Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 113		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Sisamanngorneq 28. oktober 1999 nal. 16.55

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 113

 

Naalakkersuisut Inatsisartut ukioq 2000-imi upernaakkut ataatsimiinnissaanut Kalaallit Nunaanni atuarfiit imminnut pigineqartut (privatskolet) pilersinneqarnissaannut inatsisitigut periarfissiinissaq pillugu siunnersuuteqaqqullugit peqquneqarnissaasa Inatsisartuni aalajangiiffigineqarnissaanik siunnersuut.

(Otto Steenholdt)

 

Ataatsimiinnermi aqutsisoq, Johan Lund Olsen, Inatsisartut Siulittaasuat:

Taavalu maannakkut immikkoortoq 113-imut ingerlassaagut, taavalu tamatuma kingorna aamma 114, taakku tamarmik meeqqat atuarfiannut atuummassuteqarput, erseqqissassavarali siullermik ataatsimiinneq ullumi aallartimmat oqaatigigaluarakku taakkua ataatsimoortikannerlugit suliarineqassasut, kisianni immikkoortillugit suliarisariaqarput, tassa sammivii assigiinnginnamik, tamaammat maannakkut 113-imi siunnersuuteqartoq qinnuigissavara, Otto Steenholdt, siunnersuutiminik saqqummiusseqqullugu.

Otto Steenholdt, Atassut, siunnersuuteqartoq:

Siunnersuutinni tassa periarfisseqqusimavakka atuarfiit namminneq ingerlasut privatskolenik taanneqartartut. Ukiarmi atuarfeqarneq pillugu Naalakkersuisoq radiokkut oqaaseqarpallappoq privatskolenik taanneqartartut nunatsinni inatsisitigut periqarfissaqanngitsut. Taama oqarnerqa tupaatigisimavara, isumaqatuarsimagaluaramami periarfissaqartuartut. Taamaattumik Landstingimut siunnersuutiginiarpara ilumut atuarfiit taamaattut nunatsinni periarfissaqanngippata inatsimmik tunngavissillugit periarfisseqqullugit.

Nunatsinni suut tamangajalluinnarmik pisortanit ingerlanneqarsinnaangillat, angajoqqaat meeqqamik nunatsinni meeqqat atuarfiini atuartitaanerat naammaginngikkunikku ataatsimoorlutik periarfissittariaqarput tamatumuunnakkut allaat meeqqat atuarfiinnik pitsaanerusumik angusaqartitsisinnaasunik suleqatigiillutik pilersitsisinnaalernermikkut.

Tamatumunngattaaq aamma eqqarsaatit ilagaat atuarfiit taamaattut nunatsinni atorfissaqatikkigut, meeqqat pikkorinnersiukkat kigaalaqusersuinnarnagit annertuumik siunertalimmik atuartittariaqalerput, siunissami nunatsinni suliffinni allaat qullersassatut siunertalersoreerlugit. Isumaqarpunga taamaaliunnginnitsigut angusakippallaarnerput ullumikkut suliffinni tamani anniaatigigipput.

Lise Skifte Lennert, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:

Ilismaneqartutut nunatsinni ullumikkut namminersortunk atuarfeqanngilaq, aammalumi atuarfinnik taamaattunik ingerlatsinissaq pillugu immikkut malittarisassiortoqarsimanngilaq manna tikillugu pisariaqarsimannginnerat pissutigiunarlugu.

Danmarkimi atuarfiit namminersortut friskolet, kiisalu atuarfiit tunngaviusut namminersortut, privat grundskolet pillugit inatsit 1991-imi folketingimi akuersissutigineqarpoq. Kingorna inatsit qasseeriarluni allanngortinneqartarpot. Inatsimmik nalunaarut nr. 512-i februarip arfineq-aappaaneersoq 1995 innersuussutigineqarsinnaavoq.

Inatsimmi tassani atuarfiit tamakku suliaannut sinaakkutissanik aalajangersagaqarpoq, tamatumani aamma atuartitsineq, atuarfiit aaqqissuussaanerat, nakkutigineqarnerat, tapiiffigineqartarneranullu aalajangersaavigineqarlutik.

Otto Steenholdt-ip aalajangiinissamut siunnersuuteqarnera ilaatigut aallaavigalugu Naalakkersuisut Statsministeriamut saaffiginipput atuarfinnik namminersortunik kiisalu atuarfinnik tunngaviusunik namminersortunik nunatsinni pilersitsisoqarsinnaasorineraat apeqquteqaatigalugu, kiisalu atuarfiit namminersortut aamma atuarfiit tunngaviusut namminersortut pillugit Namminersornerullutik Oqartussat malittarisassiorsinnaanersut.

Statsministeriap ilinniartitaanermut ministeria isumasioreerlugu nalunaarpoq, Kalaallit Nunaanni atuarfinnik namminersortunik kiisalu atuarfinnik tunngaviusunik manninersortunik pilersitsisoqarnissaanut ullumikkut inatsisitigut tunngavissaqanngitsoq, meeqqalli atuarfiat pillugu Inatsisartut peqqussutaannik allanngortitsinikkut pinngitsoorani atuartussaanerup atuarfinni namminersortuni, atuarfinnilu tungaviusuni namminersortuni naammassineqarnissaa qulakkeerneqarsinnaasoq Inatsisartut immikkut tassunga tunngasumik inatsisiliornerisigut.

Statsministeriap isumaa naapertorlugu atuarfiit taamaattut suliaat erseqqinnerusumik malittarisassiuunneqarsinnaapput tamanna pillugu Inatsisartut inatsisaannik immikkut ittumik atuutsilersitsitinikkut.

Naalakkersuisut Statsministeriap akissutaa tusaatissatut tiguaa, eqqumaffigineqartariaqarporli malittarisassat atuuttut qanoq paasineqarnissaat, matumani taamaallaat pineqarmat, ullumikkullu naammattunik inatsisitigut tunngavissaqarnera aamma annertuumik illersorniarneqarsinnaammat.

Inatsisini tunngaviusuni paragraf 76-imi aalajangersarneqarsimavoq pinngitsooratik atuartussaatitaasut meeqqat tamarmik meeqqat atuarfianni akeqanngitsumik atuartinneqarnissaminnut pisinnaatitaaffeqartut. Tamatumanili aamma aalajangersarneqarsimavoq angajoqqaat imaluunniit meeqqanik angajoqqaatut nakkutiginnittut meeqqap ilinniartinneqarnissaanik nammineerlutik isumaginnittut meeqqap pinngitsoorani meeqqat atuarfianni atuartinneqarnissaanut pisussaanngitsut.

Taamalu meeqqat atuarfiata avataani atuartitsisoqarsinnaaneranut inatsisit tunngaviusut ammaassipput piumasaqaataasut aalajangersimasut naammassineqarsimappata. Taamaammat inatsisini tunngaviusuni aalajangersagaq tunngavigalugu oqartoqarsinnaavoq atuarfinnik namminersortunik pilersitsinissamut ingerlatsinissamullu naammattunik tunngavissaqartoq. Taamaallaalli qularnaarneqassaaq atuarfinni namminersortuni meeqqat ilinniartinneqartassasut meeqqat atuarfianni piumasaqaataasut nalinginnaasut naapertorlugit.

Piffisami qaninnermi Naalakkersuisut apeqqut pineqartoq naammassillugu qulaajassamaarpaat. Paasinarsissagaluarpat inatsisitigut naammattunik tunngavissaqartoqanngitsoq Naalakkersuisut siunnersuut saqqummiunneqartoq malillugu atuarfiit namminersortut kiisalu atuarfiit tunngaviusut namminersortut pillugit Inatsisartut inatsisissaatut siunnersuumik ukioq 200-imi upernaakkut Inatsisartut ataatsimiinneranni saqqummiussaqassapput.

Inatsisitugut tunngavigisat tamaattut pilersinniarneranni imaanngilaq siunnersuuteqartup tunngavilersuutai Naalakkersuisunit isumaqatiginartinneqartut. Siunnersuuteqartup siunnersuuteqarnermini tunngavigaa atuarfinnik namminersortunik pilersitsinikkut meeqqat atuarfianni angusarineqartartunit pitsaanerusunik angusaqartoqartalernissaa, tunngavilersuutigalugu piffissanngortorooq meeqqat pikkorinnerusut qaffasinnerusumik siunertaqarnerusumillu atuartinneqarnissaminnut periarfissinneqassasut, inerikkiartornerminni kigaallassarneqarunnaarlutik, taamaalillutik angunialereersinassammassuk siunissami nunatsinni atorfinni qaffasinnerpaani atorfinissinnaaneq.

Naalakkersuisut ajuusaarnartutut isigaat siunnersuuteqartup tunngavigisamini inuiaqatigiit inunnut assigiinngitsunut marluinnut, tassa A-nut B-nullu pisariaqanngitsumik immikkoortinnialersaarmagit, allaat meeqqat atualeqqaarneranni. Meeqqat tamarmik tunngaviusumik pitsaasumik atuartinneqarnissaat meeqqat atuarfiata pisussaaffigaa.

