamik aaqqissuunneqarnissaa isumaqatigaarput, nunap immikkoortuini takornariaqartitsiviit siunnersuisoqarfiattut ilusilerneqarnissaa nunatsinni takornariaqartitsinerup suli ineriartortinneqarnissaanut iluaqutaalluarsinnaasoq qularutiginngilarput.

Taamatuttaaq Leif-ip iluanaarajuup nunatsinnut tikinneraniit ukiut 1000-nngornissaanut atatillugu suliniutit malittarilluarpavut, aappaagulu nalliuttorsiornernut atatillugu pilersaarutit iluatsilluarnissaat qularinngilarput. Tamatumani nunatta kujataani takornariaqarnerup pitsaanerusumik periarfissaqarluni ukiuni aggersuni ineriartortinneqarsinnaanera tunngavilerneqarluarmat.

Nunatta killeqarffiinik nakkutilliineq eqqarsaatigalugu Siumumi isumaqarpugut uagut kalaallit tassani toqqaannarnerusumik peqataalernissarput anguniarneqartariaqartoq, taamaammat nunatta imartaata kalaallinit namminernit nakkutigineqalernissaa Naalakkersuisut Danmarkimi Naalakkersuisunut isumaqatigiinniutigisariaqaraat isumaqarpugut.

Siumumi nuaannaarutigaarput Napasorsuarmi Nalunami aasaq manna mississuinerup takutissimammagu guulteqassuseq siusinnerusukkut ilimagisamit annertunerusutut nalilerneqarmat. Taamaattumik Siumumiit pisariaqarluinnartutut nalilerparput qulakkeerneqartariaqartoq aatsitassarsiortoqalerpat nunatta ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu annertunerpaamik iluanaaqataanissaa. Tamatumani piareersimavugut misissueqqissaarnerit kingulliit ingerlanneqarnissaannut atatillugu nunatta tamakkiisumik peqataanissaata aamma aningaasatigut tapersersussallugu.

Fyllap ikkannerani misiliilluni qillerinissat tamatta pissagalluta utaqqivagut, Siumumiillu ilisimaaraarput qanoq annertutigisumik nunatsinnut iluatsitisoqassappat tamatuma kinguneqarsinnaanera. Taamaattumik Naalakkersuisut TV-kkut "Nunaqaqqaartut misilittagaat" pillugit aallakaatitassiorluni suliniuteqarnerat silatusaarneruvoq, allammi kukkussutigisimasaat uagut uteqqillugit kukkussutigissanngilagut. Akerlianik silatusaartariaqarpugut, tamatumunngalu atatillugu Norge-miut uuliamit isertittakkami ilaat aningaasaateqarfiliorsimanerat eqqarsaatigalugu maannangaaq isumassarsiorfigalugu misissorneqartariaqarsoraarput.

Angallanneq eqqarsaatigalugu siullermik Uummannarmiut eqqaamiuilu Qaarsuni mittarfittaarnerat pillugu pilluaqqorusuppagut. Aamma Maniitsumi arfininngorpat mittarfiup ammarneqarnissaa pillugu Maniitsormiut eqqaamiuilu periarfissaq manna iluatsillugu pilluaqqoreerusuppa-gut.

Siumumiit isumaqarpugut piffissanngortoq mittarfiliortiternerit aalajangerneqarmata tunngavilersuutigineqartut pingaarnerit ilaat, tassalu ilaasunik angallassinermi silaannakkut angallassinerup sallerpaanngortinneqarnissaa piviusunngortissallugu.

Tamanna isumaqarpoq Paamiuni Qaqortumilu mittarfiliortiternissat naammassineqartariaqartut, aamma Nanortalimmi ujaraaqqanik qallersukkamik mittarffiliorsinnaaneq Nerlerillu Inaata Ittoqqortoormiunut nuunneqarnissaa, Island-ermiut allaat akileeqataafffigiumasaat, tamatumani ilaatinneqartariaqartut. Ataatsimoorussamik aaqqiissuteqartariaqarlerpugut, nunatsinni angallannerup tamakkiisumik aaqqiivigineqarnissaa eqqarsaatigalugu. Qulaani taakkartukkavut tunngavigalugit ineriartortitsigutta nalunngivipparput, suliniutit taakku ukiut aalajangersimasut ingerlanerini imminut akilersinnaanngussasut.

Taamaattumik aningaasalersueriaatsit assigiinngitsut misissorneqarrtariaqarput. Aningaasat aatsaat pigilerutsigit ineriartortitsissagaluarutta qaqugu taava naammassisaqarsinnaassaagut, aningaasat pigeriikkavut pissarsiarisinnaasagullu nunatsinnut iluaqutissanngortillugit sulisittariaqarpagut, nalunngikkutsigu sinnilimmik siunissami uterumaartut. Matumani periarfissarititaasut Siumumiit taamaannasoraagut taamaattumik utaqqiinnarata iliuuseqarniarta.

Qinersisinnaanngikkallarattali paasivarput Dansk Lufthavns Væsenip malittarisassai nunatsinnut tulluanngivissuusut ajoquteqanngillat kisianni annertunerpaamik Qallunaat Nunaannut naleqqussagaapput soorunami. Siumumi isumaqarpugut piffissanngortoq tamanna allanngortinniassallugu nunatsinnut tulluartunik silaannakkut angallanneq pillugu malittarisassaqartariaqarpugut aamma oqartussaaffiup tamatuma nunatsinni akisussaaffigineqarlunilu ingerlanneqartariaqalernera tunngavigalugu misissuisoqarnissa kissatigaarput.

Siumumiit pissusissamisoortutut isigaarput Royal Arctic Bygdeservicep ingerlataasa suliariumannittussarsiuussinikkut namminersortunut tunniukkiartuaarneqarnissaat akit pitsaanerpaat anguniarneqarnissaat siunertaralugu maannangaaq sulissutigineqalernissaa kissaatigaarput.

Siumumiit isumaqarpugut nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngasutigut nunat annertunerpaamik oqartussaaqataanissaa peqataanissaatalu sulissutigineqarnera nanginneqartariaqartoq. Tamanna pissusissamisoorluinnarpoq aamma kikkut tamarmik tamanna paasisinnaasariaqarpaat.

Taamaattumik nunanut allanut sillimaniarnermullu tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatsinermi nunatta oqartussaaqataanerata annertusarnissaanut periarfissanik qulaajasussamik naalakkersuisut kommisiuuniliorniarnerat tamakkiisumik taperserparput kommissiuunimilu tassani naalakkersuinermi suliaqartugut partiit kattusseqatigiillu tamatta peqataatinneqarnissaat pissusissamisoorsoraarput. Tamatta soqutigisaraarput suliassap tamatuma piviusunngortinneqarnissaa.Taamaattumik tamatta tassani suleqataasariaqarpugut

Franskit Canadamiullu nunanut allanut ministeriini ukiuni kingullerni tikeraarneqartarnitta ilaatigut takutippaat Nunatta nunarsuarmi inissisimanerata pingaaruteqassusia aamma minnerunngitsumik Nato-mi suleqatigiinnut nunatta pingaaruteqassusia. Tamanna qujanarpoq periarfissarlu arajutsinagu atorluartariaqarparput. Taamaattumik Savalimmiuni misissuineq ilaarlugu Siumumiit kissaatigaarput misissorneqassasoq Darmarkip Nato-mut akiliuteqartarnermini qanoq annertutigisumik nunarput sipaaruteqarfigisarneraa.

Misissuinerit allat tunngavigissagaanni eqqoriaasinnaanerput naapertorlugu Danmarkip tassuunatigut aningaasat sipaartagai annikitsuinnaanngeqaat. Taamatut oqaaseqarluta naalakkersuisut siulittaasuata aammaanersiornermi oqalugiaataa Siumumiit oqaaseqarfigaarput.

Qanortoq ukiaq manna ukiunut tuusintilikkaanut nutaanut pulannginnitsinni inatsisartut ataatsimiinneranni kingullermi suleqatigiillutalu angusaqarluarisa ­ tamanna nunatta pisariaqartippa - qujanaq.

Otto Steenholdt: Atassutip oqaaseqartua:

Uaguttaaq Atassumminngaanniit inatsisartut aallarnerlutik qinersineraani pisimasut eqqaallugit pilluaqquserusuppugut. Tamatumunngalu aamma tunngatillugu maani nalunaarutigeriissavarput siulittaasoqartarneq imaluunniit siulittaasunngortitsisarneq naalakkersuisunngortitsiniarnermit kaanngartinneqarluinnassasoq.

Inatsisartut siulersugaaneranni inatsimmi ersarissumik allasimasoq tassa Inatsisartut namminneq akunnerminni siulittaasuminnik qinersisarnissaat piviusunngoqqullugu. Tamanna Atassumiit ataatsimiinnerup matuma ingerlanerani siunnersuutinngorlugu tunniuteriissavarput.

Naalakkersuisut siulittaasuata ammaarluni oqaaseqarnini aallarnerlugu oqaatigaa namminersornerunerup ukiuni 20-ni siullerni demokratiimi suleriaatsit atortullu pisariaqartut pilersissimagigut. ima naalakkersuisut siulittaasua isumaqarnerpa tassa illuartitaaginnarsinnaasugut oqarlutalu suliassaq taanna naammassisimalersoq.

Aperisariaqarpugut inuinnaat naalakkersueqataanerat naammaginartumik pilersissimavarput ? Naamerluinnaq inuinnaat naalakkersueqataanerat tassaavoq anguniagassaq anguniartuagassarput isumaqanngisaannassagullu angallatitaarnertut imaluunniit biilitaarnertut ilillugit oqartussaaqataaneq pisimagipput.

Aqutseriaaseq allaanerusoq sammivigeqqajaajuarneqarpoq. Kammalaatigiaarluni parteqatigiiaarluni isumaqatiginngisallu mattullugit aqutseriaattitut taanerqarsinnaasoq aqutseriaatsimmi tassani atorfimmik inuttaliisoqassatillugu imaluunnit ajungitsorsiassanik agguaasoqassatillugu.

Atuaqatigiissimaneq partiimut peqataaneq ilaqutaanerluunniit maani nalakkersueriaatsimi atorneqarpallaaqaat. Ulluinnarni politikkikkut sulinermi aqutseriaasissatut siunnerfigineqartoq eqqarsaatigalugu narlusuumik namminissarsiunngitsumillu ingerlatinneqanngilaq.

Taama Atassummi oqarpugut nukittuumik ammasumik sunniuteqarluartumillu ingerlaaseq inuinnaat oqartussaaqataaneranni tapersersugarigatsigu.

Meeqqat atuarfiat pillugu qanittukkut isumasioqatigiinnermit naliliinerit siunniussallu Atassummiit tapersersukkagut Naalakkersuisut siulittaasuata taakkartorpai. Pineqartut Atassutip politikkianut naapertuulluinnarput. Kalaallit Nunaata piaarnerpaamik pingasuinnik oqaaseqarfiulernissaanik siunniussaq Atassummiit ilassilluarparput Kalaallisut Qallunaatut Tuluttullu.

Tuluttut ilinniarsinnaanerup sapinngisamik atuutunngortinneqarnissaa eqqarsaatigalugu. Atassummiit siunnersuutigaarput KNR-rimit aallakaatitsiffiup ilaa immersorneqanngitsoq radiumut TV-mullu Tuluttut oqaaseqarfiusumut atorneqassasoq assersuutigalugu radiumut TV-mullu Tuluttut oqaaseqarfiusumut atorneqassasoq.

Assersuutigalugu radiumut TV-mullu BBC-meersunut taannami nunarsuarmi tassaagunarpoq tamanut kiffartuussiviit ataqqineqarnersaat. Inuussutissarsiutitigut ilinniartitaanerit HTX-millu ilinniartitsinerit pilersinnissaannik kiisalu issittumi teknologimut qitiusoqarfimmik pilersitsinissamut pilersaarutit eqqarsaatigalugit aningaasaqarnikkut kinguneqaataajumaartussat kiisalu pitsaasutikkut ajornartorsiutaajumaartussat Atassummiit mianersoqqussutiginiarpagut. Atassummi salliutikkkusupparput najukkani ataasiakkaani inuussutissarsiutitigut ilinniarfiit nunattalu avataani ilinniarfiit taakkua taamaaqatigisaasa akornanni suleqatigiinnerup annertusarneqarnissaa isiginiarneqarnerussasoq. Taamaalillunimi inuusuttortagut ilinniakkanut sapinngisamik pitsaanerpaamik periarfissaqalissagaluarmata najukkami ilinniarfiit nunattalu avataani ilinniarfiit paarlakaajaattut aqqutigalugit.

Ilanngullugu Nuummi ilisimatusarfeqarfimmik pilersitsiniarnissap ammaarluni oqalugiaami immikkut taaaneqarnera eqqumiiginartipparput tassami meqqat atuarfiannut inuussutissarsiutitigullu ilinniartitaanernut allanut sanilliullugu immikkoortinneqarmat. Siullermik ilisimatusarfeqarfissamik taama ittumik sananissaq Inatsisartuni maani oqallisigineqarnanilu aalajangiiffigineqarsimanngilaq. Taamaattumik maanngagaaq illussanik titartaasartunik unammisitsisoqalernera demokratiskimik isiginnittaaseq aallaavigalugu inissaminiinngilaq. Tamanna naatsorsuutigisaasumik aningaasaliissuteqaqqittoqarneratigut kiisalu ilisimatusarfilionissamik siunnersuummik inimi maani saqqumiisoqarumaarnissamut tunngatillugu qularnanngilluinnarluni amerlanerussuteqarluarnissamik naatsorsuutiginninnermik aallaveqarlunilu pissuteqartoq - taamaaliortoqassagunarmammi.

Aappaassanik ilisimatusarfeqarfik ilinniartitaanermi ilisimatusarnermilu ingerlattiveqarfittut ilinniartitaanerup tamarmiusup iluani tulleriaarinermut ilaasariaqarpoq.Ilisimatusarfeqarfiliornermut 100 million kruunit sinnillit atorneqassappata meeqqat atuarfiisa iluanni iluarsaassinerit pisariaqartinneqartut ukiuni qassini kinguartittariaqassappat ?Ilisimatusarfeqarfik pissusiviusunik tassaaginnartoq ingerlatsiviit ataatsimoortut . illutaqareerpoq pisariaqartinneqartunik Nuummi siammarlutik inissisimaannartunik. Ilussanik titartaasartut unammisinneqalersinnagit demokratiimik pissuseq pitsaasoq naaperstorlugu apeqqut tassunga tunngasoq inatsisartuni sukumiisumik oqallisigineqartariaqarpoq.

Soorluuna peqqinnissaqarfimmi ajornartorsiuterparujussuit utaqqisut amerliartuinnarnerannut peqqinnissakullu pinaveersaartitsinermmik naammaginanngitsumik imaqartut siunissamut nalunartumut suli ukiualunnut illikartiinnarniarneqalersut.

Naalakkersuisut isumaqarput suliassaqartoq salliutinneqartariaqartunik. Tamatumanilu Dronning Ingrid-ip napparsimavissuanut Rigshospitalimullu napparsimasunik aallartitsisariaqartarnermut ingerlatitsisariaqartarnermullu aningaasartuutit annertuut tikkuarlugit. Paasinnittaaseq tamanaana Atassummiit amiilaajummernarpoq. Tamatumani naalakkersuisut isumaat naapertorlugu ersersinneqarmat napparsimasunik passusisarneq soqutaanngitsoq pisariaqanngitsorlu ingerlanneqartartoq - taamaattoqanngilluinnarporli.

Peqqinnissarfitsinni napparsimasunik passussisarneq tamarmi pisariaqartuuvoq. Qipinngut ilaasa inalugaaqqanik taasartagaat peerneqartut tamarmik nissut naffakut suliarineqarneri tamarmik pisariaqarput. Pisariaqanngitsut promillinngorlugit uuttugassaapput tassa imigassamik patsiseqartumik uninngasarnerit tassa naatsorsueriaatsit atorneqartut procentinut ikkuunnagit. Illuatungaatigulli peqqinnissaqarfimmi ajornartorsiutit oqilisaanneqarnissaanut najoqqutassaq nalunngilluinnarparput. Imigassamik atornerluineq appartinneqartariaqarpoq. Taama erseqqissumik Atassummiit oqarpugut peqqinnissaqarfimmi piffissap atorneqartup nukiillu atorneqartut affaat tikillugit imigassamik atuivallaarnerup kingunerisaanik ajoqusernernik toqqaannartumik aallaaveqarmata.

Naalakkersuisut siulittaasuata Qeqertarsuup tunuani kujataanilu napparsimaveqarfinnik inissiinissap pisariaqassusia eqqartorpaa. Pisariaqalivinnera imaaliallaannaq takujuminaappoq. Akerlianimmi nunap immikkoortuinut nussuinerup ajornartorsiutit annerusut nassatariinnarsinnaammagit. Ilatigut illoqarfiit sinnerini peqqinnissakkut sullissinerup iluani ilaatigullu Dronning Ingridip napparsimavissuani ilinniarsimassutikkut naammattumik illersorneqarsinnaasumik piareersimasuuteqarnissaq anguniarlugu sulisussanik pikkorissuseqarluartunik pissarsiniarnermini ajornartorsiuteqartumut pisariaqartinneqarluinnarmat

Ukioq 2000-mut aningaasanut inatsisissamut siunnersuummut atatsillugu naalakkersuisut iliuuseriniakkaminni Atassummiit nersualaaarneqartariaqarput. Ilatigut aningaasanut siunnersuut eqqarsaatigalugu ilatigut missigersuutissatut inatsisissaq pilersaarutigineqartoq aamma eqqarsaatigalugu. Siunnersuutit akuersissutigineqassappata paasiuminarsaaneq malittarisassallu ersarissut atorneqartussat uvatinnut qulakkiisavaat nunatta aningaasaqarnikkut pilersaarusiornissaanut aqunneqarnissaanullu sakkussaqalissasugut ullumikkornit pitsaanerungaartunik. Aningaasaqarnikkut sukannersumik aqutsisoqarnissaa pisariaqartutut pingaartutut erseqqissarneqarpoq. Ukiuni tulliutuni illussaqarniarneq sanaartukanillu iluarsartuusinissarujussuit pissutigalugit. Aningaasaannaalli atorfissaqartinneqanngillat aamma sulisoqartariaqarpoq. Akissarsisoqarsimanera imaluunniit silaginnera pissutigalugit sulisut suliartunngitsoortarsimanerisigut aalisakkat igiinnarneqartarsimanerat 1999mit tusaqqillugu nakeriallannaqaaq. Taama pissusilersortarneq Kalaallini inuiaqatigiinni nammaqataanngippaluppaluppallaartoq soqutigittaappaluppallaartorlu akuersaarsinnaanagulu akissaqartinngilluinnarparput.

Atassummiit naatsorsuutigisimagaluarparput pisimasut tamakkua naalakkersuisut siulittaasuata aammaalluni oqalugiarnermini ilanngutissagai. Taamali pisoqanngilaq naak allatigut ataataanerpaatut oqaaqqissarigaluarluni tupaallatigisattinnik tamatumalu akerlianik ima inatsisartunut ima oqaaseqarpoq ­ issuaassaanga "Aammali ilaqarpugut pisussaaffimminnik naammassisinnissinnaanngitsunik patsisigerpiarlugu suliffissaqannginnamik tamakkua inakkumavagut ilinniarnissamut pikkorissaqqinnissamullu neqeroorutit atorluaqqullugit imaluunniit peqatigiffinni sulinermut akuliuteqqullugit". Taamatut oqartoq tassaavoq 1995-mi qinersineq sioqqullugu partiip ukiut qassissunnguinngooq ingerlaneranni suliffissanik 7000nik pilersitsinissanmut neriorsuuteqartup siulittaasua pissaaneq angorusutartik pissarsiarissagaluarunikkku.

Maanna ammaarluni oqalugiarnermi suliffissanik neriorsuisoqanngilaq allatunngooq periarfissaqanngikkaanni peqatigiiffilerinermut ilanngutiinnartoqarsinnaavoq.

Nunami maani inuit inersimasut kikkulluunniit akissarsisinnaajumallutik sulisariaqartut nalunngilaat taamaaliornikkut atisassat nerisassat pissarsiarineqarsinnaangitsut.

Suliffissanik pilersitsisariaqarpugut suliffissat ataavartut naammassisaqarfiusut ullut tamaasa sulisut ataasiakkaat inuiaqatigiillu pisuunnguallaffissat. Allatut oqaatigalugu inuutissarsiornermi atugassarititaasut pitsaanerusut pilersittariaqarpagut.

Inuussutissarsiornemi aningaasartuutaasartut naliginnaasut appartittariaqarpagut isumaginninnikkullu isumannaallisaatit aaqqissuuttariaqarpagut ajornartorsiortunut iluaqutissanngorlugit. Imaanngitsoq suliffimmik paarsinermut taarsiullugu ilorrisimaarnertut periarfissatut atorneqassasut. Tamanna isumaqarpoq naalakkersuisut innaallagissap erngullu akiinik piviusunik inuutissarsionermut

Naalakkersuisut innaallagissap erngullu akiinik piviusunik inuutissarsiornermut atuutilersitsinissamik eqqarsaataat Atassutip sunnguamilluunniit tapersersunngikkai Akit piviusut eqqartorneqartillugit akinit qaffaanissaq pineqarpat. Inuutissarsionermi aningaasartuutit naliginnaasut suliffissallu amerlassusiat imminnut toqqaannartumik ataqatigiipput. Akit qaffasinnerutillugit suliffissat ikinnerusarput akit appasinnerutillugit suliffissat amelanerusarlutik. Pisortat inissiaataanni ineqarnermut akiliutit pissusiviusut naapertorlugit aningaasartuutaasunut naleqqussarneqarnissaat naalakkersuisut kissaatigaat.

Politikki tamanna Atassummiit tapersersorsinnaavarput taamaattoq ataatsimik piumasaqaateqarnitsigut. Ullummikkut pissusiusut malillugit ineqarnermut akiliutip ilaanna ineqarnermut akiliutivittut ilusilerlugu akiliutigineqartarpoq. Ineqarnermut akiliutissap ilavia akileraarutit aqqutigalugit akilernerqartarpoq. Imaanngilarmi sunaluunniit akeqanngitsoq. Taamaattumik Ataassutip kissaatigaa ineqarnermut akiliut aningaasartuutinut naapertuuttumik qaffasissuseqalissappat tamanna akileraarutit taamaaqatigisaannik appartinneqarnerannik malitteqartinneqartariaqartoq. Taama pisoqanngippat tamatumani akileraarutit isertortumik qaffanneqarnerattut isigineqartariaqarmat. Namminersortut inissianik sanaartornerulersinnneqassappata allatut oqaatigalugu akileraarutit ilaat pisortat inissiaataannik ineqarnermut akiliummut apparsaatitut atorneqartartoq atorunnaarsinneqartariaqapoq. Taamaalilluni ineqartut ataasiakkaat namminneq aalajangiisinnaassammata ineqarnermut akit qaffappata imaluunnit qaffanneqarpata pisortat inissiaataanni najugaqaannassanerlutik imaluunniit namminneq aningaasaatitik atorlugit namminerisaminnik illussaminnik sanaartussanerlutik.

Ineqarnermut akiliutit allanngortiterneqarneranni tamatumani isetitakinnerpaat ajoquserneqannginnissaat Atassutip sakkortuumik kissaatigaa. Tamanna ineqarnermut tapiissutisisinnaanermut tassa boligsikringimik taaneqartartumut malittarissassat pitsanngorsaaffigineqarnerisigut pisinnaavoq.

Ilanngullugu Atassummiit oqaatigissavarput inissaaleqinerujussuaq piginneqatigiilluni inissiaateqarfissanut amerlanerusunut tapiissutit qaffannerisigut aaqqivigineqarsinnaanngimmat. Piginneqatigiilluni inissiaateqarneq namminermini taassaareerpoq tapiiffigisaareeqisumik ineqarneq tassami pisortanit tapiissut 66 procentiupput. Taakkualu ilanngullugit misissortariaqarpagut.

Nutaarluinnarmik eqqarsartoqartariaqarpoq sorlumi atortulersuutinut naalakkersuisoq ilimasaarereersimasoq tamanna pissangalluta Atassummiit utaqqissavarput.

Ukioq manna soraarnerussutisiassanut aaqqissusseriaatsit assigiingitsut sammineqarnerujussuanni. Atassummiit innuttaasut sinneruttut aningaasarsiortuunngitsut ikittuinnanngitsullu soraarnerussutisiassanillu aaqqissuuseriaatsit nutaajusut avataaniitinneqartut eqqumaffigeqquagut. Pineqartut minnerunngitsumik tassaapput aalisartut piniartut savaatillillu. Inuiaqatigiinni innuttaaqatigiinnut amerlalluartunut taakkununnga soraarnerussutisiassatigut aaqqissuusinerit qanoq ittut naalakkersuisunit eqqarsaatigineqarnersut Atassummiit apeqqutigissavagut. Qanoq aalisartut piniartut savaatillillu ilisisimatinneqassappat allat tamarmik soraarnerussutisiaqarnissamut ileqqaakkanik isumalluuteqarlutik toqqissisimallutillu utoqqalinerminni atugaqartitaanissaanni. Soraanerussutisiat aqqissussinerit akileraarutigut ilanngaataasinnaanermikkut kiisalu inatsisitigut allatigut siunissami qulakkeerneqarnermikkkut toqqissisimanartumik aaqqitaapat ?

Illoqarfinni nunaqarfinnilu avatangiisitigut ajornartorsiutit naalakkersuinit qanoq iliuuseqarfiginiarneqarnerat naalakkersuisut siulittaasuata ammaarluni oqalugiarnerujussuarmini taanngimmagit Atassummiit maqaasivarput.

Nunarput tamakkerlugu eqqakkat iluarsiiviginiarneqarnerat ajornartorsiutaaqisoq tamanit ilisimanqarpoq. Ajornartorsiut tamanna iluarsiiviginiarneqarsinnaanngilaq paasititsiniaanermik taallattaagaq kisiat aqqutigalugu. Illoqarfinni nunaqarfinnilu anartarfiit imaannik eqqagassanillu allanik eqqaaviusinnaasup ikuallaaviusinnaasulluunniit tungaannut isumannaatsumik aqqusinniortoqartariaqarpoq. Suliassarli tamanna kommunit amerlanersaannut aningaasaqarniarnikkut oqimaalluni aaqqikkuminaatsuuvoq.

Taamaattumik Atassummiit siunnersuutigissavarput nunatta karsianit mandetiminut tapiissutit aqqutigalugit aqquserngit eqqaaveqarnerup iluarsiivigineqarnissaanut pisariaqartinneqartut piaartumik sananeqarnissaanut aningaasanik inniminneereeqqullugit.

Eqqaakkanut ulorianartunut tigooqqaavissaq Qaqortumi pilersaarutigineqartoq siunissami atorluagassaavoq pinngitsoorneqarsinnaanngitsoq. Saviminikunik eqqaaneq minnerunngitsumillu eqqakkat nungutikkuminaatsunik akullit isumannaatsumik eqqaaveqarnissaat aaqqiivigineqartariaqalivissoq ajornartorsiutigaarput. Eqqakkat ilarparujussui suliffeqarfinnit landskarsimit tapiiffigineqartartunit ilami aamma Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatteqatigiiffiutaannik piliarineqartuarput ilaalli ikinnerusut tassaallutik inuinnaat piliarisartagaat. Eqqakkat tamakku katersorneqarnissaannut assartorneqarnissaannullu isumanaatsumut naalakkersuisut qanoq ittunik pilersaaruteqarnersut Atassumminngaanniik apeqqutigissavarput. Atassut isumaqarpoq eqqakkat tamakku isumagineqarnerat aningaasartuutissaannartut isigineqartariaaruttoq tassami atoqqinneqarsinnaasut immikkoortillugit tuniniaqqinnerisigut aningaasanik isertitaqarsinnaaneq periarfissaqarmattaaq. Tamanna naalakkersuisnut misissorluaqquarput.

Raajarniarnerup allanngortiteriffigineqarnissaa inaarutaasuminngooq aalajangiiffigineqartinnagu sukumiisumik kiisamiunngitsumik misissuiffigineqarnissaanik naalakkersut neriorsuinerat Atassummiit kingumut maluginiarparput. Matumuuna Atassummiit erseqqissassavarput sinerissap qanittuani raajartassat aalisarneqartarnerannik ajornartorsiutinngortoq sinerissamut qanittumi aalisariutit kisimiillutik pisuussutiginngimmassuk. Manna erseqqilluinnartumik paasineqassasooq Atassumiit kissaatigaarput sinerissamut qanittumi aalisariutit manna tikillugu suliffissuit nunamiittut amerlanersaat suliffissaqarniarnermi qujanaqisumik suliassersortuarsimammatigit taakkuninngalu pisassat ikilisikkiaartuarneqarnerata pinngitsorani kingunerisussaammagu nunami suliffissuit amerlanerujartuinnartut suliassaarullutik matooqqartariaqalernissaannik tamanna suliffinnik amerlanerusunik ukiuni qaninnerpaani pilersitsiniarluni neriorsuisarnermut akerliulluinnartuuvoq.

Nunani aalisakkanik tigooqqaaviit naammassisaqarfiulluartumik ingerlajuartariaqarput kiisalu aalisartut akornanni immikkoortitsisoqanngisaannarli tassa aalisartut namminersortut persinneqartassanatik "Royal Greenland-imi pisortat " aalisartui pisaminnik tunisissagaagata.

Naaminersornerunerup ukiuini tamani maanna 20-ngortuni aatsitassat lottomi eqqugassarujussuartut isikkkulerlugit tamanut takorloortittuarneqarsimapput. Aatsitassanik isumalluuteqarnissap ussassaarutigineqartuarnerata inuutissarsiutitigut allatigut periarfissaqarnerup ineriartortinneqarnissaa ingiarsimaarneqalermat Atassummiit toqqissisimanarinngilarput aallaammi maannakkut TV-kut nangeqattaartumik aallakaatitsisoqalerpoq ineriartornerunngooq qanoq aqunneqarsinnaanera oqariartuuteqalersunik tassagooq aatitassat aallaavigalugit ineriartorneq qaquguussagaluarnersoq taakuteriataassagaluarpat.

Sillimmaassineq ajunngilaq susaarluinnaraannili peqqissiminassaqaaq. Nunatta karsianit nunatta iluani angallanneq aningaasarparujussuarnik tapiiffigineqartarpoq. Umiarsuarnut sinersortaatinut 65 million kruunit tapiissutigineqartarput. Grønlandsflymut aamma 65 million kruuni tapiissutigineqartarlutik mittarfeqarinnut 70 million kruunit taamatut. Kisitsisit taakku tassaapput millionertaannaanik taasineq taakkununngali tunngatillugit taasariaqartut ukuupput 200 million kruunit missarpiaat Grønlandsflyp Arctic Umiaq Line-illu angallavigisartagaasa ilarujussuanni ilaasussanik taakkuninngarpiaq unammilleqatigiinnissamut Landskarsimit tapiiffigisaratsigit. Taamasiortarneq tassa tapiissutinik taama isikkulinnik tunniussisarneq isumatusaarnerunngilaq.

