Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 05		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Marlunngorneq 19. maj 1998 nal. 10.25

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 5

 

Aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat 1998.

(Naalakkersuisut Siulittaasuat)

 

 

 

Ataatsimiinnermik aqutsisoq: Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Matumuuna Naalakkersuisut sinnerlugit Aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat 1998 saqqummiutissavara. Aammalu innersuullugu nalunaarusiaq annertooq tassaniittoq.

 

Taanna tunngavigalugu oqassaanga Nunatta aningaasaqarniarnera tunngavimmigut ingerlalluar­poq, 1996-imulli sanilliullugu 1997-imi suliat ikiliartorput. Taamaammat aarlerinissamut isumalluapiluppallaarnissamulluunniit pissutissaqanngilagut.

 

1995-imiit 1996-imut isertitat ajunngitsumik ineriartoreersullu 1996-miit 1997-imut isertitat annertuallaanngitsumik, immaqaluunniimmi pitsaasumik, ineriartornissaat ilimagisariaqarpoq. Taama ilimasunneq tunngaveqartinneqarpoq 1996-imiit 1997-imut akileraarutitigut isertitat 0,6 %-iinarmik amerleriarsimanerannik, 1995-imiit 1996-imut akileraarutitigut isertitat 7 %-imik amerleriarsimasut.

 

Avammut tunisat nalingi 1996-imiit 1997-imut ikileriarsimapput raajat akii appariarlutillu tunisat amerlassusaat ikiliartorsimammata.

 

Suliffissaarusimaneq annikilliartortuarsinnarpoq inuiaqatigiit iluanni suliassaqarluartoqarmat Namminersornerullutik Oqartussat aningaasaliissutaasa amerlinerannik annermik aallartinneqar­tumik.

 

Naalakkersuisut suliffissaarusimanerup annikilliartortinneqarnera anguniakkatut pingaarnertut isigiuarpaat, ullunilu aggersuni suliffissaarusimanerup suli annikillisinneqarnerunissaa sulissuti­gissallugu.

 

Aningaasat nalikilliartornerat suli tassa annikippoq. 1997-imi nioqqutissat akii 0,9 %-imik qaffapput. Tassa taamaalilluni aningaasat n alikilliartornerat Danmarkimi nalikilliartornerannit annikinneruvoq.

Aningaasaat nalikilliartorpiannginnerat Naalakkersuisut aningaasartuutikillisaanermik ingerltasi­simanerannik, kiisalu akileraarutit akitsuutillu pillugit ingerlatsinermik atorneqarsimasumik annermik pissuteqartinneqarsinnaavoq.

 

Aningaasat nalikilliartornerata annikinnera sulinermik inuussutissarsiuteqarut aningaasarsiaasa pisissutaasinnaanerata pitsannguallassimaneranut pissutaaqataavoq.

 

Kommunini ineriartorneq ilorraap tungaanut ingerlavoq. Kommunit Namminersornerullutik Oqartussanut akiitsuminnik akilersuinerujartuinnarnerat Naalakkersuisut nuannaarutigalugu paasivaat.

 

Pisortat aningaasaqarnerat ajunngitsumik ingerlajuarsinnapoq. Naalakkersuisut nuannaarutigil­luinnarpaat Landskarsip naatsorsuutai 1997-imi 89 mio. kr.-inik sinneqartooruteqarfiummata. Tamatumuuna Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut sukangasuumik ingerlatsinerat nanginneqar­poq, sukangasuumillu ingerlatsinikkut nunanut allanut akiitsunik pilersaarutigineqartutut akilersuisinnaanerput qularnaassavarput.

 

1997-ip naanerani Namminersornerullutik Oqartussat nunanut allanut akiitsui 881 mio. kr.-niupput. Nunanut allanut akiitsunit 186 mio. kr.-it 1997-imi akilerneqarput. Namminersornerul­lutik Oqartussat akiitsuminnik ikilisitsinerat ilutigalugu Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatseqatigiiffiutaasa akiitsui amerlipput.

 

Tamanna tunngavigalugu Naalakkersuisut isumaqarput Namminersornerullutik Oqartussat akiitsuminnik ikilisaanissaat suli pisariaqartinneqartoq taamaalilluni inuiaqatigiit akiitsui tamarmiusut akuerineqarsinnaasumik amerlassuseqartinneqarsinnaaniassammata.

 

Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsiqatigiiffiutaasa 1997-imi angusaat iluanngitsortaqar­lutillu ajunngitsortaqarput.

 

Royal Greenland 1997-imi naammaginanngitsumik angusaqarpoq, silarsuarmili raajat akiisa apparsimanerannik tunisallu ikileriarsimanerannik patsiseqartunik. Tassa patsisaasut Royal Greenlandip Namminersornerullutilluunniit Oqartussat sunniuteqarfigisinnaanngisaat.

 

Royal Greenland suliffeqarfiuvoq nunatsinni inuiaqatigiinnut pingaaruteqartorujussuaq, taa­maammallu ingerlatseqatigiiffiup patajaallisarneqarnissaa Naalakkersuisut pingaartippaat. Naalakkersuisut qularinngilaat ingerlatseqatigiiffik iliuuserineqartussatut siunnersuutigineqartut atorlugit, soorlu iliuusissatut pilersaarutit nutaat, aningaasaqarnerminik iluarsiisinnaassasoq. Royal Greenlandimut isumaqatigiissutigineqarpoq ingerlatseqatigiiffiup ingerlarnganik malin­naajuarnissaminnut Naalakkersuisut periarfissinneqassasut.