Taamaattumik atuartitsineq aaqqissuunneqartariaqarpoq atuartut piginnaannikinnerusut piginnaanneqarnerusullu tamarmik naammattumik atuartinneqarnissaannut periarfissiinikkut. Meeqqaat atuarfiannik iluarsaaqqinnermi atuarfitsialaap qanoq paasineqarnissaa qitiusimavoq. Akissutit ilaat tassaagujoq atuarfitsialammi katataasoqassanngitsoq tamarmik peqataassasut kiisalu tamarmik annerusumik minnerusumilluunniit ajugaasutut misigisassasut. Tassanilu ippoq sanngiinnerusut ilinniarnissaminnut periarfissinneqartarnissaannik piginnaaneqarnerillu unammiuaarnartunik sammisaqartinnissaannik pisussaaffik.

Ullumikkut tamanna meeqqat atuarfianni anguniarneqareeraluartoq qularnanngitsumik suli pitsaanerusumik tamanna piviusunngortissinnaalissavarput, nukivullu tamatumunnga atorniartariaqarpavut maanna meeqqat atuarfianni aammalu siunissami meeqqat atuarfigilerumaagassaanni.

Oqartussaanermik annertunermik angajoqqaat tunineqarput ukiuk marluk matuma siornatigut aqutsinermut malittarisassat nutaat atuutilersinneqarnerisigut. Maanna meeqqat atuarfianni angajoqqaat meeqqamik atuartinneqarnerinut sunniuteqarsinnaalersimapput atuarfiit siulersuisuinik qinersisarnermikkut tapersersuisarnermikkulluunniit, taamaammat naalakkersuisut angajoqqaat periarfissaq matuma atorluarnissaanut kajumissaarumavaat taanna aqqutissaammat atuarfimmik pitsanngorsaajuarnissamut.

Naggasiutigalugu qularnaatsumik oqaatigineqassaaq naqisimaneqarani ilinniarsinnaatitaaneq inatsisini tunngaviusuni qularnaarneqarsimasoq naalakkersuisunit soorunami ataqqineqarmat.

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

Inatsisartunut ilaasortap Otto Steenholdt -ip Atassummiit taamatut siunnersuutaa Siumumiit nalilersoreerlugu imatut oqaaseqassaagut .

Siullermik oqaatigissavarput naalakkersuisut taamatut akissuteqarnera paasilluaratsigu, Siumumiit aamma isumaqaratta suli piffissanngunngitsoq nunatsinni namminersortut ingerlataannik atuarfinnik pilersitsissalluni inatsimmilluunniit toqqammaviliissalluni. Taassuma apeqqutip Siumumiit misissuiffigilluarneqarnissaanik nalilersorluarneqarnissaanillu naalakkersuisut toqqammavilersuutaat ingerlatitsiniarnerallu Siumumiit isumaqatigaavut siunnersuuteqartorli Siumumiit isumaqatiginngilarput imatut isumaqarmat ullumikkut meeqqat pikkorinnerusut kigaalaqusersuinnarlugit atuartitsineq ingerlanneqartartoq.

Meeqqat tamarmik assigiimmik periarfissinneqarnissaat Siumumiit pingaartitaraarput. Nammineq meeqqap piginnaassusii aallavigalugit atuarfimmi atuartitsineq ingerlanneqartussaasoq Siumumiit upperaarput, taamaattumillu ilinniartitsisut tamarmik taamatut anersaaqarlutik ilinniartitsinermik ingerlataqarnerat Siumumiit tatigilluinnaripput oqaatigissavarput.

Inatsisartunut ilaasortaq Otto Steenholdt-i sumaqarpat pisuujunerusut meeraat pikkorinnerusuusut aammalu pissarissaannginnerusut meeraannik atuarnerminni akornusersorneqartut tamanna eqqunngilluinnarpoq. Taamatut ajortigisumik meeqqat nalilersugaanerat immikkoortinniagaanerallu Siumumiit akuersaarsinnaanngilluinnarparput. Ajuusaarutigaarput atuarfik taamatut takorloorneqarpat Siumumiillu isumaqarpugut atuarfiup ingerlannneqarneranik siunertaanillu naammattumik ilisimasaqannginnermik pissuteqartoq.

Meeqqap atuartitaanerata pitsaanerpaamik ingerlannearnissaa angajoqqaat, ilinniartitsisut, atuarfiup inuiaqatigiillu tamarmiusut tamarmiulluta akisussaaffigaarput, tamanna atuarfitsialammi naqissuserlugu nutarsaaneq annertooq ingerlannialeruttorparput. Inatsisartuni 1998-mi upernaakkut atuarfiup ingerlanneqarnera pillugu annertuumik susassaqartut peqataatillugit oqalliseqareernermi tamakkiisumik nunatsinni atuartitaanerup siuarsarneqarnissaa pimoorullugulu suliniutigineqarnissaa partiit tamarmiusut Kattusseqatigiillu peqataaffigissallugu ilumoorunniarlugu angerfigaarput.

Atuarfitsialaap atuartumik immikkoortitaqarani meeqqallu piginnaassusii assigiinngittartut ineriartortinneqarnissaannik tamatigoortumik periarfissaqartitsilluni ingerlanneqarnissaanut pikkorissuseqartumik pimoorussilluni ingerlannialeruttorfiani taamatut puupassaallunilusooq siunnersuuteqartoqarsinnaanera eqqumiiginalaanngitsuunngilaq. Nunarput sapinngisamik akaareqatigiiffiusumik sorsunneqarfiunngitsumillu namminersornerulernitsinni ineriartortinniarlugu tamatta siunertaqarpugut. Ikioqatigiinneq, tatigeqatigiinneq toqqissisimanerlu pigissagutsigu tamatta naligiissumik sumiluunniit issagutta pineqartariaqarpugut. Meeqqat angajoqqaalluunniit akornanni puffassimaarnermik pilersitsisoqaannassasoraarput allat narrugalugit qimallugillu immitsinnut angisuutilluta inississagaluarutta inissaminiissinnaanngimmat tamanna.

Tamanna kinguneqarnerluttussaassasoq Siumumiit takorlooreersinnaavarput immaqa iluaqutaanissaraluanik takorluuinermik allaat ajornerujussuarmik nassataqarsinnaanera ilimagereersinnaagatsigu.

Atuartitaanerup nunatsinni ineriartorsimanera pisoqaavallaannngeqaaq taamaattoq ataatsimut isigalugu ila ineriartorluarsimaqaaq. Soorunami ilinniartitsisussaaleqineq ilungersunartuuvoq kisiannili aamma qangarnit nunatsinni ilinniartitsisunngorniartarnerup soqutigineqarnerulernera malussarsinnaasut malugissavaat, tassa nunagisaq qimannagu aamma ilinniartitsusunngorniarnerup eqqunneqarnerata iluaqusersuutaanera aamma takuneqarsinnaalereermat siunissamut suli annerusumik isumallualersitsisoq.

Atuartitsineq sutigut isornaateqartinneqarpat atuarfiup siuliersuisui aqqutisatsialassuupput isorissanik apuussiffigissallugit, pitsaanerpaassagaluarporlu tamatsinnut akisussaaqataanermik ataatsimooqataarususseqarnermillu peqarluta meerartannguatta tamarmik atuartitaanerannut siuarsaaqataanissamik pisigisaqalertuugutta. Immikkoorniaannarata pissarissaarutta pissarissanngikkaluaruttaluunniit imitsinnut atorfissaqartittuaannarpugut.

Taamaattumik Siumumiit pioreersut atuarfitsialallu aqqutigalugu nukiit tamaasa kattuttut atorfissaqartingaarpavut.Avissaartuunnissatsinnut nukissaqanngilagut aningaasassaqarataluunniit.

Simumiit siunnersuutigineqartoq taamatut isikkoqartillugu oqaatigissavarput isumaqataaffigisinnaannginatsigu.

Finn Karlsen, Atassutip oqaaseqartua:

Inatsisartuni ilaasortap Otto Steenholdt -ip nunatsinni atuarfinnik namminersortunik ingerlanneqartunik inatsisitigut periarfissarsiuussioqarnissaa siunnersuutigaa, tamatumunnga tunngatillugu Atassummiit imaattumik oqaaseqassaagut.

Naluneqanngitsumik Atassut namminersortunik taperssersuiuartuuvoq taamaattumik tupaallaatigineqarsinnaanngitsumik siunnersuuteqartoq tamakkiisumik Atassummiit taperserparput. Siunnersuuteqartup siunnersuutigaa nunatsinni namminersortunik atuarfinnik aallartitsinissamut inatsisitigut periarfissaqanngippat inatsimmik tunngavissillugit periarfisseqqullugit, tamannalu aamma naalakkersuisut akissuteqarnerminni erseqqissarpaat inatsisitigut periarissaqanngitsoq. Tamanna pillugu Qallunaat Nunaanni Ilinniartitaanermut Ministeriaqarfik attaveqarfigisimallugu inatsisitigut periarfissarsiuussisoqarsinnaanersoq paasiniarlugu, tamatumanili Ilinniartitaanermut Ministeriaqarfimmiit periarfissaqarsinnaasoq paasisitsissutigineqarsimavoq, tamannalu tunngavigalugu naalakkersuisut piffissami qaninnermi apeqqut pineqartoq naammassillugu qulaajarniarpaat tamatumalu kingorna kingunerisaanik tunngavissaqarpat upernaamut ataatsimiinnissamut inatsisissamik saqqummiussiniarlutik.