Angallasseriaaseq ataatsimik periuseqarfiusoq tassa timmisartunik suluusalinnik toqqaammaveqartoq piaarnerpaamik naammassillugu piorsartariaqarpoq. Allanut akissaqanngilagut. Taamaattumik Paamiuni mittarfissaq piaarnerpaamik naammasillugu sananeqartariaqarpoq taamaalilluni timmisartut Dash Seven-inik taaneqartartu ullut tamarluinnangajaasa Paamiut qulaatsiaannarlugit timmisartut aqqusaartualissammata ilaasut ukiumut 6000-ingajaat Paamiuniit Paamiunullu ilaasussat aqqusaaruttalissallugit naak ulloq manna tikillugu ilaasut taakkorpiaat Grønlandsflyp Umiaq Line-illu unammilleqatigiissutigiuaraat. Ataasiinnarmik periaaseqarluni angallasseriaatsip naammassineqarneratigut aatsaat akit malunnartumik appartinneqarsinnaalissapput. Nunatta karsianit tapiiffigineqarnissamik pisariaqartitsinerit malunnaatilimmik milleriarujussuassagaluarlutik. Timmisartunut mittarfiliagut nutaat atorneqalereersut eqqarsaatigalugit Atassummit isumaliutersuupput partiinut allanut isumaliutersuutigeqqullugu innersuukkusutagut tassaapput Kangerlussuup Narsarsuullu timmisartunut mittarfii taakkununngalu tunngatillugit qanga sanaartorneqarsimasut maanna tamarmik pisoqalillutik iluarsaatariaqartualersut. Siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu pitsaanerulinnginnerpoq atortut pisoqalisut aserfallatsaaliortuarnissaat maanna akisullutik takkuttalereersut aallaavigalugit mittarfiit nutaat marluk tallillugit taakkununnga siunissami taartissatut siunniukkaani inuiaqatigiinnut manngangaaq akikinnerulerlunilu pitsaanerulinnginnersoq.

Namminersornerullutik oqartussat qarasaasiaqarfiaani tunngavissaqanngilluinnartumik aningaasanik atuivallaarnerup matussuserneqaatissaanik 5 ­ 6 million kruuninik aningaasanut ataatsimiititaliaq qanittukkut immikkut ittumik aningaasaliisariaqarlersimavoq. Namminersornerullutik oqartussat qarasaasiaqafiaani naammaginanngilluinnartumik ingerlasoqalerneranut atatillullugu naalakkersuisut inatsisartunit allakkatigut oqaasiinnakkullu ukiuni kingullerni marlussunni sakkortuumik mianersoqquneqartarsimapput tamakkuli tusaajumaneqarsimanngillat. Atassumminngaanniik aallatut ajornartumik pisariaqartumilli ajunaarnersuartut isikkkulimmut EDB-qarneq aqqinniarlugu aningaasaleeqqinnissaq tutsuiginartinngilarput. Neriulluaraluarpugut kisianni suli ajornerusumik takkuttoqarnissaa annilaanngatigisariaqarsoraarput.

Ammaanersiorluni oqalugiaammi allaffissornerup naalakkersuisuni qanoq aaqqiviginiarneqarneranik nassuiaat amigaatigaarput makku eqqaaginnarsinnaagatsigit umiarsuaq Disko atorlugu angallassinermi kanngunartuliaq taama taatigu 33 million kruuninik nalilik.

Peqqinnissaqarfimmi akiligassaq puigorneqarsimasoq ilaa eqqanaraluttuaq 8,5 millioninik nalilik. Peqqinnissaqarfimmi aningaasanik akuersissutigineqanngitsunik atuisimaneq 23 million kruninik aamma nalilik. Namminersornerullutik oqartussat qarasaasiaqarfiaani amma iluarisaannarsorluni atuipilussimanermi ajornartorsiutit akiligassat 5 ­ 6 million kruuniupput. Maani inimi isertuunnagu Atassumiit ilimasaarutigissavarput misilittakagut nuanniitut ilisimaaralugit kanngunartulianik allanik suli pisoqassappat tupaallaatiginaviannginnatsigu.

Atassummiit naalakkersuisut aperiniarpagut qanoq iliulersaarnersut allaffeqarfimminni aqutsineq pisariaqartoq tutsuiginartorlu qulakkeerlugu siunissami qanoq iliuuseqarniarnersut Atassummiit kissaatiginartikkatsigu ajornartorsiutit mikisunnguunnguuneranni suliarineqartassasut ajunaarnersuartut kanngunartuliaasimasutullu taaneqartariaqalernissaat aqqinneqassagunillu millionerpassuarnik naleqalernissaat utaqqiinnarnagu.

Naalakkersuisut siulittaasuata ammaarluni oqaseqarnermini inatsisartut atituumik suleqatigiinnissaanik kissaappai. Suleqatigiinnikkuinnaq oqaloqatigiinnikkuinnaq allatullu allallu soqutigisaannik mianerinninnikkuinnaq angusaqarluarsinnaanerpugut. Atassummiit suleqatiginnikkusuppugut tamanik oqaloqatiginnikkusuppugut allallu soqutigisaannik mianerinninnissamik ersersitsinissamut piumassuseqarluta. Oqaasiinnaangitsutigut politikkikkulli sulinittigut inernerit takutikkusuppagut suleriaaserput taamaattuujuarpoq tamaattuujuartussarlu Atassummiit nipikisaarunnagu nalunaarutigaarput.

Maliinannguaq Markussen Mølgård, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Naalakkersuisut Siulittaasuata oqarneratuut ukiut tusintillit nutaat iserfigigaluttuarpagut ataatsimiinnerlu manna 1900-kkunni inatsisartut ataatsimiinnerisa kingullersaraat. Piffissaavoq killiffipput qissimigaarlugu siunissatta ilusissaata nalilersorluarnissaa. Inuit Ataqatigiinniillu nuaannarutigaarput taamatut nalilersueqataanissamut tikkuuseqataanissamullu inatsisartuni periarfissaqarluaratta. Ilumoorpoq namminersornerulernerput nutaajoqaaq 20nik ukioqarpoq. Inuusuttorli aamma silassorittarpoq nutaanik eqqarsarnissamut tunuarsimanngilluinnartoq namminniilivinnissaminut piareersartoq aqqutissanik siunissami illinersiusoq.

Inuiaqatigiit ullumikkut killiffitsinni imaannanngitsunik aaqqitassasarpassuaqarpugut. Suliassarpassuaqarpoq inatsiasartut Kommunillu kisimik aaqqissinnaanngisaannik, inuiaqatigiilli nammaqatigiillutik aaqqinniagassaannik. Ukiuni qaangiuttuni namminersornerulernitsiniit akisussaaffinnik tigooraanitsinni iluatsitat kukkussutillu amerlasimaqaat. Inuiaqatigiit aaqqissuunniarneqarsimapput nunatsinnut naleqqussarlugit. Amerlavallaarujussuaqaalli pissutsit avataaniit eqqutiinnakkat. Allaffissornerujussuit, qanoq perorsaanissatsinnik, atuartitsinissatsinnik ingerlatsitinissatsinnillu oqariartuutit. Isumalluuteqarpallaarnerit akisussaaqataajumannginnerit ilatsiinnarnerillu.

Tupaallannaqaaq upernaaq aallakaatitami ukiut 20-it matuma siorna Namminersornerulerneq eqqunneqarmat, taamani politikeriusut radiokut apersorneqarlutik aaqqittariaqakkatut taakkartugaat ullumikkutorluinnaq ilaatigut nipeqarmata. Aap, tigoorakkatsigut ingerlariaqissimagaluaqaagut, ajornartorsiutilli ilaat, soorlu tikisitaqarnerup annikillisarnissaa pikkorluffigisimavarput sulilu pikkorluffigalugu. Oqaatsit ukiorpassuarni utertuartut, nuutitut kingarnikutut utertuassanngikkutigit, nutaamik eqqarsartariaqalerpugut. Atorfinitsitisarnermut ersarissumik politikkeqarnikkut, meeqqallu naqqaniit peroriartorneranut atuartitaanerannut ilinniartitaanerannullu ersarissumik ataqatigiissumillu politikkeqarnikkut.

Ulluni makkunani Kangerlussuarmilu atuarfitsialammik oqallisaasut soqutiginaqisut kinguneqarluarnissaat Inuit Ataqatigiinniik isumalluarfigaagut pingaartilluinnarparpullu meeqqat meeqqerivinniilli ersarissumik anguniagaqartumik atuarfiillu suleqatigalugit atualernissaanut piareersartinneqartarnissaat. Tamatumanilu pigaaruteqarluinnarpoq perorsaasunngorniat ilinniartitsisunngorniallu ilinniartitaaneri aqqutigalugit tamatumunnga piareersimalluinnarnissaq ataqatigiissaarinissarlu. Meeqqat aaliangersimasumik siunnerfilimmik aqqutissiuutinngikkutsigit angusaat annikinnerujuassaaq. Tassungattaaq ilanngullugu Inuit Ataqatigiinniit pingaarluinnartutut isigaarput inuiaqatigiini ilinniartitaanerit eqqarsaatigalugit nunatsinni ilinniarsimasunik amigaatiginerpaasatta aallullugit qaammarsaatigalugit pilersaarutiginissaat, pilerisaarutiginissaat. Iluaqutaanngilarmi aningaasarpassuit atorlugit aaliangersimasunut ilinniartitsiniarutta uffa massa suliffissaqartinnagit. Tamakku erseqqissumik nalunaarsorneqarlutillu nakkutigineqartariaqarput, suut amigaatigaagut aallullugillu ilinniartitsiniutitariaqarpagut. Taakku saniatigut maannamut ilinniarfiit qitiusut katersuukkiartornerini maluginiagassat eqqumaffigisassallu ersarissut ilagaat ilinniartunut inissaaleqinerujussuit. Ilumut ilinniarfiit pilersiortorlugillu eqiterniaraanni, inissat qulakkeersimasariaqarput. Taamaanngippat iluaqutaanngilluinnarmat inissaaleqinerit imaluunniit iniluttitaanerit pillugit ilinniakkamik taamaatiinnartariaqartoqartassappat. Taava eqqarsar-toqartariaqalerpoq illoqarfiit ilaat inissaatillit inissiivigineqarsinnaannginnersut tamannalu inuiaqatigiinnut akikinnerpaannginnersoq.

Tassunga ilanngullu Inuit Ataqatigiinniit avaqqunneqarsinnaanngittutut isigaarput, ilaqutariinnut politikkip ukiuni tulliuttuni sukumiisumik eqqartorneqarlunilu nalilersorneqarnissaa. Atuarfitsialammi ingerlalluarsinnaanngilaq, inuiaqatigiit qiterisaat, ilaqutariit ingerlalluanngippata. Ilaqutariit nukittuut meeqqallu toqqissisimasut pilersinniartariaqarpagut.

Ulluni kingullerni arnat politikkikkut oqartussaaqataanerulerumallutik saqqummernerat Inuit Ataqatigiinniit nuannaraarput, neriullutalu inuiaqatigiit atugaasa oqallisiginerini immersueqataalluarumaartut. Ukiunili makkunani aamma eqqumaffigisariaqartut ilagaat, anguterpassuaqarmat inuttut ajornartorsiuteqartunik, oqaloqateqarnissaminnullu matoq-qasangaaramik avatangiisiminnut ilungersortitsisartunik. Tamakkuuppullu suleqatigiinnikkut aaqqiiviginiagaqartutut Inuit Ataqatigiinniit isigisagut. Inuiaat nukittuut pilersinneqassappata kulturikkut nukittorsarnissarput avaqqunneqarsinnaanngilaq. Kulturitta eriagisatta nunanut allanut nittarsaattuarnissaa ineriartortinnissaalu pisariaqarluinnartuuvoq. Tamannaavorlumi ukiuni makkunani, inuttut nammineq avammullu kiinnertarnitsinni ineriartortittuariaqagarput. Pinngortitarsuaq kusanartoq naammanngilaq, inuiattulli nunatta pissarititai atorlugit, pigeriikkatta saniatigut, ineriartortitsisinnaanerput suli annertuneroqisumik aalluttariaqarparput. Pisuussuterpassuaqarpugummi atorluarnagit eqqaannakkatsinnik. Tuttut, umimmaat qimmillu amerpassui, neqit tunitsivissaqanngitsut aallaammi ilerrit ujarattassaai avataaniit tikisittarpagut, uffa massa qaarsumik toqqaveqarluta. Tamakkuupput atorluaannginerujussuit, iluaagalugit oqallisigiinnartakkagut qanorlu iliuuseriffigisarialikkagut.

Isiginnaartitsinikkut nipilersornikkullu ineriartortitsinerup suli annertusarnissaa Inuit Ataqatigiinniit pingaaruteqartutut isigaarput. Isiginnaartitsinermulli inatsisip atuutilernissaa qilanaaralugu. Nipilersornermik ilinniartitsinerit pillugit, nunatsinni siammasinnerusumut atuutilernissai siunertaralugit, qaammarsaanerit annertunerunissai Inuit Ataqatigiinniit kaammattuutigissavarput. Mannamummi paasisagut malillugit kommunit ikittuinnaat tamanna aallummassuk.

Tusagassiornerup nunatsinnut siammasissumik ingerlanneqarnissaa, Inuit Ataqatigiinniit pigaartutut isigaarput. Sinerissamilu tusagassiornermik nammineerlutik ingerlatsisut nersortariaqartutut isigalugit. Illoqarfiilli ilaanni, avinngarussimasunilu TV-kut radio-kullu, tusagassiornerit eqeersarlugillu aallartisarniartut kaammattortariaqarpavut. Taakkulu saniatigut pikkorissaanerit suli annertusarneqartariaqarlutik. Tusagassiutit inuit tamat oqartussaaqataanerannik tunngaviliisuupput, taakkulu pitsaasumik ingerlassappata, tusagassiorfiit kiffaanngissuseqarlutik eqqummaarillutillu ingerlanissaat pisariaqarpoq.

Inuiaqatigiinni oqaatsit pingasunngorlugit inerisarniaraluttuarneranni eqqaamajuassavarput uagut nammineq oqaatitta mianerilluarnissaat. Marlunnik oqaaseqarnermik oqaraangatta, uangut kalaallit kisittalusooq piumaffigineqrtarpugut. Marlunnik oqaaseqassagutta, kalaallit kisimik pinnatik piumaffiginninneq illuttut ingerlasariaqarpoq. Siunissamilu inuit saaffiginnittarfimmi kalaallisut oqaaseqarnerup pingaassusaa eqqumaffiginerusariaqarluni.

Peqqinnissaqarfimmi ajornartorsiutit imaannaanngitsut atuupput. Sulisussaaleqinerup kingunerisaanik ajornartorsiuterpassuit pilersimapput, aningaasarpassuillu atortariaqalersimallutik. Naalakkersuisut isumaqatigaagut oqarmata inuit nammineerluta peqqissusissarput annertuumik akisussaaffigigipput. Ingammik tupa, imigassaq, ikiaroornartoq naamaarniutillu eqqarsaatigalugit. Inuillu taamatut atuipilunnissaminnut qaninnerusut tassaakkajuttarput tarnimikkut anersaakkullu aamma katsorsartariallit. Taamaattumik inuiaqatigiit ilumikkut anersaamikkullu anniaatillit ikiorsinneqartarnissaasa qaammaasaqarfiginerunissaat Inuit Ataqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput. Nuannaarutigaarpullu inatsisartuni siusinnerusukkut oqariartuutigisimasarput maanna ingerlanneqarmat, tassalu sinerissami tarnimikkut nappaatillit tarnit pissusaannik ilisimasalinnik angallavigineqarnerat. Siunissamilu tamatumap suli annertusarneqarnissaa inuillu tarnimikkut napparsimanngikkaluarlutik inuunerminni tarnimikkut anniaatillit isumagineqalernerunissaasa aqqutissiuunneqarnerunissaat kaammattuutigissallugu. Taamaaliornikkummi nunatta inuunera ilorleq ikerlu imaaliallaannaq mamissinnaanngitsoq katsorsarneqarlersinnaammat. Tamannalu pisinnaavoq kommunit, atuarfeqarfiit, ilagiit, peqqinnissaqarfiit peqatigiiffiillu attuumassuteqartut suleqatigiinnerunerisigut.

Peqqinnissaqarfimmi sulisussaaleqineq qaangerniarlugu Inuit Ataqatigiinniit pingaaruteqarluinnartutut isigaarput. Ilinniartitaanikkut ersarissumik politikkeqarnissaq. Peqqinnissaqarfimmi sulineq ilinniartuusinnaanerlu ullumikkornit annertuneroqisumik pilerinarsartariaqarpoq. Aqqutillu suulluunniit atorlugit, nunatsitut avinngarussimasunik inoqarfiusunut, tulluartunik ilinniarsimasunik nakorsaqarlutalu peqqinnissakkut allatigut sulisoqartariaqarpugut. Neriulluarfigaarput peqqinnissaqarfimmi sundhedsassistentit ilinniarnerisa aallartinnissaat taassumalu saniatigut nakorsanngorniartarnermut ilinniarnerup nunat avannarliit qanigisattalu suleqatiginissaanut tunngasumik Inuit Ataqatigiinniit siunnersuutigisatta oqaluuserinissaa maani inimi qilanaaralugu.

Qeqertarsuup tunuani, nunap immikkoortuani sorlermi, qitiusumik napparsimaveqalissanersoq pillugu, neriuutigaarput misissuinerit sukumiisut ersarissunillu nalilersugassallit, inatsisartunut saqqummiunneqarumaartut. Taamatummi aaliangiiniarnermi napparsimaviit nutarterlugillu ilanissaat kisimi toqqammaviunani sulisunut inissaqartitsinerit, angallannikkut inissisimanerit ilaalu ilanngullugit apeqqutaaqataalluinnassammata. Nunap immikkortuini napparsimaviliornissamut atatillugu Inuit Ataqatigiinniit pingaaruteqartutut isigaarput sumiiffinni eqqorneqartussani tusarniaanissaq qanimullu suleqateqarnissaq neriuutigaarpullu aaqqissuussinissat nutaat sullissinermik ajornerulersitsinatik kommunit suleqatigalugit piusunik atorluaanermik kinguneqarumaartut. Nuannaarutigaarpullu Peqqinnissamut naalakkersuisoq kommunit pineqartut tikillugit angalaarmat ilaatigut innuttaasunik ataatsimiisitsilluni. Innuttaasut tikillugit tusarniaanerit aqqutaammata pitsaasut neriuppugut naalakkersuisut aamma allat tamanna atorluartarumaaraat.

Isumaginninnermut ataatsimiitsitaliarsuup sulinerata aallartinneraniit naammassineraniillu piffissangaatsiaq ingerlareerpoq. Maannalu tupinnanngitsumik kommunit innuttaasullumi utaqqikatapput, innersuussutigineqartut qaqugukkut piviusunngortinniarneqarnersut pillugit. Utoqqarnut, innarluutilinnut ilaqutariinnullu tunngasut iluarsaasseqqinnissami pilersaa-rusiorneqarnerat sumut killippa? Qaqungulu tamakku allannguutissartalerlugit saqqummiunneqassappat? Inatsisartuni allannguutissamik isumallualitsitsissanngikkutta, ersarissumik oqaatigineqartariaqarpoq qaqugukkut suut naatsorsuutigisinnaanerigut. Inuit Ataqatigiinniit qilanaaralugu oqaatigisinnaavarput, naalakkersuisut upernaamut ininut tapiissutaasartut ikiorsiissutaasartullu allat pillugit saqqummiussaqarniarmata. Oqaatigeriikkatsituulli suliassarpassuit aamma allat sumut killinneri paaserusunnarsipput. Meeqqanut siunnersuisoqatigiiliornissamut atatillugu Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput, meeqqat sutigut tamatigut sullinneqarnerisa pisinnaatitaaffiisalu ersarissumik sulissutigineqarnissaat tapersersorluinnaratsigu.

Maannamullu siunnersuisoqatigiiffissap pilersaarutigineqartup suna suliarissaneraa qanorlu suleriaaseqassanersoq suli iluamik qulaajarneqanngilaq. Tassungalu atatillugu nunatsinni attuumassuteqartut immikkualuttorpassuit, soorlu Sorlak, Red Barnet, Foreningen Grønlandske børn pinaveersaartitsinermillu suliallit tamarmik meeqqanut suliniuteqartut tamatumani qanoq inississimanersut paaserusunnarpoq. Inuit Ataqatigiinniillu suliassat ataqatigiissaarluakkamik sapinngisamillu aamma sinerissami sunniuteqarluartumik ingerlanissaa pingaartipparput, imaanngitsoq siunnersuisoqatigiiffik qitiusumi allaffeqarfilerluni quppersakkanik suliaqarujoortutut inissinneqassasoq. Taassuma oqaluuserinissaanut saqqummiussassat pissanngatigaagut. Inuiaqatigiit ataatsimut isigalugit ukioqqortusiartornerat Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigaarput. Utoqqartatta ataqqineqarlutik inuiaqatigiinniillu pisariaqartinneqarlutik misigiuarnissaat pisariaqarpoq. Ilisimasaasalu ersialaartinneqarnerullutik katersorneqarlutik iluaqutissatut atorluarneqanerunissaat pingaaruteqartutut isigalutigu. Tamatumallu sumiiffinni Utoqqaat peqatigiiffii suleqatigalugit inerisartinneqarnissaat kaammattuutigissagatsigu. Naggueqatitta Akilinermiut utoqqartaminnut pissusaat ataqqinninnerallu piussusaavoq kusanartoq, tamannalu ilinniarfigisariaqarparput.

Namminersornerulernitsinniit allannguutit annerpaat ilagaat, pisortat ingerlataasa aktieselskab-inngortitserneri. Oqararaangut taakku inuiaqatigiit pigisarigaat, illuatungaanili ingerlanneqarneri matoqqalluinnarmata, qanoq iliuuseqarfiginissaat ajornakusoortaqalutik. Tikisitarpassuit akissarsiarissaaqalutik, allaffigissaaqalutik atortorissaaqalutillu taakkunani sulisuupput. Ilumut keermiaa kalaallit uagut tamakku sapersimaneratsigit. Tusalissuagut INI A/S-imigooq pisortaq aningaasarpassuarnik tillippoq, Disko-gooq ingerlanerlunnermigut amigartoorpoq, Qarasaasiaqarfinngooq ingerlanerliorpoq piffissarlu kingulleq tutsiutillattaalerpoq Royal Greenland-ip akiitsui amerlavallaalersimasut. Maanamullumi A/S-it nunatta karsianut aningaasarpassuarnik naleqareerput.

Taamaattumillu isumalluarfigaarput, Naalakkersuisut aktieselskab-it aningaasaqarnikkut ingerlatsinerat pillugu, inatsisartut ukiakkut ataatsimiinneranni saqqummiisalerniarmata taamalillutillu inatsisartut malinnaatinneqalissallutik. Siunissap takutikkumaarpaa, tamatuma aqutsinerliornerujussuit killilersimaarsinnaaneraat. Inuit Ataqatigiinniillu apeqquserusupparput, ilumut ingerlatat taama-ittut A/S-itut ingerlanneri tulluarnersut. Maanna Nukissiorfiit aamma A/Sinngortinniarneqarlersaarneqarput. Ilumut tamanna aqqutissatuava? Nunaqqatigiikkaartumik piginneqataasinnaaneq ammaaffigineqarsinnaannginnerpoq inuit atuisut piumasullu piginneqartaallutik oqartussaaqataanermik misigisimatilerlugit. Pisortat ingerlatseqatigiiffiisa suli annertunerusumik suleqatigiinnissaat pisariaqarpoq. Tassami assersuutigalugu nunaqarfiit ilaanni kallerup inniliorfik allineqarpoq sivisuumillu qerititsivissaq utaqqineqartoq aallartinneqaraluarpoq sunaaffa taakku imminut naleqqutinngitsut. Taamaattumik atorsinnaanngitsut. Allami aamma sikuliorfittaatoqarsimavoq aatsaallu aallartinneqalermat paasineqarluni kallerup inniliorfimmut naleqqutinngitsoq. Tamakku aningaasarpassuarnik nalillit, nunaqarfimmiullu isumalluarfigalugit utaqqisagaat, pitsaanerusumik pilersaarusiorneqartariaqalerput.

Inuit Ataqatigiinniit pingaartitarivarput pinngortitap nukii atorlugit sapinngisamik siunissami nukissiorfeqalernissaq. Tasiilamut Qorlortorsuarmullu atatillugu erseqqissumik paaserusupparput taamatut pilersitsiniassagutta aningaasatigut illersorneqarsinnaanera qanoq isikkoqarnersoq, tassami qanorluunniit sunilluunniit perusutsigigaluarutta ullumikkut aningaasaqarnerput eqqarsaatigalugu allaallu pilersaarutaareersunik aallrtereersunillu mittarfiliassanik kinguartiterinissaq oqallisigitillugu siunissami qanittumi annertuunik nalilinnik sanaartornissap nalilersorluarnissaa avaqqunneqarsinnaanngilaq. Tamaattumik neriuppungut taassumap tungaatigut qulaajaasoqassasoq pilersitsisoqassappat aningaasatigut illersorneqarsinnaanerannut tunngasunik.

Ukiuni makkuni A/S -it, aqutsisoqarfiit ilinniarfiilllu eqiterlugit ingerlanneqarnerisa kingunerinik malunnaqisumik illoqarfiit aalajangersimasut eqiteruffiupput inissatigullu annertuumik ajornatorsiorfiullutik. Inissaaleqineq annertuumik atornerlunneqarpoq, pisortaqarfiit kommunillu aningaasarpassuarnik akiliillutik sulisuminnut inissiisariaqartalerlutik, tamanna Inuit Ataqatigiinniit akuersaarneqarsinnaanngitsutut isigaarput, ininillu attartortitsinermut akit qummut killiliivigineqartariaqartutut isigalugit, aningaasarpassuimmi nutaanik inissialiornissamut atorneqarsinnaangaluit pisortat kommunillu ilaasa sulisunik utaqqiisaasumik inissiisariaqarnerinut akiliutigisariaqartarmata. Taamaattumik tamatumap piaartumik aaqqiivigineqarnissaa kissaatigaarput.

Ukiuni arlalinngortuni inissiat nukissiorfiillu aserfallassimaqisut tusarsaajuarput iluarsaannissaanullu aningaasat atorsinnaasut killeqaqaat. Inuit Ataqatigiinniillu erseqqissumik piumasarissavarput taamatut qaffaaniarnerni pissakkinnerusut eqqungaannginnissaat, tamatumanilumi boligsikringimik pisinnaatitaanerup killingata qaffannissaa pinngitsoorneqarsinnaanngilaq. Taamaattumik taakku ataqatigiissaakkamik nalilersornissaat pisariaqarpoq isumaginninikkullu kommuninut sunniutissai aamma eqqumaffigineqartariaqarlutik. Taamatut qaffaaniarnerni suliffeqarfissuarnik ingerlatsisunut eqqorneqarnissaminnut aarleqquteqartunut kaammattuutigissavarput nammineq iluminni aamma allaffissornikkut allatigullu sukkut sipaarniuteqarsinnaanerlutik misissullaqqullugu, ullutsinnimi piumasaqartuaannarsinnaanngilagut immitsinnut qiviaqqaartinnata soorlu aamma maanna Namminersornerullutik Oqartussat allaffeqarfissuani misissuisoqartoq sipaarniutissat sumi qanorlu pissarsiarineqarsinnaanersut.

Nuatsinni sanaartorfigissaanermut aningasarpassuit atortariaqartarpavut ilaatigullu nutaanik sanaartornissamut annertuumik taakku killiliisarput, taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit ilumut maanna periusiusut atuinnassanerigut apeqquserusupparput kaammattuutigissallugulu sanaartorfigissaanerup akikillisaavigineqarnissaa siunertaralugu nunatsinni teknikkikkut ilinniagartuut suliassinneqassasut misissueqqullugit.

Inissaaleqineq taama annertutigitillugu aningaasallu atugassat killeqartillugit pisariaqarluinnarpoq pisinnaasatsinnut nunatsinnullu naleqquttunik nassaarsiortuarnissaq, Inuit Ataqatigiinniillu kaammattuutigissavarput naalakkersuisooqatigiit suleqatigiinnissami isumaqatigiissutaanisut pisortat ingerlatsiviisa sinerissamut inissaaleqiffiunngitsunut nuunneqarsinnaanerisa maannangaaq nalilersorneqarnissaat sulissutigineqassasoq, taamaaliornikkummi inissaaleqiffioqisut aamma oqilisaanneqassammata.

NUKA A/S isumalluarfigeqisarput neriuuteqarfigaarput mikinngitsumik, nunaqarfipassuarnimi ingerlalluartunik ingerlatsilernissaa kissaatigeqaarput, Inuit Ataqatigiinniillu kaammattuutigissavarput sumiiffinni pilersitsiortorlunilu ingerlatsiniarnerni nunaqavissut ilisimasaasa atorluarneqarnerunissaat, ajuusaarutigaarpullu suli maannamut nunaqarfinni erloqinartunik pisoqartarmat soorlu Sisimiut eqqaani eqalunnik tunitsivissaaleqineq pissutaalluni eqaluppassuit tuninngitsoorneqarsimapput uffa massa pisiniarfinni Isalndimiut eqaluutaat tuniniarneqartut. Tamakku pissutsit aaqqinneqartariaqarput.

Isumalluarfigisatta ilagaat PUISI A/S, tassunga maannamut aningaasarpassuit atoreerput, inuiaqatigiinnillu atorluarneqarnerunissaa Inuit Ataqatigiinniit pingaarluinnartutut isigaarput, ilami maanna sumiiffiit ilaanni puisit neqerpassui maangaannartarmata tunitsivissaaleqissunneqarlutik. Taamaattumik tamatumuuna aaqqissuussilluarnikkut ingerlatsisoqarnissaa pisariaqarluinnartutut isigaarput ingerlatsiveqatigiiffinnullu tassa NUKA A/S-mut PUISI A/S-mullu kaammattuutigerusunnarpoq maannamut killiffiup siunissamilu qanoq pilersaaruteqarnerup inuiaqatigiinnut pineqartunullu ammanerusumik oqariartuutigineqarnissaa, taamami pingaaruteqartunik suliaqarnermi malinnatitsiuarnissaq pisariaqarmat.

Saattuarniarnerup inerisaleruttornerani Inatsisartut immikkut aningaasaliillutik tapiisariaqartarneranni tamanut assigiimmik tapiissutit atortinneqartarnissaat Inuit Ataqatigiinniit pingaaruteqartutut isigaarput nalunartullu pillugit ukiuni tulliuttuni saarulliit takkuteqqissagaluarpata maannangaaq sillimmartaarluni eqqarsalereernissaq kaammattuutigissallugu.

Raajarniarneq pillugu Qeqertarsuup tunuani isumasoqatigiittoqaqqammerpoq naalakkersuisullu aaqqissugaaanik aamma qanittukkut isumasioqatigiissitisoqalerluni. Inuit Ataqatigiinniit pingaarluinnartutut isigaarput raajarniarnerup siunissaa eqqarsaatigalugu isumasioqataasut oqariartuutaasa pingaartillugit tusarniarneqarnissaat. Siunissamut periusissanik nalilersueqqinnissaq pisariaqavippoq, suliffisssuaqarnikkut, raajarniuteqarnikkut, pisassiisarnikkut nutarteriniarnikkullu. Tamatumani aalisartut aasaagaluarpat ukiorsuugaluarpalluunniit imarsuami imaannaanngeqisumi inuuniutillit isumaasa tusarniarluarnissaat Inuit Ataqatigiinniit pingaartutut isigaarput taakkulu saniatigut nalilersuinermi kommunit eqqorneqartartut tusarniartuarnissaat aamma kaammattuutigissallugu.