KNI Pilersuisoq A/S amma KNI Pisiffik A/S ataatsimoorlutik 1997-imi 65 mio. kr.-inik sinne­qartooruteqarput 1996-imi 14,4 mio. kr.-inik sinneqartooruteqarnermut sanilliullugu. Angusaq tamanna naammaginarluinnartutut Naalakkersuisut isigaat, pilluaqqorusullugillu aqutsisut sulisullu angusarissaarnerannik.

 

KNI-mi ingerlatseqatigiiffiit niuernikkut tunngavigisaasa isummerfigeqqinneqarnissaannik Inatsisartut aalajangerneratigut ingerlatseqatigiiffiit ingerlanneqarnerisa pisariillisarneqarnissaa­nik 1997-imi pingaarutilinnik iliuuseqartoqarpoq, pisariillisaanerillu taakku ilaatigut nioqqutissa­nik pilersuinerup pitsanngorsarneqarnissaannut atorneqarnissaat naatsorsuutigineqarpoq.

 

Royal Arctic Line A/S amma Tele Greenland 1997-imi aalaakkaasunik sinneqartooruteqarner­minnik takutitsipput 1996-imisungajak amerlatigisunik. Naalakkersuisut naammagisimaarlugu maluginiarpaat suliffeqarfiit taakku marluk ajnngitsumik ingerlasut.

 

Paasineqarpoq Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatseqatigiiffiutaasa annerit aningaasati­gut iusmagisassat pinnginnerini aammalu inuiaqatigiit suliassiissutaasa kilerneqannginnerini angusat 1993-imiit 1996-imut pitsanngoriarsimasut. Angusat pitsanngoriaataat anguneqarsimap­put assartuinermut, oqarasuaateqarnermut, kiisalu innaallagissamut imermullu akit oqalisaavigi­neqarnerat ilutigalugu. Taamaalillunilu tassa Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatseqati­giiffiutaasa annerit ingerlanneqarnerisa pisariillisarneqarnerat iluatsinneqarsimavoq.

 

Naalakkersuisut isumaqarput pisariillisaanerit tamakku siunissami ingerlateqqinneqartariaqartut. Tassunga atatillugu angallanneq immikkut tikkuarneqassaaq. Naalakkersuisut isumaqarput nunap immikkoortuini suluusalinnut mittarfiliortiternikkut angallanneq tamaat ataatsimut isigalugu aningaasartuutitigut ileqqaartoqarsinnaasoq.

 

Suliassaqarfinni teknikkikkut pissutsit pissutigalugit kisermaassiffiusuni suliariumannittussar­siuussisoqarnerani unammillertunngortussat ilanngullugit aggersarneqartarnerisigut siammasin­nerusumik unammilleqatigiittoqalernissaa Naalakkersuisut kissaatigaat. Taamaaliornikkut suliassat pioreersut akikinnerusumik suliarineqarsinnaanersut misilinneqarsinnaalissaaq.

 

Naalakkersuisut isumaqarput pingaartumik atuarfinnik, inissianik nukissamillu pilersuivinnik nutarterinerit pingaartinnearluinnartariaqartut. Nutarterisoqarnissaanik pisariaqartitsisoqarnera tunngavigalugu qanittoq isigalugu akinik appartitsinerit pinnagit nukissamik pilersuinerup pitsaasup salliutinneqarnissaa Naalakkersuisut pingaatippaat.

 

Aalisarnermut tunngatillugu Naalakkersuisut anguniarpaat pisuussutit ingerlaavartumik pissarsi­aqarfigineqarnissaata pitsaanerpaat qularnaarneqarnissaa. Tamanna tunngavigalugu raajat pisarineqarsinnaasut amerlanerpaaffissaat ikilineqarput taamalu 1998-imi pisarineqarsinnaasut 1994-imi pisarineqarsinnaasut 85 %-erilerlugit.

 

Aalisakkat allat aalisarneqarsinnaanngorlugit aalisarnrup annertusineqarnissaanik ilungersuutit  ingerlateqqinneqartariaqartutut Naalakkersuisut isigaat suliffissat amerlanerulersinneqarniassam­mata avammullu tunioraanermi isertitat amerlanerulerniassammata.

 

Aatsitassaqarneranik ikummatissiassaqarneranillu misissuiqqissaarnerit 1997-imi aatsaat taama amerlatigipput. Ataatsimut isigalugu 1995-imiit 1997-imut aatsitassaqarneranik ikummatissiassa­qaneranillu misissueqqissaarnermut 325 mio. kr.-it atorneqarsimapput. Nuummi laboratorialior­toqarsimanera nutaartaavoq, tassalu aatsitassanik misiligutit Kalaallit Nunaanni misissorneqar­sinnaalerput.