Atassummiit pingaartutut isigaarput taamatut namminersortumik atuarfimmik nunatsinni aallartitsisoqarsinnaanera, tassami nunatsinni arlaleriaqaluta tusartalerparput atuarfinnik naammaginninngitsut. Taamaattut aamma periarfissaqartariaqarput pisortat atuarfiutaat kisiissa isumalluutigiinnarnagit. Maani nunatsinni suut tamangajammik pisortanit ingerlanneqarnerat naammaginanngilaq. Siunnersuut akuerineqassappat tamanna aamma imaassinnaavoq ilinniartitsisut ilinniarsimasut ullumikkut sulinngittut ilaat ilinniartitsisutut utersinnaasut. Aammalu periarfissat pitsaaqutaasut ilagissavaat angajoqqaat namminneq atorfinititsisinnaallutillu soraarsitisinnaalissammata.

Naggataatigut qanittukkut tutsiuttut maani Nuummi namminersortumik atuarfimmik aallartitsiniartut sulilluarnissaannik kissaappavut. Tamanna siullerpaajussammat misiliiffiussaaq pissanganartoq.

Taamatut oqaaseqarluta Inatsisartuni ilaasortap Otto Steenholdt-ip siunnersuutaa nunatsinni namminersortunik atuarfeqalernissaaa inatsisitigut periarfissiuunneqarnissaa tamakkiisumik taperserparput naalakkersuisullu sulilluarnissaannik kissaallugit.

Naggaterpiaatigut oqaatigilaassavara Atassumminngaanniit aammma isumaqatiginnginatsigu meeqqat pikkorinnerumaat nalunerumaallu immikkoortinneqarsinnaaneri, taanna isumaqatiginngilarput uagut.

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Inatsisartunut ilaasortap Otto Steenholdt -ip atuarfiit imminnut ingerlattut inatsisitigut periarfissinneqarnissaannik siunnersuutaa Inuit Ataqatigiinniit isumaqatiginnginnatsigu maannangaaq oqaatigeriissavarput.

Naalakkersuisoq akissuteqarnissaminut atatillugu Qallunaat Nunaanni Statsministeriaarfimmut saaffiginnissuteqarsimavoq Statsministerialu Undervisningsministeriamut saaffiginnissuteqarsimavoq. Qallunnat Nunaanniit akissuteqartut erseqqissaapput nunatsinni atuarfimmik privatimik pilersitsisoqarsinnaanngitsoq, tassunga tunngasumik inatseqannginnera peqqutaalluni, kisiannili tunngaviusumik inatsimmik tassa Grundlov -mi § 76-mi pinngitsoorani atuartussaatitaaneq aalajangersarneqartoq .

Aalajangersakkami pineqarpoq meeqqat tamarmik meeqqat atuarfianni akeqanngitsumik atuartitussaatitaasut. Pinngitsoorani akeqanngitsumik meeqqat atuartussaatitaanerat nunatsinni ingerlapparput ingerlattuassallugulu, tassami Inuit Ataqatigiinniit pingaartilluinnarparput meeqqat immikkoortinneqaratik meeqqat atuarfiini atuarsinnaanissaat.

Atuarfimmik namminersortumik pilersitsisoqassagaluarpat ilimagisariaqarpoq akissallit meeraat kisimik aturfimmi taamaattumi periarfissaqarnissaat, tamannalu Inuit Ataqatigiinniit akuersaarsinnaanngilarput meeqqavut tamarmik assigiinmmik periarfissaqartariaqarmata.

Inatsisitigut periarfissiinnerup qitiusumiit tapiissuteqartarnissaq aamma ammaatissappagu anguniakkavut pitsaasut atuarfitsialammut tunngassuteqartut akissakilliortilissavavut, tamannalu inuiaqatigiinnut atuarfeqarnermik tamakkiullugu pitsanngorsaaniartunut pinngitsoortinneqartariaqarpoq.

Nuummi atuarfimmik namminersortumik pilersitsiniartut ilaatigut oqaatigaat atuarfik aalajangersimasumik tunngavilik aammalu atuarfik aalajangersimasumik suliffiusartoq tassalu ullaakkut arfineq pingasuniit ualikkut sisamat tungaanut ammasartussaq pilersinniaritsik. Ilisimatitsissutigisariaqarpoq tamakku eqqarsaatit atuarfitsialammi siunertaammata. Takorluoorneqarpoq atuarfiit siulersuisui angajoqqaallu suleqatigiinnermikkut atuarfiit namminneq ilusilersukkatik ineriartortikkumaaraat.

Inuit Ataqatigiinniit tupiginngilarput angajoqqaaqarmat ullumikkut meeqqat atuarfiannik naammaginninngitsunik, tamanna paasilluarsinnaavarput tassami angajoqqaat takorluugaat naatsorsuutigisaallu tamatigut tamakkiisumik naammassineqarneq ajormata. Tamanna assigiinngitsorpassuarnik peqquteqarsinnaavoq tamattalu pisussaaffeqarpugut pissutsit taamaappata aaqqissuteqarfiginiassallugit.

Taamaattumik piffissaq iluatsillugu oqaatigerusupparput atuarfinni siulersuisut, ilinniartitsisut angajoqqaallu suleqatigiillutik suliartik aallartereersimasartik aallulluaqqullugu. Atuarfinnut siulersuisoqarneq nutaajuvoq taamaattumillu periarfissaqartariaqarpoq suliniutiminnik inerisaanissaminnik.

Ilinniartitsisunngorniartarnerup pitsanngorsarneqarnissaa aamma atuarfitsialammut atatillugu pitsanngorsarniarneqarpoq Inuit Ataqatigiinniillu isumaqarpugut ilinniartitsisunngorniartarnermili annertuumik paasisimasariaqartoq ilinniartitsisuussagaanni akisussaaffik qanoq annertutigisoq, ilinniartitsisummi tassaapput annertunerpaamik meeqqatta ilisimasassaatigut ilikkagaqarnissaannillu akisussaaqataasut, tamaalillutillu nunatsinni siunissatsinnut akisussaaqataasut.

Siunnersuuteqartoq tunngavilersuinermini atuartut pitsaanerusumik angusaqartarnissaat atuarfimmi namminersortumi pisinnaanngornissaa oqaatigivaa. Naalakkersuisup tassunga tunngatillugu akissuteqaataa isumaqatigaarput inuiaqatigiit taamak ikitsigaluta meerartavut meeraaneranniit immikkoortissagutsigit immitsinnut kukkuuterujussuassaagut. Atuarfitsialammi anguniarneqarpoq meeqqat naligiit, imminnut upperisut naleqassutsimmilu ilisimaarinnittut, tamannalu tassaavoq inuiaqatigiinnik nukittuunik pilersitsiniarnitsinni aqqutissarput pitsaanerpaaq.

Tamanna atuarfitsialak aqqutigalugu suliaralugu allartereerparput meeqqat atuarfiata avataatigut unammillerneqalernerup kingunerisinnaavaa ilinniartitsisut pikkorissut pisortaaniit pitsaanersumik neqeroorfigineqartarnermikkut meeqqat atuarfiini amigaatigineqalerneri.

Isumaqarpugut siunnersuut atuarfitsialammik pilersitsinialeruttornermut akerliusoq aammalu piviusunngortinneqassagaluarpat atuarfitsialammik pilersitsiniarnermut kigaallassaataassasoq, taamaattumik siunnersuut akerleraarput.

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat:

Inatsisartut ukioq 2000-mi upernaakkut ataatsiinnissaanut Kalaallit Nunaanni atuarfit namminersortut pilersinneqarsinnaanissaanik inatsisitigut periarfissiinissaq pillugu naalakkersuisut siunnersuuteqaqqullugit peqquneqarnissaasa Inatsisartuni aalajangiiffiigineqarnissaanik siunnersuut hr. Otto Steenholdt-ip siunnersuutaanut Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqaateqassaagut.

Siunnersuut tapersersornaraluarluni illuatungeqarpoq tassami inuiaqatigiinni meerartavut marloqiusatut inissisimalissammata a aamma b-gruppetut.

Siunnersuuteqartup taakkartugaasa ilagaat meeqqat pikkorissut pisariaqartikkatsigit, ilami maannakkut atuarfinni anisartut pikkorinnerit siunnersuuteqartup siunnersuuteqartup ajorisimanerpa? Imaalissanerpami angajoqqaat akissarsiarinnerusut kisimik privatskolimut inissittalissagaat, imaluunniit qanoq ittut meeqqat atuarfinnut taamaattunut isersinnaassappat? Imaluunniit siunnersuuteqartoq qanoq eqqarsaateqarsimanersoq paaserusunnapoq ilinniartitsisunut ullumikkut tunngatillugu, ajoqigamiik ullutsinni ilinniartitsisut? Imaannerpa privatskolimi ilinniartitsisut pikkorinnerusut atorneqartussaasuut?