Ukiuni kingullerni raajat ikiliartorneri taakkartorneqartut Pinngortitaleriffimmiit aalaakkaasutut oqaatigineqarput ukioq mannalu amerleriarsimaneri aalisartunut ersarissumik oqaatigineqarlutik, allaallu Qeqertarsuup tunuani raajaleriffiit marluinnaasinnaangitsut isumasioqatigiit paatsuugassanngitsumik oqaatigalugu. Sinerissap qanittuani raajarniutit annikillisannginnissaat inuusuttullu pisaarusuttut periarfissaqarluarnissaat kaammattuutinut ilaavoq, Inuit Ataqatigiinniillu tamanna ilalernartipparput.

Suliffissuaqarfiit ilaanni sulisussaaleqisarnerit ajornartorsiutaapput imaannaanngitsut, suliffissuarnut raajarnianullu aningaasarpassuarnik naleqartut. Suliffissuarni sulisoqarneq pillugu sulisitsisut sulisartullu akornanni ikioqatigiilluni pissutsinik aaqqiiniartoqartariaqarpoq sulinngitsoortarnerillu aallaavii qulaajarneqartariaqarlutik. Sulisut kisimik pisuunatik suliffeqarfinni pissutsit sukkut pitsanngorsarneqarsinnaaneri tamaginnit eqqumaffigineqartariaqarput. Taassumalli saniatigut nunatsinni sumiluunniit suliffeqarfinni naammalerpoq pissusissamisoortutut isigiuassallugu akissarsinerup aqaguani sulinngitsoortarnerit. Nunarput imminut napatittutut namminersortutullu ingerlatilersinnaanngilarput akisussaaffimmik ilumoorussilluta tigusisinnaanngikkutta. Naalakkersuisut siulittaasuata oqarneratuut allanik pisuutitsinerit imminullu nalliginerit peerniartariaqarput inuttullu nammineq inuunermi qanoq ingerlaneranut akisussaassuseq qaratsatsinnut isertariaqalerpoq - uungaannaq isiginata iliuutsitta kingunissai eqqarsaatigilluartariaqalerpavut.

Aningaasaqarnerput ataatsimut isigalugu Inuit Ataqatigiinniit nuannaarutigalugu maluginiarparput naalakkersuisut ammasumik isertuaatsumik pisariillisaanermillu anersaaqarlutik ingerlatsiniartut tamatumanilu naalakkersuisut inuiaqatigiinnut ammasumik pissuseqarluni suliniarnerat kusagaarput siunissamilu aamma taamatut ingerlatsinissaat isumalluarfigalugu, tassungalu atatillugu siunissaq eqqarsaatigalugu sunilluunniit sapinngisaq malillugu nunatta tunniussinnaasai atorluarlugit ineriartortitsinissap aningaasallu nunatsinni kaaviiaartinneqarnerunissaannik siunertaqartumik kommunit, SULISA A/S, Namminersornerulutik Oqartussat siunissami suli annertunerusumik suleqatigiinnissaat Inuit Ataqatigiinniit kaamamttuutigissavarput.

Ukiuni makkunani nunatta avammut kiinnernerata annertusarnissaa pisariaqarluinnarpoq Inuit Ataqatigiinniillu pingaaruteqarluinnartutut isigaarput namminiilivinnissatta imminullu nunanut allanut tungasutigut oqartussaaffigilernissatta mannangaaq piareersarnissaa, taamaattumik taassumap tungaatigut naalakkersuisut kommissionimik misissuisussamik pilersitsinerat isumalluarfigaarput suleqataaffiginissaalu qilanaaralugu, siunissamimi inuiattut nammineq nunaqartutut imminullu oqartussaaffigisutut ingerlassagutta ullumikkutut nunanut allanut tunngasutigut tamatigut allanik apereqqaartuarnissarput qulangersimaneqartuarnissapullu aqqutissanngitsutut isigaarput. Nunanut allanut tunngasutigut sillimaniarnikkut, niuernikkut, avatangiisinut tunngasutigut naalagaaffinnullu allanut attaveqarnikkut nunatta pisinnaasi oqariartuutissaallu nammineerluta ilisimanerusagut pillugit pissusissamisoorpoq nammineq oqiartuutigisassagutsigit.

Inuit Ataqatigiinniillu naggasiullugu oqaatigissavarput nuannaarutigigatsigu naalakkersuisuni namminersulivinnissamik pimoorussilluni oqariartuutit timitaliiviginiarlugit suliniartoqarmat, aqqulli suli takivoq inuiaallu maannamut minnerunngitsumik anersaakkut nukitsorsarnissarput pisariaqavippoq - nukitsorsagassaaqaagummi, meeqqat atugarliortut tusarsaavallaaqaat, imminortarnerit amerlavallaaqaat, nuannaarniutinik atornerluinerit annertuallaarput, Kalaallit Nunaata inuunera ilorleq pullavigalugu salinneqartariaqalerpoq tamatumanilu uagut Inuit Ataqatigiinniit ukiut tusintillit nutaat iserfigileraluttuarnerini aallartinnerinilu nukivut aamma atorussuppavut suleqataaffigerusullugillu.

Taama oqaaseqarluta 1900-kut naalernerani Inatsisartut naggammik ammaanermut atasumik oqallinnerup eqeersimaartumik ingerlanissaa neriuutigaarput naalakkersuisullu oqaaserisaannut qujalluta.

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Siullermik oqaaseqalinnginninni eqqaasitsissutigilaassavara tassa oqaatsit atorniakkata aappaat qallunaat oqaasii ilaatigut pissutaallutik oqaaseqaatissara kinguaattoormat, massa nammineq oqaatsigut kisiisa atortuugutsigit qangali agguaanneqareersimassagaluartoq, kisianni tassa taanna inooqataaffigisariaqarallarparsi.

Naalakkersuisut siulittaasuata ammaalluni oqalugiaataa ilaatigut isumaqatiginartunik aammali isumaqatiginanngittunik imalik Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqarfigissavarput.

Siullermik Kattusseqatigiinniit eqqaasitsissutigissavarput nunarujussuatta inuisalu sapinngisamik pitsaanerpaamik sullinneqarnissaat isumannaatsumillu ineriartortinneqarnissaat anguniakkatsinnut ilaatilluinnaratsigu, taamaattumik ajunngitsussaq anguniarlugu suleqataarusunnerput taamaalilluta nalunaarparput, tassami nuna inoqanngikkuni ineriartortinneqarsinnaanngilaq aamma inuk timikkut tarnikkullu ajunngitsumik piginnaanngorsarneqanngikkuni kusanartumik ineritaqarsinnaanngilaq. Taamaappoq aamma oqaatsini iluartuni orpiup inerititaqarfiulluartup assersuutigineqarnera. Taamaattumik inuup ineriartornermi pingaartinneqarnerunissaa pingaartumillu aamma anersaakkut nukisorsarneqarnissaa avaqqunneqasinnaanngitsoq eqqaasitsisutigerusupparput qanorluunniimmi atortorissaarusersortigigaluarutta anersaakkulli nukissaqarnata, taava assigiinnassannginnerlugu orpiup inertitaqarfiunngitsup piorsartuarniaraluarnera. Taamaattumik innuttaasut akisussaaffimminnik pisussaaffimminnillu pingaartitsilluartut peqatigalugit ingerlavissatta ajunngitsumik sammivilernissaa upperissagutsigu taava inuup qalliinnakkuunngitsoq aammali anersaakkut piginnaanngorsarnissaa ersarissumik naalakkersuinikkut suliniutigisariaqartoq ilanngullugu nassuerutigisariaqarpoq, tassalu orpimmut inerititaqarfiusumut assersuunneqarpiarsinnanngikkaluartoq kisianni innuttaasut akisussaaffimmik pisussaaffimmillu pingaartitsisut nunatsinni suli amerlanerusut pilersissagutsigit siunissamilu isumalluutigissagutsigit nassuierutigisariaqarparput kalaallit ullumikkut suli amerlavallaaqaagut ilatsiinnartunngortinneqarsimasut ineriartornermullu isiginnaartutut inissisimasut.

Nalunngilarput kalaalerpassuaqartoq sapinngilluartunik ineriartornermullu peqataalluartunik kisiannili ilaatigut nunani allani piumasaqaatit nunatsinni ilaarniarnermut akimmiffissaqartinneqartartunik, tassami namminersornerulernermiik ukiut 20-it qaangiussimalerput, aap akisunaarsimaqaarput tamaammat akisunaarinnissimanerput ilinniarfigalugu kukkussutaasartullu nassuerutigalugit innuttaasut akisussaaffimminnik pisussaaffimminnillu pingaartitsiinnaratik aammali imminnut tatigisut nunattalu tunniussinnaasaannik atorluaasut suleqatigiilluta pilersittariaqarpavut. Taamaaliussaguttalu Kattusseqatigiinniit kaammattuutigissavarput kalaallit ilinniarsimasortavut tamakkiinerusumik ilinniakkaminnik pikkorissartinneqartuarlutik qaffassarneqarnissaat tatigineqarnerullutillu suliffimminni atorluarneqarnerulernissaat.

Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut nunatta aningaasaqarniarnera ilorraap tungaanut saatinneqassappat siullermik naalakkersuinikkut ingerlatsineq pissutsinut piviusunut naleqqussarneqartariaqartoq kaammattuugisiariaqaripput, minnerunngitsumik ingerlatseriaatsip ukiorpassuarni ilaatigut Europamiut pissussaat ileqquilu amerlanertigut issuaannarlugit maliinnarlugillu pissusseqartarnerup nunatsinni pissutsinut naapertuunnerusumik aaqqissuunneqarnissaa aningaasaqarnermut pingaaruteqarluinnarlunilu pinngitsoorneqarsinnaangitsoq isumaqaratta. Taamaattumik Kattusseqatigiinniit sakkortuumik kaammattuutigerusupparput Namminersornerullutik Oqartussat ersarissumik sulisoqarneq pillugu politikkeqartariaqarnerat anguniakkanut ilangunneqartariaqartoq, naammanngilarmi pissusissamisoornanilu naalakkersuisunut ilaasortaasimasut ilaasa kisimik pitsaasumik atorfinitsinneqartarnissaannik annerusumik qulakkeerinninniartarneq uffa massa tamakku ilaasa ilinniarsimasaannut atorfiit tunniunneqartartut ilaatigut naleqqutinngivikkaluartut.

Kalaallit ilinniarsimasortavut tatiginerullugit atorluarnerusariaqarpagut. Aammalu tamatta nammaqatigiinnissatsinnik oqaluttilluta tulluanngivippoq naalakkersuisut atorfillillu ilaasa akeqanngitsunik biileqartinneqartarnerat, aammalu telefooneqartinneqartarnerat. Ilumut taama inuiaqatigiit inunnut ataasiakkaannut akiliussisarnerat pissusissamisoornerpa? Uanga nammineerlunga isumaqarpunga pissutsit taamaattut apeqqusertariaqartut, ilumut pisariaqartitsineq qanoq annertutigiva, imaluunnit ilumut pisariaqartitsisoqarpaa?

Ilassutitut aningaassaliissutissanut inatsisissap suliarineqarnernini takornartarineq ajorparput pisortaqarfiit assigiinngitsut aningaasaliiffigineqaqqinnissaminnut qinnuteqaataat. Qanorukua pisortaqarfiit naalakkersuisoqarfinniit nakkutigineqartut, imaluunnit malinnaavigineqarpat?

Ilinniartitaanermut tunngatillugu pingasoqiusumik oqaaseqartunngortitsiniarnermik toqqaannartumik naalakkersuisut siulittaasuata oqarnera ajunngikkaluaqisoq kisianni tamatuma aamma aningaasatigut qanoq kingunerisinnaasaai takorloorneqartariaqarut Kattusseqatigiinniit isumaqarpugut, tassami apeqquserneqartariaqanngitsumik kalaallisut oqaatsigut tassaapput nunami maani oqaatsit ilinniagassat siullersaat. Apeqqutaaginnarporlu oqaatsit suut takornartat oqaasiitut siullertut ilinniarneqartariaqarnersut, ilumut danskit oqaasii takornartat oqaasiinik ilinniartitsinermi siullersaajuaannassappat? Tamannami nunatta siunissaa ungasinnerusoq aamma nunarsuarmioqatitsinnik attaveqarneq annerujartuinnartussaasoq aamma ilanngullugu eqqarsaatigalugit aalajangertoqartariaqarnera soorunami atuarfiup siulersuisui peqatigalugit avaqqunneqarsinnaanngitsutut isumaqarfigaarput. Imaanngitsoq danskit oqaasii taamaatinneqassasut, kisannili nunatsinnut pitsaanerusussaq anguniarlugu tulleriiaarisoqartariaqarnera miserratissaanngilaq.

Meeqqat atuarfianni kinguaatoorutit amerlaqaat, iluarsaatassaannaalluunniit eqqaasagaanni. Nalunngilarput 1980-ikkut naajartulerneranni meeqqat atuarfiat pillugu iluarsaaqqinnissamik suliniuteqarluni nunarput tamakkerlugu angalatitsisoqartoq, misissuinerit tamakku naak inerneri? Maanna atuarfitsialak eqqartorneqarpoq, neriuppugummi atuarfitsialanngorumaartoq, kisianni suliniutaareersut sumut killiffeqarneri qanorlu inerneqarneri inuiaqatigiinnut aamma paasissutigineqartariaqarput. Soorunami atuarfitsialaap pilersinneqarnissaa tamatta tapersersorparput, aammali naalakkersuisut siulittaasuata oqalugiaatimini meeqqeriviit aamma meeqqat atuarfiannut annertuumik sunniuteqaqataasinnaanerat isummersorfiginngimagu maqaasivarput.

Ukiuni qaangiuttuni suliassaqarfinnik eqiterineq annertuumik oqallisaasarsimavoq, aammalu tamatumunnga tunngatillugu qeqqaniit aqutsinerup iluarineqarneq ajornera ilanngullugu eqqartorneqartarluni, taamaattumik sanaartornermut ilinniarfiup Danmarks Teknologisk Universitetillu suleqatigiinnerasigut pilersaarutigineqartut ataatsimut eqiterinerinnarmik siunertaqannginnissaat Kattusseqqatigiinniit eqqaasitsissutigerusupparput, aamma nunatsinni minnerunngitsumik inuutissarsiutinik ilinniartitaanerup nunatsinnut naleqqussartuarnissaa pitsanngorsartuarnissaalu ilanngullugit eqqaarsaatigeqqullugit, soorlu assersuutigalugu ullumikkut STI-mi ilinniartitaaneq siusinnerusukkut EFG-imi ilinniartitaanermut naleqqiullugu taamaaginnartariaqarnersoq nalilersortariaqarnersoq isumaqarfigaarput. Soorunami STI imaluunniit EFG issittumi teknologi atorneqartoq pillugu ilisimasanik katersuinermut annerusumik attuummassuteqanngikkaluartut, taamaattoq inuutissarsiutinut ilinniartitaanermut tunngasut pingaaruteqaqimmata taamaalillugu ilanngullugit oqaaseqarfigilaarpagut.

Aammalu inuiattut kiffartuussisarnerup, tassa ungdomstjenestimik taaneqartartup aallartinneqaqqissinnaanera qanoq isumaqarfineqarnersoq paaserusunnarpoq.

Peqqinnissaqarfiup aaqqissuuteqqinneqarnissaanut akikillisaasoqarsinnaaneranullu tunngatillugu nunap immikkoortuini napparsimaveqalernissat eqqartorneqarput, tamatumanilu napparsimaviit pioreersut, soorlu assersuutigalugu Diskobugti eqqarsaatigalugu Ilulissat napparsivissutata atorluarneqarsinnaanera saneqqunneqarsinnaanngitsoq eqqarsaatigineqarsinnaavoq, tassami napparsimavik sutigut tamatigut atortulersugaanermigullu atorluarneqarsinnaasoq, taamaallaat nakorsassaaleqinikkut sygeplejerskissaaleqinikkullu ajornartorsiuteqartoq, taamaattumik periarfissat taamaattut aammalu piffiit inuppassuarnik aqqusaartorneqareersut aningaasaqarniarneq minnerunngitsumillu ingerlatsinermut aningaasartuutikillisaanissaq ilanngullugit eqqarsaatigalugit atorluaanissaq kaammattuutiginarpoq.

Kalaallit Danmarkimut peqqisariartinneqartartut ilatigut atukkamikkut pitsaavallaanngitsumik atugassaqartinneqartartut naalakkersuisut qanoq malinnaatinneqarpat, tassami kaalaaliminertugassaanaalluunniit eqqarsaatigalugit naalakkersuisut qanoq pilersaaruteqarpat.

Aalisarneq nunatta suli aningaasaqarniarnerata qiterivaa, aammalu suliffeqarfissuup Royal Greenlandip ingerlanneqarnera, minnerunngitsumillu akiligassai 2 milliardit sinneqartut eqqarsaatigalugit aammalu ukiuni kingullerni amigartooruteqarfiusumi ingerlanneqarnera eqqarsaatigalugu toqqissisimananngilaq, minnerunngitsumik aningaasaqarnermut naalakkersuisup aasap ingerlanerani Royal Greenland pillugu tusagassiuutitigut oqaaseqaatai isumaqatiginaqisut eqqarsaatigalugit. Taamaattumik naalakkersuisut tamatumani aamma nunatta avammut niuernera pillugu qanoq isumaqarnersut assut paaserusunnarpoq, minnerunngitsumillu avannaani ilaatigut qaleralinnut qassutit januarip aallaqqaataani ukiup tullianiit atorunnaarsinneqarpata, tamatuma naalakkersuisunit qanoq piareersimaffigineqarnera ilanngullugu paaserusupparput.

Ineqarnermut tunngatillugu nammineerluni illuliassat amerlanerusut sananeqartalernissaannut aningaasaliissutit amerlineqarnissaat kaammattuutigerusunnarpoq, aammalu inissiarsuit ilaasa nammineerluni pigilerneqarsinnaanerisa misissuiffigineqalersimanerat pissusissamisoorpoq, pisariaqarlunilu, tassami taamatut pilersaaruteqalersimaneq aamma Kattusseqatigiinniit siusinnerusukkut inatsisartuni oqaluuserisassatut siunnersuutigineqareersimammat, aammalu taamatut siunertaqarnermut naapertuummat.

Eqqartugassarpassuaqarnaraluaqisoq naggataatigut erseqqissaatigissavarput kallerup innerata erngullu akiinik qaffaaniarneq isumaqatiginngilluinnaratsigu, tassami assersuutigalugu Nuup eqqaani erngup nukinganik nukissiorfissarsuaq massakkullu nukissiorfissuaq suliarineqalermat innuttaasut neriorsorneqarput kallerup innera akikillillarumaartoq, allarpassuillu akikillinissaannik neriorsuutigineqartartut maani tamaasa taagunngikkaluarlugit, maanna akitsuiniarneq akuerseqataaffigissannginnatsigu ilisimatitsissutigereerusupparput. Aamma engerup nukinga atorlugu nukissiuutinik pilersitsiniarnerit inuutissarsiutinik ingerlatsiviusuni aallunneqarpata tunisassiornermut iluaqutaanerusumik pilersinneqarsinnaanerat eqqarsaatigineqaqqittariaqartutut isumaqarfigigatsigu kaammattuutigerusupparput. Sumummi annerusumik iluaqutaasava nukissiorfipiluunersuarmik nunap ilaani tunisassiornermik periarfissaqanngitsumi pilersitsissagaanni, illua-tungaannilli nunap ilaani tunisassiornermi tunisassiassarpassuit akornanni innaallagissiorfimmik pisariaqartitsisoqarfioqisumi tamaattumik amigaateqartoqarpat.

Tamaammat pilersaarutit eqqarsaatigilluaqqinnissaat ilumullu imminut akilersinnaassuseqarnerisa sumi pitsaanerunera ujartorneqartariaqartoq kaammattuutigerusupparput.

Naggaterpiaatigullu soraarnerussutisiaqalernisamut aningaasaateqarfimmik pilersitsisoqarnissaanut tunngatillugu apeqquteqaatigissavarput maannamut soraarnerussutisiassanut aningaasat nakkaatinneqartut piginittunillu, tassalu sulisartunit tiguneqarsinnaanngitsut, inatsisitigut qanoq periarfissaqartinneqarnerat aammalu sulissutigineqarnerat sumut killinnersoq paaserusukkatsigu.

Sinneri soqutigalugit malinnaaffigissavagut, kisianni naalakkersuisut siulittaasuata siorna inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnitsinni ammaanermi innuttaasut anersaartorfissaqartinneqarnissaannut periarfissaqartitsinissaanik oqariartuutini maannakkut qanoq isumaqarfiginerai paaserusupparput.

Taamatut oqaaseqarluta oqalugiaat tusaatissatut tiguarput.

Per Rosing Petersen, kisimiilluni qinigaasimasoq:

Naalakkersuisut siulittaasuata oqalugiaataa imartooq misissuataareerlugu tusaatissatut neriunartutut timitalertariaqartullu tiguutigalugu imatut naatsumik oqaaeqarfigilaarusuppara:

Aallaqqaammut immikkut taarusuppara nuannaarutigigakku Naalakkersuisut siulittaasuat Inatsisartunut ilaasortaasunut tamatsinnut suleqatigilluarnissamik ammaassilluni oqariartuuteqarnera anguniakkat inuiaqatigiinnut tamarmiusunut iluaqutaasappata, tamannalu pingitsoqarata aamma anguniartariaqarparput.

Tulleriiaarinera malikannerlugu ingerlaqqissaguma malugisama siulliit ilagaat ukiuni 20-ini Namminersornerulersimanitta eqqaaneqarnera, aammalu namminiilivinnissatsinnut oqartarneq massakkut nalliuttorsiornerinnarni oqaasiujunnaarluni pimoorulluguli timitalimmik inerisarisartariaqalernera. Tamannalu isumaqataanaqaaq, uangami isumaqartuarsimagama ineriartorneq taamaattoq inuiannut kalaalini akisuallaarsimasoq, tamannalu aatsaat aaqqinneqarsinnaasoq, inuiaat kalaallit akisussaaqqataalutik namminersulivippata, maannakkutut annerusumik isiginnaartuuginnaratik. Inuiaavugummi ikittunnguit ilinniarsimalluasortagullu aamma killeqarlutik, taamaattumillu aamma pingaaruteqarluinnarpoq ilinniarsimalluartut erligalugit iluamik atorluarnerunissaat aammalu tikisitaniit siulliullugit inissittarnissaat.

Nukinik atorluaannissaq taama ikitsigitilluni pisariaqarluinnarpoq aammalu immikkuullarissusitta attattuarnissaa sutigut tamatigut ikinerunerput pissutigalugu pisariaqartitsinerugumi inuiassuarnut amerlanerusunut naleqqiulluta.

Immikkuullarissusitta piorsarsimassutsikkullu ilisarnaatitta pingaarnersaatut inissittarpagut inuiattut oqaatsigut, soorlu aamma oqalugiarnermi tamanna ilanngunneqartoq. Taamaakkaluartoq eqqumiiginarluinnarpoq uagut inuiattut nammineq uanngaanniit oqaluttarfimminngaanniit inatsisitigut aalajangersarfigisinnaannginnatsigit, tassami upernaaq qinersiviup nutaap aallartiffiani oqaatsigut pillugit siunnersuuteqaraluarama inatsisartuni oqaluuserisinnaasimanngilarput Namminersornerullutik Oqartussat inatsisaanni inissisimanerat pissutigalugu, taakkulu folketingip kisimi aalajangiiffigisinnaammagit. Tamanna tupinnartuuvoq akuerineqarsinnaanngitsorlu, tamattalu isumaginiartariaqarparput killeqanngitsumik Inatsisartut tamanna aalajangiiffigisinnaanngorlugu aaqqittariaqaraat, oqaatsittami eriagineqarnerat naammaginarunnaarpoq. Assersuutigiinnarlugu TV-imi ussassaarutit qiviarutsigit takuneqarsinnaavoq qanoq tamatigut danskit oqaasii atorlugit ussassaarisoqartiginersoq, taamatullu kalaallisut oqaatsigut tunngavigalugit amigarluinnartarluni aammalu takkuttoqaraangat malunnartaqaluni amerlanertigut danskit oqaasianiit nutsiinnartarneqarsimaneranik. Pissutsit tamakkua kalaaliulluni nunanninngillat, assersuutissammi taamaattut ajoraluartumik ulluinnarni atukkatsinni amerlaqimmata.

Nunannaarutigaara atuartitaaneq nalilersoqqinneqarluni nutarterneqarnialermat, aammalu kalaallit eqqarsartaasianni immikkuullarissusiannullu nipeqartumik aallaaveqarlunilu tunngaveqarmat. Tamanna pimoorullugu taperserlugulu kaammattorneqartariaqarpoq tamanit.

Ilinniartitaanermullu atatillugu immikkut annikitsumik maluginiarpara sanaartornermut atatillugu ilinniartitaaneq maanna pimoorullugulusooq ingerlanneqarnialermat. Nalunngilarpummi 1960-ikkunnili nunatsinni sanaartornersuaq aallartinneqarsimasoq, mannalu tikillugu sanaartorfinni tamani ajoraluarluinnartumik suli takussaammat sanasut tamarmiunngikkaangata amerlanerussuteqarluinnartut suli tikisitaasartut. Tamassumalu takutippaa ukiuni 40-ngajanni sanaartortoqarsimagaluartoq suli politikkikkut tamanna aaqqinneqarsimanngitsoq. Tamannalu ajuusaarnarlunilu kanngunarpoq, neriunarporlu takussaasumik siunissami qaninnerpaami aaqqinneqarumaartoq.

Naalakkersuisut siulittaasuata oqalugiaatimi aallaqqaataani arlaleriarluni siumut isigaluni pilersaarusiornissaq taakkartorpaa, tamannalu aamma pisariaqarsorinarpoq peqqinissaq eqqarsaatigissagaanni. Naalakkersuisummi namminneq nassuerutigaa aningaasatigut annernarnerpaaffissani angusimagaa, immaqa arlaatigut pissarsiaqarfigineqarsinnaagaluarpoq Savalimmiuni ingerlaaseq takullugu uagutsitummi isorartutiginngikkaluarlutik uagut isorartunerunerput 200-300 mio. kr.-inik naleqarnera qularnartoqarsinnaammat.

Imigassamik atornerluineq ilaatigut peqqutaasutut taakkartorneqarpoq, kisianni taamatut oqarutta eqqaammassavarput imigassamik atornerluineq amerlanertigut inuttut atugarliornermik aalaaveqartarmat, taamaattumillu peqqinnissaqarfimmut aningaasartuuterpassuit ikilisarniarutsigit aamma inuiattut atugarisagut nalilersorluinnartariaqaratsigit. Tamattami nalunngilarput tarneq nukittuujulluni peqqissuuppat aamma timeq tamatigorluinnangajak peqqissuusarpoq. Aningaasarsiornikkut ingerlatsinermi malunnarpoq eqqumaffigineqartariaqarluinnalersoq aningaasartuutit sumut qanorlu atorneqartarnerat. Tamannalu tunngavigalugu neriunnarpoq massakkut naalakkersuisut siunnersortinik kalaallinik ilalerlutik sulisitsisarsimammata, allaffissornerujussuup nalilersorneqarneranut. Neriunnarpoq nunatta karsiinnaanuunngitsoq kisiannili kiffartuussinermut ajunnginnerusumik eqaannerusumillu kinguneqarumaartoq.

Nunatta karsia ukiumut millioninik untritilinnik arlalinnik inuussutissarsiornermut tapiissuteqartarpoq. Taakkuninngalu angallannermut 200-millioner koruunit sinnillit tuttarlutik. Mittarfiit tamakkiisumik naammassiartorput, tamannali ilutigalugu neriunarsimagaluarpoq aningaasartuutit milliartoqqaalernissaat aammalu atuisartunut malunnaataalluartumik akitigut iluaqutaalernissaat.

Ernumanarsinnaasumik ineriartornerup ingerlasinnaanera eqqumaffigineqartariaqarpoq, tassami imaassannginnami, aningaasat kontomi ataatsimi ileqqaakkat angallannerup iluani allami atorneqartut; taamaasioruttami ileqqaakkat sumiissagamik ? Maluginiaqquuinnarpara silaannakkut angallannermi ileqqaakkat mittarfeqarnermi ingerlatsinermut nuuginnarfeqartutut isikkoqassannginnerat.

Inuiaqatigiit ikittunnguuvugut; soorlu aamma taanna taaneqareersoq, tamaattumik aamma ineriartornermi akornatsinni peqataarusullutik iluaqutaasinnaasumillu aallartitserusuttut ersarissumik timitalimmillu tapersersorneqarnerunissaat piumasarisariaqaratsigu; akornatsinnimi kalaalersaqarpoq piginnaaneqarluartunik kaammattorneqarluarunik tapersersorneqarluarunillu angusaqarluarsinnaasunik, nunatta karsiinnaanuunngitsoq iluaqutaasinnaasumik.

Angallanneq eqqarsaatigalugu aamma piffissanngorsorinarpoq nakkutilliiveqarnerup nunatsinnut naleqqussarlugu nuunneqarnissaa suliniutigineqartariaqalermat; soorlu aamma uani katersuunnitsinni siunnersuutigineqarumaartoq, aammalu angallannermut atatillugu timitalerneqartariaqalerpoq mittarfiliornitsinnut atatillugu aalajangiinermut tunngaviutitaq, tassa marloqiusamik ingerlatsinerup ataasiinnarmik ingerlatsinermut nuukkiartugaarnissaa.

Tamannali piviusunngortilluarneqarsinnaavoq annertuumik sutigut tamatigut sunniuteqarfiusoq. Taamaattumik tupigineqarsinnaavoq Namminersornerullutik Oqartussat piginneqatigiiffiutaat, Arctic Umiaq Line A/S, tamanna aalajangiisimaneq akerlilerlugulu sooq umiarsuaatini tallisinniarlugit pilersaaruteqarmata.

Ineqarnermut tunngatillugu annikitsumik eqqaalaaginnarusuppara nutaamik eqqarsarluni aamma anguniakkat anguneqarsinnaammata, tassa amerlanerusumik inissialiortoqarnissaa. Nammineerluni illuliorniartut, inissialiorniartut aningaasaliinissaminnut nunanut allanut naleqqiulluta maani nammineq pigisatsinnik atorniartarfissanik periarfissaqarnera killilerujuussuuvoq, politikkikkullu aamma anguniakkat pimoorussassat ilaattut inissittariaqarluni. Aammalumi immaqa inissiat sananeqareersut ilaat inigineqartunit pisiarineqarsinnaasunngorlugit periarfissanngoriarunik tamanna arlalinnit atorluarneqarumaarpoq taamaasillutalu aningaasat nunatta karsianut pituttorneqartut ikilisinneqarsinnaagaluarlugit. Tamanna immaqa neqeroorusiornikkut "naaggaarneqarsinnaanngitsutut" kvadratmeterimut assersuutigiinnarlugu 5.-7.000-kr.-inilerluguluunniit soqutiginnittunut ammaassutaasinnaagaluarpoq.