 

Aatsitassaqarneranik ikummatissiassaqarneranillu misissueqqissaarnerni suliffissaqartitsinerup annertusiartorsimanera aamma paasinarsivoq. Nalunaarusiami "Kalaallit Nunaanni inuussutissar­siutitigut ineriartortitsinermi anguniakkat periusissallu" oqaatigineqarpoq nunatsinni aatsitassa­qarneranik misissueqqissaartoqarnerani suliassaqartitsineq marloriaatinngortoq naak tamanna suli annertugisassanngikkaluartoq.

 

Naalakkersuisut kissaatigaat aatsitassat ikummatissiassallu pillugit suliniutit ingerlatiinnarneqar­nissaat tamatumani ingerlalluarneq attatiinnarumallugu.

 

Inuussutissarsiutit ineriartortinneqarnerini takornariaqarneq tunngavittut pingaarnerut Naalakker­suisut suli isigaat, ullumikkutulli atugassaqartoqartillugu ukioq 2005-imi ukiumut 60.000-inik takornariartoqartarnissaanik anguniagaq angujuminaatsussatut isumaqarfigineqarpoq. Atlantikoq qulaallugu timmisartuussinerup unammiffiulernerat aatsaat qnittukkut pilersup siunissami takornarianik amerlisitsinissaa ilimagineqarpoq.

 

Naalakkersuisut kissaatigaat takornariaqarnerup ineriartornera najukkanit aallaaveqarnerulissa­soq. Taamaammat najukkani takornariartitsisartunik takornariartitseqatigiiffinnillu suleqateqar­nerup annertusarneqarnissaa Naalakkersuisut kissaatigaat.

 

Ullumikkorpiaq inissat pisariaqartinneqarnerat tunngavigalugu Naalakkersuisut inissialiortiter­nerup annertusineqarnissaa anguniarpaat. Taamaattorli inissialiortiterneq Namminersornerullutik Oqartussat kisimik akisussaaffiginngilaat, inuiaqatigiilli tamarmiullutik akisussaaffigalugu.

 

Tamatumunnga atatillugu kommunit suliffeqarfiillu aningaasarissaartut inissialiortiternermut aningaasalersuiqataanerulernissaannik Naalakkersuisut soqutiginnipput.

 

Inissiani sanaartorneqartuni ineqarnerup akisuallaalinnginnissaa pingaaruteqarpoq. Paasineqar­poq kommunit ilaanni siusinnerusukkut inissialiortarneq atorlugu inissialiortoqarsinnaasimann­gitsoq kvadratmeterimut akit qaffasippallaarmata. Taamaammat 1998-imut Aningaasanut Inatsimmi inissiat akikinnerusut, soorlu nammineerluni illuliassat kommuninilu nammineerluni illuliat salliutinneqarput.

 

Nunatsinni ilinniartitaanerup pitsaassutsimigut nunatsinni inuussutissarsiornikkut atortorissaaru­titigullu naammassiniartariaqagaannut naleqquttuunissaa Naalakkersuisut pingaaruteqartutut isigaat. Inuusuttut amerlanerulernerat ilinniakkaminnillu unitsitsiinnartartut ikinnerulernerat ilinniartut amerlatsinnerannik kinguneqarpoq. Atuartut amerlissutaasa ilaat atuarfinni pioreersuni tiguneqarsinnaapput, ilaatigulli atuartitsiviit amerlineqarnissaat pisariaqarsinnaavoq.

 

Nuannaarutigalugu paasineqarpoq ilinniartut ilinniakkaminnik unitsitsiinnartartut ikileriarsima­sut. Naalakkersuisut neriupput unitsitsiinnartartut suli ikiliartuinnassasut.

 

Paasissutissiisarnermi teknologiip ilinniartitaanermut ilanngunneqarnissaa Naalakkersuisut suli sulissutigissavaat. Tamatuma iliuutsitut nutaatut taaneqarsinnaavoq 1998-imi aningaasanik ukiuni pingasuni ungasissumit ilinniartitsinermik misileraanermut atugassanik immikkoortitsiso­qarsimammat. Aamma 1998-imi ilinniartitaanermi qarasaasiatigut iliuusissanut 5 mio. kr.-inik immikkoortitsisoqarpoq.

 

Peqqinnissamut tunngasutigut patajaallisaajuartoqarnissaanik Naalakkersuisut kissaateqarput. Maanna suliassaq pingaarnerpaaq tassaalerpoq atorfiit akuersissutigineqartut inuttalerneqarnis­saat. Kiissalu nunatsinni peqqinnissaqarfik nunani uatsinnut sanilliuttakkatsinni peqqinnissaqar­fittut suli pitsaassuseqaqqullugu atortorissaarutit nappaatit suussusersiniarnerini katsorsarneqar­nerinilu atorneqartartut ineriartornerat Naalakkersuisut malinnaavigissavaat, nalunaarasuaatit atorlugit ungasissumit nakorsiartitsisarnermut atortut atorneqarnerat ilanngullugu.

 

Naalakkersuisut isumaqarput aningaasat peqqinnissaqarfimmut atugassiissutigineqartut innuttaa­sut ataasiakkaat annerpaamik iluaqutissinniarlugit atorneqarnissaat pingaaruteqartoq. Tamanna tunngavigalugu Naalakkersuisut katersuunnermi matumani peqqinnissaqarfinni suliat assigiinn­gitsut nunap immikkoortuinut eqiterneqarnissaat pillugu siunnersuummik saqqummiussaqassap­put. Anguniagaasorlu tassa peqqinnissaqarfiup naammassinnissinnaassusianik tamarmiusumik atorluaaneruneq.