Siunnersuuteqartup akissutai naalakkersuisup saqqummiussai tassalu inatsisitigut periarfissaqarnerit Kattusseqatigiinniit soorunami ammaffigaavut, kisiannili inuiaqatigiinni immikkoortitserinernik kinguneqassappata Kattusseqatigiinniit taamatut pisoqalernissaa apeqquserusupparput.

Siunnersuuteqartup oqaatigivaa meeqqat pikkorissut periarfissilluarumallugit privatskolimik aallartitsisoqartariaqartoq. Ullumikkut meeqqat pikkorissut atuarfitsinni pigivagut aammalu atuartitsinerup aaqqissuunneqarneratigut suli atuarfitsialak pitsanngorsarsinnaavarput.

Ukiaq manna Kangerlussuarmi atuarfitsialak annertuumik eqqartorparput ataatsimeersuarnermi isumasioqatigiinnermi. Eqqartukkattalu annertuut soqutiginartullu naalakkersuisuniit saqqummiunneartarput aammalumi atuarfeqarnermut attuumassuteqartut annertuumik saqqummiussaqartarlutik. Siunnersuuteqartup tamakkua malinnaaffigisimannginnerlugit?

Atuartut assigiinngitsutigut pikkorissuseqartut tamatta nalunngilagut, taamaattumik atuagarsornerinnakkut pikkorinnerit eqqarsaatigiinnartariqanngilagut tassami atuartut amerlaqisut assassornermut allatigullu pikkorissuseqarput taamaattumik siunnersuuteqartup atuagarsornerinnaq eqqarsaatigalugu privatskolimik aallartitsiniaanermut eqqarsaateqarpat akuersaasinnaanngilarput.

Taamatut privatskolimik aallartitsisoqassappat Kattusseqatigiinnii isumaqarpugut inuiaqatigiinni oqaluuserineqaqqaarniarli tamattami soqutigissavarput meerartatta pitsaanerpaamik atuartinneqarnissaat, kisiannili imaassanngilaq akissallit kisimik meerataat eqqarsaatigineqassasut aammalu pikkorissuinnaat, pikorissuinnaaneq ajormata atuartuutigut allatigullu pikkorissuseqarneri atorluarniartariaqaratsigit ullumikkut atuarfiit aqqutigalugit.

Oqaasissat sulia annertugaluaqaat oqallinnissarli Kattusseqatigiinniit ammaffigaarput.

Jørgen Wæver Johansen, Siumut:

Qujanaq, erseqqissaatigissavara una uanga nammineq akisussaaffigissagakku, Siumut sinnerlugu saqqummiussaanngilaq.

Siullermik oqaatigilara siunnersuuteqartup Inatsisartunut ilaasortap Otto Steenholdtip, siunnersuuteqarnermi tunngavilersuutai uangattaaq isumaqatiginartinnginnakkit, soorluttaaq partii Siumut, IA-kut, Naalakkersuisullu aamma taama nalunaaruteqartut, nuannaarutigaarali erseqqimmat Naalakkersuisut atuarfiit namminersortut kiisalu atuarfiit tunngaviusut namminersortut pillugit Inatsisartut inatsisissaatut siunnersuumik upernaaru 2000-imi Inatsisartut ataatsimiinneranni saqqummiussissamaarmata. Taammatullu siunnersuummik saqqummiussaqarniarnerannut atatillugu periarfissaq manna atorlugu uanga tassunga tunngasumik isummakka saqqummiutissavakka, suliniutimmi nutaat imminnut pilersittanngillat uagut nammineerluta qinertarpagut, suut suliniutigineqassanersut, qanorlu isikkoqassanersut.

Uanga isumaqarpunga meeqqat pillugit tamatta akisussaafigisariaqaripput nutaanik pitsanngorsaataasinnaasunik ujartuiuassalluta. Sunaluunniit isumassarsiaq periarfissarluunniit nutaaq ullumikkut pissutsinik pitsanngorsaasinnaasoq, taamaalillunilu meeqqanut iluaqutaasinnaasoq pingitsoorata misilerartariaqarput. Imaassinnaavormi eqquilluarluta periarfissamik nutaamik tamatsinnut iluaqutaasinnaasumik nassaartugut.

Qularutigineqassanngilaq inuit amerlaqimmata isumaqartut ilinniartitaanerup pitsaasusaa ullumikkornit qaffasinnerusinnaasariaqaraluartoq, taamatullu oqariartuuteqassagaanni isumaqarpunga aamma ilinniartitaaneq pitsaasoq sunik imaqarnersoq oqaatigineqarsinnaasariaqartoq. Ilinniartitaaneq pitsaasoq uanga isumaga naapertorlugu immikkoortunik arlalinnk imaqarpoq, siullermik pingaaruteqartorujussuuvoq iliniartitsisunngorniartarnerup pitsaalluinnartuunissaa, aamma ilinniartitsisut ilinniarsimasut atuarfinni naammalluartut piginisaat, ilinniutit ilinniartitsinermi atorneqartussat pitsaasuusariaqarput, qinerneqarsinnaasullu amerlasuut tamatigoortullu toqqarneqarsinnaasariaqarput aamma atuarfinni avatangiisit pitsaasuunissaat pingaaruteqarluinnartuuvoq, kiisalu atuaqatigiikkaat ataatsimoortut amerlavallaartannginnissaat aamma pingaaruteqarpoq.

Soorunami qujanarpoq meeqqat atuarfianni ullumikkut tunngaviusumik meeqqat tamarmik assigiimmik ilinniartitaammata, isumaqarpungali isiginngitsuusaaginnarneqarsinnaanngitsoq tamatuma ilaatigut pikkorinnerit, minnerunngitsumilli atuartut sapersarnerusut pitsaanerpaamik ineriartornissaminnut ajunnginnerpaanik periarfissinneqartannginneri.

Takorlooruk illit qitornat atuarfimmi inissaaleqiffiulluinnaqqissaartumi atuartitaasoq, atuarnermini skemaa allanngorartuartoq, akulikitsumillu vikarinik timelærerinilluunniit ilinniartinneqartartoq, immaqa ilinniartitseriaatsit illit isumaqatigisinnaanngisatit tunngavigalugit. Pissutsit taamaattut piviusuupput, ullumikkut ilaatigut atuuttut, tamakkulu isumaqarpunga uppernarsisikkaat nutaaliortariaqarnerput, sooq misilinnianngilarput meeqqat atuarfiannut pioreersunut tapertaasussanik periarfissamik nutaamik pilersitsilluta.

Isumaqarpunga periarfissamik nutaamik pilersitsisariaqartugut, ilaatigut angajoqqaat ilinniartitsinerup pitsaassusaanut allanulluunniit atuarfimmi naammaginngisaqartut atorsinnaasaannik, periarfissaq nutaaq taanna tassaasariaqarpoq, atuarfik angajoqqaat arlaatigut aaqqissuullugu piginneqataffigisaat, annertuumillu akisussaaqqataaffigisaat. Tassani angajoqqaat meeqqami ilinniartinneqartarnerinut akileeqqataalaarnermikkut periarfissinneqartariaqarput atuarfimmik meeqqaminnut tulluartuunnasorisaminnik ilinniartitseriaaseqarlunilu avatangiiseqartoq pilersissallugu. Soorunalumi periarfissaq taanna arlaannaannulluunniit mattussisuusanngilaq, imatut paasillugu, angajoqqaat akiliutissaat annerpaaffeqartariaqarpoq, amerlanerpaarpaat taamatut periarfissamik nutaamik atuinissaanut periarfissaqaqqullugit.

Taamaaliornermi meeqqat atuarfianni ullumikkut inissaaleqinerujussuaq annikillisinneqarsinnaagaluarpoq, qularnanngitsumik ilinniartitsisoqarpassuit pikkorissut ullumikkut allamik suliffissarsiulersartut ilaat meeqqanut atuartitsinermik sammisaqaannarnissaat aqqutissiuunneqarsinnaassaaq. Aamma ullumikkut meeqqat atuarfianni ilinniartitsisut avatangiisit pisuussutigisaannik annikilliortitaasarneri pisariaqanngikkaluartut oqiliallatsinneqarsinnaapput.

Tunngaviusumik isumaqarpunga isumassarsiaq manna misilittarneqarnissaminut piukkunnarluartuusoq, minnerunngitsumik nunani allani taamatut periarfissiisartuni misilittakkat uppernarsarsimammassuk aaqqissuussinerit taamaattut tamanut ajunngitsunmik kinguneqartarsimasut.

Neriuppunga taamatut oqaaseqaateqarnera nutaanik aaqqiissutaasinnaasunik Naalakkersuisut misissuineranni isumassarsiorfigineqarlunilu tapertaasinnaasoq. Isumagarpunga tamatta eqqumaffigissagipput sunaluunniit pitsanngorsarsinnaagatsigu, aamma atuarfeqarneq, piumassuseqaraannimi aqqutissaqartuaannarpoq, aamma nutaamik eqqarsarneq nunatta pisariaqartikkaa tamatta nalunngilarput.