Inuussutissarsiutit ataani immikkut maluginiakkama ilagaat eqqumiiginarmat Greenland Tourism A/S aalajangiiffigineqaraluartoq siunnersuisoqatigiiffittut ingerlaqqissasoq, manna tikillugu A/S-itut ingerlatsinini attatiinnarmagu.

Naggataatigut tammanna killilimmik oqalugiaat oqaaseqarfigereerlugu uteqqilaassavara suleqatigiinnissamik oqariartuuteqarnera aammalu namminersulivinnissamik arlaleriarluni taakkartuinera immikkut nuannaarutigigakkit. Qujanaq.

Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat, ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Tassalu taamasillutik maannakkut partiit kattusseqatigiit kiisalu tassa kingullermik kisimiilluni qinigaasimasoq naalakkersuisut siulittaasuata tallimanngormat ammaalluni oqaatigisaanut saqqummiussaqarput, naatsorsuutigaaralu tassa naalakkersuisut siulittaasuat maannakkut aamma taakku saqqummiussat aamma akissuteqarfigissammagit. Jonathan Motzfeldt takanna.

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Qujassutigaakka maani oqaaserineqartut tamaasa, aamma tamarluinnaasa oqaaseqarfigissaanngilakka. Kisianni oqaaseqarfigisassanni ilaatigut erseqqissaatit aammalu naqqiissutigerusutakka oqaaseqarfigissavakka.

Tassa partiit oqaaseqartui pingasut, aammalu Kattusseqatigiit kiisaalu aamma kisimiilluni qinigassanngortittup oqaaserisaminni tamarmik ammaallunga oqaaserisakka tunngavigeqqissaarlugit oqaaseqarput. Tamarmik erseqqissaateqarput, aammalu oqaaserisama saniatigut innersuussuteqarlutik uanga taasimanngisannik ilaatigut aamma eqqarsaatigisinnaasannik. Aammalu naalakkersuisunut eqqarsaatigeqqusaminnik.

Soorlu Siumup oqaluttuata Jørgen Wæver Johansen-ip oqaatigisamini eqqaasai arlallit maluginiarsimavakka aamma oqaaseqarninni allaat erseqqissaatigisimanerusariaqaraluarlugit. Jørgen Wæver Johansen-ip oqaatigisamini ilannguppaa ilaatigut Kalaallit Nunaata Radio-ata aallakaatitsisarnermini naqqallisaarnerujussua KNR-tv-ip atorneqannginnerujussua.

Tamakkuupput KNR suleqatigalugu, oqarpunga suleqatigalugu! aaqqissuussinissanut atorluaanermik, piffissamik aammalu inuiaqatigiinni iluaqutaasussanik, qaammarsaatinik, oqallinnernik, ilinniartitsinernik allanillu atorneqarsinnaasunut noqqaassutaasinnaasut. Isumaqarpunga taama oqariartuuteqarneq assorujussuaq pitsaasuusoq. Aammalu qularinngilara aamma Kalaallit Nunaata Radio-ata tusagassiuinermut atorneqarnera, nutaarsiassaqartitaanerput maani inimi, immikkut oqallisigilerutsigu apeqqutit taakku uterfigineqarumaartut, nunatsinni nutaarsiassaqartitaanitta radioavisip tungaatigut aamma tassani oqallisigisassatsinni nutaarsiassat pillugit nassuiaateqarnermi oqallinnissatsinnut periarfissaqarumaaratta.

Aamma oqaaseqaatigisama saniatigut alla, Jørgen Wæver Johansen-ip taasaa, nalunngilara aamma taanna Jørgen Wæver-ip allallu akunnerminni oqallisigisaat, inuusuttut akornanni oqallisigisatut kusanartutut isigaara oqaatigineqarmat. Ukiuni makkunani aamma suliassanik suli amerlanerusunik tigusinissarput Danmarkimiit eqqartorneqarpoq, ilaatigut eqqartuussiviit tiguneqarnissaat, kriminalforsorgi allallu, soorlu taamaatuut.

Kisianni aamma Jørgen Wæver Johansen-ip oqaatigisaa, Kalaallit Nunaata imartaani kalallini namminermi nakkutigineqarnissaa, naalakkersuisut Danmarkimi oqaloqatigiissutigisinnaannginneraat; oqarusuppunga taamaaliorusuppugut. Isumaqarpunga uniffissaanngitsoq Kalaallit Nunaani aamma immatsinni nakkutilliineq ullumikkut sakkutuut ajunngilluinnartumik suliaat aammalu nersunaqisumik, imarsuaq nammineq perorfiginngisartik suliffigaat, uagut timaaninngaanniit isiginnaarpagut nakkutilliinerilu malinnaaffigalugit soorunami.

Sooq uagut nakkutilliineq taanna tiguniassanngilarput, inuusuttut tassani sakkutuutut pinngikkaluarlutik, kisianni ilinniartinneqarlutik sinerissami nakkutilliinermut, taassumalu saniatigut annaassiniarnernut allannullu, taamak ittoq eqqarsaat soqutiginarpoq aamma isumaqarpunga inuusuttut siunissami nunatsinni sullissiniarnerannik eqqarsaataasoq kusanartoq.

Ammalu manna piffissaq iluatsillugu oqaatigissavara, siornatigulli Danskit naalaakkersuisuinut saqqummiuttarsimasarput, maannakkut sakkutuut professioneliusut, tassa atorneqaleriartorput sakkutuut sakkutuuiit sakkutuujujuartussat. Taavalu taakkua aamma Danmarkimut pissarsiariniartarnerat ilanngullugu sooq Kalaallit Nunaanni aamma inuusuttut neqeroorfigineqanngillat?. Neqeroorfigineqarnissaat maannakkut piviusunngortinniarlugu admirali maanngartussaavoq, kalaallisut allassimasut neqeroorutit aamma nassarlugit, taannalu tamakkununnga periarfissanik aamma ammaassiniarneq eqqarsaatitsinni aamma inuusuttunut neqeroorutaasinnaapput.

Aamma Jørgen Wæver Johansen-ip erseqqissaatigisamini arlalinnik oqaatigisai, naalakkersuisuninnganniit tusaatissatut tigorusuppakka, kiisalu aamma una oqaatigilaarusullugu oqaaseqarnermini aammalu allat oqaaseqarneranik tikitassanni oqaatigeriissagakku, tassa kallerup innera erngullu akiisa, ilaasa qaffaaneqarnissaannik oqaatsit atorpaat aamma soorlu Kattusseqatigiit oqaluttuata, Anthon Frederiksen-ip, kisianni aamma malugaara uani oqaatigineqarmat akiisa naleqqussarneqarnissaat - reguleringimik taanna taaneqartarpoq - Nuummiutoorlugu, taava tassani akinik naleqqussaanissami Naalakkersuisut aallaavigaat ukiuni arlalinni akit akiusunut akissarsianullu naleqqussarneqarsimanngimmata.

Niuertup kialluunnit niuertarfimminik ingerlatsilluartup ukiumut akit akitsuutillu malittaralugit nioqqusiami aamma tamakkununnga naleqqussartarneri isumagisassarai, taamaaliunngikkuni aamma fallit-teriartornissaminut ingerlassammat. Aamma pisortatigut ingerlasut taamaapput aamma pinngitsooratik akinut akitsuutinullu naleqqussartariaqarput, taamaalilluni iluarsagassat allallu tassaniittut aamma taakkartorneqarmata.

Taanna immikkut tikikkumaaratsigu taanna erseqqissaatigiinnarpara aamma nuannaarutigigakku

aamma Siumumit taanna taperserneqarluni oqaaseqarfigineqartoq.

Nunaqarfinnut tunngatillugu Siumup aamma oqaatigisaa aamma allat oqaatigisaanut pitinnanga Jørgen Wæver Johansen-ip oqaaseq una atugaa: nunaqarfiit akilersinnaanngitsutut isikkoqartut , tassani eqqartorneqartut aammalu qassissaa pinerpoq nunaqarfimmiut uagut illoqarfimmi ilinniakkatigut pitsaanerusut appasinnerusumik ilinniagaqarsimanigut eqqaaneqartuartartut, oqaatigilaarlara ataatsimoortumik nunaqarfimmiunut oqaatiginninnissaq mianersuuttariaqarpoq. Aamma ilagut ilinniarluarsimallutik ilinniarsimasutullu malinnaallutik inuupput. Ataatsimut nunaqarfimmiunut taamak taasisarneq mianersuuttariaqartutut uanga isumaqarfigaara.

Nunaqarfiit ilaanni sulisussat amigaatigineqarput aamma illoqarfiit ilaanni amigaatigineqarput sulisussat ilinniarsimasut. Aamma nunaqarfiit ilaanni ilinniartitsisorissaarpugut sulisorissaarlutalu allatigut, taammaattumik nunaqarfimmiunut taanna ataatsimoortillugu ilinniakkatigut appasinnerusutut taaneqartarnerput mianersuuttariaqarpoq. Pinngitsoorani ilinniarnitsigut allatigullu assigiimmik illoqarfimmiutulli ilinniagassanik neqeroorfigineqartutut misigisimassaagut, aamma taamaaliorpugut. Aamma nunaqarfiit suut akilersinnaasut akilersinnaanngitsutulluunniit nalunaarsorneqanngillat naalakkersuisuniit.

Nunaqarfiit inuuffigineqartut tamarmik periarfissaqartitaapput sapinngisamik ineriartornissaminnut, aamma taanna inuiaqatigiit akilersorparput. Taamaattumik akilersinnaanngitsutut nalunaarsuisoqanngilaq naalakkersuisuninngaanniit; kisianni soorunami aningaasartuutitta erseqqinnerulernissaat pingaaruteqarpoq aamma erseqqissumik taassallugu.

Aamma Jørgen Wæver Johansen-ip oqaaseqarnermini immikkut erseqqissaatigisaa kommunit aamma soorunami suliassanik ullumikkut aallartitsinitsinni peqataanissaanik oqaaserisanni tapersiinera nuannaarutigaara.

Nunatsinni amerlaqisut maanimi inimi oqaatigineqartut oqaatigineqartarsimasullu oqaatigineqartarumaarpullu iluatissinnaanngillat kommunit namminersinnaanertik aamma tamakkiisumik atunngippassuk. Utaqqiinnartoqarsinnaanngilaq nunap qinigai kisimik qanoq iliuuseqassasut. Inatsiseqarpoq kommunalstyrelseslovimik, kommunit nammineersinnaanerannut inatsimmik tassanilu kommunit nammineersinnaanerat allassimavoq, innuttaasunut kiffartuussinissaat, allassimavoq ulluinnarnilu isumaginninneq aamma kommunerpassuit ajunngitsumik suliaraat ilaasalu aamma ajunnginnerusumik soorunami uattulli suliarisinnaallugu.

Taamaattumik nunatta nammineerluni ingerlaniarneranut aamma ilaalluinnaqqissaarpoq kommunit aamma suliamikkut uagutsitulli annertutigisumik piumaffigineqarnerata erseqqissuunissaa. Taammaattumik tassani kommuninut aamma suliassiinermi Jørgen Wæver Johansen-ip taasaa; tapiissutit qimerlooqqinneqarsinnaaneranik aviffigeqatigiinneq eqqornerusoq - taamak paasigakku, naniniarneqarnissaanik innersuussutai aamma patsisissaqarluartumik kissaateqarnertut isigaakka. Taavalu aamma takornariaqartitsinermut tunngatillugu ilumoorpoq, Leifip Iluanaarajuup aappaagu nalliuttorsiutigineqarnissaa annertuumik Nunat Avannarliit, Killiit peqatigalugit; pingaartumik Islandi, suliarineqarmat.

Takornariaqartitsinermi kujataanut qimusserfiunngitsumut, massa uagut qimussernermik nuannarisaqaraluaqaluta, qimussersinnaangitsumut neqeroorutigisinnaanngilagut qimussernerit allallu soqutiginartut, taamaattumik takornariaqartitsinermut ikiuutaanissaa aamma siunertaralugu suleqatigiinneqarpoq taqqavani aammalu qallunaatsiaat kujataani tamarmi siaruarsimapput. Ilaatigut eqqoriarneqartarput 8000-missaani, illukuini qassiunissaat najoqqutaralugit kisitsigaanni, kinguaariinni ukiuni 300-ni ingerlaneranni sinnerlugit inuit 8000-it tungaanut ingerlasimasinnaanerat, 6000 - 8000-it akornanni.

Taamaattumik kujataani tamarmi qallunaatsiaqarneq siaruarnikuummat, aamma Qassiarsummi

soorunami maannakkut pilersaarutit kisimik ingerlanneqanngillat aamma eqqaani Qassiarsummut qanittuni pilersaarutit ingerlanneqarput.

Iluatsillugu oqaaseqarfigilaaginnassavara aamma partiit tamarmik oqaaseqarfigimmassuk amerlanerilluunniit maani oqaaseqartut, angallannikkut pissutsit tassani Atassutip oqaaseqartuanut naqqiissuteqalaassaanga, tassa Paamiuni angallannermut tunngatillugu oqaatigissavara aamma aqagu saqqummiunneqartussami takuneqarsinnaammat Paamiut Qaqortullu mittarfiuliornissaat kinguartinneqarallartut, taamaareerpoq Qaqortoq kisianni imaanngilaq peerneqartut, suli eqqarsaatini maannakkut aningaasat aamma ataatsimiinnerup matuma ingerlanerani nalilersorneqarneri ilanngullugit ukiuni tulliuttunut qaqugu ikkunneqarsinnaaneri suli ammasumik oqallisigaagut, taamaattumik peerneqarsimasutut misigisimasoqassanngilaq tassani suliassat tulleriaarneqarnerinut ilaatillugit sulianerineqarput, Paamiuni immikkut 30 mio.-nit suliffissat tungaatigut pilersitsiniarnermi immikkoortikkumallugit Naalakkersuisut siunnersuutigaat, umiarsuarni angallassineq aamma pitsaanerusumik aappaagu ingerlanneqassaaq, utaqqinerup nalaa atorluarniarneqarpoq ilaasunut angallassinermut, aamma Otto Steenholdt-ip angallannermut tunngasunik kisitsisit taasaanut tunngatillugu erseqqissaatigilaassavara 1998-imi umiarsuarmik Paamiuninngaanniik aallarsimammata inuit 3500-ut taavalu aamma Paamiunukarsimallutik aamma taamatut inuit amerlassuseqartut, tassa 3500 missaanik, tassa taavalu timmisartukkut Paamiuniit Paamiunut ingerlasoqarsimalluni 292-it, tassami soorunami helikopteriinnaat angallataammata aamma taakku pissavagut. 98-imi Paamiuninngaanniit timmisartorsimapput. Inuit 220-it kisianni umiarsuarmik angallanneq soorunami angeqaaq, taanna qaninnerusumik angallaviummat.

Taanna oqaatigissavara aamma paatsuuvisoqaqqunagu tamakkunani suliniarneq unittoortitaasutut isigineqanngimmat. Taamaalillunga aamma Siumup oqaaseqartuanut uterfigilaagassannut marlunni uani Atassut oqaaseqarmat, annertunerusumik taanna oqaaseqarfigilaarusuppara.

Atassutip oqaaseqartuata hr. Otto Steenholdt-ip oqaatigisaa atuaraanni oqartariaqarpunga uanga oqariartuutinninngaanniit allaanerungaatsiartutut oqaatigisariaqarpakka. Uanga oqaatigisanni ilumoormat una innuttaasut massa ilaasa oqaaqqissaarinertut taagaluaraat, avisit ilaasa oqaaqqissaarinertut taagaluaraat - moralprædiken-imik taagorlugu - oqaatigissavara innuttaasut akornanni pinngitsoorneqarsinnaanngilaq oqaatigisassallugu akisussaaffik annerpaaq inuttut ilaquttanut inuiaqatigisanut tassaammat inuk nammineq tassani akisussaaffigisai. Taakku avaqqullugit iliuuseqarnialeraangatta allanik isumalluutinik aallartitsisarpugut.

Tassani isumalluutigut qangarsuarli aamma sungiussimasagut, pisortat tungaannut isumalluarnersuarput ukiuni qaangiuttuni atorsimasarput naalagaaffiullu aamma namminersornerulernitta iluani an-nertusimaqaaq, sulilu annertuallaarluni. Aamma ilaatigut oqaatigineqarmat namminersorne-rulersimanerput ukiuni 20-ini ilaatigut peqqissimissutissaasoralugu. Taanna oqartariaqarpugut uanga nammineq taanna oqaatigisarpara; aap, peqqissiminerusimassagaluarpoq una aallartissimanngikkaluarutsigu ukiut 20-it matuma siorna. Taamaattumik aallartissimanerput ukiut 20-it matuma siorna piffissami eqqortumi aallarnernertut isigisariaqarpoq, isigaarput aamma uagut tassanilu aamma naammassiniagassat kusanartut suli ingerlasut katersuuffigalugit.

Nuummi ilisimatusarfeqarnissaq pingaartillugu Naalakkersuisut saqqummiussaat suliassanik ingerlatseqqinneruvoq, tassami 1997-imi Atassutikkut naalakkersuinermi ilinniartitsinermi naalakkersuineq tigummigallarmassuk, Konrad Steenholdt-ip saqqummiussaa eqqaamalluarpara inuuinni ukiut marluk matuma siorna, arkitektkonkurrence-qarnissaq universitetspark-iliornissaq pillugu Konrad Steenholdt-ip saqqummiussaa.

Taamanikkut nuannaarluta suleqatigiit taakkua taamanikkut universitetspark-imik påskepakkemik maannakkut taaguuteqartumi saqqummiussassaq akuersaarluarsimavarput, maannakkullu Naalakkersuisup Lise Lennert-ip suliassaq ingerlateqqikkasuarmagu aamma nuannaarluta tapersersorsimavarput tassani allaat maannakkut oqaatigineqarluni arkitekt-inik unammisitsinermi Hjemmestyre tassani aningaasartuuteqassanngitsoq tassa Ove V. Jensen Fond -ip aningaasartuutit taakku matussammagit taamaasilluni unammisitsineq ingerlanneqarluni.

Imaappoq Naalakkersuisut Atassutikkut tassani akisussaalluarmata eqqaasitsiarpakka puigortaannarata kisianni uagut nuannaarluta eqqaamasagut puigornaveersaartaratsigit. Taamaattumik maannakkut suliassaq taanna ingerlalluareersimammat taamaalillugu apuutitsiarpara Otto Steenholdt-imut eqqaamatsiaqqullugu aamma puigornaveersaalaaqqullugu. Tassami nuannaarutigigatsigu taamaalillugu suliassaq ukiut marluk matuma siornatigut ingerlasoq maannakkullu Ilinniartitsinermut Naalakkersuisup saqqummiukkasuarmagu taanna qujassutigisimavarput.

Taavalu aamma oqaatigilaassavara Otto Steenholdt-ip oqaaserisamini massa oqaaseqartut allat ilaatigut Kattusseqatigiit aamma tusarnaarniarpakka napparsimaviit regionalsygehus-inik taaguuteqartut - tassa napparsimavimmik qitiusussamik inissiiniarneq - taakku aalajangernissaat aamma Peqqinnissamut Naalakkersuisunngortup Alfred Jakobsen-ip aamma noqqaassutigisimavaa uagutsinnut Naalakkersuisunut taanna piffissaq maannakkut saqqummiunneqartussaq iluatsillugu kaammattuutigalugu aalajangiinissaq qanilliartormat, aamma sipaarutaasinnaanera ingerlatsinikkut sipaarutaaginnarani aamma piffissamik sipaarutaarutaaginnarani kisianni aamma Naalakkersuisut aallaaviannut - napparsimasoq qitiuvoq - inuk kinaluunniit napparsimalersoq, napparsimalerutta paaserusupparput suna nappaatigalugu, aamma katsorsarneqarsinnaagutta sumi katsorsarneqassaagut. Taakku marluk imminnut ataqatigiipput. Taamaattumillu taakku isigalugit pitsanngorsaatissat aamma maaniittut oqallisigissavavut, naammassiniarlugillu.

Taava aamma Otto Steenholdt-ip oqaatigisamini, suliffissaqanngitsunik innersuussutigineqarsimasoq, eqqaagamiuk 7000-inik suliffissanik neriorsuigaluarluta eqqortitsisimannginnigut aamma soorunami tamakkua aamma siornatigut, uanga taammanikkut partimut siulittaasuunnginnama aamma akisussaaffigisinnaarpianngikkaluarlugit, kisianni ilumoorpoq parti taamak oqaatigisimavaa, aamma tamakku eqqartussagutsigit eqqaamalluarpara Atassutip siunersuutigimmagu namminersornerunerup allaffeqarfii tamarmik Kangerlussuarmut nuunneqarumaartut , taanna suli piviusunngortitaanngilaq aamma immaqa piviusunngortinnissaa aamma Atassutip allanngortissimassavaa.

Taamaattut siornatigut oqaatigineqarsimasut eqqaanngikkaluarlugit maannakkut eqqaaneqarmata taamaalillugit oqaatigiinnarlugu, oqaatigissavara Naalakkersuisut, suliffissaqanngitsut maannakkut sulinissaannut iliuuseriniagaat aallartittut aamma Isumaginninninnermut Suliffissaqarnermullu Naalakkersuisup suliniutigalugit aallartitai maannamut isumalluarnartunik kinguneqareermata. Inuusuttut siulliit 30-it sinneqartut taakkua Danmarkimi aamma tamakkunatigut ilinniartitsiviit suleqatigalugit aallartittut aamma ukiarmi aamma 30-it sinnillit aamma aallartinneqarsinnaasut anguneqarsimapput - tamakkuupput aamma suliniarnerit maannakkut aallartereersimasut alliartortinniakkagut - aammalu oqaaseqartut nuannarivaat iluarsaassinissanut assigiinngitsunut aningaasat Nalagaaffiup tunniussaasa ilaat atorneqassammata ilinniartitsinernut Sisimiuni Bygge- og Anlægsskole peqatigalugu. Taavalu aamma saniatigut Nanortalimmi pisimasut inuusuttut ilatsiinnanngitsut aamma nalunngilarput Nanortaliinnaanngitsumi aamma kommunini allani inuusuttut pillugit suliniutit ingerlanneqartut. Inuusuttunik sulinermut sungiusaanerit kommunit aamma namminneq aallartinniagaat isumaqarpunga aamma soqutiginarlutillu nuannersuusut aammalu tapersersorluinnartariaqarlutik.

Aamma immikkut oqaaseqarfigerusullugu misigisimavara Otto Steenholdt-ip oqaatigisaa aatsitassat tungaasigut aningaasanik immikkoortitsisarsimanerput aammalu paasisitsiniaanissatsinnut tunngasumik, oqaatigissavara erseqqissumik; aappaagu Statoil-ip qillerinissaa maannakkut ima tassa qularnanngitsigisumik oqaatigineqarsinnaavoq; Statoil sapinngisaminik tassa neriorsuivoq aappaagu aallartinniarluni.

Tassani maannakkut pisussat sillimaffiginiarnerat annertoorujussuuvoq aammalu ukiaru novemberimi Norgemut uanga pisortatigoortumik qaaqqusaaninni immikkut tassani aamma Statoil-ip naapinnissaa kissaatigisimavara. Aamma paasisakka maannamut imapput: Philips Group-imik taaneqartartoq tassa Statoil-ip Nuup avataani qillerilissaaq taava Philips Group-imik taaneqartartut ukioq 2002-imi qillerinissaminnik pilersaaruteqartut maannakkut suli aalajangiiffigineqanngikkaluartumik 2001-imi qillerinissartik siunnerfigimmassuk.

Tamakku pissutigalugit mingutsitsinermut avatangiisinullu tunngasut paasisitsiniaanerit ingerlaqqittariaqarput. Tusagassiivipput allaffeqarfia annertuumik tamakkunatigut suliasinneqarsimavoq aammalu Statoili nammineerluni aggerniarpoq inatsisartunullu, aamma katersortitsilluni oktober-ip ingerlanerani sillimaniarnerit taamatut avatangiisit pillugit isumaqatigiissutinut tunngaveqartut nassuiaateqarfiginiarpai. Aamma oqaatigilaarlara aatsitassarsiornermi aningaasaliissutit tassaapput aamma soorunami neriuuteqarluta piiaanissamut aqqutissiuiumaartut. Aalisarnermut aningaasarparujorujussuit atorsimavagut, aningaasat millionerparujorujussuit atorsimavagut aalisarnermut, sooq? Upperigatsigu aalisarneq siunissaqartoq Kalaallit Nunaani.

Maannakkut aatsitassarsiornermut atugassagut aningaasat annikeqaat aningaasallu immikkoortittakkagut, aamma uagut upperinngikkutsigu avataani selskabit upperinavianngilaatigut ilumoortumik oqalunnersugut tamakkunatigut. Taamaattumik uppernassusitsinnut aamma ilaavoq uagut upperigutsigit aatsitassat maannakkut misissorneqarnerat nunatsinni ilumoorukkipput aamma aalisarnertullu ilillugu aningaasanik immikkoortitsivigisinnaasariaqarparput, aningaasanik aviffiginnissinnaatilluta, tamanna taamaattumik nunatsinninngaanniit aamma pisussaaffiuvoq, kusanartoq, avataanilu aamma maluginngitsoorneqarsinnaanngitsoq pingaartikkipput taamaalilluni aamma takuneqassammat.

Taava aamma Atassutip EDB-qarnermut tunngatillugu oqaatigisaa oqaatiginngitsoorumanngilara, ilumoorpoq! taanna suliassaq, oqartariaqarpunga - imaanngilaq uagut maannakkut suliarisinnaanagu ingerlakkipput, maannakkut iluarsilerpoq. 1993-imili, oqarpunga ullumikkut ukioq 1999-iuvoq, 1993-imili suliassaq taanna aallartinneqarsimavoq, suliassarlu 1997-imi qarasaasiaminngaanniit qarasaasiaqarfimmit taavalu uagutsinnut naalakkersuisuninngaanniit nakkutigineqalerluni tiguneqarsimavoq. Suliassaq tassaniitoq mannakkut iluarsilersutut uanga nalilerpara, suleqatigut tassaniittut, EDB-miittut, KIP-mut aammalu napparsimaveqarfimmut isumaqatigiissutaat suliniutit tunngavigalugit naatsorsuutigaarput maannakkut sammivissaq eqqortoq kiisami nassaarisimagipput. Taava aperineqassaanga; sooq siusinnerusukkut aaqqinneqarsimanngillat ?. Uagut aamma oqassuugut - sooq 1993-imili aaqqinneqarsimanngillat ?. Sooq ullumi 1999-imi 77-iminngaanniit aatsaat aaqqinniagassagut taakku taamak pimoorunneqartigippat?.

Aaqqiiniarnerit suulluunniit pileraangata EDB-mi, tassani proffeterpassuit saqqummertarput, tamarmik immikkut paasisimasaqaqqissaartut, EDB-millu paasisimasaqarneq inuup nammineq oqartariaqarpugut; atortorissaarutinik paasinnilluinnarsimanerannik tunngaveqarpoq.

Taamaattumik ilaannikkut paasisassat sivisuumik paasiniaqqaarlugit pisariaqartarpoq ilumut eqqortumik oqaluttut taamaalillugit naniuminarnerusarmata, kisianni isumaqarpunga, naatsumik oqaatigalugu: maannakkut pissusissamittut ingerlaneq periarfissamut tassunga aallartissimavoq. Tassa taakku atortorissaarutit taamaalillutik kiisami naammassineqarsinnaalissasut qularinngilara.

Atortorissaarut taanna tikeriarakku taava oqaatsit pillugit oqaaserineqartunut aamma akissutissannut Jørgen Wæver Johansen-ip oqaaseq atugaa tulluarigakku aamma tassani, aamma allat. Ilumoorpoq oqaatsigut tassani atortorissaarummik taaneqarneri ilumoorput aammalu oqaatsit allat atortorissaarummik taaneqarnissaat ilimoorpoq. EDB aamma atortorissaarutaavoq, ilinniarumagaanni, ilikkaraanni nuannaarutissaavoq inummut aamma oqaatsit taamaapput, oqaatsinik ilinniagaqarneq ilikkagaqarnerlu allanik aamma atortorissaarutinik ilikkarnerummat. Taamaattumik aamma taanna oqaatsitta ilikkaruminassusiat ilikkaruminaassusialluunniit pigaluartoq, ilumoorpoq illugiinnut aamma piumasaqaat taanna atussaaq. Uaguinnaanngitsut aamma oqaatsinik allanik ilinniassagatta, aamma allat oqaatsitsinnik ilinniarnissaat periarfissittariaqarmat tassanilu nuannerpoq Sisimiuni maannakkut oqaatsit tungaatigut ilinniarfik taamaasilluni periarfissiisoq qujassutigalugu.

Aamma naqqiissutigilaassavara ataaseq - kanngunartuliaq umiarsuaq Disko aamma peqqinnissaqarfimmi aamma 8,5 kiisalu aamma akuersissuteqanngitsunik atuisimanerit; taakku qarasaasiat eqqartoreerpakka.

Oqaatigissavara naalakkersuisut akisussaaffipput soorunami, inatsisitigut akisussaaffigut tassaniittut nalunngilagut aamma sumut killeqartut. Disko naalakkersuisunik pisiarineqarsimanavianngikkaluarpoq inimi maani akuerineqarsimanngikkaluarpat, kisianni inimi maani akuerineqarpoq Disko pisiarineqassasoq, taamaalillunilu aamma takornariartitsinernut siulersuisui taamaallillutik periarfissisitaasimallutik atortitaalernissa.

Umiarsuup taassumap pisoqaanera maani finansudvalgimi ilaasortaasimasut tamarmik nalunngilaat, uanga aamma nalunngilara, aamma akigineqarnissaanut taamanikkut naatsorsueqataasunut aamma ilaavugut, taamaattumik umiarsuaq taamanili akigineqarsimasariaqaraluarpoq, qularnanngilaq aamma ilaatigut taama isumaqartoqarpoq, eqqaaqqinnagulu; kisianni tassa taamaalilluni pisiarineqarsimavoq, taamaalillunilu aamma aningaasartuutissai uagut inimi maani pitutseqataaffigisimavagut assigiinngitsutigut, kisianni oqaatigisariaqarpoq maannakkut Greenland Tourismep takornariartitsinermi ingerlatsinera nammineerluni tassa tassunga killeqarpoq.

Maannaminngaanniit Greenland Tourisme Grønlands Tourist-råditut ingerlanissaa siulersuisut aamma akuersissutigaat, tassalu siunnersuisutut ingerlatsinissaa taamaalilluni qularnaarneqarpoq. Taamaattumik tassuunakkut aamma ilaatigut aalajangiinigut torrallataarujussuarneq ajoraluarmata, taanna ilanngullugu eqqaassutigilaarpara.

Inuit Ataqatigiit oqaatigisaanni arlallik aamma oqaaseqarfigissallugit kajuminnartutut aamma isumaqarfigigaluarpakka, kisianni oqaaserisanni amerlaqisut erseqqissaataapput aammalu Inuit Ataqatigiit tungaanninngaanniit isigalugit uanga oqaaserisannut ilassutitut isigerusuppakka.

Aamma oqaatigalugit erseqqissaatigineqartup aamma Inuit Ataqatigiit tungaanninngaanniit ammaanermi oqaaserisannut, tassa naalakkersuisut oqaaserisaannut, naalakkersuisut paaseqatigiillutik oqaaserisaannut.