 

Isumaginninnermut tunngasuni suliassat tassaapput Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup kaammattuutaasa malitseqartinnissaat. Tamatumunnga atatillugu meeqqa­nut tapiissutitigut pitsannguallatsitsisoqarpoq innarluutilinnullu tunngasutigut pitsannguallatsitsi­soqarluni.

 

Utoqqalinersiat innarluutilinnullu pensionisiat 1991-imiilli iluarsiivigineqarsimannginnerat tunngavigalugu tunngaviusumik aningaasartaat 7,2 %-imik qaffanneqarnissaannik Naalakkersui­sut 1998-imut Ilassutitut Aningaasaliissutinut Inatsisissakkut siullikkut qinnuteqarput pensionisi­at akit allanngoriartornerannut nalinginnaasumut malinnaatinneqaqqullugit.

 

Naalakkersuisut assgiimmik akeqartitsinerup iluarsaateqqinneqarneranik sulianik aallartinneqar­simasunik ingerlatitseqqilersaarput. Naalakkersuisut 18. december 1997 suleqatigiissitaliorput assigiimmik akeqartitsinerup iluarsaateqqinneqarnissaanik ilusissamik saqqummiunneqareersu­mik itisilerisussamik, misissueqqissaartussamik uppernarsaasiortussamillu. Piffissami tassani assigiimmik akeqartitsinerup suliaqarfinnut ataasiakkaanut sunniutai itinerusumik naatsorsorne­qarput. Naalakkersuisut isumaqarput assigiimmik akeqartitsinerup iluarsaateqqinneqarsinnaa­nerata isummerfigineqarnissaa aatsaat 1999-imi qinersisoqareerneratigut pissasoq.

 

Ukiuni aggersuni landskarsip aningaasaqarnerata patajaallisartuarneqarnissaata qularnaarneqar­nissaa anguniagaassaaq. Tamanna tunngavigalugu nassuerutigineqartariaqarpoq ukiuni aggersuni tapiisarnernik aaqqissuussinerni tamani pitsannguallatsitsinissaq ajornassasoq, Naalakkersuisulli isumaqarluinnarput aningaasat taakkorpiaat atorlugit innuttaasut inuuniarnerminni atugaat suliffeqarfiillu suliaminnik amerliartortitsinissaminnut atugaat suli pitsanngorsarneqarsinnaasut.

 

Taama oqaaseqarlunga Aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat 1998 Inatsisartu­nut oqaluuserisassanngortippara.

 

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua:

Naalakkersuisut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaateqarnerat qujassutigalugu Siumumit imatut oqaaseqarfigissavarput.

Siullermik oqaatigissavarput Siumumi pingaartilluinnaratsigu aningaasaqarnitta kikkunnit tamanit malinnaavigineqartuarnissaa, taamaattumik taamatut akuttunngitsumik aningaasaqarnit­sigut Naalakkersuisut nassuiaateqartarnerat iluarisimaarnarlunilu pissusissamisoortuuvoq.

 

Naalakkersuisut nassuiaateqarnerminni ukiunut siuliinut naleqqiullugu annikitsuinnarmik tassa 0,6 %-iinnarmik akileraarutitigut isertitat qaffariaateqarnerat oqaatigaat.

 

Inuutissarsiutitigut ineriartornerput aalisarnikkut suli annertunerpaajusumik tunngaveqarnera mianernartuuneralu nassuiaatigineqartumi erseqqarissumik paasinartumillu misigisaasoq oqaatigineqarpoq.

 

Aalisarnerup avammut niuerutigineqarnera iluatitsiffiunngitsumik aallarunneqartillugu nunatta aningaasaqarneranut ingerlaannaq pitsaanngitsumik sunniuteqartarnera tamatta ilisimaarillualere­erparput, soorlu saarulliit peerunnerisigut annertunerusumik isumalluutaajunnaarnerisa takutim­magu taamanikkut kommunit aalisarfiunerusuniittut ullumikkut kingunerluuteqartitsisumik atugaqartut, naak aalisagaqarluarnerat nalaani nunatsinnut aningaasarsiornikkut angisuumik iluaqusersuutaasumik Landskassemut tapertaalluarsimagaluartuu.

 

Ullumikkut ajoraluartumik iluaqusersuutaasumik Landskassemut tapertaalluarsimagaluartut ullumikkut ajoraluartumik atugarliuutigilikkaminnik allaat kinguneqartitaasumik atugaqarlerner­tik assut ilungersunartorsiutigalugu.

 

Tamanna tamatta oqartussaasut nammaqataaffigaarput Inatsisartuni Naalakkersuisuni kommuni­ni KANUKOKA-milu akisussaaqataaffigalugulu qanoq iliuuseqartarnissatsinnut eqaamasassin­neqarlutalu iluarseeqataaniartussaagatta.

 

Taamaattumik massakkut killiffigisatsinni Royal Greenland-ip aalisakkanik avammut niuerner­migut iluatsisimaarfiuallanngitsumik angusaqarnera aningaasaqarnitsigut qanoq sunniuteqapal­lassinnaanera kingumut takutinneqarpoq.