Otto Steenholdt, Atassut siunnersuuteqartoq:

Siullermik Siumuminngaaneersoq Wæver qutsavigissavara sapiiserluni partiimi avataatigut taama oqaaseqarmat, uangaasuuguit iluartinneqarnavianngikkaluarputit.

Ataguli taamatorujussuaq oqallinnerup partiininngaanniit piffissaq annerujorujussuaq aajuna siunnersuuteqartup oqaasii, meeqqat pikkorinnersiukkat kigaalequsersuinnarnagit annertuumik siunertalimmik atuartittariaqalerput, siunissami nunatsinni suliffinni allaat qullersassatut siunertalersoreerlugit.

Taannaminimineerarsuaq oqaluttut amerlanerpaartaasa uninngavigaat, utoqqatserpunga palasertaqaraluarluta ila soorlumi bibili satanip atuaraa, killormut saatillugu. Taanna uninngavigineqarpallaarpoq, Siumut oqaluttua oqarpallappoq, suli piffissanngunngitsoq tamakkuninnga atuarfittaarnissamut, ila aamma uanga tupigiummerpara Siumut oqaluttua taannamineerarsuaq ima oqalummat, taamatut puupassaarillunilusooq siunnersuuteqartoqarsinnaannera eqqumiilluuinnartoq, meeqqat angajoqqaalluunniit akornanni puffassimaarnermik pilersitsisoqalissasoq, kiisalu aamma ilanngullu narrugalugit qimallugit imminnut pinissaat kiisalu oqarluni tamanna kinguneqarnerluttussaavoq.

Ippassaaninnguaq Atugagdliutitigut saqqummersippaat angajoqqaat peqatigiillutik atuarfimmik pilersitsiniartut. Tassa taakkua Siumup oqaluttuata maannangaaq taama oqarfigereernerpai, puuppassaarinialersut. Eqqumiiginarluinnartut meeqqat angajoqqaalluunniit akornanni aamma taanna puuffassarisussanngortorooq. Piviusunngortutut uanga oqaatigisariaqarpara nuannaralugu takugiga, aammalu erseqqissaraa tassani uani uanga ilinniartitsisulluunniit taanngilakka, oqaatigereraat ilinniartitaanerooq naammaginnginnamikku erseqqarissusia, taamaattoqalereerpoq, sunaaffa inatsimmilluunniit suli tunngavissaqanngikkallaraluartoq. Apeqqutinni qitiuvoq inatsimmi piffissaqarnersoq.

Akissallit maani partiit tamarmik oqaluutigisaat eqqaaneqanngilluinnarput, uanga tassani akissalissuit meeqqanik avissaartiterinissarsuit eqqartunngilluinnarpakka, taamaattumik aamma ilinniartitsisunik eqqaasaqanngilanga. Periarfissaqarnersoq apeqqutigiinnarpara, eqqumiigiallassimagigaana ilinniartitaaneq tigoreerlutigulu akissuteqaammi takulerakku aamma soorlu uani oqaatigiga, tusarakku tunngavissaqanngitsorooq, tupaallaatiginermik apeqquteqarsimavunga. Tassa taanna aallaavia, taamaattumik erseqqissaasoqarnera assut uanga nuannaarutigiviara imatullu tassa oqaatigisariaqarsorilerpara massakkut, sivisunaalinngilanga? Ajunngilaq qujanaq, massakkut akissuteqaammi imatut erserpoq, uanga tassa taanna eqqumiigisimasara, sunaaffamiuna tassa taamaattoq imaammat inatsit taanna inatsisit 28.oktober 1978-meersoq Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfii pillugit, taamaallaat meeqqat atuarfiannut kikkunnit tamanit akeqanngitsumik atorneqarsinnaasutut taanna tunngatinneqarpoq. Taamaattumik naalakkersuisut paasivakka qulakkeersnerusummassuk Namminersornerullutik Oqartussat atuarfinnut namminersortunut maleruagassiinissanut pisissaatitaanissaq piniarsarimmassuk., kusanartoq. Tassa apeqqutip qeqqa.

Atassummi aamma oqartarpugut nalinginnaasoq Namminersornerullutik Oqartussat oqartussaaffinni qanoq killeqartitsinissamut nalornileraangamik kusanartumik soorlu Statsministeriaqarfimmut apeqquteqartartut, taakkulu taamaaliorsimanerat uanga pissusissamisoorluinnartutut isigaara. Oqanngilanga tassa atuarfik tigoreersimagatsigu tappannarsuaq imminiik, naagga kusanartumik iliornertut taanna paasivara.

Aamma Statsministeriaqarfimmiit akissut paasilluarpara imaattoq namminersornerullutik Oqartussat pisinnaatitaasut namminersortutut atuarfinnut tunngasunik aalajangersaanissamut, tassa kusanartoq aammalu taamaakkaluartoq namminersortumik atuarfiit massakkut Namminersornerullutik Oqartussat inatsisaat allanngorteqqaanngikkaanni pilersinneqarsinnaanngitsoq. Allaat allatut oqaatigalugu NamminersornerullutikOqartussat Inatsisartut inatsisaannik namminersortumik atuarfinnut tunngasunik aalajangersagalioqqaartariaqartut, tassa taanna qujarullugu paasisara. Taamaattumik aamma Statsministeriap oqaasiata aappa nalilerlugu oqaatigisariaqassaaq tassa naalakkersuisut inatsisilerituuisa iluamik tamakkiisumik paasisimagunanngikkaat, taama uanga eqqarsarpunga.

Inatsimmi tunngaviusumi aalajangersakkat tikkuartorpaat tassanilu angajoqqaat meeqqamik,

tassa meeqqat atuarfianni atuarunnaarsissinnaagaat, taaanna periarfissaq nalunngilarput, tassa periarfissaqarput, namminneq meeqqatik meeqqat atuarfianni piumasarineqartut malillugit atuartitaasinnaanerat isumannaatsumik tassunga nallersuuttumik ingerlassinnaagunikku. Periarfissaq tassaneereerpoq. Apeqqut taanna inatsisilerituutut oqaatigisinnaanngilara tamakkua assortuussutigiumaarmassuk, kisianni isumaqarluinnarpunga namminersortumik atuarfik pisortanit aningaasanik tapiiffigineqarnissaanik pisariaqartitsisussaagunartoq, taamaattumik qanorluunniit pisoqaraluarpat nutaamik maligassiortoqartariaqassaaq namminersortunik atuarfinnik pilersitsisinnaanissaq periarfissinniarlugu kissaatigisaqaraanni.

Tassa tamanna qanoq kissaatigineqartiginersoq ullumikkut tusassavarput, soorunami aamma politikkikkut aalajangiiffigineqartussaammat, taanna uanga pissangagineruara, taamaattorli pingaarneq uatsinnut unaavoq Statsministeriaqarfiup nalilermagu Namminersornerullutik Oqartussat pisinnaatitaaffeqarmata namminersortunik atuarfinnut tunngasunik maleruagassiussalluni. Tassa politikkikkut piumassuseqartoqarpat ajornaquteqanngitsumik namminersortunik

atuarfiliortoqarsinnaasoq. Ullumikkut akissuteqaatisianni paasivara, tassalu apeqquteqaatip tamarmi qeqqa.

Aallartinniartoqartalereerpoq massakkut pisuut imaluunniit immikkoortiterinerit piunnaarlugit kisianni kusanartumik qanoq atuarfitta saniatigut aamma immaqa unammilleqatigiilaarluni pitsaasumik ilinniartitsisut qinigassillugit imaappoq uani ilinniartut angajoqqaat periarfissillugit imaappoq uaniikkunik, ila tassa peqqinnartoq aamma eqquttariaqartoq. Inatsisikkut periarfissaqartussanngortoq paasivara assullu qujavunga taanna atuartitaanermut naalakkersuisup sulissutigiumallugulu uani ersersimmagu. Inatsit allanngoriarpat tassa ammassaaq piumasunut periarfissaq kusanartoq nunatsinnut eqqunneqassaaq.

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

Tassa maani malunnarpoq ilaatigut atuarfitsialaap eqqartorneqarneqarnerani peqataasimasut, tassalu Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ataatsimiititaliami ilaasortaasut assorujussuaq atuarfitsialak pingaartillugu oqaaseqartut. Malunnarpoq Otto tassani peqataasimanngitsoq, taamaattumik Atuartitaanermut Kultureqarnermullu naalakkersuisoq kissaateqarfigineqarsinnaavoq Inatsisartut tamarmik atuarfitsisalak pillugu oqallittariaqartut pimoorutivillugu. Tassami paatsoorneqarsinnaanngitsumik inuiaqatigiit tamatta atuarfik pigaarput, aamma ingerlattariaqarparput pitsaasumik ingerlakkusukkutigu aamma ingerlassinnaavarput.