Tassani taassuma saniatigut tikkuarneqartut uku oqaaseqarfigilaarusuppakka: Peqqinnissaqarfimmut tunngatillugu, Inuit Ataqatigiit aamma oqaatigisakka taperserlugit oqaatigisaat, tassa inuunitsinni nammineq pisuussutigisatsinnik peqqiilliartornivut, aamma ilaatigut tupamik imigassamik, ikiaroornartumik nuannaarniutillu allat ilagalugit atuipilunnermik pinngorfeqartut erseqqissarneqarput.

Isumaqarpunga tassani maanakkut oqariartuut nalunaarutigineqarsimasoq imaaliinnarlugu qangeruminaatsorujussuartut killiffigigipput. Allaat uanga nammineq naalakkersuisuni ukiuni arlalinni suliaqarlunga, killiffigisaq una maannakkut peqqinnissamut 700- millionit killikkatsigit , aamma una, inuttut allatulli allarpassuit peqatigalugit aamma Inuit Ataqatigiit oqaluttuata Maliinannguaq Markussen-itut oqassaanga: Tassani inuit nammineq pisuulluta nappaatit tassani atukkavut aningaasartuutit amerlavallaarujussuaqaat.

Aningaasartuutit 700-millionit amerlanerpaartaat, inuit namminneq pisuussutigisaminnik, nappaatigiligaannik pinnatik namminerli pisuussutigisaminnik pinerliornerit allarpassuillu aqqutigalugit aningaasartuutaapput.

Taanna isumaqarpunga eqqarsaatissaasoq annertooq. Soorunami nalunngikkaluarparput inuit tupatornerluunniit ajortut aamma nappaammik eqqorneqarsinnaasut, inuit imerneq ajortut nappaammik eqqorneqartarput.

Kisianni taamaakkaluarpalluunniit paasisinnaavarput imigassamik patsiseqartumik qinerlinerit pinerliinerillu qanoq amerlalluinnartigisut peqqinnissaqarfimmi aningaasartuutaasut. Allaat uisaallaatigisara atsaannguaq oqaatiginiagara, tassa allaat tulleriissaarisariaqalerneq tikissinnaaneripput qularnanngilaq qanittunnguuvoq. Tassa inuit napparsimasut, napparsimasuviit siulliullugit peqqissartinneqassappat inunnik namminneq pisuullutik taamatut katsorsartariaqalernermik killiffigisaaninngaaniik. Aningaasat allaat sipaarniarneranni tamakkua killiffigineqartalissappata, taava pissutsit erloqinarlilersimassapput.

Taanna nuannaarutigaara aamma immikkut taamatut Inuit Ataqatigiinni allanillu aamma taakkartorneqara pillugu. Kiisalu aamma oqaatigissallugu apeqqutit tassaniittut Paarisakkut aammalu Naalakkersuisut pisortaninngaanniit Paarisa aammalu Qaqiffik allallu aqqutigalugit tassani peqataaffigineqarmata ajunaarneq minnerulersinniarlugu.

Taava aamma aktieselskabinut tunngatillugu Maliinannguaq M. Markussen-ip oqaatigisaanut tunngatillugu oqaatigilaarusuppakka marluk. Aktieselskabini aamma oqilisaassinerit aamma uagutsinnut pisortanut aamma maluginngitsuussanngilarput. KNI assersuutigissagutsigu, nammineq KNI sanaartugassani nammineq akilersorpai. Pisiniarfiit iluarsarneri, nutaanik sananerit allanillu nammineq ingerlatsivimmi iluaninngaaniik akilersugassani taakku nammappai. Taamaalilluni inuiaqatigiit sanaartugassaanut tulleriiaarinermut akornutaanngilaq. Aamma KNI-p nammineerluni sulisunik ilinniartitseqqinerit aamma suliarai, aamma tassuuna uagutsinnut pisortaninngaaniit sulinermut imatut kinguarsaasuunngilaq.

Tamakkunatigut aamma selskabit sulisuminit ilinniartitsineritigullu namminneq suliffiminnik pitsanngorsaanermikkut suliai, isumaqarpunga kusanartumik aviffiginninnerusut taakkuna tungaannut.

Aamma taamaappoq Nukissiorfiit aamma selskabinngorpata periarfissaanut taamaattumik tuniniarneqarsinnaanerat. Tassa Qorlortorsuaq Tasiilarlu maannakkut tulliummata nukissiorfinnik sanaffigisinnaallutik, taakkua saniatigut aamma misissorneqareersut Kalaallit Nunaanni arlalissuupput. Ilulissat eqqaanni taavalu aamma Sisimiut eqqaanni, Maniitsup eqqaani, Narsarsuup eqqaani allanilu misissukkat aamma ilisimaneqarput. Tulleriiaarinemilu ukua tullinnguuttut maannakkut taaneqartut kisiisa taaneqarsimallutik. Kisianni tunngaviatigut allannguuteqanngilaq una nammineq uuliamik atuinerup milliartortinnissaa Inatsisartuni aamma noqqaassutigineqarnerat tusartareersimagatsigu.

Aalisarneq, nammineq Aalisarnermut Naalakkersuisup aamma Naalakkersuisut allat susassaqarfitsik oqaaseqarfigiumaarmatigit una ataaseq oqaatigilaarusuppara.

Suliffissuit unittarneri, massa tamarmik taamaaliunngikkaluartut, ilaatigut Ilulissani aasaq Ilulissaniinninni sulifffissuaq pulaarlugu pisortaa paasiniaavigalugu kommuunillu ataatsimeeqatigalugit paasiniarsimavagut sooq suliffissuaq taanna unittarsimanersoq. Kisianni taanna paasiniaanitsinni aamma nassuiaat saniatigut maluginngitsoorneq aana ajornartoq. Illoqarfik Ilulissatut ittoq aalisarnikkut ineriartorfioqisoq, taanna sulisussat tungaatigut pissarsiniarnera ajornartorsiornartorfiusimavoq. Tassa imaappoq sulisussat illoqarfimmiittut suliffiup qalaaruttulernerani, nalleruttornerani tamarmik atorneqarput.

Taamaattumik uani taaneqartut ilaatigut, oqaaseqartuninngaanniit ammaffigisariaqarluinnartutut isumaqarfigisakka tassa illoqarfinnik allaninngaanniit suliartorsinnaasunut oqilisaallilluta, pingaartumik suliffiit naleeruttorneranni aaqqissuussinnaanigut isumaqarluinnarpunga uterfigisariaqartutut misigisimallugit. Ullumi aamma oqallinnermi taakkua taaneqarmata. Ilaatigut sulisussanik amigaateqarneq aamma fabrikini aamma pissutaavoq.

Aamma Maliinannguaq M. Markussen-ip nammineq taava suliffimminik paarsinnginnerit allallu akissarsinerit aqaguani sulinngitsoortarnerit, taakkua akunnerminni sulisut iluarsiniagassaraat sulisitsisut peqatigalugit namminnerlu sinniisut peqatigalugit. Kisianni illoqarfinni sulisussanik amigaateqarfiulersimasuni taakunga suliartortussanik ikioqatigiissinnaanerput isumaqarpunga tunngavissaqarluinnartoq uterfigissallugu, aammalu naammassiniassallugu.

Nunanut allanut tunngatillugu aamma ataatsimut partiit oqaaserisaat akissuteqarfigilaassagukkit oqassaanga kommissioniliornissaarpullu pillugu. Maannakkut ukiut 20-it ingerlareersimagatta malugereerparput, aammalu Naalakkersuisunngortitsilernitsinni Namminersornerulluni oqartussaanerup ukiuni 20-ni ingerlanerani inatsisitut allatulli aamma ililluni soorunami ippinnartui oqallisigisariaqartut. Aamma ippinnartoqarpoq, imaaginnanngilaq nunanut allanut tunngasutigut apeqqutit kisimik.

Kisianni aamma allat apeqqutit ukiuni 20-t matuma siorna takorloorsimanngilagut, assersuutigalugu taamak amerlatigisunik Kalaallit Nunaat utoqqaqalereersimassasoq. Utoqqarparujussuit akornanni aamma akornatsinni inuulersimapput aammalu isumagineqarneratigut aamma Danmarkip suleqatiginissaa aamma soorunami aamma pissusissamisuussaaq aamma. Tamakkuuku tungaatigut naligiinerup aamma aallaavigisimasagut ukiut 20-t matuma siorna, nutaamik nalilertariaqartutut isikkoqalereersimapput. Aamma allanik ilinniartitaanerup iluani allatigullu naliligassat ilaqarput.

Taamaalilluni Kalaallit Nunaanni oqartussaassuseq aamma annerpaaq maannakkut noqqaassutigisarput pilertortumik naammassiniarneqarsinnaammat. Oqaatigineqarpoq ilaatigut inuttalersornissaa siunnersuusiorfigineqarluni, oqaatigissavara kikkunnik inuttalersornissaa qanorlu taakku aalajangiiffigineqanngimmata piffissamik qanittumi taakku uterfigineqartussaapput. Kisiannili piffissami aamma kommissionip sulinera imaassanngimmat ukiuni qulini imaluunniit tallimani sulisoq. Naatsorsuutigaarput ukiup ataatsip imaluunniit ukiut sivisunerpaamik marluk ingerlaneraani suliassani tassaniittuni naammassiniarumaarai. Aamma isumaqarpunga taamaalilluni periarfissaq ajunngitsoq atorluarneqarumaartoq.

Anthon Frederiksen-ip oqaaserisaanut assersuutaanullu kusarnartumut orpimmut inerisitaqartumut assersuutit kusagalugit misiginiarpakka. Aammalu oqaaserisaanut nammineq titarsimasaa aamma isumaqatiginarluinnartitara Kattusseqatigiinninngaaniit Anthon Frederiksen-ip oqaatigisaa kalaallit ullumikkumut suli amerlavallaaqaagut ilatsiinnartunngortinneqarsimasut. Ilatsiinnartunngortinneqarsimavugut aamma ilagut suli ilatsiinnarput, taakku marluk taamaalillugit malugisariaqarpagut.

Ukiorpassuarni Naalagaaffiup nalaani suli aamma ikaarsaarnitsinni suut tamarmik annanniusereerlugit inuuneq tamarmi ingerlanneqartutut ilaasa misigisimasarpaat. Taamaattumik inuit namminneq aallartitsiniarnerminni, suliffimmik aallartitsiniarnermini allatigulluunniit ilinniarnerminni ingerlassinerminni aamma namminneerlutik kukkussutigisatik ilinniarfigalugit ingerlaqqissinnaaneranut periarfissinnissaat aallaaviusariaqarput. Inatsisiinnalernermut aamma pissutaasarmat periarfissanik piginnaassutsinik peqaraluarluni aamma tapersersoneqannginneq. Taamaattumik tassuunakkut oqariartuut aamma kusanartoq tassaniittoq takorusuppara.

Ukiut 20-t qaangereerneranni akereerpara, aamma oqarpunga nammineq akisusimasoq. Kisiannili aamma ukiut 20-t matuma siorna Namminersornerulerneq aallartissimanngikkaluarutsigu aamma suli akisunerusimassagaluartoq annilaangatigaara. Maannakkut isumaqarama periarfissaqartugut pitsanngorsaanissamut aallaavissatsinnik aammalu periarfissaqarluartugut.

Oqaatsivut aatsaannguaq oqaaseqarfigereerakkit, tassunga ilanngullugu Anthon Frederiksen-ip oqaatigisaanut oqassaanga danskit oqaasii imaluunniit tuluit oqaasii salliutissallugit qinigassaqassagaanni, qularnanngilaq amerlaqisugut oqassagaluarpugut uagut tuluttut siulliullugu ilinniarusuppugut uagut nalunnginnatsigu taakku silarsuarmi sumiluunniit atorsinnaallugit amerlanerpaartaani. Taanna siulliullugu taamak oqarnissaq inuusuttorparujussuit oqariartuutigippassuk tupinnanngilaq. Silarsuarmi sumiluunniit tuluttut oqalussinnaagaanni, aamma tassani paatsuunganartumik angalariarfissaqarfiunngimmat.

Naalagaaffiup attavigisatta iluani danskit oqaasii atorlugit nunat avannarliit aamma pulaffigisinnaavagut, taamaattumillu aamma tassani ilinniakkatsinnut ilaavoq. Kisianni qularnan-ngilluinnarpoq siunissami aamma tuluttut oqalunneq annerulerumaartoq. Kiisalu qallunaat EU-mut atatillugu annilaangatigigaat aamma ilaatigut malugisarparput ukiut 5o-it qaa-ngiuppata marluinnaanngoq ilimagineqarmata europami, qanoq ilumoortiginerpoq tassa tuluillu spaniamiullu oqaasii kisianni franskit aamma tyskit oqaasii puigorneqarunanngillat. Taakku siulittuutigineqartareertaluarput aamma atuukkiartorumaartut.

Danmarkimi peqqinnissaqarfimmut tunngatillugu aaqqissuussiniarnerit ilutigalugit Lukas Templetimi maannakkut aaqqissuussinerit nalilersuutigisariaqarput. Aammalu tassani oqaatigisariaqarluni napparsimasut isumagineqarat pitsaanerulersussatut qularutigineqanngitsoq.

Aamma Anthon Frederiksen-ip oqaatigisaanut erngup nukissiorfissuit pillugit oqaatigilaassavara. Nunami maani avataaninngaaniik isumalluuteqarnerujussuarput uulia eqqarsaatigalugu. Kangerluarsunnguami taamak ittoq suliarineqarmat naatsersuutigineqarpoq taamani Kalaallit Nunaani uulia eqqussorneqartoq, atorneqartoq 25 %-ia taamaalilluni matuneqartoq. Taamaalilluni qanoq ilisami uulia aamma tassaanngimmat qaqugorsuarmut nuguttussaanngitsoq. Aamma taamaalilluni takusariaqarpoq inuiaat allat tamarmik isumannaallisarniarmatigit qaqugorsuarmut atorsinnaasunik nukissiuuteqarnissaq. Taamaattumik nukissiornikkut qaffassaaneq isumaqarpunga Kalaallit Nunaani asoorunneqarani ingerlattariaqartoq. Aammalu maannakkut Naalakkersuisut taanna suliariniarpaat.

Taavalu aamma oqaatigilaarlara anersaartorfeqarnissatsinnut oqariartuutinnut apeqqutaanut ilanngullugu. Ilaannikkut aamma isumaqarnartarpoq Kalaallit Nunaanni suut tamaavimmik allaanngiivippugut qimussinut inortuilersut, imaluunniit angallammut aallalersumut ilaalersugut inortuilersugut. Suna tamaavimmi nukingersupilorujussuarmik inerniagaapput. Naalakkersuisut ukiut tamaasa aningaasartuutissaasa misissornerani, sipaarutissallu ukiut tullianut kinguartittariaqartut misissoraanni allaaneq ajorpugut ukiup taanna aappaguani sananeqanngippata suut tamaavimmiik tassa unittuussasut. Taamaanngilluinnarpoq, suliassat tulleriiaarneqartariaqarput. Allatumik ajornartumik aningaasat sulisussat aammalu qanoq iluaqutaatigisinnaaneri najoqqutaralugit.

Ilaannikkut anersaartorfeqarnissami kalaallit misigisimanissaannik eqqartuisarnerput uani pissuteqanngilaq sorparujussuit tamaviisa kinguartiterniaratsigit., sanaartugassat allalluunniit pilersaarutit. Kisianni inuup aamma nammineq inuttut anersaartorfissaqartutut misigisimanissaa aamma tassuunakkut eqqarsaatigisarparput. Qularutissaanngilluinnarpoq inersimasut angutit arnallu, utoqqaat meeqqallu assersuutigiinnarlugu Katuaq pilersitaammat inuiaqatigiit kalaallit maani Nuummiittulluunniit eqqarsaatigalugit qanoq uagutsinnut tamanut nutaannguallaataati-gisoq.

Ulluinnarni taakkuinaaviit sammigunnaarlugit illorsuaq taanna iserutsigu inuuneq allarluinnaq, eqqumiitsuliat allallu takusassagut tusagassagut tassaniittut tikittarpagut. Anersaartorfissatta pitsaassusia, sapaatit akunnera naallugu ulapittoq oqaluffimmut ingerlarusuttut nalunaaqutaq akunnera issiaguni allarluinnaqqissaamik anersaartorfissaminik aamma pissarsisarpoq.

Tamakkuupput tamaavimmik inuiaat ullumikkut suna tamatta ulapputtorsuartut pissuseqarfiginitsinnik unitsitsisut, eqqaasitsitsisut allanik aamma inuuneq imaqarpoq. Taamaattumik aamma uani oqaaserineqartut ullumi erseqqissarpaat anersaakkut aamma inuuneq aamma piffissaqarfigisariaqarpoq, anersaartorfigisariaqarparput. Kristumiutut kingornussarsiagut inuunitsinnik pinngitsoorsinnaanngisagut tamatta nalunngilarput taanna., aamma anersaartorfissanik taakkuninnga qaaqqusisuupput.

Taava Per Rosing Petersen-ip oqaasii agguaanneqartut tigunnginnakkit, uani oqaaserisaa najoqqutaralugu oqaaserisaanut naatsumik akissuteqalaassaanga. Per Rosing Petersen-ip oqaaseqarnermini kalaallinik ilinniarluarsimasunik atorluaanissarput aamma noqqaas-sutigisaa isumaqatigilluinnarpara, aamma taamaappoq. Aammalu apeqqutaavoq nunatsinnut uterusuppat inuusuttut taakku aamma taamak iliorusuppata periarfissaat tamaasa atorlugit utertinneqarnissaat kissaatigisariaqarpoq. Aamma kisianni uterusunngippata aamma taamaattoqarpoq, aamma pinngitsaalineqarsinnaanngillat nunatsinnut uternissaanut.

Kiisalu aamma Savalimmiut assersuutigineqaraangata aamma Per Rosing Petersen-ip taanna taava. Savalimmiut imaaliinnarlugit assersuutigineqaraangata naleqquttutut uanga isigineq ajorpara, aamma qularnanngilaq savalimmiormiut namminneq kissaatigissanngilaat Kalaallit Nunaannut sanilliunneqarnissartik. Nunatta inissisimanera, annertussusia qeqertat silarsuarmi annersaat, avissaatsimanerput akornatsinnut eqqarsaatigalugit imaalillugu piffimmiik piffimmut Savalimmiunut imaaliinnarlugu sanilliukkuminaatsorujussuupput.

Savalimmiormiut qeqertarpaalunnguupput Atlantikumi, nuannersut alianaatsut taakkuli imminnut qanittuarannguamik suleqatigiissinnaallutik ullormiit ullormut. Uagut maani avinngarusimaqaluta kalaaleqatigiittut ingerlaniarnerput, maannakkut tupinnaannartumik paaseqatigiissinnaalluta ingerlakkatsigu qujanaqaaq. Tassanilu nunarujussuarmi taamaalilluta immitsinnut oqaatsit ataatsit atorlugit oqaluussinnaalluta allaat. Massa Europamut iligutta Danmarkiminngaanniit Afrikap avannaanut mittussaagaluarluta, tassanilu annertussutsimi oqaatsit qassit assigiinngitsut atorneqarpat Danmarkimi.

Taamaattumik Savalimmiunut sanilliutiinnanngikkaluarluta isumaqarpunga nunatsini uagut aaqqiiniarnerput Kalaallit Nunaanni pissutsit aallaavigalugit aaqqiiniarnigut, tassaasariaqartut aallaavigisassavut. Aammalu sanilliussiniarnitsinni Savalimmiut soorunami sanilliussinnaavagut inatsisip allallu Hjemmestyre-mi inatsisaat allallu misissussagutsigit. Kisianni taanna qaangerlugu nunaat, inuusaasiat allallu aamma assigiinngissuserput annertoorujussuuvoq. Kisianni suleqatigiinnerput pitsaasutut uanga isumaqarfigaara.

Naggataatigut aamma Per Rosing Petersen-imut oqaatigissavara. Uangattaaq isumaqatigaakkit tapiissutit, inuiaqatigiinninngaanniit tapiissutit assigiinngitsunut angivallaarujussuartut. Pingaartumnik angallannermut allanullu tunngatillugu aningaasat inupparujussuit timisartunngisaannartut timmisartunut angalasunut tapiissuteqarput. Aamma uagut taamaaliorpugut tassa assigiinngitsunut tikinngisaannakkatsinnut aamma tapiissuteqartaratta. Kisianni ataatsimut isigalugit millilertariaqarluinnarput. Tassanilu timmisartunik kisiat angallassineq - ilaasunik angallassineq siunissami tassaasariaqarpoq qularnanngilaq aaqqiissutissaq. Taava takornariat umiarsuernik tallisimasunik tallisimanngitsunilluunniit angallateqarlutik nunatsinni takornariarsinnaanerat ammatinneqassammat.

Taama oqaaseqarlunga nuannaarutigalugu taama annertutigisumik oqaaseqarfigineqarmata oqaaserisakka tallimanngormat aammalu qujassutigalugu partiinit soqutiineqarmata assigiinngitsut kisiannili titarneq aamma malittariniagarput naalakkersuisunit aamma malinneqarmat. Uaguinnaat suliarisinnaasagut killeqarput innuttaasut, kommunit kattuffiit allallu ilaatigut aamma oqariartuut taanna sakkortusarneqartoq partiit ilaannit. Innuttaasut namminneq suliassaminnik naammassinninnissaat ilaanngippat suliassat artornarnerusapput. Qujaqaanga taamatut oqallinnermut peqataanersi pillugu imaluunniit aallartinneranut.

Simon Olsen, Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq:

Nuannaarutigaara Atassutip oqaaseqartuata sinerissap qanittuani raajarniarnerup naliliiffigineqaqqinnissaa imaluunniit naleqqussaqqinneqarnissaa iluarisimaarmagu. Aammattaaq iluareqalugu oqaatigissavara nioqqutissiorfiit sulisussaaleqisarnerat uparuartuiffigimmagu, tassami avammut nioqqutissiatta imaluunniit nioqqutissiornitta annertunerpaaffimminiinnissaa pingaartumik aasarisseruttulernerani pisariaqartilluinnarparput tassaniimmata aningaasat isertitassavut. Taamaattumik aasarissinerani sulisussaaleqisarneq qanorluunniit iliorlugu anigortariaqarparput soorlu naalakkersuisut aamma siulittaasuata taamatut oqaatigigaa.

Ukiaq manna raajarniarneq pillugu oktoberip 16-ani 17-nianilu maani naalakkersuisut anguniagaat, tassa killiffiusup isumasioqatigiinnissamut raajarniarnermut tunngatillugu sammiviata sumiissusersivinnissaa, taamaaliornikkut naleqqussaanissaq anguneqassappat taava pitsaaqutaasimasut aammalu kukkuluttuutaasimasut nalilersorneqarsinnaaqqullugit pitsaanerpaamik.

IA-p oqaaseqartuata NUKA A/S-mut tunngatillugu oqaatigisai avaanngunnanngitsuunngillat, kisianni paasisarput malillugu eqaluit angissutsit kiilup ataaniittut pisiariumaneqarsimanngillat taannalu misissortariaqarpoq. Taamaassimappammi taava qassutit nigartaat aamma ilanngullugit msissugassanut ilaajumaarmata.

PUISI A/S aallartilluariarpat malinnaaffigeqqissaarnissaa naalakkersuisuni siunniusimaarluavipparput.

Saattuarniarneq qujanartumik pitsanngoriartorfiuvoq. Aasaq manna akit ajornartorsiutaapput, ajornartorsiutilli pilerfeqarput tassa nioqqutissiortut ilaasa tapiiffigineqaratik ingerlatsinerat ilaasali tapiiffigeqqullutik, taamaammat taanna sumiissusersisariaqarpoq aamma ukioq naannginnerani pingaaruteqarluinnarmat. Ilai tapiiffigeqqoqaat ilai tapiiffigisariaqarsorinngillat.

Partiit tamarmik isumaqataaffigisaannik 1997-mioqqooqaaq ukiakkut nioqqutissiorfiit ilaasa naammassisaqarsinnaassutsimikkut naleqqussarneqarnissaat aalajangiiffigivaat, tassa partiit tamarmik peqataaffigisaannik. Ukiup tullia, tassa ukioq 2000-ip qiteqqunnera pillugu naliliisoqartussaavoq taannalu tamanit atorluallaqunartorujussuuvoq, ilumut sumiuna makittarissaasoqartaraiqassanersoq.

Kattusseqatigiit oqaaseqartuannut oqaatigissavara Royal Greenland-ip imaluunnit Grønland-unerporluunniit taassunga tunngatillugu naalakkersuisut paasiniaaqqissaarnermik ingerlataqarmata taannalu paasiumaarparput kingusinnerungaatsialaartukkut ilumut sumi inissisimasoqavinnersoq.

Aammattaaq qassutinut tunngatillugu apeqqummut atatillugu oqaatigissavara 1994-mi aallartinneqartumik qassutit asoorneqarnisaat oqaluuserineqarpoq, taannalu kinguartittsisaqattaarnikkut pilersitsiffiusimavoq ukiullu marluk missaani qaangiupput taamanikkut peqassutsimik naliliinermi tunngavigineqarsimasut allanngungaatsiarsimasut, kisiannili KNAPK suleqatigilluinnarlugu aalajangiisoqarpoq naalakkersuisut siulivut januari aallaqqaataani ukioq 2000 qassusersorneq asoortinneqassasoq. Iluliarminut tunngatillugu qaammatip uuma ingerlanerani isumasioqatiiinneranni paasivarput peqquteqavissumik naalakkersuisut isummertariaqartut, tassalu qassusersorfiusartup aammalu ningittagarsorfiusartup annikippallaarnera pissutigalugu taava qassutit qaammatini aalajangersimasuni atoqqinneqarallarsinnaanersut misissoqqullugu. Tamanna naalakkersuisuni piffissami uani qanittumi ulluni tullerni aalajangiiffigisussaavarput, aamma oqaluuseralugu aallartereerparput.

Ilanngullugu oqaatiginngitsuussanngilara nuannaarutigigakku partiit tamarmik nioqqutissiornermut tunngasunik aalisarnermullu tunngasunik ilanngussaanni erseqqimmat ilumut siunissaq pitsaasumik siunnerfeqarluni ingerlattariaqartoq, tassami nioqqutissiassanik pilersuinerup sumerpiaq nanertuutissartaqarfiunera nassaariniartariaqavippoq taannalu ilungersuullugu naalakkersuissunit ingerlanniarneqartoq nassuerutigissavara.

Mikael Petersen, Isumaginninnermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoq:

Periarfissaq manna iluatsillugu siullermik Qaarsuarsunni mittarfittaartut, tassa Uummannap kommuniani najugaqartut tamaasa uummammik pisumik pilluaqquakka. Soorlu naluneqanngitsoq Qaarsuarsunni mittarfittaarnissaq pillugu aamma ilungersuuteqartut aamma ilagisimagakkit, aamma naatsorsuutigaara nalunagulu Uummannap kommunia aammalu Uummannap kangerlussua assigiinngitsorpassuarnik pisuussuteqarmat, siunissami mittarfiup atorluarneqarnissaa taanna qularutissaangitsoq, taamaattumillu suleqataasimasut tamaasa uangattaaq aamma qamannga pisumik qutsavigaakka.

Partiininngaanniit oqaaseqartut assigiinngitsut oqaasii suliffeqarnermut tunngatillugu aammalu inunnik isumaginninnermut tunngatillugu assigiiaarput, taamaattumik tamaasa ataatsimoortillugit naalakkersuisut siulittaasuata akissutaanut ilassutissaqalaassaanga.

Suliffeqarneq pillugu oqaatigineqartut partiininngaanniit suliffissuarni sulisunut tunngassuteqarnerupput. Soorlu aamma naluneqanngitsoq, naalakkersuisuni suliffeqarneq pillugu iluarsaaqqinneq annertooq massakkut aallarteruttorpoq, aamma Inatsisartut piumasaat inassuteqaataat naapertorlugit suliarput ingerlapparput.

Kingusinnerusukkut matuma atatsimiinnerup ingerlanerani suliffeqarneq pillugu oqallittussaagatta, matumani oqallinnermi erseqqissaatigiinnassavara naalakkersuisuni pilersaaruteqaratta ersarissunik suliffissuarni sulisartut kiisalu aamma suliffissuarni piginnittut ingerlatsisullu suleqatigalugit aaqqissuussinernik nutaanik, suliffissuarni sulisut siunissami aalajangersimasumik aalaakkaasumillu suliffeqalernissaat siunertaralugu. Taamaattumik aningaasatigut aammalu akisussaaffiit pisussaaffiillu tassaniittut aallaavigalugit naatsorsuutigaara piffissami ungaserujussuanngitsumi suliffissuarni sulisut atugarisaat ullumikkornit pitsaanerusumik iluseqartumik aaqqiivigineqarsinnaajumaartut. Tamatumani SIK-kut, sulisitsisut kiisalu aamma naalakkersuisuni pilersitarput, tassa suliffeqarneq pillugu siunnersuisoqatigiit peqatigilluinnarlugit suliassaq ingerlakkumaarparput.

Siumup oqaaseqartuata Jørgen Wæver Johansenip ilanngullugu taasaa immikkut taasaqarfigilaarusuppara tassa siusinaartumik utoqqalernersiuteqartarneq pillugu ullumikkut nunatsinni annertuumik aningaasartuuteqaratta, aap ilumoorpoq, tassa 200 mio.-it sinnerlugit ukiumut atortalernikuuvagut, siusinaartumik utoqqalernersiaqartitsisarneq pillugu, taamaattumik naalakkersuisuni pingaartipparput, utoqqalinersiaqartitsinermut aammalu siusinaartumik utoqqalinersiaqartitsineq eqqarsaatigalugu akisussaaffiit pisussaaffiillu nutaamik nalilersorneqarsinnaanissaat. Tassaniipporlu soorlu aamma oqaaseqartup ilanngullugu taagaa, Namminersornerullutik Oqartussat kommunillu akornitsinni akisussaaffiit pisussaaffiillu agguataarnerat nutaamik nalilersortariaqarparput, taamaaliornikkut pisussaaffeqaqatigiinnerup aammalu aningaasatigut nammakkersoqatigiinnerup paasiuminarnerusumik aaqqinnissaa siunertaralugu. Tassami ilaatigut nalunnginnatsigu, isertuanngitsumik oqaatigisariaqartarmat kommunit assigiinngitsut siusinaartumik utoqqalernersiatigut tunioraasarnerat kommuninut allanut naleqqiullugu annertunerusartoq, kommunini ataasiakkaani suliffissatigut aamma allatigut periarfissat aallaavigalugit. Taamaattumik tassani aamma eqqarsaatissaqarpugut aaqqinniagassatsinnik, akisussaaffiit agguataarnerat minnerunngitsumik aamma eqqarsaatigalugu.

Kommuninut tunngatillugu suliffeqarnikkut iluarsaaqqinnermut atasumik aamma kommuninut ataatsimoortumik tapiissutit eqqarsaatigalugit nutaamik eqqarsariaqqinnissatsinnik Siumut oqaaseqartuata aamma oqaasernera taanna ilumoorluinnarpoq, taamaaliortariaqarpugut inunnik isumaginninnikkut suliffeqarnikkullu aaqqissuussinerit aningaasatigut pisussaaffilersorneqarnerinni nutaamik kinguneqarluarnerusumillu isumaqatigiissuteqartarnissarput siunertaralugu, tassa kommunit Namminersornerullutik Oqartussallu akornatsinni.