 

Tassanilu nunarsuarmi aalisarnikkut Royal Greenland-ip unammillerneqarnerata annertusinerati­gut akit aamma appasinnerulersimanerannik angusaasut amigartooruteqarfiusumik allaat kinguneqarsimasoq nassuiaatigineqarpoq.

 

Suli pitsaannginnerusumut apparnerunissaq pinngitsoortinniarlugu Royal Greenland-ip silatu­saartumik iliuuseqarluni imminut akilersinnaasunngortitsisumik niuernikkut ingerlatsinialernera Siumumit tapersersorluinnaripput oqaatigissavara.

 

Taassumunnga atasumik suliffissaaleqinermut annikilleriaateqartinneqartussamik Naalakkersui­sut anguniagaqarnerat Siumumit pisariaqarluinnartutut isigalugu tamakkiisumik tapersersorpar­put, iluatitsiffiulluarnissaalu kissaatigalugu.

 

Massakkummi aalisakkat, tassani raajat aamma eqqarsaatigalugit pisassat ikiliartuaartinneqartu­arneranni atorluaanerup annertunerpaamik suliniutigineqarnissaa Siumumit kaammattuutigeru­supparput, atorluaaneq annerpaaq imatut paasillugu tunisanik suliareqqiinerit tunisassiornikkut suli ullumikkornit annertunerungaartumik innuttaasunik nunatsinnilu ingerlanneqartumik suliffissaqartitsilernissaat sakkortunerpaamik anguniarneqartariaqarmat aamma qaleraleqarallar­tillugu pisareriikkanik eqqaanaveersaarlunilu tunisassiornissaq taammalu aalisakkat allat saniatigut pisarineqartartut iluaqutigineqartumik tunisassiarineqalernissaat isumagalugu nunaqar­fiit suliffissaaleqiffiusullu tamatumani Siumumit eqqarsaatigineqarnissaat kaammattuutigaarput.

 

Taamatut isertitatigut suli qularnartigisumik angusarisinnaasatsigut angusaqartartilluta Siumu­miit Naalakkersuisut aningaasartuutikillisaanermik siunertaqartumik iliuuseqarniartuarnerat iluarisimaarparput, aningaasaqarnitsigullu qularnaatsumik inissinnissarput ilimanaateqaleraluar­palluunnit taamatut aningaasartuutikillisaanerup ingerlanneqarnissaanik naliliiuarnissap pisaria­qartuunera Siumumiit piumasarissavarput, kisiannilu eqqaamaqqullugu suliniutit isertitassanik annertusaanermik kinguneqartumik siunertaqartut eqqumaffiginiarneqartuaannarneqarnissaat Siumumit piumasarissallugu.

 

Kiisalu aningaasartuutikillisaanikkut suliniutaasut Namminersortut pisortallu suliffiutaanni aamma angusaqaataalersumik ingerlanneqartut nangittumik ingerlanneqartuarnissaat Siumumit kaammattuutigeqqissavarput.

 

Namminersornerullutik ingerlatseqatigiiffiutaasa pingaartumillu KNI-ip ilorraap tungaanut saattumik angusaqarnera Siumumit pitsaasutut isumaqarfigaarput. Royal Arctic Line aamma Telep sinneqartooruteqarnermik takutitaqarnerat eqqarsaatigalugu innuttaasut angallannermut oqarasuaatinullu annertuumik akissaajaateqarnerisa isumalluarnartumik akilersuutaasartut annikillisarneqarnissaannik Siumumit takorloorinnippugut allaat soorlu imermut innaallagissal­luunniit akilersuutinut annikillisitsisinnaasumik Naalakkersuisut iliuuseqarnissaannik kaammat­torusullutigit.

 

Kisiannili soorunami suliffeqarfinni namminermi nutarterinermut nutaaliornermilu ineriartortitsi­nerup ingerlanneqartuarnissaa siuariarfiusumik siunertaqartut Siumumit aamma eqqumaffigal­laqqussavagut.

 

Aningaasat nalikilliartornerat annertunngitsutut Naalakkersuisunit oqaatigineqartoq iluarisimaar­nartuuvoq aammalu pisiassat akii 0,9 %-imik qaffaateqarnerat annikitsutut oqaatigineqarsinnaa­galuaq taamaattoq inuuniarnikkut atukkavut pitsanngorsartuarneqassappata aningaasat pisissuti­gineqartussat annertusarneqartuartariaqarnerannik kinguneqarsinnaasutut isumaqarfigaarput.

 

Nalunngilarput kommuninit kommuninut inuuniarnikkut atukkat assut assigiinngissitaarmata. Kommunit ilaat akileraarutitigut qaffasitsitsisut allallu appasitsitsiniartuullutik.

 

Kommunit aningaasaqarnermikkut ingerlatsillualeriartornerat oqaatigineqartoq Siumumit iluarisimaarparput, tassuunakkut KANUKOKA-p Namminersornerusullu sulisunut politekerinul­lu pikkorissartitsisarnerisa sunniuteqalernerat malunniuttoq assut Siumumit iluarinartuutipparput, tassanilu mininneqartariaqarani nunaqarfiit eqqarsaatigalugit ineriartortitsivimmik immikkut misiligaasoqarlunilu suliniartoqarnera ilorraap tungaanut saattumik malunniuteqalernera neriul­luarnartoqarluni.