Taamaattumik uani oqaaserineqartut soorunami uagut oqaatsigut Siumuminngaanniit ilumooruppagut meeqqat immikkoortinneqassanngimmata. Pisuut meeraat immikkoortinneqassanngillat akissallit kisimik meeraat periarfissinneqassanngillat, aanna isumaqarpunga oqariartuutigigipput aammalu illersorlugu atuarfitsialaap pitsaasumik ingerlanneqarnissaa., tassami atuartut siulersuisui aamma angajoqqaat tapersersorneqarnissaminnik amigaateqarput. Angajoqqaaqataasa atuarfitsialammi siulersuisunngotittarpaat qinerlugit aamma atuartut meeraqataasa atuarfitsialaap iluani siulersuisut pilersinneqarneranni aamma tatigalugit qinertarpaat.

Taamaattumik tusartuartarparput ataatsimiisitsisoqartoq angajoqqaanik takkuttoqanngilaq. Isumaqarpunga tamatta sulissutigisariaqaripput angajoqqaaqatitta angajoqqaallu tamarmik atuarfimmi akisussaaqataanerminnut paasinninnerat taanna annertusassallugu. Taamaattoqalerpat massakkut privatskolimik eqqarsaatit immaqa tamarluinnaavimmik eqqarsaatigineqassanngikkaluarmata.

Peqataaniarta tamatta allamut sangutitaarata puupassaanatalu.

Paninnguaq Olsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata saniatigut:

Aap. Uanga aamma atuarfik pillugu oqaaseqarusuppunga maana. Isumaqataanngilanga atuarfimmik namminersortumik pilersitsisoqarnissaanik pissutigerpiarlugu aamma uagut inuiaat ikittunnguugatta namminnerusussusermik nukitsigut peqaleriartorusuttut ataatsimoorlutalu nunatsinni kinaassutitsinnik tununiliaqutaqarluta avataani aamma atuarfitsinni aallartittakkatsinni ilinniartuuteqalerusukkatta.

Atuarfitsialak eqqartoratsigu isumaqarpunga puigussanngikkipput ilinniartitsisunngorniartarneq. Ilinniartitsisunngorniartarnermi pisariaqartipparput perorsaanerup nukittuup patajaatsullu tunngavilerneqarnissaa. Tassani aammma pingaaruteqarluinnarpoq meeqqanik isumaginnittunngorniarlutik ilinniartartut ilinniartitsisunngorniartartullu imminnut ataqatigiissaagaanerusumik ilinniartinneqartalernissaa, tassami taakku imminnut attuumassuteqarluinnarmata. Taamaattumik isumaqarpunga siunissami aningaasat pisortat tapiissutissaatut namminersortumik atuartitsinissamut aallartitsinissamut atornagit ilinniartitsisunngorniartarnermut inunnillu isumaginnittunngorniartarnermut perorsaanermut tunngaviliinissamut atugassatut inissiissoqartariaqartoq. Uanga taamatut Inuit Ataqatigiit sinnerlugit ilinniartitsisunngorniartarnerup patajaallisarneqarnissaanik isumaqarpunga.

Mogens Kleist, Kattuuseqatigiit oqaaseqartuat:

Taakkartukkatsinni oqaatigaarput inuiaqatigiinni eqqartorneqarniarli aammalu taamatut immikkoortiterisinnaanerit taakkua aamma eqqumaffigisariaqarpagut, aatsaat meerartatta immikkoortitaalernissaat.

Isumaqarpunga inuiaqatigiinni taamatut atuafimmik taamatut privatskolemik aallarniinniarutta taava eqqartorniartigu, aammalu Ottup taakku ujartugai, periarfissaasinnaasut atuarfimmik privatskolemik aallartitsisinnaanerit, taakkua isumaqarpunga ersitsinneqareersut Naalakkersuisusuminngaanniit taassuma tungaatigut periarfissaqartoqarsinnaasoq.

Aamma Joorup oqaatigisai illua-tungaatigut taamatut ujartuisinnaanissarput atuarfitsialammik imaluunniit atuarfimmik privatskolemik aallartitsisinnaagutta aamma unammileqatigiissinnaaneq taanna aamma uanga oqaatigisinnaavara aamma tunginninngaanniit iluaqutaasinnaasappat uanga oqaatigissavara isumaqatigisinnaallugu, imaanngitsoq immikkoortiterilissagut.

Aammalu Kangerlussuarmi eqqartorneqartut annertungaatsiartumik, tassalu atuarfitsialammut tunngasut, ilinniartitaaneq, siunissami atuarfik, ilinniartitsisunut tunngasut assigiinngitsullu, taakkua ukiuni tulliuttuni aggersuni nalunngilara suliniutigineqarlutik aallartittut, unali Ottup taakkartugaa ilinniartitsisut naammagilersimagamikkit taamatut privatskolemik aallartitsiniaasoqalersoq, ilinniartitsisut qatsukkamikkit assigiinngitsut taakkartorpaat.

Taavami massakkut amigaatigineqartartoq una sooq taakkartorneqanngila atuarfinni assigiinngitsuni angajoqqaat ataatsimiigiaqqusaagaanngamik angajoqqaat ikittuararsuit kisimik takkuttarput, soormi taavaana. Tamakku pissutsit isumaqarpunga aamma qissiminneqartariaqartut. Ilinniartitsisunngorniarnermut tunngasut, atuartitsinerup ingerlariaasaa, assigiinngitsut ujartorsinnaavagut, taakkartorneqartut ilagisinnaavaat, qanormi ilillutik angajoqqaat akiliisassappat qaammammut, ilaa, tamakku eqqarsaatit isumaqarpunga massakkut eqqartortariaqanngikkigut, kisiannili pingaaruteqarpoq massakkununa atuarfeqarfipput qanoruna ingerlasoq, qanoruna aaqqinniaripput, periarfissaqarpat immikkoortiterinata taamatut meerartatsinnik, taava taamaattumik atuarfimmik soorunami pilersitsisinnaaneq unga tunginninngaanniit uanga ajornartussaqartinngilara, iluaqutaasinnaappat siunissami taamatut atuartitaanerup qaffassarneqarnissaanut, uanga isumaqarpunga inuiaqatigiinni tamatta, angajoqqaallu politikkerillu atuartullu eqqartoqqaarniartigu.

Tassa taassuma tungaatigut periarfissaqarpugut sukumiisumik aalajangiisinnaanissatsinnut tunngavissaqarluarlutalu, oqarata inuit kisimik ukua ikittuaqqat taamatut siunnersuuteqarmata allatut ajornaqaaq akuersaartariaqarparput. Periarfissagut misissorniartigit.

Anthon Frederiksen, Inatsisartut Siulittaasoqarfiat:

Aap, qujanaq, eqqaasitsissutigissavara maannakkut oqallinneq atuarfitsialammik qulequtalik ingerlalluartorujussuuvoq, aamma maluginiartariaqarpaput uani oqallinnermi Siumut, Inuit Ataqatigiit taavalu Kattusseqatigiit siunersuuteqartumut itigartitsillutik oqaaseqarnerat ersarippoq, taamaattumik oqallinneq annertusigaluttuinnarpat qaqugu killilissanerlutigu killeqanngiusattumik ingerlanneqarsinnaavoq, ullumikkullu aamma oqaluuserisassagut suli arlaqarput. Olga oqaaseqareerpat, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Naalakkersuisoq tullinnguutissooq.

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Uani Jørgen Wæver Johansen oqaatigisai isumaqarpunga isumaqatiginarluinnaqqissaartut, aamma oqaatsit taakkua eqqorput, unalu oqaatigerusuppara Kangerlussuarmi atuarfitsialammik eqqartuinitsini tamakoorpiarpiaapput tassa oqallisigineqartut, annertoorujorujussuarmik gruppikkaarluni oqallinnermi oqallisigineqarput tamakkua tamarmik, taavalu anguniagassanut siunissami atuarfitsialammut anguniagassatut siunniunneqartut tamakkua amerlanerpaarpaartai uani saqqummiussami ilaapput.

Tamaattumik tamakku inuiaqatigiit amerlaqisugut anguniarparput, taamaattumillu pisariaqarpoq suleqatigiinnissaq, pisariaqarpoq ataqatigiilluta, kaammattoqatigiilluta meeqqat tamarmik siunissaat eqqarsaatigalugu ineriartortitsinissarput.

Uani ilinniartitsisut naammagineqannginnerannut tunngatillugu isumaqarpunga pingaaruteqartorujussuusoq uagut aamma ilisimassallugu ilinniartitsisut kisimiillutik pisuussuteqanngimmata atuarfiup taamatut inissisimaneranut. Angajoqqaarpassuusugut aamma uagut akisussaaqqataavugut annertoorujussuarmik meeqqatta atuarfimmi ilikkagaqarnissaannut kigaallassaassartutut.

Taassuma saniatigut aamma inuiqatigiit taamatut ullumikkut ajornartorsiuteqarnerannut aallaaveqartumik ilinniartitsisut ilaatigut inunnik tunngasunik ajornartorsiutinik aamma suliamik saniatigut aamma suliassarpassuaqalertarput nanertuutigisartakkaminnik aamma, taamaalillutillu ilaatigut aamma nukissaaruttarput, meeqqanik imaattornissaminnut sullissinissaminnut, ilinniartitsiniarnissaminnut.