Ilaatigut naatsumik oqaatigalugu sulerusussutsip annertusarneqarnissaa kommunini ataasiakkaanni suliffissatigut pilersitsiniarnermi aningaassalersueriaatsit eqaannerunissaat aammalu taamatut iliuuseqartarnissamut kajumissutsip annertusarneqarsinnaanissaa aamma eqqarsaatigalugu, aamma inunnik isumaginninnikkut inatsisigut suliffeqarnermut inatsissanut nutaassanut naaperstuuttuunissaat avaqqussinnaanngilarput isumagissallugu, tassa ilaatigut ullumikkut inunnik isumaginninnikkut inatsisit atuuttut paasinarluartumik ersarissiartuinnarmat sulerusussutsimik ilaatigut killilersuisuusut. Tamanna uppernarsarneqarpoq Narsami tamanut ammasumik ataatsimiisitsigatta ungasinngitsukkut, ilaatigut, tamatumanilu oqaatigineqartut innuttaasuninngaanniit oqaatigineqartut ersarissut makku saqqummiunneqarput:

Inatsisit ullumikkut atuuttut aallaavigalugit aallaat imminut akilersinnaanerusoq sulifeqanngikkaanni.

Tamakku pissutsit ilumuunngaarmata uanga nammineerlunga naalakkersuisutut tamanna pillugu oqaaseqarpunga taamanikkut, ilumoorluinnarpoq tamanna, aamma tamanna arajutsisimanngikkipput, massakkullu iluarsaaqqinnermut atatillugu inatsisit imminnut kaammattoqatigiissinnissaat, tassa suliffeqarnermi aammalu inunnik isumaginninnermi, taakku aallaavigalugit inatsisartuni naalakkersuisusunilu ilusilersuisariaqartugut. Taamaattumik kommuninut isumaqatigiinniarnerit pisariaqassapput, aningaasalersueqatigiinneq aammalu akisussaaffiit sulinissamut kaammattuinerusut anguneqassappata.

Atassutip oqaaseqartuata taasaa pinngitsoorusunngilanga aamma oqaaseqarfigilaassallugu, tassa mandetimenut aaqqissuussinerup nunaqarfinni, ilaatigut aqqusiniornerit eqqarsaatigalugit, atuunnerata uterfigineqaqqissinnaanera, tassa siusinnerusukkut aqqusinniornermut nunaqarfinni atorneqartarput mandetimet, ukiunilu kingulliunerusuni inatsisit tassunga tunngassuteqartut aaqqissuusseqqinnerat imaluunniit aaqqissuuteqqissimanerisa kingunerisaanik tamakkununnga atuineq killilerujussuanngorluni, tassa kommunit namminneq 100 procentimik akilertaraanngassumik mandetimet atorlugit aqqusiniornernut atuisarlutik. Taamaattumik nutaamik aaqqissuusseqqinnissaq eqqarsaatigalugu naalakkersuisuni misileraanissat naatsorsuutigaagut kommunit peqatigalugit ingerlatsissallugit, tassa mandetimenik atuinerup nutaamik aaqqissuuteqqinneqarsinnaanera siunertaralugu. Isumaqarpunga tassani assortuussutissaqanngitsugut mandetimet atorneqartarnerisa imaqarnerusumik aammalu immaqa avatangiisit eqqarsaatigalugit aamma nunaqarfinni aqquserngit ilanngullugit tamakkiinerusumik atorluarneqalernissaat siunertaralugu pivisunngortitsisinnaasalluta.

Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaatigineqartut, soorlu aamma partiit oqaatigisaat suliffeqarnermut tunngatillugu immikkut taasaat tikisitanut politikkeqarnerup pikkoriffiginerulernissaa, tassa neriuutigaara imatut paasisariaqartoq, tassa tikisitat ikiliartuaartinneqarsinnaanissaat siunertaralugu. Soorunami tikisitsisarneq pikkoriffigaarput ullumikkut, tikisitsivallaaqqaagut ilaatigut pisariaqanngitsumik, taamaattumik taassumap pikkoriffiginissaa atornagu, kisianni tikisitanik atuisarnitta ikiliartuaatinneqarnissaa, milliartortinneqarnissaa, taanna pikkoriffigisariaqarparput.

Tamanna pillugu naallakkersuisuni aamma oqallinnigut ingerlapput, ilaatigut atorfinitsitseriaatsit qanoq piumasaqartut nunatsinni ullumikkut nutaamik aaqqissallugit aamma eqqartuinigut ingerlappagut. Maluginiartagara uaniippoq suliffeqarfinni assigiinngitsuni aammalu allaat Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutitsitsinni sulisussarsiortaraanngatta piumasaqaatigut ilaatigut sakkortuallaartartut, immaqa nunatsinni ilinniagaqartut pisinnaasaat qulaatiallalaanguarlugit piumasaqartarluta. Tamanna soorunami nalilersugassaasariaqarpoq, nunatsinni najugaqartut naammassisinnaasaat aallaavigalugu sulisitsineq ingerlassappat.

Tamakku eqqartukkagassat ilagivaat maani ataatsimiinnermi, aamma uterfigiumaarpagut suliffeqarneq pillugu oqallisilerutta, kisianni tassa atorfinitsitseriaatsit tamakkua aamma naleqqussartariaqarpagut, nunatsinni suliassat naammassiniagassallu aallavigalugit ilusilerlugit. Tamanna avaqqukkuminaassaaq, tikisitatigut atorfeqartitsisarnerput ikiliartortissagutsigu.

Inunnik isumaginninnikkut iluarsaaqqinneq eqqarsaatigalugu Inuit Ataqatigiinninngaanniit Maliinannguaq Markussen Mølgaard-ip taasaa paasilluarpara, tassa utoqqaat pillugit, innarluutillit pillugit aammalu ilaatigut nutaamik politikkeqarnerup ilaqutariit pillugit ilusilersorneqarsinnaanerat pillugu suliniutigut arriippallaartut. Soorunami oqartoqarsinnaavoq sukkanerusinnaagaluarput, kisianni inatsisiliornerit aamma sulissussatigut pisussaaffilersuinerit pinngitsooratik aamma malitseqartarput allatut ajornartumik immaqa sukkavallaanngitsumik suliassat ingerlaneranni. Taamaattumik paasilluaraluarlugu erseqqissaatigilaasavara uagut naalakkersuisuni sulisoqarnikkut aammalu suliakkersuinitsinni piumasaqaatigut sakkortusaraluartut, naammassisinnaasarput aamma killeqartarmat, sulisut eqqarsaatigalugit. Taamaattumik neriuutigaara kommunet uagullu pisussaaffitta pitsaanerusumik agguataarneratigut aamma naammassisagut immaqa sukkanerusumik ingerlasinnaajumaartut.

Inunnik isumaginninnikkut iluarsaaqqinnermut atatillugu suliassat ingerlaasiat naalakkersuisuni arajutsisimanngilarput, tassa soorunami uagut suliassat uagut ingerlakkatsigu, tamatigorluinnarlu kingumut qivialaartarpugut Inatsisartut akuerisaat, suleriaasissarput aallaavigalugu suli ingerlagatta, tassa Inatsisartut maani taamanikkut 97-imi inunnik isumaginninnikkut iluarsaaqqinnissamut ataatsimiititaliarsuup isumaliutissiissutaa suliarigamikkut suliassa tulleriiaarneqarnerannut tunngavigisaat suli malippagut, aammalu allanngortissagutsigit saqqummiiumaarpugut, kisianni tassa piffissaliussat aallaavigalugit tassani naalakkersuisut ingerlatsipput.

Taavalu naggataatigut Kattusseqatigiinninngaanniit apeqqutigineqartoq immikkut, tassa inuusuttut kiffartuussisarnerat qanoq isumaqarfigineqarnersoq, Kalaallit Nunaat tamakkerlugu taanna ingerlanikuusoq, taanna pineqannguatsiarmat, Kalaallit Nunaat tamakkerslugu kiffartuussisarneq, tassunga tunngatillugu oqaatigissavara naalakkersuisuni, soorlu aamma naalakkersuisut siulittaasuata oqaatigigaa, inuusuttut nunarput tamakkerlugu kiffartuussisarnerata aallarteqqissinnaanissaa siunertaralugu naalakkersuisut suleqatigiissitamik pilersitsiniarmata. Ullumikkut inuusuttut kiffartuussisarput kommunekkaartumik, kommunet tamangajavimmik inuusuttut sulliviinik peqarput, soorlu aamma "Inuusuttut ilatsiinnanngitsut" Nanortalimmi aallartereersimasut, iluatsilluartumik, soorlu naalakkersuisut siulittaasuta oqaatigigaa, inuusuttut 40-t aallartimmata ukioq, taakkunannga 38-it ilinniarfissaanik suliffissaanillu innersuunneqareersimapput. Tamakkua misilittagaalersut pitsaasut, inuusuttut tunngaatigut aaqqissuussinerit ingerlassapput, kisianni una nunarput tamakkerlugu ataatsimut kiffartuussisarnerup qanoq ilusilernissaa pillugu suleqatigiissitaliortussaassuugut, kommunet tassani aamma peqatigalugit. Suliassaarunnavianngillat, ilaatigut savaatillit siunnersuisoqatigiiffiat imaluunniit siunnersuisarfiat peqatigalugu massakkut nalilersuisunerit aallartereerpagut, savaateqarfinni inuusuttut ataatsimoorussamik suliarisinnaasaat nalunaarsortillugit. Nunaattit annertusarneqarsinnaaneri, savaateqarfinni aqqusiniornerit ingerlanneqarsinnaaneri, immaqalu allaat nunaqarfinni aqquserniorsinnaanerit ilanngullugit tamakku tikinneqarumaarput. Tassa naatsumik oqaatigalugu kiffartuussisarnerup nunarput tamakkerlugu aallarteqqissinnaanissaa siunertaralugu naalakkersuisut suliniuteqarput.

Josef Motzfeldt, Aningaasaqarnermut Niuernermullu Naalakkersuisoq:

Inatsisartoqarnerup naalakkersuisoqarnerullu atuuffissamigut tamakkiisumik atuunnera maluginiartarpara Inatsisartut naalakkersuisut siulittaasuata ammaanerni ukiakkut ataatsimiinnerup ammarneqarneranut atatillugu oqalugiaataanut tunngatillugu oqallikkaangatta. Pissusissamisoorpoq, aamma uagut naalakkersuisuni inuit arfineq-marluinnaalluta takkuitsuukavut, sinerissamilu pisunut inuiaat uummataasa tilerinerinut arajutsisinnaasagut Inatsisartut naalakkersuisunut apuuttarmatigit, aammalu naalakkersuisut suliniutitsitut, tassa Inatsisartut inassutigisaat najoqqutaralugit suliniutitsitut ingerlatagut nalilersortarmatigit. Tamanna pissusissamisoorpoq, imaattariaqanngilarmi naalakkersuisut umiaasaaqqatut pituussaarluta saavittutut suliniutit ingerlatsissagigut, siutigut ammatippagut, soorlu aamma Inatsisartuni ilasortat siutitik ammatikkaat, innuttassut piumasaqaataannut oqaatigerusutaannullu oqaluttarfik manna atorlugu Inatsisartuni oqallinnermut apuussisarnermikkut.

Arlallit oqaseqartut innaallagissamut taavalu aamma imermut akitsuisinnaanermut naalakkersuisut eqqarsaatigut oqaaseqarfigaat, tassani Atassutip minnerunngitsumik aammalu Kattusseqatigiit taanna peqataaffigisinnaanagu oqaatigaat. Naalakkersuisut susassaqarfigaat akinik tamakkuninnga aalajangersaanermi akuersisartuullutik, imaluunniit itigartitsisartuullutik, tamanna isumagissavarput, mannalu erseqqissaatigerusuppara aalisakkerinermut tunngatillugu, tassa nunatsinni suliffiit arlaqartut aalisakkeriviit, amutsiviit ilaat, taavalu aamma platsikkinik suliffik maaniittoq, immikkut tassani akikittunik akiliisinneqartarmata. Innuttaasut nalinginnaasumik innaallagiaq kiloWattimut 2 kroner 15-eqartikkipput aalisakkerinermut allanullu suliffinnut taakkununnga taariikkannut 58 ooriinarmik akeqarpoq, taavalu imeq kubikmeterimut innuttaasut 16 kroner 70-ilertaripput aalisakkerinermut suliffinnilu allani 2 kroner 86-eqarpoq. Naalakkersuisut isumaqanngillat aalisakkerinermi suliffinnilu allani akigititaasut nalinginnaasumik akiliisarnitsinni qaffanneqassasut, kisianni nalequssarneqartariaqartut isumaqarpugut, qaffaallaminernissaat isumaliutigaarput tamannalu ataatsimiinnerup ingerlanerani naalakkerusisut naammassissajunnarsimavaat. Tamatumani eqqumaffigineqartariaqartoq tassavoq Inatsisartut kissaatigisaat aningaasarpassuarnik nalillit tamakkerlugit suliariniassagutsigit ullumikkorpiaq 500 mill. missaanik amigaateqarpugut.

Taamaattumik innaallagissiorfiit, imermut aqqutit innaallagissallu aqqutaat akissaqartinniassagutsigit ullummikkut Nukissiorfiit ukiumut atortagaat 50 miil. missaaniipput, sulili malinnaaniassaguni 50 mill. missaanik amigaateqarput. Taamaammat nammaqatigiilluni ataatsimoorluni akitsuiallannikkut taakkua aningaasat pissarsiarineqarnissaat ajunaartoornersuarmi Sisimiuni siornaak ittunik pisoqassanngippat pisariaqarput, taannali Inatsisartut ilaannut oqaatigineqartutut orniginartinneqanngippat soorunami naalakkersuisuni tusarsussaqaarput allatigut qanoq ililluta taakkua akilersornissaat akissaqartissaneripput.

Soraarnerussutisisqalernissamut aningaasateqarfimmut tunngatillugu naalakkersuisut siulittaasuata oqalugiaammini oqaasii ilaatigut Atassummiit oqaaseqarfigineqarput tassani aalisartut, piniartut uumasuutillillu eqqarsaatigalugit. Naalakkersuisut naatsorsuutigaat aappaagu soraarnerussutiaqarnissamut selskabimik nalinginnaasumik akissarsiaqartunut atuutilersussamik pilersitsinissaq akuerineqassasoq piviusunngortinneqarlunilu. Tassanngaanniit oqaloqatigiinnerit massakkut pilersaarusiornermi Aalisarnermi Piniarnermilu Kattuffiup taavalu aamma Savaatillit Peqatigiit Suleqatigiissut siulersuisui attavigineqalersaarput tassani nammineq akileeqataasarnerat pisortat akiliussissagutta taakkua akileeqataasarnerat qanoq ilillugu aaqqinneqarsinnaanersoq paasiniarlugu.

Kiisalu Atassutip oqaluttua Otto Stennholdt-mut oqaatigissagukku oqaatigai aatsitassat lotto-mi eqqugasarujussuartut takorloortinneqartuarsimasut. Ilisimasakka najoqqutaralugit 1979-minngaanniit aatsitassat pillugit siunnersuisoqatigiinni taamatut oqaaseqartoq ilaasortaasimavoq. Kikkunukua taamatut takorloortitsinermut aqqutaasut, Otto Steenholdt nammineq peqataannginerluni takorloortitsinertut oqaatigissaguniuk. Naalakkersuisunut sualummik uannut Anigaasaqarnermut naalakkersuisumut pingaaruteqartorujussuuvoq innuttaasut aningasarsiornikkut inuiaqatigiit ineriartortinneqarneannut peqataanissaata annertusarneqarnissaa. Ullumikkut suliffissaqanngitst arlalissuummata ilisimaneqarpoq, taamaattumik aatsitassarsiorfipatarnaat kisiisa pinnagit kisiannili aamma innuttaasut annikkaluamik namminneerlutik aatsitassarsiornikkut annikkitsumik aatsitassarsioqataanikkut peqataasinnaanerat isumaqarpunga suliniutaasoq ajunngitsoq aammalu suut nalusavut nutaat takkukkaangaa kaasimaavut kaallugit isiginnaaginnassanngikkutta aatsitassarsiorneq ilaatigut nutaarluinnarnik atortoqarluni ingerlanneqarmat ilinniartitsinerit massakkut ilaatigut siunertaralugit tv-kut takoqqusaaruteqartarnera Otto Steenholdt-ip isorisinnaammagu assut uggornartutut isigaara.

Kiisalu soorunami qamuuna attorneqaatigalugu nuannaarutigaara naalakkersuisut sinnerlugit missingersuusiortarnermik inatsisiliassaq aamma Atassutip oqaluttuata eqqaammagu, taamatullu pitsanngoriaatissat aningaasallu aqunneqarnerat iluarnerusoq pissusissamisoornerusoq nersualaariarlugu oqalugiaammi naggataani Disko, peqqinnissaqarfimmi siorna akiligassaagaluaq akilerneqanngitsoorsimasoq taavalu aamma ilinniartuunersiuteqarnermut qarasaasiatigut atortulersuutiti siornatigulli atuussimasut iluarsiniarneqarneranut aningaasartuutit tikkuartorsinnarlugit, tassa taakkua pisimasuupput Atassutip aningaasaqarnermut naalakkersuisuutitaqarnerata nalaani, ajunaarnersuartut kanngunartuliaasimasutullu takkorliuunneqarnissaat utaqqiinnarnagu naalakkersuisut qanoq iliulersaarnersut aperimmat tupigeqaara aallaqqaataani taanna missingersuusiortarnermut inatsisiliassaq tassuunakkullu aqutsineq kusanartussaq takorluukkersaarutigisinnarlugu. Tassani isumaqarpunga ataqatigiinngittoqalaartoq.

Kiisalu Siumup oqaluttuanut ukua Landskarsip aningaasaataasa isumannaannerpaamik pissarsiviunerpaamillu inissinneqarsinnaanerannut tunngatillugu oqaaserisai arajutsisimanngilagut massakkullu Landskarsip ukioq maannga killinnerani tigoriaannarnik740 mill. missaanik aningaasaateqarpoq, taakkulu agguataarlugit inissinneqarsimapput 320 mill. ulluinnarni ingerlatsinermi atugassat, tassa erniakinnerpaat 2,5% missaani erniaqartut akissarsianut, tapiissutinut, allanullu. suliffeqarfinnut kommuninullu tunniuttakkatsinnut tigoriaannartut ingerlattavut. Taavalu arlaat 140 mill. koruunit missaani 3% angullugit erniaqartut tassapput siusinnerusukkut nalunaarutigereerlugu tiguneqarsinnaasut, naggataatigullu pappialanik nalillit obligationinik taaneqartartut 280 mill. koruunit missaani nalillit pigivavut taakkulu 5% - 6%-llu akornanni erniaqarput.

Siumup oqaluttuanut oqaatigissavara taakkua soorunami nalilersorneqartuartariaqarput pissarsiviunerpaaffissaat siunertaralugu ullumikkullu naalakkersuisut imaluunniit Aningaasaqarnermut Pisortaqarfik bankinik allanik nunani allamiunik assigiinngitsunik siunnersorteqarluni ingerlavoq, taakkulu siunnersuutaat malillugit sunik pissarsivigiffiunerpaaffissaanut aningaasat immikkoortut taakkua inissiortorneqartarput nikerartumik.

Kiisalu Siku blok-mik misileraaneq naammassilersoq Siumup oqaluttuata oqaatigisaa. Tassunga tunngatillugu oqaatigissavara naalakkersuisut novemberi aallartilaarpat niuernikkut inuussutissarsiornikkullu isumasioqatigiinnermik maani Nuummi ingerlataqarniarmata, tassani aallartitsiniartut suliffeqarfinnik aallatitsiniartut nunatta nammineernerunissaanut siunnerfeqarluni ingelatsiniarnermi qiimmassarneqarnissaat najoqqutassaqarnissaallu qulaajaavigineqassaaq ilaatigullu avammut nioqqutaasinnaasut suuneri oqaluuserineqassapput, tassungalu naleqqulluinnartutu ilaatinneqartussat ilagivaat sanariaaseq Siku Blok -mik taaneqartartoq.

Siumup oqaluttuata kommuninut aningaasaliissutaasartut eqqarsaatigalugit siusinaartumik pensiuuninik pisartagaqalersartut eqqarsaatigalugit aappaagu KANUKOKA-mik isumaqatigiinniarnissatsinnut innersuussutaa tusaatissatut tigussavara. Soorunami illuatungerisata qanoq isumaqarnerat apeqqutaassaaq uagut kisiimiilluta kommuninut aningaasaliunneqartartut aalajangersorsinnaanngilagut isumaqatigiinnikkut pisarput. Aammalu nunat immikkoortukkaartumik kommuninut aningaasaliunneqartartut tunniunneqartarsinnaanerata isummap taassumap nutaajunnginnera uppernarsarsinnaavara 1990-kut aallartilaarnerani Inatsisartunut taanna nunat immikkoortukkaartumik ineriartortitsinermut aningaasanik aningaasaliisarnissamik siunnersuuteqarsimagama, taamaattumik isuma taanna KANUKOKA-kormiunut nerliutissavarput. Annilaarutigineqarsinnaasoq soorunami immaqqa siutinni akisuasoq tusaalereerpara kommunit kattussulernissaanni qulaanngaanniit naalakkiiniartutut nipeqartinneqartut isumaqartinneqaqinammat, kisianni isuma ajunngitsutut unga nalilerpara.

Kiisalu Niuernermut naalakkersuisutut puiaasaaqqat utertinneqartartut, taakkua ajornartorsiutitut Siumuminngaanniit saqqummiunneqarput imaluunniit pisariullaartutut. Tassunga oqaaserineqartumut uppernasaatitut oqaatigisinnaavara nunatsinni nunatsinnut nunatsinninngaanniillu immakkut assartuinermi assigiimmik akeqartitsinermut tunngatillugu Danmarkiminngaanniit maanngaanneqartut 50 mill. sinnerlugit ukiumut aningaasarsissutigisarpavut taava 12 mill. missaanioqqooqaaq manngaanniit Danmarkimukartut nunanut allanukartut assigiimmik akeqartitsinermi akitsuutikkut isertitsissutaasarput. Nunattalu iluani tassunga assigiimmik akeqartitsinermi aningaasat nunatta iluani assartorneqartunut aningaasat isertitsissutaasartut 10,3 mill. missingi taakkunanngalu 45%-ii tassa 4,6 mill. tassaapput puiaasaaqqat assartorneqarneranninngaanniit pissarsiarineqartartut. Nunatsinni assartuinermi initussusia tassuunakkut takuneqarsinnaavoq. Assigiimmik assartuinermi akeqartitsinermi akitsuut tamakkerluni 74,9 mill. koruuninik 98-mi Landskarsimut aningaasarsissutaavoq.

Taavalu Kattusseqatigiinnut akeqanngitsumik biileqartitsineq aammalu akeqanngitsumik oqarasuaateqartitsineq naalakkersuisunut tunngatillugu uparuarpaa. Taanna ilumuuvissutut oqaatigineqarsinnaanersoq apeqquserneqarsinnaavoq. Ilaatigut biileqartitaaneq inuup nammineq aalajangigassaraa biileqarusunnerluni imaluunniit allatigut assartuunneqarusunnerluni. Manna tikillugu naalakkersuiuusarsimasut Inatsisartuusarsimasulu allajangersimavaat skatterådip allajangigaa tassa 20.000,00 koruuninik suliffimmut atatillugu ukiumut isertitsissutaassasoq. Pingasunngorpat naalakkersuisut siunnersuuteqassapput taassumap qaffanneqarnissaanik, tassa imaappoq akeqanngitsumik biileqartitaanivittut taaneqarsinnaanngilaq. Kiisalu oqarasuaateqarnermut tunngatillugu sulinermut atatillugu Antuut aamma Kattusseqatigiit sinnerlugit Kattusseqatigiinnilu ilaasortat Inatsisartuni ataatsimiinnerup nalaani sulinerminni aamma sulinerup nalaani akeqanngitsumik oqarasuaateqartinneqarput, taassumalu saniatigut Inatsisartuni ilaasortat qaammammut akileraarutaasussaanngitsumik 4.145,00 koruuninik pisarput, taakkulu oqarasuaateqarnernut allanullu allaffissornermut ingerlatsiniarnerminni atugassarivaat. Tassa imaappoq 50.000-it ukiumut aamma oqarasuaatinut ikiorsiissutitut Inatsisartuni sulinermut pisariaqartinneqartut nalilerneqarsimammata Inatsisartut tamanna aalajangersimavaat.

Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuanut tunngatillugu ataasiinnaq erseqqissaateqarfissavara pingaaruteqartutut isigigakku aammalu qularinnginnakku nunaqarfimmiorpassuarsuarni immaqalu aamma illoqarfimmiut ilaannut ilisarineqartussat taanna ingerlatseqatigiiffiit Namminersornerullutik Oqartussalluunniit tamakkiisumik pigisaat arlaqarlutik nunaqarfinni illoqarfinnilumi suleqatigiinnerisa killeqassusiat Maliinannguaq Markussen Mølgård -ip uparuarmagu. Eqqaamavara 80-kunni nutaraalluta naalakkersuinikkut ingerlatsinitsinni ilaannikkut aalisaakeriviliortaratta kallererup inneqara imeqarnissaalu annertunerusumik niaqorluutissatut isiginagit nappareeraangallu tamakku ilaannikkut eqqaasarlugit. Kisianni ullumikkut 2000-mut isilerpugut ukiullu taakkua 20-ngulersut ingerlaneranni kukkuluttuutaasarsimasut tamakku ilinniarfigisimassanngikkutsigit tupinnaqaaq.

Assersuutigineqartut nunaqarfimmi ukiuni arlalinni qerititsiveqalernissaq puisit neqaannik tuniniaanissaq eqqarsaatigalugu pilersaarutaasimsoq naammassiniarlugu innaallagissiorfiit nutaanik nunaqarfinni taarserneqartut kallerup innerata innaallagissap aqqutaanut amippallaanik patsiseqarluni atorsinaannginneranik pissutsit Nukissiorfiit taavalu tunisassiorfiit Puisi A/S kinaagaluarnersulluunniit akornanni suleqatigiinneq amigarsimavoq. Taamatut ittoq nunaqarfimmi allami assersuutitut taasaani tassalu sikuliorfik taavalu aamma nillataartitsivik nunaqarfimmiut aallisartortaasa nunaqarfimmi aqutsisut sivisuumik sorsuutigereersimasaat aasaq tamarmik tikisinneqarsimasut, ikkussorneqarmatalu kallerup inniliorfik artorsarluni suut tamarmik qaaralermata piiariarlugit nunaqarfimmut allamut aallarunneqarsimapput. Suleqatigiinnginnerit tassani Nuka A/S Nukissiorfiillu akornanni pisut Namminersornerullutik Oqartussat tamarmik ignerlatsivigimmassuk tamakku oqqersuutit Inuit Ataqatigiinniinngaanniit takkuttut isumaqarpunga ilungersorluta tamaattaalluta Inatsisartut naalakkersuisullu pinaveersimatinnissaat suleqataaffigisariaqaripput.

Alfred Jakobsen, Peqqinnissamut, Avatangiisinut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq:

Ja, qujanaq. Tassa naalakkersuisunut ilaasortat aamma naalakkersuisut siulittaasuat oqaatigeriigaannut ilassutitut ukua manna tikillugu oqallinnermut saqqummiussaqarsimasut nalunaarsorsimasakka saqqummiutilaassavakka.

Tassalu siullermik Atassut sinnerlugu oqaaseqartumut Otto Steenholdtimut erseqqissaatigilaarusuppara tassa peqqinnissaqarfimmi atuinerusariaqarnermik tunngaveqarluni immikkut aningaasaliisariaqalersinnaanerit kanngunartuliatut naalakkersuisut isiginngimmassuk. Tassami manna tikillugu taakkununngarpiaq Otto Steenholdtip uparuagaanut pissutsit nassuiaatigineqartariaqartut ukuummata: aggustimi qaammatikkaartumik peqqinnissaqarfimmi pisortaqarfimminngaanniit malinnaaffigiuarparput sinerissami aammalu Sanami atuinerit qanoq ingerlanersut, taavalu aggustimi kingulleq saqqumminneqartoq tunngavigalugu atuineq taamatut ingerlaannassappat naatsorsuutigineqarluni ukiup naanerani aningaasat tamassuma missaaniittut amigaatigineqalerumaartussat. Taakkuuppullu tassa maannakkut naalakkersuisuninngaanniit inatsisartunut immikkut aamma aningaasaliissutissatigut kingusinnerusukkut eqqartorneqalerumaartumut qinnutiginiakkatsinnut ilaasut.

Tassa imaappoq: aningaasanik suli atuipiluttoqarsimanngilaq, kisiannilu manna tikillugu atuinerup ingerlarnga taamaaginnassappat taava ukiup naanissaata tungaanut tamassumap missaanik atuinerusariaqarnissamik pisariaqartitsisoqarnissaa taamatut inissisimammat.

Aappaattullu uparuagaanut, tassalu 8,5 million ´98-imut tunngasut aamma aningaasaqarnermut naalakkersuisup eqqaareeraluaraa, soorunami ajuusaarnarput taakkua taamatut takkuteriataarsimammata, siornalu akerlerneqareersimasussaagaluit, kisianni tassa inuit arlallit kukkunerannik taanna peqquteqarpoq. Tassa napparsimasut pisariaqartumik katsorsartariallit uagut naalakkersuisuninngaanniit sullikkusoqaagut, aamma taakkua katsorsartariallit isumaqarpunga kanngunartuusariaqanngitsut katsorsarnissaannik immikkut amma akiliinissamik pisariaqartitsissagutta. Taamaattumik naalakkersuisunit pingaarluinnartutut isigaarput napparsimasortatta sulissunneqartuarnissaat.

Aamma naalakkersuisuni ilumut taama pikkorikkusukkaluaqaagut allaat eqqoriarusussinnaagaluarparpulluunniit inatsisartuni naalakkersuisunilu ilaasortat qaqagukkut perulullutik napparsimalissanersut allaat immikkut timmisartuussinermik pisariaqartitsillutik assartuunneqartariaqarlutik kinguneqartussanik, kisianni tassa peqqinnissarput ajuusarnararluartumik taamatut pilersaarusiorsinnaanngilarput.

Taamaattumik pisariaqartumik immikkut ittumik taamatut takkuttoqartarnera isumaqarpunga tupinnartuunngitsoq, tassa inuunitta ilagivaa peqqinnissara uanga nammineerlunga qaqugukkut ajalusoorluinnassanersoq aqussinnaanngilara. Taavalu nakorsassaaleqinerput taanna ingerlajuarpoq. Tassa ilaatigut taassuma iluarsiiviginissaata tungaanut aamma naalakkersuisuninngaanniit tassa siunnerfigivarput ilaatigut naalakkersuisut siulittaasuata aamma oqaatigivaa nunap immikkoortuini qitiusumik napparsimaviit pilersinneqartussat taakkuussussaapput aamma aqqutissiuussisussat peqqissaavinni aamma nakorsaqarfinni, napparsimaveqarfinni nakorsassaaleqinitsinnut ikiorsiissutigisinnaasagut. Tassami taamaaliorutta taava aamma nakorsat amerlanerit assigiinngitsunik piginnaassusillit isumalluutigilersinnaassavagut. Aammalu taamaaliorutta aamma periarfissaqarnerulissuugut nakorsanik assigiinngitsunik piginnaassuteqartunik nunap immikkoortuini qitiusuni napparsimaveqarfinnut neqeroorsinnaalissalluta.