 

Maannakkut mittarfiliornerit naammassiartuaarnerat ilutigalugu angallannikkut pisariillisaanis­saq eqaallisaanissaq taamatullu angalanerup akikilliaartorneranik kinguneqartinneqartumik Naalakkersuisut anguniagaqarnerat Siumumit pitsaasutut isumaqarfigigipput oqaatigissavarput.

 

Takornariaqarnikkut annertunerpaamik innuttaasut peqataatillugit aningaasarsiutitut pingaaruti­littut isigalugu sineriak tamaat eqqarsaatigalugu sutigut tamatigut angallannikkut eqaatsumik pilersaarusiorneqarluartumillu Naalakkersuisut anguniagaqarnissaat matumuuna Siumumit ilungersuutigeqqugipput ilanngullugu oqaatigissavarput.

 

Uanilu aamma oqaatigerusullugu inuit ataasiakkaat peqatigiiffiit kommunini nunaqarfiinilu namminneq peqataanissaat pingaartuummat, allat siulliunnissaat utaqqiinnarnagu nammineerlu­tik takornariaqarnikkut ineriartortitsinissaminnik piumassuseqarlutik takutitsinissaat pingaaruti­lerujussuartut Siumumit isumaqarfigilluinnarparput.

 

Inissialiortítsinermi akigititaasut appariartortinneqartuarnissaat eqqarsaatigalugu Naalakkersuisut aalajangersimasumik periuseqartumik akikinneqqusaatitsinermi kvadratmererimut akigitinneqar­tumut killilersimaarinninnerat Siumumit iluarinarteqaarput, tassami nalunnginnatsigu inissianik atuiumaartussanut akikinnerusumik akilersuuteqarnissamik kinguneqartussamik taamaaliorneq siunertaasoq, aammalu sapinngisamik aningaasat nunatsinni kaaviaartinneqarnissaannik angunia­gaqartumik iliuutsit Siumumit pissusissamisoortutut isigilluinnarpavut.

 

Siumumit aalajangiusimavarput INI A/S peqatigalugu inissialiortitsernerup ingerlanneqarnissaa pisariaqartoq. Selskabet namminersortullu inissianik amigaateqarnerup annikillisarneqarnissaa­nik suliniaqataanissaat annertuumik maanna Siumumit aamma kaamattuutigissavarput. Siumu­mit oqaatigisarparput atuartitaanikkut pitsaanerpaamik anguniagaqartoqartariaqartoq siunissami amerlanerpaat ilinniarfinnut annguttarnissaat siunertaralugu.

 

Ilinniartoqarnitsigut ilinniartunillu ingerlatsisut amerlasiartornerat Naalakkersuisunit oqaatigine­qartoq Siumumit isumalluarnartuutillugu isumaqarfigaarput nuannaarutigaarpullu Naalakkersui­sunit nalunaarutigineqarmat ilinniarnerminnik unitsitsiinnartut aamma ikiliartortut taannalu malitsigalugu ilinniarfinnik amerlisaanissaq Naalakkersuisut isumaqarfigimassuk Siumumt tapersersornarteqaarput, anguniagaqartumillu iliuuseqartoqarnissaa kaammattuutigissallugu.

 

Meeqqat atuarfiata ingerlanneqarnerat sakkortunerpaamik nukittorsarneqarnissaa Siumumit pisariaqaruinnartutut isumaqarfigaarput. Suliassallu piaarnerpaamik aallartinneqarnissaa ilunger­sortumik Naalakkersuisunut Siumumit piumasarissavarput.

 

Peqqinnissaqarnermut tunngasut Siumumit ilungersunartutut isumaqarfigaavut, peqqissuunissar­put nammineq annertuumik akisussaaffigaarput. Taamaattumik nakorsassaaleqingaarnerup aqqani annertunerpaamik pinaveersaartitsinikkut pitsaaliuinikkullu qaammarsaaniartoqarlunilu paasisitsiniaanermik suliaqarnissat sulissutigisariaqarpavut, taakkuami iluatsippata aamma nakorsaqarnitsigut pisariaqartitsinerit annikillisussaammata.

 

Taamaakkaluartoq Naalakkersuisut Peqqinnissaqarfimmi sulisussanik pissarsiniarlutik ilunger­suuteqarnertik nangittumik ingerlattuassagaat Siumumit kaammattuutigissavarput.

 

Aqqutissat suulluunniit tamaasa atorlugit sulisussat naammattut pissarsiariniartariaqarput aammalu sulisussanik ilinniartitsinerit annertusarlugillu pimoorunneqarnissaat pingaartingaarlu­gu Siumumit suliniutigillaqquarput.

 

Isumaginninnermut tunngasut eqqarsaatigalugit Isumaginninnermi Ataatsimiititaliarsuup suliaqarneranut atatillugu annertuumik oqalliserineqarlutillu eqaallisaatissanik piareersartoqare­ersimanera Naalakkersuisunut ingerlatinneqareersut Siumumit pingaartippavut pingaarnersiuillu­ni piviusunngortitsillattaarnerit aallartittut maannakkut utoqqalinersiat innarluutilillu pensionisi­aat nalimmassaataasumik 7,2 %-imik qaffaavigineqarnissaannik aallartissutigineqartoq.