Taamaattumik pingaarneruvoq siunissaq eqqarsaatigalugu tamattalu nunatsinni ineriartortitseqataanissatsinnut eqqarsaatigalugu meeqqat atuarfiat aallaavigalugu, uagullu nammineq eqqarsartariaaserput tunngavigalugu atuarfimmik inerisaanissarput.

Lise Skifte Lennert, Kultureqarnermut, Ilinniaritaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq:

Otto Steenholdt-ip siunnersuutaanut Naalakkersuisut akissuteqaataata Siumumiit oqaluttup Ruth Heilmannip ersarissumik tapersiinera soorunami nuannaarutigaara. Naalakkersuisut aamma qujassutigissavaat meeqqat atuarfiannik iluarsaaqqiineq manna maannakkut ingerlanneqartoq Siumut aamma Inuit Ataqatigiit kiisalu aamma Kattusseqatigiit oqaluttuisa annertuumik tapersermassuk.

Atassutip oqaluttuanut Finn Karlsenimut ilanngullugu oqaatigilaarusuppara Atassutip oqaatigimmagu naammaginagu pisortat annertuvallaamik inuiaqatigiinnik ingerlatsinerat. Tassa atuarfimmik aqutsinermi aalajangersakkani nutaani angajoqqaat aqutseqataanissaat annertoorujussuuvoq, taavalu periarfissaq atorneqalereersimavoq atuarfinni siulersuisuni. Tamaammat tassami oqartoqarsinnaanngilaq taamatut angajoqqaat periarfissaq taanna atunngikkaat, tassa ersarissigaluttuinnarpoq aammalu atuarfitsialammi ataatsimeersuarnitsinni ersarissorujussuuvoq angajoqqaat peqataasut aamma tassani nalunaarutigimmassuk atuarfiup atuartitsinerup iluani akuulereersimanertik, allaallu timeplanit iluanni, assersuutigiinnarlugu timet fagit ataasiakkaat iluanni timet qanoq amerlatigisut atorneqarnissaat, imaluunniit agguataarneqarnissaat akuuffigisalereersimallugu siulianut naleqqiutissagaanni makkua atuarfiup illutaanut tunnganerusut sammineqarsimallutik, massakkut malunnartumik angajoqqaat akornganni, siulersuisut akornganni sammineqalersimammata atuartitsinermut tunngasut, tassa piviusut tunngavigalugit tassa angajoqqaat periarfissartik taanna atulereeraat, imaluunniit ilikkalereeraat malunnarpoq, aammalu sinerissami kommunerpassuarni suliniutit tassunga anguniakkamut tulluarluinnartut ingerlanneqalersimasimasut. Taanna malunnartorujussuuvoq, tassalu ukiut atugassatsinni siusinnerpaami malunnarpoq angajoqqaat piumassuseqartut taamatut akuussallutik.

Taamaammat aamma oqaaseqartut ilaasa una uparuarmassuk angajoqqaanik ataatsimiititsinermi ikittaqisut, aap, tassuuna ineriartorpugut aamma, angajoqqaat akisussaaffitsik tigusimagamikku paasiartorpaat, ineriartornerlu taanna neriuttorujussuuvugut tamatta ilorraap tungaannut ingerlassasoq, aammalu tassuuna angajoqqaat akisussaaffik tunniuneqarsimasoq annertuumik paasisimagaat.

Ilanngullugulu Naalakkersuisut erseqqissassavaat inatsisinut tunngaviusuni naqisimaneqarani ilinniartitaanermik allassimasut pingaartikkatsigit, atuarfinnik namminersortunik pilersitsinikkut meeqqanik piginnaannikinnerusunik aamma piginnaanneqarnerusunik immikkoortiterisinnaalernissaq Otto Steenholdtip siunnersuutaani tunngavilersuutaasoq taanna soorlu siunnersuuteqartup qimanniartutut ippaa, kisiannili erseqqissorujussuuvoq tassani A B-skole anguniarlugu siunnersuuteqarnera, aammalu maluginiarpara soorunami partiaata oqaaseqartuata Finn Karlsenip oqaaseqarnermini naggataatigut taammagu, erseqqissumik taammagu, taanna isumaqatiginagu meeqqat A B-skolemi aggulunneqalernissaat. Taanna tusarlugu assut toqqissiallannarpoq, tassami ammaffigigatsigu naalakkersuisuninngaanniit, soorlu aamma akissuteqaatinni taagiga taamatut misissussallugu, taavalu upernaammut pilersaarutigalugu annertunerusumik misissuereerutta saqqummiussaqassalluta.

Taavalu tassa uani annertuumik atuarfitsialak uterfigineqaqattaarmat, naak massakkut oqaluuserisussaangikkaluaripput, kisianni soorunami tassanngaanniit nalunaarut aamma piareersarneqartoq massakkut Inatsisartunut apuunneqarumaartup oqariartuutaasa pingaarnerpaarpaat ilagivaat tassa meeraq qitiutillugu kalaallit atuarfiat, kalaallisut oqaatsigut kulturerpullu aallaavigalugit aaqqissugaq anguniassagipput, aammalu inuup kinaassutsiminik naleqassutsiminillu ilisimaarinnini nukeqarninilu sorloqarfigalugit nunarsuarmioqatitsinnut nallersuussinnaalernissaa aqqutissiuunneqassasoq.

Isumaqarpunga anguniagaq tassani erseqqissorujussuarmik anguniakkami siullermi nalunaarutigereeripput.

Otto Steenholdt, Atassut, siunnersuuteqartoq:

Tupigilluinnaqqissaarpara Naalakkersuisoq oqarmat Siumup oqaluttuata illersoraani. Siumut uaniluunniit Naalakkersuisut saqqummiigami oqaatsinik atugaqanngilaq puuppassaarisussaasoq taanna uanga siunnersuutiga, meeqqat angajoqqaallu akornanni puffassimaarnernik pilersitsisoqassasoq, tamanna kinguneqarluttussaasoq.

Tamakkua imminnut assortuutinngillat? Taamannak oqaaseqarsimaguit uumalu Siumup oqaaseqartua taama oqarfigippatit tupigaara. A B-skolenit taaguinngilluinnarpunga, Naalakkersuisoq tusarnaalaarit, piffissaajaannarparput tamaannga. A B-skolenik eqqarsaateqanngilluinnarpunga, taamaattumik taanna oqallisigeqinagu, atuarfitsialak eqqaangiivippara, taanna oqallisigeqinagu, aamma maani angajoqqaat takkutinngitsoortarnerat tamakku pineqanngillat.

Realskolemut qanga qinerneqartarallaratta atuariartoqqusaalluta, taamanili immikkoortinneqarsimannguatsiarpugut allaninngaanniit pikkorinnersiugaallutapalaarsuit immaqa, ataatsimilluunniit isornartorineqanngilaq, oqarput, tassa Kalaallit Nunaata siunissaraasi ilungersorlusi pissaasi, pitsaanerusunik qinerneqarpusi, tamanna atorluarniarsiuk. Taamanikkut tamakkuluunniit oqaatigineqanngillat.

Tassa qujassutigeqqissavara atuarfik taanna inatsisiliuunneqartussanngussammat, maani itigartitsisunik uanga tusarnaagaqanngilanga, taamaallaat inatsisikkut periarfissiinissaq taanna pingaarneruvoq, inatsit piareerpat, tassa kikkut ammaanneqartussanngussaaq, taamanikkullu oqallikkumaarpugut, akissaatillit pinnagit imaluunniit kisianni oqaatigineqartut angajoqqaat piumasaat, soorlu massakkut aviisini takuneqareersoq, ajormanngooq naammaginnginnamikkugooq peqatigiillutik pilersitsinialereerput.

Atuarfiit privatimik ingerlasut tamarmik anersaavat tassaniippoq, naammaginninngikkaamik pitsaasumik aallartittarput, itigartereeqqinagu, oqallisigissaqqaarput taanna.

Nuannaarutigaara oqaaseqaqqissanngilanga, tassa naammagisimaarpara neriorsorneqarnera.

Augusta Salling, Atassut:

Tassa uanga naatsuaraararsuarmik oqaaseqassuunga, erseqqissalaarusuppara aamma Atassumminngaanniit atuarfitsialaap sammineqarnera assorujussuaq soqutigivarput aamma suleqataaffigerujorujussuassavarput, kisianni una siunnersuut atuarfitsialammut attuummassuteqanngilaq, periarfissiinissaruna perusuttut, aallartitserusuttut inatsisitigut periarfissaqalernissaat taanna anguniarneqartoq. Atuarfitsialaap ingerlanneqarneranut, suliarineqarneranut akornutaasumik inissinnavianngilaq aamma inississanngilaq.

Taamaallaalliuna uanga isumaqartunga uagut maani soqutigisariaqarput namminersortumik atuarfimmi aallartitsisoqassappat, taava aamma sinaakkutissanik ersarissunik aamma sanasinnaanissarput, sananissarput, taanna pisussaaffigisariaqarparput, soorunalimi piumasaqartariaqaratta meeqqat tamarmik nunatsinni ineriartortut ilinniagassaat minnerpaaffeqassasut, aammalu taanna atuarfiup namminersortup aamma taanna isumagissagaat. Taamaattumik Naalakkersuisut aamma uanga saqqummiussaa isumalluarfigivara upernaammut saqqummiussinissaa, taamaallilluta aamma suliassap taassuma aallartinnissaa tikinniarumaaratsigu.