Tamatumalu aamma kingunerisussaavaa imaluunniit kingunerisinnaavaa piffinni pineqartuni pilattaasartunerit annikinnerusut suliarineqarsinnaanngornerat. Tassa manna tikillugu ilaatigut aamma uparuartorneqarpoq peqqinnissaqarfimmi suliaritinniarlutik utaqqisunngooq amerliartuinnartut, kisianni upernaaq kisitsisit nalunaarsorneqartut tunngavigalugit 3400-it sinnillit utaqqisutut nalunaarsorsimapput. Taakkunanilu 40%-it missaanniittut ulloq ataasiinnaq atorlugu suliaritinneqartussatuut inissisimapput, taakkualu aamma suliaritinneqarnissaat tassa siusinnerusukkut inaarsarumallugu aamma maannakkut naalakkersuisuninngaanniit immikkut tassami aningaasaliiffigineqarneratigut maannakkut ingerlanneqarpoq sanaartorneqarlunilu Sanami pilattaasarfiup allineqarnissaa, taassumalu naamassinissaa tassa naatsorsuutigivarput upernaamut majimi junip missaaniluunniit naammassisinnaajumaartoq, taamaalilluta aamma pilattarneqartariallit ilarparujussui tassani ulloq ataasiinnaq atorlugu taamatut suliarineqartariallit tassani suliarineqarsinnaanissaat aamma tikissinnaajumaarlutigu.

Taavalu aamma Qeqertarsuup tunuani nunap immikkoortuani qitiusumik napparsimavissap illoqarfimmut sorlermut inissinneqarnissaanut tunngatillugu aalajangersinnissaq, tassa aamma erseqqissaatigilaaginnassavara tassa aalajangersinnissamut tunngavissaq naalakkersuisunut maannakku piareersarlugu ingerlakkatsigu, taavalu aamma neriorsuutiginngikkaluarlugu, kisianni neriuutigaara oktoberip qeqqata missaani tamatumap aalajangernissap tunngavissarpiap piareernissaa pisinnaajumaartoq. Aammalu manna tikillugu naalakkersuisuninngaannniit tassa Vordingborgimiittup amthospitalimut isumaqatigiissut taanna nutartersimagatsigu taavalu taassuma aamma kingunerisussaavaa ilaatigut manna tikillugu aningaasaliissutigineqartartut taassumunnga ilaat 3- 4- 5million akornanni nunatsinnut angerlaanneqarnissaannik kinguneqartussaammat taamaalilluta aamma sinerissami imikkut tarnip pissusaannik ilisimasallit nakorsat iliuuseqarsinnaaneri kiffartuussisinnaanerallu aamma tassuunatigut aamma ikiorserneqartussaalluni.

Kiisalu eqqaavinnut tunngatillugu aamma soorlu isumaginninnermut aamma sulisoqarnermut naalakkersuisup eqqaareeraluaraa kommunet isumaqatigiissuteqarfigineqarsimapput ukiut marluk kingulliit iluanni. Tassalu nunaqarfinni mandtimit atorlugit aqqusinniorsinnaanerit aammalu eqqaaviit tungaannut aqqusinniorsinnaanerit taakkua sanaartorneqassasut, tassalu suliaq taassumunngarpiaq tunngasoq isumaqarpunga oqaatigisariaqartoq ingerlasoq. Taavalu eqqakkanik isumaginninnerit tamakkiisumik kommunenit akisussaaffigineqarnerat erseqqissaatigerusuppara, tassami ullumikkut taamatorpiaq inatsisitigut inissisimasoqarpoq tassalu kommunet eqqanik isumaginninnerit tamakkiisumik akisussaaffigalugit. Naalakkersuisuni uagut piareersimavugut aamma nuna tamakkerlugu eqqakkat assigiinngitsut immikkut siumagisariaqartutuut isigisariaqartut aamma taakkununnga iliuuseqarnissamik ikiuunissamut. Aamma nalunngilara qanittukkut KANUKOKA tikeraarneqarsimavoq Danamarkiminngaanniit eqqanik immikkut atoqqinneqarsinnaasunik katersuisartut sinniisuanninngaanniit.

Kiisalu qujassutigerusuppara aamma immikkut Siumukkormiut oqaaseqartuanninngaanniit oqaatigineqartut aammalu Inuit Ataqatigiinninngaannniit oqaaserineqartut, tassa naalakkersuisut peqqinnissaqarfiup iluani iliuuseriniagaanut tunngasut sulissutigineqartut taakkunatigut aamma kaammattuutigineqarmata immikkullu aamma maluginiarpara Siumup oqaaseqartuata Jørgen Wever Johansenip immikkut aamma taammagu illoqarfiit ilaat imminnut akilersinnaanngortinnissaannut aamma tunngasut taakkua maani aamma eqqumaffigisariaqaripput. Qujanaq

Johan Lund Olsen, Ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taavalu maannakkut tassa tullinnguuppoq kultureqarnermut ilinniartitaanermut ilisimatusa-rnermullu naalakkersuisoq. Naalakkersuisoq taanna oqaaseqareerpat taava aamma ineqarnermut attaveqarnermut pilersuinermullu naalakkersuisoq, taassuma saniatigut suli allanik aamma oqaluttussanik aamma nalunaartoqartareerpoq. Tassa partiit oqaluttui, taavalu aamma partiit oqaluutuisa avataatigut aamma oqaaseqartoqarumalluni.

Kisianni mannakkut kultureqarnermut ilinniartitaanermut ilisimatusanermullu naalakkersuisoq, takanna.

Lise Skifte Lennert, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusanermullu Naalakkersuisoq:

Naalakkersuisut siulittaasuata partiit oqaaseqaataannut oqaatigeriigai ilassutitut ukua oqaaseqarfiginiarpakka, taavalu misikkaluassavara taamatut eqikkaalaarlunga takisuuliorniarnanga, partiit tamarmik Kattusseqatigiit Per Rosing Petersenillu oqaaseqarfigisimassat tassa oqaatsinut tunngatillugu ilassuteqalaassallunga.

Tassa inuiaqatigiit oqaatsinik pingasunik piginninnasaqalernissaat ujartorneqartualersoq malunnarpoq, aammalu pisariaqalersutut malunnarluni, tamanna kingullermik uppernarsivarput Kangerlussuarmi isumasioqatigiissitsigatta. Tassani angajoqqaat, ilinniartitsisut, atuarfiit ittui ningiuilu, taavalu kulturikkut ilinniartitaanermullu, aamma udvalgininngaanniit poliitikerit peqataasut tamarmik ersersippaat qanoq pingaartitsigalugu taamatut pingasuinnik oqaaseqarnerup angulertornissaa. Taavalu aamma uanga isumaqarpunga merserinagu nakimaatsumillu pissuseqarluta taanna anguniartariaqaripput. GU-ni, tassa Ilinniarnertuunngorniarfinni qutsinnerusunilu ilinniarfiusuni tamani taamatut oqaatsit pingasut atorneqarnerat saperunnaareersimavarput, aammalu ataasimeersuartitsisarnitta ilaat, tassalu soorlu kingullermik Kangerlussuarmi taanna takutipparput taamatut oqaatsit pingasut atorlugit ingerlassinnaasimavarput ikkarnanngi-ngajavissumik, iluatsilluartumillu. Tassa aamma nunanut allanut attaveqarnerput annertusiartuinnartillugu aamma taanna pinngitsoorsinnaanngilarput.

Paasissutissat pisariaqartut amerlaqisut tuluit oqaasii atorlugit nalunaarsorneqartarput. Paasissutissanik atuisinnaaneq pitsanngorsassagutsigu pingasunik oqaaseqartariaqarnerput pisariaqarpoq. Taavalu aamma taalaarusuppara oqaatsinik pikkorissarfiup pilersinneqarneratigut allamiut oqaasiinik, aammalu soorunami pingaartinnerullugu kalallit uagut oqaatsitsinnik ilinniarsinnaaneq annertusarneqarmat.

Kalaallit oqaatsitsinnik ilinniartitsineq soorunami inunnguuseralugu oqaatsitut, kiisalu aamma allamiut oqaasiitut oqaatsitta pikkorissaatigineqarnerat iluatsilluarsimavoq. Ataatsimut oqaatigalu oqaatsinik pikkorissarfik ingelalluarpoq, nuannaarutigisatsinnillu oqaatsivut soqutigineqarluaqaat tassani . Kiisalu aamma tuluit oqaasiinik qallunaallu oqaasiinik pikkorissartitsinerput nunatsinni nunanilu allani ingerlanneqartartoq iluatsilluartumi ingerlanneqarpoq.

Tulliullugu oqaaseqarfigilaarusuppara issittumi teknologi pillugu ilisimasanik katersuiffik, tassani Siumup, IA-p, Kattusseqatigiit, Per Rosing Petersenillu tamarmik aamma sammisimammassuk. Issittumi teknologi pillugu katersuiffimmik pilersitsiartuaarneq massakkut tassa ingerlallualersimavarput. Anguniarneqarpoq teknikkikkut ineriartorneq nunatsinni pinngortitap nammassinnaasai kiisalu inuiaqatigiit piumasaat aallaavigalugit ingerlalissasoq. Tamannalu tunngavilerneqassaaq issittuni teknikkikkut ilisimasat misilittakkallu katersornerisigut, kiisalu ilisimatusarnikkut nutaanik ilisimasaqalernikkut, aammalu misileraanikkut. Maanna ingeniørinik teknikerinillu pikkorissaaneq aallartereerparput. Katersuiffimmik pilersitsiartuaarnerup ilagilluinnarpaa maanna sanaartornerup iluani illussaqarnikkut, avatagiiseqarnikkut, imeqarniarnikkut aamma kiassaateqarnikkut nutarterinissarsuaq, aamma illoqarfinni pilersaarusiiornermi atortuni nutaanik iluaquteqarsinnaaneq pikkorissaaffigineqartassaaq. Katersuiffiup teknikerit ingeniørit meeqqat atuarfianni aamma ilinniartitsisut ingeniørinngorniat 1998-imi aamma 1999-imi pikkorissarsimavai. Pikkorissaanerit taakkua katillugit arfinillit ingerlareersimapput. Danmark tekniskuniversititip ingeniørinngorniarluni piareersarluni pikkorissartarneq sanaartornermi ilinniarfimmi 1999-imi aggustimi aallartippaa. Taamaaliornikkut anguniarneqarpoq kalaallit inusuttut soorunami amerlanerusut ingeniørinngorniarnissaat. Taava immikkut Siumumut ujartugaannut nipilersorneq pillugu oqaaseqalaassaanga.

Nipilersornermik ilinniartitsinerit naalakkersuisut pingaartitaraat, taamaattumik kommunet ilinniartitsinermik aallarniisarnerat takullugu nuannerpoq. Ilulissani nipilersornermik ilinniarfimmik pilersitsisoqarsimavoq. Maniitsumi, Nuummi aamma Narsami ilinniarfinnik pilersitsisoqalerpoq. Taannalu aamma nuannerpoq taamatut kommunet ataasiakkaat ingerlatsinerat paasillugu, aammalu pimoorunneqartoq paasigatsigu. Illoqarfinni allani sunngifimmi atuartitsineq aamma meeqqat atuarfianni atuartitsineq aallaavigalugit nipilersornermik ilinniartitsisoqartarpoq. Taava aamma Siumup ujartugaa alla tassaavoq isiginnaartitsisarneq pillugu inatsisissaq. Tassani isiginnaartitsisarnerup siunissaa pillugu nassuiaatip pisortaqarfimmi kulturikkut sulisut naammalerniariarpata malitseqartinnissaa siunertarilluinnarpara. Isiginnaartitsisoqarneq pillugu nassuiaat, tassa aatsaannguaq taasara suliaavoq siulleq, suleqatigiissitaliap kaammattuutaanik pingasuusunik suleriaqqinnermi atorneqartussaq. Ukunatigut, siullermik: isiginnaartitsisoqartarneq pillugu inatsisiliornikkut, aappaattut: nunatta isiginnaartitsisoqatigiivinik pilersitsinikkut, tassa Nationalteater tassani eqqarsaatigineqarpoq.

Taavalu pingajussaanik isiginnaartitsisartunik Kalaallit Nunaani ilinniartitsilernissap iluani. Taakku tulleriinneri killormut malillugit ingerlanneqartariaqassapput, taamaalillutik isiginnaartitsisartunik Kalaallit Nunaanni ilinniartitsinissamut aamma nunatta isiginnaartitsisoqatigiivinik pilersitsinissamut periarfissat killigititallu naliliiffigineqaqqaartariaqarlutik, tamakku pillugit inatsisiliunnginnermi. Ilaatigut isiginnaartitsisoqarnerup siunissaa pillugu suleqatigiissataliap nassuiaasiaani tunniummaguli ukiut pingasut ingerlareersimapput. Pissutillu ilaatigut Kulturip illorsua eqqarsaatigalugu piffissami qaangiuttumi allanngorsimapput.

Taamaattumillu kaammattuutit pingasuusut taakku ullumikkut piviusut aallaavigalugit naliliisoqaqqittariaqarluni. Pissutsit tamakku misissorluarneqareerpata nalilerneqarlutillu isiginnaartitsisarneq eqqarsaatigalugu immikkut inatsisiliortoqassanersoq isummerfigineqarumaarpoq.

Taavalu tulliullugu oqaaseqarfigilaarsuppara KNR-TV. Tassani ujartorneqartut erseqqipput. TV-ikkut aamma atuartitsisinnaanermik isumassarsiaq misissorneqarsinnavoq. Taamaaliortoqassappalli immikut aningaasaliinissaq pisariaqassaaq. TV-ikkut aallakaatitassiat atuarfimmi atorneqartartut Pilersuiffimmiit atuarfeqarfinnut nassiussuunneqartarput. Immikkut aallakaatitsisarnissaq ilumut iluaqutaassanersoq apeqquserneqarsinnaavoq. Kisianni tassa tusagassiuutit pillugit nalunaarusiaq pillugu oqallinnissaq tassani innersuukkumavara, tikikkumaaratsigu. Aamma uani ilinniagaqarnerit ilinniartitsinerillu iluani eqqaaneqanngitsoq ilanngutilaarusuppara, tassalu peqqinnissami ikiortitut ilinniartitaaneq. Taanna ilinniartitaaneq nutaaq peqqissaasutut ilinniartitaanermi inatsisartut peqqussutissaattut siunnersuummi ilaavoq. Taannalu marlunngorneq oktoberip taallimaanni saqqummiunneqassaaq. Ukiortaamut 2000-miit aallartinneqarnissa siunertaalluni.

Naggataatigullugu oqaaseqarfigilaarusuppara aamma meeqqat atuarfiata imarisaanik iluarsaaqqiinermut tunngasoq. Aamma partiit Kattusseqatigiillu tamarmik oqaaseqarfigimmassukkut. Tassa meeqqat atuarfiata imarisaanik iluarsaaqqiineq pilersaarut malillugu ingerlavoq. Kangerlussuarmi ataatsimeersuarneq nutaamik anguniagassanik peqataasunik saqquummiiffiuvoq. Peqataasut tamarmik soqutiginnilluarlutik immersuipput, taakkualu tunngavigalugit suleqatigiissitat sisamat pilersisimavakka. Suleqatigiit isumagissavaat ataatsimeersuartut piumasaasa kissaataasalu anguniarneqarnissaat qanoq qulakkeerneqarsinnaanersoq. Suliaq tamanna inatsisartunut nalunaarusiarineqareermat ilaasortanut tamanut nalunaarusianngorlugu agguaanneqarsimasoq innersuussutigerusuppara.

Taavalu manna periarfissaq iluatsillugu inatsisartut kultureqarnermut ilinniartitaanermullu ataatsimiititaliaat qujaffigerusuppara, suliamut kajumissuseqarluarlutik peqataasimammata, aammalu peqataalluaqalutik. Tassa Kangerlussuarmi peqataalluarnersi suliap inuiaqatigiinnut tamatsinnut qanoq pingaaruteqarluinnarnera naqissuserparsi. Tapersersuinersi tassa assorujussuaq nukittuallaataavoq. Taannalu qujassutigivara.

Qujanaq.

Steffen-Ulrich Lynge, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq:

Tassa naalakkersuisut siulittaasuata, taavalu aamma Aningaasaqarnermut naalakkersuisup saqqummiussai annertoorujussuarmik uanga akisussaaffinnut pigisannut aamma taakku tunngammata uteqqissanngilakka. Taamatut oqaaseqarnissara annikitsuussaaq. Tassa imatut paasivara, siullermik nuannaarutigalugu maluginiarpara naalakkersuisut siunnersuutaat taanna tassa nammineq inuit namminneq inigisaminnik pisisinnaanerat, taavalu aamma taakku andelsboliginngortissinnaanerat taanna tamanik tapersersorneqarmat taanna nuannaarutigaara. Taava aamma imatut paasivara Siumumit piumasarineqartoq mittarfiliornissanut tunngatillugu aamma naliliiffigineqaqqissasut Qaqortumi, Nanortalimmi aamma Illoqqortoormiini mittarfiliorsinnaanissaq.

Taava Siumup oqaaseqartartuata Jørgen Wevær Johansennip taavalu aamma Per Rosing Petersenip taavaat Statens luftfartvæsen taanna aallaavigalugu, imaluunniit oqarta trafikministeriep taavalu taamaalilluni nalagaaffiup akisussaaffia taanna aamma misissorneqartariaqartoq Kalaallit Nunaannut arlaatigut inississinnaannginnersoq. Taamaalilluni aamma tassani maleruagassat, soorlu timmisartornermut tunngasut, taavalu aamma immaqa timmisartut atortui assigiinngitsutigut mittarfiliornissamut tunngasut taakku maleruagassartaat maanga naleqqussarnissaat aamma tassani misissorneqarsinnaassammata.

Taamaalillunga naatsumik saqqummiussivunga.

Ole Lynge, Inuit Ataqatigiit:

Ammerinermut oqallinnermut atatillugu soorunami immaqa apeqqutit ilarpaalui aamma susassaqarfitsinni allani kingusinnerusukkut pulaffigisussaavagut tamarsuisa oqaaseqarfigisinnaan-ngilagut. Soorunami apeqqutit ilai maanngangaaq naalakkersuisut akissuteqarfigisaasa inerippallaannginnerini, taamatut oqarsinnaangaanni, oqaaseqarfigisariaqarsoraakka. Ataaseq pingaartumik eqqarsaatigalugu. Suliffissuit unittoortarnerat, sulisussaaleqisarnerat eqqartorneqangaatsiarpoq, aamma tupinnanngilaq.

Tassa sinerissami Avannaaniinnaanngitsoq, Kujataani Qeqqanilu tamanna ajornartorsiut saqqummertuartarpoq. Aamma upernaaq qinigaanitta kingorna qinersisartunik aammalu assigiinngitsunik isumasioqatigiissitsisarnerni peqataasarnitsinni arlaleriarlungu tikinneqartartut ilagaat. Inatsisartullu aalisarnermut piniarnermut nunalerinermullu ataatsimiititaliaata aamma najuuffigisaat Qeqertarsuarmi raajarniarneq pillugu isumasioqatigiinneq eqqaassagaanni aamma kingusinnersukkut Ilulissani aamma aalisartut piniartullu peqatigiiffiinik ataatsimeeqateqarneq eqqarsaatigigaanni tamanit nalilersoqqittariaqartut oqaatigineqarput.

Aamma immaqa qularnanngilaq maani Inuussutissarsiornermi naalakkersuisup qanittukkut 16. Oktoberiminngaannnik raajarniarneq pillugu isumasioqatigiissitinissaani taamatut isikkulimmik saqqummiisoqarumaartoq, kisianni oqaatigerusuppara inatsisartut siulitta aalajangersaat najoqqutaralugit suliffissuaqarneq maannamut aaqqissuuneqartoq ingerlavoq, aamma soorunami taanna ataqqisariaqarparput uagut. Kisianni tassa malunnarpoq pissutsit allanngorarnerat sukkasoorujussuummat sulisoqarniarneq kisiat eqqarsaatiginagu, kisianni nunap immikkoortuini pisuussutinik uumassusilinnik peqassusaa eqqarsaatigalugu nalileqqinneqartariaqartoq, nunamuna immikkoortuini sorlerni suliffissuit suut amigaatigineqartut. Aamma taamatut uumassusilinnik inuutissarsiutini pisariaqartitat najoqqutaralugit piorsaanerit sumiuku piorsaavigineqartariaqartut. Piffiit ilaanni pisuussutit arlalippassuit ataatsikkoortumik aallunniarneqartoq naak immaqa sulisussat amigaatigineqaraluartut.

Aamma uani oqaatigineqarmat tassa massakkut periarfissaq aamma sulisoqarnermut tunngasunik eqaatsumik tikisitsisarsinnaanermut apeqqut, tassa illoqarfimmiit illoqarfimmut, taakkua kisiisa isumalluutigissallugit naammannavianngillat. Piffissap ilaannaararsua taamaallaat ajornatorsiut tassuuna millisiartussaavaa, kisianni allamut nuussingallarniaraanni sulisussanik aamma inissat, meeqqeriveqarnerit allarpassuillu tamarmik eqqarsaatigineqartussaapput, taamaattumik kaammattuutigerusuppara uanga naalakkersuisunut aappaagu 2000-imi upernaakkulluunniit sineriatsinni inuussutissarsiornikkut ineriartorneq tamaat naliliiffigisariaqartoq, nutsertitsinerit imaluunniit allatut aaqqissuussinerit allannguinerit annertuumik kingunerisassai pinaveersimatinniarlugit. Aamma naggataatigut nuannaarutigaara Inuussutissarsiornermut naalakkersuisup akissuteqarnermini ilaatigut eqqaammagu Ilulissani qaleralinniat immikkut qassusersorlutik qaleralinniarsinnaanerannut piffissamik sivittuisinnaasoqarneranik eqqarsaatai malunnarluinnarpoq taakkua ukioq 2000 januarip aallaqqaataani atorunnaarsitsinissamik eqqarsaatit qeerarniartunit assut apeqquserneqartut, imaanngitsoq qassusersornermi taamatut atortorissaarutinik atuinermi inerisaanissaq naleequssaanissarlu piumaneqanngitsut, kisianni tassa pisariaqavippoq taassuma aaqqinneqarnissaa.

Jørgen Wevær Johansen, Siumup oqaaseqartua:

Tassa Siumut sinnerlugu partiit allat Kattusseqatigiillu, kisiillunilu qinigaasimasup oqaaseqataat naatsunnguamik oqaaseqarfigissuakka. Siullermik isumaqarpunga tamatta Kangerlussuami ataatsimeersuarnermi oqariartuutigineqartoq eqqaamassallugu pitsaasuussasoq, tassa pisariaqartinneqarluinnartut ilaattut taakkartorneqarmat naalakkersuinikkut sulisut siumut isigisut. Tassa siunissaq pillugu suliniuteqarsinnaasut. Tassaapput inuiaqatigiinni pisariaqartinneqartut. Taamaattumik pisimasorpassuit assigiinngitsut equngasut ajunngitsullu tamaasa eqqartorsinnaagaluarlutigit isumaga naapertorlugu sammisatta pingaarnissaat tassaasariaqarpoq qanoriliorluta siunissami pitsaanerusumik aaqqissuussisinnaavugut.

Tassungalu tunngatillugu ukiorpanngulersuni oqaluuseriuarsimavarput Kalaallit Nunaanni inuusuttut ilinniartullu teknikkumut samminersumik ilinniarnertuunngortalersinnaanerat eqqunneqartariaqaraluartoq. Massakkullu isumassarsiaq taanna HTX aqqutigalu Sisimiuni pilersinneqarnissaa sulissutigineqarpoq, kisianni tassani Atassutikkormiut Hr. Otto Steenholdti aqqutigalugu mianersoqqusipput, akerliliinerat taanna uanga paasiuminaatsippara. Inuit taakku kalaallit taamatut ilinniarsimasut pisariaqartippavut, taamaattumik tassuunatigut pitsanngorsaanissat aamma pisariaqartinneqarpoq. Suliffissat 7000-it pillugit Ottop ataasiaannarnani uteqattaarisarnera akisussaaffik allanit tiguneqarumanngippat uanga tigusinnaavara. Kisitsit taanna piviusunik tunngaveqarmat, imaammat ukiut qulit qaangiuppata suliffissaaleqineq nungutivissagutsigu, taava suliffiit pilersitassagut 7000-it missaanniipput. Taamaattumik naalakkersuinikkut suliaqartutut tamatta anguniagaqarutta, uagut Siumumi anguniagaqarpugut, taamaattumik suliffissaaleqinerup nungutinneqarnissaa taanna anguniarparput, sapinngisarpullu naapertorlugu suliffissat taakkua pilersinneqartariaqartut pilersinniarlutigit.

Otto Steenholdtip oqariartuutai allat naalakkersuisuniit akineqareermata sammissanngilakka, kisianni oqaatigerusuppara nuannaarutigalugu maluginiaratsigu angallanneq pillugu Atassutikkormiullu isumaqatigiilluinnaratta. Tassa ilaasunik angallassinermi silaannakkut angallissinerup sallerpaanngortinneqarnissaa pillugu oqariartuutigineqartoq aamma Atassummiit aamma Siumumiit taanna isumaqatigilluinnarparput. Ilumoorpoq marloqiusamik nuna tamakkerlugu ingerlatsineq akissaqartinngilarput, taamaattumik inuiaqatigiinnut pitsaanerpaaq toqqartariaqarparput, taannalu sallerpaatillugu ineriartortitsineq ingerlallugu. IA-kkomiut oqaaseqataannut tunngatillugu ininik attartortitsinermi akit qaffasippallaarnerujussuat pillugu oqariartuutigineqartoq aamma ilumoorpoq, ilumoorsinnaanngilaq inissaaleqineq taama annertutigisumik atornerlunneqarsinnaammat.

Taamaattumik tassuunatigut soqutiginnippugut aamma akit qummut killiliivigineqarnissaannut ujartuinermut peqataassalluta. Aamma ilumoorpoq oqariartuutigineqartoq ilaatigut naalakkersuisut siulittaasuata oqarneratut allanik pisuutitsinerit imminullu nalliginerit peerniarneqartariaqarmata, inuttullu nammineq inuunermi qanoq ingerlaneranut akisussaassuseq qaratsatsinnut ilumut pulasariaqalerpoq. Taanna ilumoorpoq. Maliinannguaq Markussen Mølgård-ip IA sinnerlugu oqaaseqataani uanga amigaatiginerpaasara tassaavoq siunissami angallanneq qanoq aaqqissuussivigineqarnissaa annertunerusumi isummerfigineqanngimmat. Taamaattumik IA-kkormiut tassuunatigut qanoq isumaqarnersut aamma tusassallugu pissanganarpoq.

Kattusseqatigiinniit Diskobugtimi nunap immikkoortuani napparsimmavimmik inissiinissaq pillugu Ilulissat avaqqunneqarsinnaanngitsutut oqaatigineqarpoq, kisianni aamma tassani isumaga naapertorlugu nunarput tamaat ataatsimut eqqarsaatigalugu ineriartortitsineq eqqarsaatigissagutsigu, taava aamma eqqaamaneqartariaqarpoq Ilulissat illoqarfinnit allani Qeqertarsuup tunuani periarfissagissaarnerpaammat, takornariaqartitsinikkut, inuussutissarsiornikkut allatigullu. Taamaattumik aamma tassani isumaqatigiilluta ingerlatseqatigiinnissarput taanna pisariaqarsoraara. Naalakkersuisut nunaqarfiit pillugit oqariartuutaannut tunngatillugu oqaatigerusuppara uanga aamma nunaqarfimmi peroriartorsimagama, taamaattumik isumaqarpunga isertuarnata illoqarfiit nunaqarfiillu imminut akilersinnaanngitsutut oqaatigineqartaraluarpataluunniit oqaatigisariaqarigut. Pissutsit piviusut oqaatigineqartariaqaramik, pissutsit iluarsiivigineqarnissaat orninniassagutsigu.

Otto Steenholdt, Atassutip oqaaseqartua:

Siullermik ajuusaarutiginarluinnarpoq Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaasissani allakkamigit pinngitsoorani naalakkersuisut assigiinngitsunut atassuteqarfigisimassavai, oqaasissami tamassa aaqqissuunneranni. Taamaattumik aamma akissuteqaataa tassaasoraara nammineerluni akissutai, naalakkersuinermut ikkussani sinnerlugit, taamaattumik taassuma saniatigut nassuiaanerparujussuit maani piffissaajaataapput, tassa akuersaarneqarsinnaanngitsut. Piffissaajaatissat naalakkersuinermut ilaasortap allaganngorlugit inatsisartunut saqqummiussinnavai pissutsit pissusiviusut aajukua aallaavigalugit nassuiaatigai.

Tamakku inissaqarput maani oqallinnermi tulleriiaarlutik imminnut qaleriiaqattaaginnarneq oqalunnersuat inissaminiinngilaq. Tullianik isumaqarpunga Naalakkersuisut Siulittaasuata isumagisariaqaraa. Partiit oqaasii oqarseqarfiginiaraluartillugit 5 minutsinnaat takuat uannut tunniunneqarput. Oqaaseqarfissakka tassaanerulermata naalakkersuisut siulittaasuata sinnerlugit oqaaseqarnermini oqaaseqaassutai aamma taakkua akineqassappata naalakkersuisut siulittaasuata aamma isumagisassaralua. Piffissaarutilerpunga kiisa. Nuannarilluinnarpaat marloriarlutik Atassutip naalakkersuisooqataasimanerani inuit naalakkersuisooqataasimasut. Pisuutitassamik ujarlerneq erseqqarissoq.

Siullermik atuartitaanermut, tullianik aningaasaqarnermut Tuusikkut tamaani qungujulaannguarlutik oqassapput uagut pisuussutiginngilagut taakkuuku pisuussutaat, Jontaarlu aamma uannut oqarluni eqqaamalluaqqullugit tamakkua. Sunaluunniit naalakkersuisup siulittaasuata akissussaaffigaa, nammineq ministerimi qanoq iliuusiat. Pisuutitsisoqassanngilaq! Taamani Atassut naalakkersuisuutitaqarmat aamma inuk taanna nammineerluni qullersaavoq, ministerimi qanoq iliornerat akisussaaffigalugu. Aamma ullumi taamaappoq. Taammaattumik kukkussutinik taaneqarsinnaasutut tikkuakkat isumaqarpunga pissutissaqanngilluinnaqqissaartut.

Allaat sanaartortitsiniarnermik aningaasanik akuersissutitaqanngitsumik oqalunnerput saassutaraa. Atassutikkununa taanna naalakkersuisuutitaata suliaa. Ila soorluli tassa qullersaqarsiman-ngitsut, statsministeriunngikkuni naalakkersuisut qullersaannik. Taamanikkut maanga saqqummiunneqarmat akuersissutigineqartutut ullumikkut aamma oqaatigineqarmat maani najuuttut akuerisimavaat, nassuiaaneq naalakkersuisuninngaanniit aamma naalakkersuisut siulittaasuata akisussaaffigisaa aallaavigalugu. Pitsaasorisimagunikku inatsisartut akuerilissuk, kisianni ullumikkut takkummat uagullu oqaatsivut najoqqutaralugit oqartariaqarpugut, qallunaatuuinassagaanni, misinformation.