 

Siumumit naatsorsuutigaarput assigiinngitsutigut pitsanngoriaataasunik ukiamut Inatsisartut aataatsimiinnissaanut saqqummiisoqaqqinnissaanik manna malitseqartinneqartussaammat qilanaarilluinnarparput.

 

Inuutissarsiutit Aalisarnerup Takornariatitsinerup saniatigut Aatsitassarsiornikkut annertusiar­tuinnartumik soqutigineqarluartumillu aallussinerit suliffissaqartitsinikkut marloriaammik siuariarfiusimanera isumalluarnartutut Siumumit isumaqarfigaarput, tassuunakkullu Naalakker­suisut pimoorussillutik suliniuteqartuarnerat iluarisimaarnartuuvoq.

 

Isumaqarnarporlu suli paasisitsiniaaneq ammasumik sulisussanillu pikkorissaanerittaaq peqataaf­figilluinnarneqarnissaat anguniarlugu iliuuseqarnerit annertusartariaqartut.

 

Naalakkersuisut assgiimmik akeqartitsinerup iluarsaateqqinneqarnissaannik isumatuumik iliorlutik suleqatigiissitaliamik misissuititsinerata eqqissilluni piffissaqarluarlunilu piareersarne­qarnissaanik sulisinneqarnissaannik oqariartuutaat Siumumit isumaqataaffigaarput.

 

Naalakkersuisut suliffissanik amerlanrusunik pilersitsinissamik isumaqarlutik aningaasanik atuinissamik tassuunakkut pingaartitsinerunerat Siumumit tapersersornartuutipparput.

Innuttaasut amerlanerpaartaat suliffeqarnissaat pingaartuuvoq suliffeqarneq tassaammat inummut peqinnarnerpaaq nammineq inuuniarnermik akisussaaffeqarneq ingerlatsisinnaanerlu pigine­qaraangat inummut pilluarnarnerpaamik isumaqarluartumillu atugaqartitsillunilu tuttarmat taamatut amerlanerpaat atugaqarnissaat Siumumit anguniarlugu peqataaffigiuassavarput.

 

Taamatut Siumumit oqaaseqarluta Naalakkersuisut qutsavigerusuppavut aningaasaqarnitta ingerlaneranik nassuiaataannut imartuumut paasinartumullu.

 

Peter Ostermann, Atassutip oqaaseqartua:

Ukiutarlaqartut matuma siorna Atassut-miit siunnersuutigaarput, aningaasaqarnikkut ingerlatsi­neq pillugu upernaakkut ataatsimiinnermi Naalakkersuisut nassuiaammik saqqummiussaqartas­sasut. Atassut marlunnik ersarissunik siunertaqarpoq.

 

Siullermik, Inatsisartut oqallinnermikkut aningaasaqarneq pillugu politikkimut ingerlanneqartu­mut summiuteqarnissaat.

 

Aappassaanik, siunissami inuutissarsiutitigut tunngaviusinnaasunik oqallittoqartassasoq, aningaasaqarniarnerput ataasiinnarmik tunngaveqarani arlaqartunilli tunngavissaqaqqullugu, taamaalilluni aningaasarsiornikkut nammineernerulersinnaanerput isumannaattuuniassammat.

 

Ukiuni qaangiuttuni aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu inimi maani pitsaasunik oqallillu­artarsimavugut, inuutissarsiutitigut piorsaanissanik tikkuussisarsimalluta, pingaartumillu siunissami aningaasarsiornikkut ineriartortitsinissaq eqqarsaatigalugu.

 

Taama ingerlatsinermut Naalakkersuisut inuutissarsiutinik ineriartortitsinissamut politikkiannut, naluneqanngittumik pingasunik tunngaveqartumut Inatsisartunilu tamanit isumaqatigineqartumut ilanngukkaanni, taava takuneqarsinnaavoq Maliinannguaq Markussen Mølgaard-ip siunnersuu­taani isumagineqartoq qangali ingerlareerluni naammassineqareersimasoq.

 

Nunatta aningaasaqarnera pillugu pisarnertut Naalakkersuisut nassuiaammik imartuumik saqqummiussaqarput, aningaasaqarnitta qanoq issusianik ersarissumik saqqummiussuisumik.

 

Naalakkersuisut aningaasarsiornermut politikkiat Atassut-miit tamakkiisumik taperseratsigu oqaatigissavarput taama politikkeqarnerup aalajangiusimanissaanut iliuutsit assigiinngitsut aamma isumaqatigigatsigik, taamaattumik nassuiaammi eqikkaanerit assigiinngitsut isumaqatigi­sagut uteqqissanngilavut, oqaatigisariaqarluguli nassuiaammi ersarissumik oqaatigineqarmat, patajaattumik aningaasaqarnerput aalajangiusimaneqassappat, taava arlaatigut sukatsisariaqartu­gut.

 

Aningaasaqarnitta patajaattumik inissisimanerata aalajangiusimanissaa Atassut-mi assut pingaar­tikkatsigu makkuninnga Naalakkersuisunut inassuteqassaagut.