Uku oqaaseqartut allat atuarfitsialammut tunngassuteqartunut taakku uanga iserfiginianngilakka massakkut, kingusinnerusukkut uterfigeqattaasaqigatsigu qularnanngitsumik.

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Apeqqut taamaattoq Naalakkersuisut misissorumallugu oqaaseqareermata aammalu nalunnginatsigit apeqqutit taamaattut inuiaqatigiinni aamma makkunani ittuni periarfissaqarnerat misissorneqarnissaasut, taanna ingerlatissavarput.

Kisianni ilaatigut oqaaseqartut oqaatigisaat isumaqarpuna maannakkut taama akuersaarnermut tunngatillugu avaqqunneqarsinnaanngitsut maannakkut taalaartariaqartut. Uanga marluk taasaqarfigilaaruppakka. Siullermik ataatsimilluunniit sakkukkillisinneqassanngilaq aammalu aangaamisinneqassanani Kunngeqarfimmi Danmarkip Naalagaaffiani inatsisit tunngaviusut § 76-anni aamma uagut pisussaaffipput, meeqqanut tamanut assigiimmik periarfissaqartitsinissaq, meeqqat nunatsinniittut tamaasa assigiimmik periarfissaannik tunisussaavagut atuarfiit pitsaassusissaanik, ilinniartitsisut ilinniarluarsimasuunissaannik, ilinniutit pitsaasuunissaannik, assigiimmik ilisimasatigut neqeroorfigineqarnissaannik, illoqarfinniippata, nunaqarfinniippata asimioqarfinniippataluunnit, tassa politikkeritut pisortatigoortumik pisussaaffivut avaqqunneqarsinnaanngitsut aamma sakkukkillisinneqarsinnaanngitsut.

Privatimik atuarfiit eqqartorneqarsinnaapput, taakkua uagut maannakkut naammassisimasavut naammattumik pitsaassutimikkut akuerineqarsinnaanngitsutut ilersimappata. Kisianni kia oqaatigaa Kalaallit Nunaata atuarfia Danmarkimip naalagaaffiani atuarfippassuarnut allanut naleqqiullugu ullumi ajornerusumik oqaatigerusullugu. Atuarfipput ajunngilluinnartumik maannakkut neqerooruteqarpoq, tupinnaannartumik ukiut ingerlaneranni ilinniartitsisut ukiorparujussuarni ukiut hundredit sinnerlugit ilinniartippagut, atuarsinnaaneq allassinnaassuserlu eqqussimavarput aammalu tamakkunatigut nunatta nammineq amerlanerpaartaasa taamatut ineriartortinnissaat aalajangiusimassavarput. Tassa qimuppugut tassani ataatsimoorluta taama ittumik pitsaassuseq attanniarlugu.

Privatimik ilinniarfiit periarfissaannik ammaanneqarnissaanmut maani Inatsisartut aalajangiippata tamakkua aamma ilanngullugit oqallisigisassatsinnut ilaapput. Akissarsiamikkut, illussamikkut allatullu privatimik atuarfinnik ingerlatsisut aamma qanoq ittunik ulluinnarni ingerlatsinermut assigiinngitsutigut aamma unammillernernut pulanissaat naatsorsuutigisinnaavarput takorloorsinnaallugulu. Taamaattumik uani oqaaseqartut ilaasa taasaat isumaqatiginarpoq, siunnersuutip taama ittup saqqummernera aamma qujanarpoq saqqummermat aamma kisianni malunnarpoq inunni annertunerusumik oqallisisigineqarnissaa pisariaqartoq, soorlu atuarfitsialak tikillattaarneqartoq maannakkut aamma oqallisigissagipput aammalu inimi maani aalajangersaavigiumaarlugu. Kisianni aanngartissanngilarput meeqqanut tamanut assigiimmik periarfissaqartitsinerup pitsaalluinnartup aalajangiusimanissaa.

Godmand Rasmussen, Atassut:

Naatsunnguamik. Siunnersuummik uanga atsaat taama ersaritsigisumik takuvunga. Inatsisar-tuuleramali immaqa aatsaat taama torraatigisumik naliligassannik aatsaat tusarpunga. Takuat, ukiut massakkut 2000-it aallartilerpavut, isummat nutaat inuiaqatigiinni pitsanngorsaataasinnaasut eqqaaneqaraangata sunaana nangaanersuaq uniffigisaqattaartuaannaleripput. Namminersortunit atuartitsineq nunatta oqaluttuarisaanerani takornartaanngilaq, Qaqortumi qanga namminersortumik atuartitsisoqarnerani inuit taakku atuartitaasut angusaat kingumut qiviarsinnaagutsigit taamani kalaallit nakkaangallarmata kusanarluinnaqqeqqissaartumik pisoqarsimavoq.

IA-kut oqaaseqartuannit oqaaseq atorneqarpoq inuiaat ikippallaaqaagut. 100.000 tusind-nngortigata inuiaat ikinnitsinni ajornartorsiutit aaqqissuunniartigit massakkut takoreerpavut namminersortunik periarfissiisarnerit ajoqutaanngitsut aamma Ruth-ip oqaaseqarnermi oqaaseq atugaa angajoqqaat naammagittaalliutigeqattaarpaat, immaqa tassunga artukkiinnerussanngilaq angajoqqaat tassani suleqataallualerpata namminneq pisussaaffimmittut aamma isiginnilerlutik. Joorup oqaasia isumaqaatigilluinnarpara, immaqa isumaqarpunga kimilluunnnit assortorneqarsinnaan-ngitsumik oqarmat, ilinniartitsisut amerlavallaaqaat avataani suliffeqalersimasut. Pisussaaffiit taammaattut nutaat nunatsinnut takkuppata qularnanngilaq ilinniartitsisut massakkut arlaani suliffeqartut kajungernerulissasut aamma qularnaappoq uani angajoqqaat pitsaanerpaamik tassani suleqataalersinnaanissaat.

Una isumalioqqusissut imaluunniit oqallisissiaq pitsaangaarmat ajortuinnarmik samunga nakkaatitsiniartoqarsinnaanngilaq,.Misilinniarli ullunuku nutaat massakkut appakaaffigilerivut tamakku iluaqutaasinnaasut ujartortariaqarpavut uningata.

Daniel Skifte, Atassut:

Maannamut suarsuppassuit eqqartorneqarput, isumaqarpunga pingaartoq suarsuppassuit pinnagit tunngaviusumik isummersinnaasariaqartugut, suarsuppassuit kingusinnerusukkut tunngavissarput qaffatsippat eqqartorumaarpavut, taamaattumik maanga qaqivunga ilaatigut inuusuttortatta ilaat Inatsisartuni tunngaviusumik isumaqarnini erseqqissumik nalunaarutigimmagu. Jørgen Wæver Johansen nersorpakkit.

Taamatut oqariarlunga oqaatigissavara Atassummut assut pingaartoq inuup qinigassaqarsinnaanera, ataasiinnaq aallaavigigaanni qinigassaqaranilu taava ataasiinnaq ajorpat taava ataasinnaq uninngavigissaaq, qinigassaqartariaqarpoq, taamaattumik Otto Steenholdt-ip siunnersuutaa Atassutip tapersersorluagaa oqaatigeqqissavara.

Naggataatigut isumaqarpunga oqaluttarfimminngaanniit aamma oqaatigigukku naveerneqaatigissagukku utoqqatitsissutigissavara, kisianni isumaqarpunga Inatsisartut siulittaasuatut sulineq kinaagaluamilluunniit taava imatut isumaqartoq Inatsisartoq kinaagaluartorluunniit oqarpat oqaatsinik kusanartunik allanillu oqaaseqaqattaarneq oqaaseqartunut eqqunngitsoq, taanna inussiarnersumik isussuussutigaara isumaqarlunga amma suli oqallinneq ininngitsoq katitereerneq equngasumik inissiinerusoq. Tassami neriorsuutigineqarpoq suliassat ingerlariaqqissasoq misissorneqarluni. Oqaatsit kingulliit inussiarnersumik isussuussutigaakka.

Ataastimiinnermik aqutsisoq, Anthon Frederiksen, Siulittaasoqarfimmi ilaasortaq:

Daniel Skifte-mut qujanaq. Isussunnera nipitunermut kisianni. Tassa kingulliulluni oqaaseqartoq Daniel Skifte aamma naalakkersuisup akissuteqaammini allassimasaa tamassi takoreersinnaavarsi. Suliassaq taanna qulaajaaffigineqarniarpoq aammalu upernaamut ukioq 2000-mut saqqummiussisoqassamaarpoq. Taamaalillutalu ullumikkut oqaluuserissassaq nr. 113 taamaalillugu naammassivarput.

Oqaluuserisaq naammassivoq.