Taamatut naalakkersuinermi eqqunngitsumiktunngaveqarluni inatsisartunik akuerisitsisimaneq tassaavoq naalakkersuisuni qullersaasoq kukkussutaasa annersarisinnaasaat. Eqqunngitsumik akuerisitsisimaneq, Atassutikkulluunniit taamanikkut naalakkersuisuutitaata taanna maanga nerliussimappagu ittuata oqarfigisimasariaqarluarpaa, hov aqqutissaq uniorlugu iliortoqassanngilaq, uanga akissussaaffiga taamatut tunngavilerlugu inatsisarntunut tunniunneqassanngilaq. Taanna eqqaamalluinnaqqissaartariaqarpoq naalakkersueriaatsikut aqqutissat pitsaasut atortariaqakkagut taamatut ingerlatittuassagutsigit.

Suli qiviannginnamma ingerlaqqilaarallarlanga.

Aamma soorlu Mikael Petersen-ip mittarfittaartut pilluaqquai, isumaqarluinnaraluarama angallannermut naalakkersuisup tamakku isumagissagai, soormi tulliani takkutileriallarami aappa ingakkaluarujoq aamma taamatut qujassuteqarniarluni.

Makkua tikitassaraluagut, ajoraluaqaaq piffissaaruffigaavut. Oqarfigiinnartariaqarpavut assut uanga IA-kut saqqummiussaat nuannaraara, saniatigut titartartaarpakka isumaqatiginarluinnartunik saqqummiussallit, taanna siullermeerluta taamatut nalilinngilarput, nuannaarutigisaannarpakka IA-kunninngaanniit qeqqata tungaanut nooriamisaarnerit, allaat massakkut illut namminersortunut pisiarineqarnissaat nuannaarlutik saqqummiussinnaanngormassuk, taamaatoqanngisaannarniartoq alloriarneq taamak pitsaatigisoq qujassutigisariaqarparput. Sumilluunnit siunnersuuteqarutta nipangersitsiniutaasutullusooq naalakkersuisut oqartarput, akissaqartippisiuk? ullumikkut akissutissarput aajuna, kukkuallannerinnannguanik taasasi 70 milliuuninik naleqartartillugit, taakuninngaluunnit siunnersuutigut aningaasalersorneqarsinnaapput.

Lars Karl Jensen, ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Assortuutoqaqqunagu eqqaasitsissutigissavara kalaallit nunaani inatsisartut suleriaasissaat pillugu 3. Juni 1993-mi, taavalu aamma 13. Maj 1996-mi kiisalu kingusinnerusukkut 1. November 1996-mi ilassutaasut najoqqutaralugit piffissat oqaluttuuffisat aalajangersareernikuummata, taakulu inatsisartut akuerisarimmatigit malittariaqaratsigit.

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Nuannaarunnaassanginnatta, nuannaaruteqarpunga aamma uanga naalakkersuisut akissuteqaataassa ilaannut, minnerunngitsumik aalisarnermut naalakkersuisup akissuteqataanut, tassa paasinarmat aalisarnermik inuutissarsiuteqartut tikillugit isumasiorlugit aamalu taakkua isumaat tusaaniarlugu, isummaminnik allanngortitsisinnaanertik aamma nalilersorniarsimammassuk, isumaqarpunga aalisarnermut inuutissarsiornermullu naalakkersuisoq kusanartumik takutitsisoq, eqqsarsariaqikkumalluni nalunaarmat.

Taava ukiut 20-it qaangiunnerat aamma isumaqarpunga eqqaalaartariaqartoq, naak ilaasa kingumut qiviarneq nuannarivallaarunanngikkaluaraat, unaana eqqumiigilaaginnarlugu, tassunga tunngatillugu ukiormanna namminersornerulernermiit ukiut 20-inngornerat annerusumik malunnartinniarneqanngimmat, kisiannili aappagu qallunaatsiaat nunatsinniissimanerantk ukiut 1000-inngortorsiornerat ilumut soorlu aatsaat tassa nalliuttorsiorfissatut isigineqalersimasoq, taakutia pakatsissutigilaarpara, uanga eqqarsaatigalugu, eqqarsaraluarama immaqa ukiut 20-inngortorsiorneq taanna pingaarnerutillugu nalliuttorsiorneqarsimappat tulluunerussaagaluartoq, kisianni tassa taamaaniarli taamaattussaasimavoq.

Ilisimasat ilisimatusarnermilu katersuinissamut tunngasut, eqiterinissamut tunngasut aamma siusinnerusukkut maani oqallinnerit ingerlattarsimavagut, minnerunngitsumik ilisimatusarfinnut tungatillugu aamma maani oqaluttarfimmiik oqaatigineqarsimavoq, ilaatigut Qeqertarsuarmi angakkussarfiup atorneqarsinnaanera ilisimatusarnermut tunngatillugu aamma iluatinnateqarmat, tassa nalunngilarput siusinnerusukkulli aamma uagut siulitta maani inatsisartuni ilaasortaasarsimasut arlaleriarlutik oqallisigisarsimavaat eqiterineq, aammalu qeqqaniik aalajangiisarneq taanna qimakkiartuaarneqassasoq, isumaqarpunga eqqarsaatigeqqittariaqartoq aamma pissutsit taamaattut.

Akeqanngitsumik telefon-qartitaanerput ataatsimiinnitta nalaani nuanneqaaq aamma qujanaqaaq, pisariaqarpoq, inatsisartut tamarmik, kisianni uanga apeqqusiininnut pissutaavoq, ilumut naalakkersuisut naalakkersuisuunertik pissutigalugu ukiut tamaat taamatut akeqanngitsumik, immaqa taanna isaasalerlugu tulluunerussagaluarpoq akileraarutitigut isertitaminnut ilaasa nalunaarutigisarsimasuuppassuk, taanna apeqqutaavoq aammalu ataasiakkaat taanna eqqarsaatigisariaqaraat, tusagassiuutitigut annertuumik eqqartorneqareernikuuvoq. Biilinullu tunngasut, taakua eqqaavakka minnerunngitsumik eqqarsaatigalugu inuiaqatigiit aammalu inuiaqatigiinni qinikkat imminnut aningaasarsiornikkut atukkatigullu avissaangavallaarnerat millisikkiartornissaat taanna eqqarsaatiginerullugu, taamaattumik inatsisartut massakkut atugaat aammalu akileraarutaassussaanngitsunik isertitaqartarnerat taanna pisuutitsinianngikkaluarlunga uagut sioqqulluta aalajangersarneqarsimavoq, qanga pisimasuunerpoq, kisanni tassa isumaqarpunga aningaasarsiaqarnermut tunngasut sammineqalerpata aamma tamakkua uterfigeqqinneqartariaqartut, uani uanga isumaqannginnama qinigaasimagaanni taava inuiaqatigiit allat atugaannik pitsaanerusumik inissisimasariaqartugut, taanna uterfigineqarnissaa pissangalluta utaqqissavarput.

Kiisalu Royal Greenland-mut tunngatillugu nuannaarutigaara aalisarnermut naalakkersuisup tamanna pillugu kingusinnerusukkut nalunaaruteqarumaarluni oqaaseqarmat.

Ruth Heilmann, Siumut:

Uanga erseqqissaateqarfigerusullugu una Atassumminngaannit oqaatigineqartoq suliffissat 7000-it naak siumumi pilersinneqarsinnaasimanngitsut, isumaqarpunga Jørgen Wæver Johansen, siumuminngaanniit oqaluttuusup ilumoortumik oqaatigigaa, taanna akisussaaffittut uagut siumumiit tigummivarput aammalu tigummerusullugu. Ikioqatigiikkutta aamma ikioqatigiissinnaagutta isumaqarpunga ajornanngitsumik suliffiit taakku pilersissinnaagigut, tassami uani ilaatigut oqartoqarmat aamma Sisimiuni immaqa allaat suliffissaaleqineq ima annikillisimatigisoq 100-t immaqa palliinnarlugit taamaallaat sulifissaaleqisoqartoq, naak ukiuni siusinnerusuni amerlasoorujussuit suliffissaaleqigaluartut, aammalu Ilulissani oqarput suliffissaaleqisoqanngitsoq, allaat suliffissaaleqisunik illoqarfinnit allaninngaanniit pissarsiniartarlutik, taamaattumik erseqqissumik isumaqarpunga misissorneqartariaqartoq suliffissaaleqisunuku qaaserpiaanersut, imaluunniit suliffinnik ataavartunik pilersitsinerit qanoq amerlatigisut ukiuni taakkunani pilersissimanerigut, isumaqarpunga suliffeqarnermut naalakkersuisup saqqummiukkumaarai.

Uanga pingaarteqaara takornariaqarneq inuutissarsiutini pingaaruteqartuni sukat pingajuattut inissinneqarsimanera, tassunga tunngatillugu sinerissatsinni aalisarnikkut kinguariarfiusut pingaartumik aamma nunaqarfinni illoqarfinnilu takornariaqartitsinermi ineriartortitsinermik pilersitsivigineqarnissaat, taasuunakkut isumaqarpunga peqataatinneqarunik aamma Greenland Tourism-mimit siunnersorneqarunik nunaqarfiit inuutissarsiummik taamaattumik ingerlataqalerunik aamma nunaqarfimmiut nammineq peqataanerisigut annertoorujussuarmik takornariaqarnikkut siuarsaaneq ingerlanneqarsinnaasoq, tassunakkullu aamma nunaqarfiit ikiliartornerat allaat unitsinneqarsinnaalluni.

Tassani pingaaruteqartorujussuuvoq angallannikkut aamma aaqqiissuteqarnissarput, taamaattumik uani mittarfiliortiternermi killifigisavut maannakkut ajornartorsiutaasut isigineqartut, isumaqarpunga imminnut akilersinnaassappata mittarfiit, imminnut akilersinnaassapput mittarfiliortiterutta, taamaattumik maannamut amigartumik aaqqiiniarnertut uanga isumaqatiginngilara, tassami uani kissaatitut pingaarutilinnut ilaapput sinerissami angallanerup aaqqinneqarnissaa, taannalu akissaaleqissunneqarpat siumumi oqaaseqartartutta isumaqarpunga torrallallugu oqaatigigaa, tassani aningaasat pissarsiarineqarsinnaapput, taakulu sulisikkutisigit aamma kingunerissavaat innuttagut aammalu suliffissanik pilersittissagatta tassanilu aamma pisuunnguallassaaq nunarput pingitsoorani, taamaattumik uani suliffissanik pilersitsinissaq pingaarteqaarput, tassanilu Sulisap aamma ingerlalluarnera uani nassuerutigineqartoq isumaqarpunga eqqarsaatigalugu Sulisap suliniarnera tapersersornerusariaqaripput.

Hans Enoksen, Siumut:

Tassaana isuginninneq eqqarsaatigalugu sulerusussutsip annertusarneqarnissaa isumaqarama killup tungaanut ingerlanneqartoq, assersuutiginnarlugu akissarsianik killelersuisoqartarpoq, oqarfigineqartarput innuttaasut 128.000 tikillugu inorlugu aningaasarsiaqaruit ineqarnermut tapissavatsigit, taava tamakku pissutigalugit ilaatigut sulerusukkaluartut uniinnartarput, ajunngitsorsiassaq taanna perusukkaluarlugu, allanngortinneqartariaqarput tamakku aningaasarsianik killilersuinerit. Imatut aaqqiisoqarsinnaasariaqarpoq, akissarsiassatit ima amerlatigisut angugukkit, oqarutta soorlu minnerpaamik 170.000-it aatsaat angugukkit pisortaninngaannit ajunngitsumik pineqarsinnaassaatit, taava taamaalippat inuit sulerusuttut amerlissapput, pisortanit ikiorserneqarnissaq utaqqiunnaarlugu misigisimalissagamik, aatsaat taanna anguniagaq angugukku uanga pisortaninngaanniit ikiorserneqarsinnaanngussaanga, taamalippat aatsaat uanga suliartorsinnaanngussaanga piumassuseqarlunga, pissutigalugu uannut taamaaliornikkut ikiussagama.

Inuusuttut sullivii eqqartorneqartut ajunngeqaat, kisiani aaqqissorneqarnerat aamma allanngortinneqartariaqarpoq. Kommuunit iluani piorsaanissamut periarfissat pitsassuugaluartut, unammilleqqusaannginneq peqqutigiinnarlugu illatigut naammasineqartartut inuiaqatigiinnut akisoorujussuusarput, pisutigalugu unammilertoqartussaanngimmat, namminersortunut suliassaq tunniunneqartarpoq, akillu pavungarujussuaq inissineqartarlutik, uffa inuusuttut sullivianni aamma taaku sulisinnaasutsiarsuit atorsinnaagaluarigut akinik appasinnerungaatunik.

Taavalu taasuma saniatigut Nuka A/S eqqarsaatigalugu illoqarfinni qeeqqat, eqaluit, nataarnat, saarulliit tunineqarsinnaanngillat uffalu aamma taakkunani umiatsiaarassortorpassuit inissisimagaluartut, taanna sukkasuumik allanngortinneqartariaqarpoq, aammalu assersuutigiinnarlugu, ilaatigut uanga imatut paasisarpara pisinaveersaartitsisoqartartoq nunaqarfinni, soorlu uanga nammineerlunga aalisakkerivimmut takkuppunga oqarlunga eqalunnik marlunnik pisiniarpunga, aap pisisinnaavutit kisianni minnerpaamik 150 koruuninik atsaat akiliiguit, soorunami ingerlaannaq qimappara, pissutigalug taama amerlatigisunik eqalussinaviannginnama igaasagassatsinnik. Eqaluit tuniniarneqartussat aalajangiiffigineqarput minnerpaamik 1 kg-luussapput, taava taamalimmat soorunami tunineqarsinnaasut ikittuaraarakasinngorput, soorlulimi tassa tinisinaveersaartitsillutillu pisinaveersaartitsisut, taamatut misigisimanartarpoq massakkut nunaqrfinni najugarluni. Selskab-it ineriartortitsinerat ajunngeqaaq, kisianni amerlavallaaqaat pisariaqanngitsumik aporfilersuisarnerit, tassani eqqaaginnarsinnaavagut Nuka A/S-ip, Royal Greenland-ip, KNI-p pilersuisup pisiffiullu akornanni pissutsit, erloqinartumik ilaatigut atuutinneqartartut, assersuutigiinnarlugu Nuka A/S-i karsinik attartorsinnaatitaanngilaq Royal Greenland-minngaanniit, uffalu tamarmik inuiaqatigiit suliffeqarfiutigigaluaraat.

Soorlu tamakku pissutsit ilungersunartut naalakkersuinikkut sukkasuumik aaqqinneqartariaqarput, aamma nuannaraara aningaasaqarnermut naalakkersuisoq oqarmat siutitik ammatillugit,

kisianni oqarfigisariaqarpakka tutsrinnerusariaqarpusi, pissutsit sukumiisumik aaqqinneqarnissaannut.

Gudmand Rasmussen, Atassut:

Isummannut uniuutinngitsuunngilara Nnaalakkersuisut Siulittaasuata ammanermi oqaaseqaa- taa, uanga isumaqaraluarama taanna ileqquliutiinnarsimasarsi immaqa kusagisarsi, kisianni isumaqarpunga immikkut oqaallisigissallugu pisariaqanngikkaluartoq, isumaqavippunga uani taakartorneqartut ataatsimiinnitsinni tikikkiartuaagassagut arlaqarput aalajangiiffigisassat, taanna nassuerutigisariaqarparput, inissami allami atugassaraluarput tassunga atorparput, taava aallartereeratta aallartilluaannarniarta.

Naalakkersuisut siulittaasuata ammanermini oqaaseqaammini, soorlu oqaatigineqartoq oqaaqqissaarerpaluttumik oqaaseqartoq aamma ajunngilaq, kisianni maqaasigisara uaniippoq, IA-p qujanartumik attutsiagaa, tassa ikiaroornartoq, ullumikkut Kalaallit Nunaani inuusttagut napparsimapput ikiaroornartumik, IA-p oqaaseqarnermini oqaaseq atorpaa inuit sanngiiitsut allatigullu taanna atoraat, taava Kalaallit Nunanni inuusuttagut tamangajammik sanngitsuungorsimassapput, ammasumik taanna nioqqutaavoq, inuiaqatigiit tamatta qanoq iliuuseqarfiginiartigu, avataani pisussat tassani isumalluaatigivallaarnagit, immitsinnut piumaffigaluta ikorfartoqatigiilluta taanna sorsuutiginiartigu, inuusuttorpassuit annaassanngikkutsigik.

Aamma oqaaseqarnermi tassani oqaatigineqarpoq suliffisaqarniarneq ilaatigut ilinniartitaaneq aamma eqqaaneqarluni, ukiut 20 kuseriarnertut nalilerneqarput. Qanitsuararsuarmi Qanoruumi takuarput dirtektøri nammineq qullersaat oqaaseqartoq, namminersornerullutik oqartussat nammineq allffeqarfianni kalaalinngorsaaneq tassaasoq ajornartorsiutit annerpaartarisimasaat, uanga taanna upperinngilara, nassuerutigisariaqarparput ukiut 20it kina inuk qaqisinngitsoornikuua, pisussaaffik iluamik atorneqarsimanngilaq, ukiut nutaami massakkut alloriarnermi tamakku eqqumaffigisariaqalerpavut. Inuit kalaallit sulisinngitsunik oqaluttut immaqa soorlu assersuutigiinnarlugu eqiasuttunik allatulluunniit oqaluttoqarpoq, taamaanngilaq.

Assersuutissaqarpunga, kalaallit skipper-it ullumikkut 1500-t sinnerlugit allagartaqarput kalaallit, kalaallit nunaannaanni, kisianni atorneqartuni qassiuvugut. Allaffimmiut qassit ilinniarsimasut nunatsinni ullumikkut atungilagut, kalaallinik kaamattuinngippallaarnerput qaangertariaqalerparput. Inuk tatigineqarluni paasigaangami tinnersarneqarnermini pimassusia sakkortortarpoq, inuinuku taqitsiinnakkagut amerlavallaalersut, taanna peertariaqarparput, kalaalinngorsaanerup aqqani iluamik atussagutsigu.

Atsaannguaq oqallinermi iluamik ersersinneqarpoq disko, uanga oqartariaqarpunga naatsunnguamik, upernaaq oqaluttarfimmut qaqeqqaarama oqarpunga inuit ataqqisarivakka kukkunerminnik nassuerutiginnittartut. 33 milliuunit aningaasarpasuupput, immaqa qangali issiasuusimasut aamma tassani pilersitseqataasimasut nassuerutigisariaqagaat aana, kukkusimavugut ersarissumik immaqaluunnit taamanikkut naalakkersuisuusimasut akuliarmissimavai ajortortai, aamma ilimanarpoq akuliarmissimasinnagai.

Uani siumut oqaaseqartuata eqqaavaa, TV aamma lokalradio-t tassani assorsuaq isumaqigivakkit, aamma taanna oqallisissiaq uanga ingerlatereerpara, isumarpunga pimoorullugu taanna oqallisigisariaqaripput. Kisianni aatsaannguaq siumup oqaaseqartuanut ataatsimik akissuteqalaarniarpunga aamma, Ruth Heilmann-i aatsaannguaq oqarpoq, suliffissanik pilersitsiniarneq pingaartitaraara. Uanga isumaqarpunga taanna eqqortuunngitsoq, suliffissanik pingaartitsigaanni suliffissat ataavartut pilersinneqarniarneri tapersersugassaapput, puigunngilara upernaaq taxa-tillit pillugit saqqummiusininni qanoq pisoqarpa, tapersersuinngilatit.

Taava una aamma naalakkersuisut siulittaasuata oqaaseq atugaa, katuaq, isumaqatigilluinnarpara allamut pinitsinni silaannaq tassani allannguallattarmat, kisianni katuap pilersinneqarniarneranni tunngavik ullumikkut aamma salloqittaataavoq. Aningaasanik assigiingitsunik agguataarinikkut aningaasalersorneqarsimavoq, imatut oqarfigineqarpugut, pissutsit Nuummiittut usgut avataaniittugut aamma isiginnaartassagigut, kisianni susoqanngilaq, katuaq Nuummiuinnarnut atorpallaaqaaq.

Maliinannguaq M. Mølgaard, Inuit ataqatigiit:

Uani siumup oqaaseqartuata angallannermut tunngasut eqqaannginnatsigit, ujartormagu, tassa soorunami angallannermut tunngsunik aamma eqqarsaatersuutigaavut, aammalu aningaasaqarnermut inatsisissap eqqartornerani iserfigisussaavarput, aamma iserfiginngitsuukkagut arlaqarput, ilaatigut avatangiisinut eqqakkanut tunngasut, kisianni oqaatigissavara tassa, silaannakkut angallannermut tunngasut taakku eqqartorneqarmata, silaannakkut angallanneq kisiivimmi isumalluutigineqartussatut siunissami nalilersorneqassappat Inuit ataqatigiinninngaanniit pingaartipparput, misissorluarneqassasoq, ingammik aasaanerani umiarsuatsigut angallanneq, utaqqisorpassuit ima ulikkaaqqatigisarpoq allaat ilarpassui ilaanngitsoortarlutik, tassanilu ilumut silaannakkut angallatitsinerup pisariaqartitai tamakkersinnaanerai, isumaqarpunga tamatumani aamma misissuiffigineqaqqaartariaqartoq, erseqqissumik. Taamaattumik inuit ataqatigiinninngaanniit taanna pingaartipparput, taamatut aalajangiiniaraanni kingunissai aammalu angallannerup ingerlariaasia iluamik misissorneqartariaqartoq.

Paamiuni mittarfissamut tunngatillugu kinguartitsiniarnermut atasumik oqariartuutigissavarput aamma ilaatigut uagut inuit ataqatigiinninngaanniit pingaartikkatsigu misissorneqassasoq, aningaasat suminngaanniit pissarsiarineqarsinnaanersut, tamatumap kinguartinnginnissaa anguniarlugu, tassami angallanikkut maani aamma oqariartuutit ilagivaat, taamatut pilersaaruteqarnerup oqariartuutigineqarnerani, kinguartiteriniarutta aamma illua-tungani naleqartussaavoq aningaasanik, taamaattumik inuit ataqatigiinninngaanniit aningaasatigut inatsip oqallisiginerani saqqummiunneqartussaavoq ilanngullugu misissugassanngorlugu.

Siumup oqaaseqartua isumaqatigilluinnarparput NATO-mut tunngatillugu ilaatigut, Savalimmiut misissueqqusinerat qallunaat naalagaafiata qanoq amerika-miunik sakkutooqartitsineratunngatillugu pissarsisarnera, imaluunnit akiliisarnera tunngasut taakkua misissorneqarnissaanut tunngasut isumaqatigilluinnaratsigit inuit ataqatigiinninngaannit oqaatigissavarput.

Illoqarfinni sulisussaaleqiffiusuni aamma inissaaleqineq annertoqimmat, qanorluunnit inissat amerlasuut suliaritigigaluaraanni, imaaliallaannaq tamarmik allanik inissaaleqisunik ulikkaarneqareertussaammata taamaattumik nalilersuillaqqunarput nalilersuisussat ilumut taamatut sulisussaaqiffiusuni suliffissuit ilaasa inissaaleqiffiunngitsuni aammalu sulisussaaleqiffiunngitsuni nuutissinnaaneri akilersinnaanginnerunersut inuiaqatigiinni.

Olga Poulsen, Inuit ataqatigiit:

Ilinniartitaanermut naalakkersuisup oqaseqarnermini pingasuinnik oqaaseqarnissamik pingaartitsinera taanna soorunami aamma inuit ataqatigiinninngaanniit tapersersorparput, kisiannili aamma tikkuarlugu sakkortuumik uagut oqaatitta nammineq mianerineqarluinnarnissaat, tassungalu atatillugu kalaallisut ilinniutit meqqat atuarfianni ingerlatinneqartartut qanoq annertutiginerat iluamik immaqa taanna misissullaqqunarpoq, arlaatigut qanoq isillugu paaserusunnarpoq meeqqat atuarfianut ilinniutit nassiunneqartartut, qanoq annertutigisut kalaallisuujuppat, bibiliotikkini atuarfinni assigiinngitsuni kalaallisut atuakkat qanoq annertutigippat ,atuakkiorfimminngaanniit inuiaqatigiinnit ingerlateqqinneqartartut kalaallisut atuakkiat qanoq annertutigippat, taavalu tassunga atatillugu soorlu nunatsinni atuakkiortut tapersersorneqarnerunissaat taamaalilluta aamma uagut oqaatitsinnik annertunerusumik siarmassaanissamut aamma taakua atorsinnaagatsigik.

Otto Steenholdt-ip inuit ataqatigiit ima oqarfigai, immaa talerpimmut saakiartuinnartugut oqaratta inuit illunik pisisinnaanissaannut tunngasunik, isumaqarpunga taanna taamatut taaneqarsinnaangitsoq, kisiannili inuit ataqatigiit nalilersuisinnaanerat tassani isumaqarpunga ersertoq, ukiuni kingullerni inuiaqatigiit ingerlaneranni nalilersuisinnaanngorsimavut aamma taanna pisariaqalersimasoq ullumikkut inuiaqatigiinni, pisinnaasorpassuaqarpoq, taamaattumik ukua aamma pisinnaasut atortariaqarpagut.

Isiginnaartitsinermut inatsisip qangarsuarli isiginnaartitsisartut kissaatigivaat taanna inatsit atulersinneqarnissaa ammalu isumaqarpunga Nuummi inissinngikkaluarlugu nunatsinni arlaanni taanna isiginnaartitsinermut ilinniarfik pilersinneqarsinnaasoq. Guulumaat isumaqatigivara katuaq nuumiunuinnaavallaartoq, uagut nammineq isiginnaartitsinermi pilersisinnaasavut katuami annertunerusumik katuami atorneqartariaqarput.

Vittus Mikaelsen, Atassut:

Maani oqallinnermi naalakkersuisut siulittaasuata oqaaseqaataani atatillugu oqallinnermi maluginiagara isumaqarpunga ammaatilaartariaqartut, maani isersimasuusugut tamatta kissaatigivarput meqqatta pitsaanerpaamik ilinniartitaanissaat aallaaqqaataaninngaanniit, kisianni maani oqallinnermi isorliunerusut nunaqarfiit ataatsimilluunniit eqqaaneqangillat ilinniartitsisussaaleqinerujussuannik, taanna uanga ajuusaarutigaara, assersuutigalgu taasinnaavara nalunngisakka, sineriammi tamaat angalaartuartuunnginnama, Ammassallup kommuunia qiviarukku, Ammasallup kommuuniani nunaqarfeqarpugut tallimanik. 1990-ip aallartinneraninngaannit nunaqarfiit pingasut ilinniarsimasumik ataatsimilluunniit ilinniartitsisoqanngillat, taamaattumik takorloorsinnaavarput aamma taakku angajoqqaat uattutuulli ilissitulli meqqanik ilinniarsimasumik ilinniartitsisoqarnissaat pisariaqaritkkaluaraat, taamaattumik isumaqarpunga taanna isorliunerusunik ullumikkut ingerlatsineq sukumiisumik misissuiffigineqartariaqartoq, maannakkut maanngaanniit oqaluppugut qasseeriarluni oqaluttoqarpoq nunatta siunissai pisuussutivut tassaapput meeqqat, sooq taakkua qulaaninngaanniit taamatut inissisimasuulluta isiginnitsuusaaginnassavagut aamma angajoqqaanik taamaattunik pisariaqartitsisoqartoq, isumaqarpunga taanna itinerusumik misissuiffigineqartariaqartoq, isorliunerusut eqqarsaatigalugit.

Ruth Heilmann, Siumut:

Aatsaannguanguna Guulumaap uparuaanera paatsungassutigilaaraluarlugu uku taxa-tillit akileraasunerneqarnissaat pigunarmagu, tassani imatut eqqaamavara isumaqatigiittoqarnikuusoq, tassa naalakkersuisut ataqqivagut imatut oqarmata taxa-tillit akornanni oqaloqatigiinneq aallartereersimasoq taamaattumik kingusinnerusukkut saqqummiinissaat taanna inatsisartuni neriuutigilluinnarparput aamma pissasoq, uani uparuaaniutitut suliffissanik pilersitsiniarnerani akerliliisimasunga imaluunnit tapersersuisimannginnera taanna uanga ataatsimilluunniit pinngimmat, tassa uanga suliffissanik pilersitsiniarneq sutigut tamatigut tapersersorpara , uani oqaatigivara takornariaqarneq uani annerusumik eqqartorneqanngimmat, taanna pingaaruteqartutut siumaqarfigigiga, soorlu aamma ilaatigut kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigineqarmat una Leif-ip iluanaarajuup ukiut 1000-inngornerat nalliuttorsiutigineqarnissaa, taanna soorlu tapersersunngitsutut illugu isumaqarpunga tapersersortariaqartoq, tassani aningaasat annertuut atorlugit kujataani takornariaqartitsineq annertusarniarlugu taamatut iliortoqarpoq, siumut isigaluni, tassaammata avataaninngaannit tikittussat alakkaasartussat kujataanut takornariarpassuit taamatut takorloorlugu pilersaarusiorneqarpoq, taamaattumik immitsinnut naalleqattaassagutta ikioqatigiinnatalu isumaqarpunga qineqqusaarnitsinni naapertuutinngitsumik angusaqassasugut, ikioqatigiittariaqarpugut suliffissanik pilersitsiniarnluta , aamma uani oqaatigineqartut arlallit siunnersuutitsialassuupput, element-iliornissat arlaatigut tapersersorneqarnissaat TV-kut oqartaqartaarput nunatsinni pilersitavut tapersersortariaqarivut, aamma igalaaliorfittut massakkut aallartittut oqaatigineqarsinnaapput aamma inimit tapersersorneqartartut.

Arlaqarput, ikioqatigiikkutalu isumaqarpunga tamakku anguneqarsinnaasut, aamma iluatsillugu oqaatigerusuppara uani Atassutip oqaatigisaani aatsitassarsiorneq pillugu nuanniitsumik uani allakkat tigumminngikkaluarpakka, kisianni utaqqikatattutut ittumik oqaaseqarnera taanna uanga illua-tungilerusuppara, tassani pingaaruteqarpoq politikeriussagaanni aamma pingaartumik Ortu eqqarsaatigalugu aamma nanmmineq ukiorpassuarni polikkeriuvutit aamma nikallujaatsuunissaq aamma pisariaqarpoq, taamaattumik aatsitassarsiornikkut ussassaarineq imaluunniit takoqqusaarineq taanna qatsunneqartariaqanngilaq, tassaavoq pilerilersitsiniarneq inuit aamma nunatsinniittut aatsitassarsiornermi peqataanerulernissaat, ilinniartitaanerulernissaat, ingeniør-inngorusussuseqalernissaat allatigullu inuusuttut pilerisaarlugit aamma uuliasiornermik qaqugu peqataalerumaarnissaannik taamaattumik paasititsiniaaneq annertooq ingerlanneqartussaq neriuppunga aamma Atassutip tungaaninngaanniit peqataaffigineqarumaartoq.

Oqaluuserisaq naammassivoq.