 

Aatsitassarsiornermi uuliasiornermi, aalisarnermi, takornariartitsinermi, ilinniartitaanermi kiisalu inissialiornermi suliniutit aalajangiusimaneqassapput, sanaartugassanilli pilersaarutaasut allat sukannersumik nalilersoqqinneqassapput.

Sanaartugassanut pilersaarutit ingerlatsinermi aningaasartuutit qaffannissaannik kinguneqartussat nalilersoqqissaarneqassapput inguartinneqarsinnaaneri eqqarsaatigalugit.

 

Aningaasat nalilersuiqqinnermi sipaarneqartut amerlanersaat iluarsagassanut inuutissarsiutinillu siuarsaanissamut atorneqassapput.

 

Taama iliuuseqarnikkut suliffissat amerlanerit pilersinneqassapput inuutissarsiutinillu nutaanik pilersitsisinnaaneq aqqutissiuutissallugu.

 

Atassut-miit allanik makkuninnga aamma oqaasissaqarpugut.

 

Inuussutissarsiutinik siuarsaaneq.

Nassuiaatikkut ersarissumik oqaatigineqarpoq aningaasaqarnerput patajaattumik inissisimagalu­artoq naatsorsuutigisariaqaripput suliassat ikiliartulerumaartut isertitakinnerulernitsinnik kinguneqartumik. Tamannalu paasereerlugu taava aningaasaatitta sapinngisamik amerlanersaasa inuiaqatigiinni kaaviiaartinneqarnerunissaat sulissutigisariaqarparput.

 

Tamanna tunngavigalugu Atassut-miit inassutigissavarput erhvervstøttimut amerlanerusunik aningaasaliissuteqartoqassasoq. Inuutissarsiutinik tapiisarneq pillugu inatsisip allannguutissaanik Naalakkersuisut ukiumut saqqummiussassaat Atassut-miit assut isumalluarfigaarput, allannguu­tissatummi saqqummiunneqartussami sulifinnik nunami pilersitsiniarneq ilaatinneqalersussaam­mat.

 

Taama aaqqiisoqarnissaanik Atassut-miit ukiorpanni kissaateqartuarsimalluta qularinngilluinnar­parput aaqqiissuteqarnikkut namminersortut suliffinnik pilersitsisinnaanerannut pitsaasumik periarfissinneqassasut, pingaartumik nunatsinni nioqqutissanik nioqqutissiorfiit nioqqutissiorfiil­lu ineriikkanik tikiorartitsivallaarnermut killiliisinnaasut eqqarsaatigalugit.

 

Aningaasat nalikilliartornerata annikissusiata takutippaa aningaasartuutinik qaffattaaliuilluni Naalakkersuisut politikkeqarnerat iluatsilluarsimasoq. Taama iluatsitsineq inuutissarsiutinut amerlanerusunut sunniuteqartariaqarpoq.

 

Atassut-miit Naalakkersuisunut inassutigissvarput aalisakkerivinnut allanullu kallerup inneranut imermullu immikkut akeqartitsineq nioqqutissiorfinnut ineriikkanik tikerartsitsivallaarnermut killiliiffiusunut aamma atortinneqarsinnaanera misissoqqullugu, taama iliuuseqarneq suliffissa­qartitsiniarnermut aamma iluaqutaasussaammat.

 

Nunap immikkoortortaani mittarfiliat immikkoortortani piorsaanermut qularnanngitsumik mikinngitsumik sunniuteqarluartussaapput, Atassut-miillu ajuusaarutigeqqissavarput Aasianni mittarfilaip tallineqarsinnaaneranik aalajangernissaq kingurtinneqarmat. Qularinngilarpummi maannakkut tallineqarneratigut Avannaani takornariartitsineq mikinngitsumik maannakkumiit iluaquserneqaleriissagaluartoq.

 

Iluarsaassinerit.

Atassut-ip Naalakkersuisut isumaqatigai oqarmata atuarfinni, inissiani nukissiorfinnilu iluarsa­gassat annertoqisut pingaarnersiuinermi sallerpaanut ilaatinneqassasut inassutigissallugulu, misissorneqassasoq iluarsagassat ilaasa suliffissaqartitsiniarnermi suliniutinut ilanngunneqarsin­naannginnersut.

 

Ikiorsiisarneq.

Isumaginninnermi Ataatsimiititaliarsuup inassutigisai piviusunngortinniarlugit alloriarneq siullq pereerpoq, Suliap ingerlaqqinnissaani Atassut-miit assut pingaartissavarput innuttaasut pisortanit ikiorsertariaqalernerminni naligiissumik pineqassasut. Assigiinngisitsineq ullumikkut ingerlan­neqartoq piffissaq siulleq atorlugu atorunnaarsittariaqarparput.

 

Atassut-mi aalajangiusimasarput tassa, pisariaqartitsineq naapertorlugu ikiorserneqarsinnaaneq, tunngavissat allat pinnagit.

 

Meeqqat inuusuttuaqqallu.

Inuussutissarsiorfissanik nutaanik pilersitsiniarnitsinni ulloq manna tikillugu aningaasarpassuit atorsimavagut ataasiinnavimmik  tunngaveqarnerput qimakkusullugu. Tamatuma kingunerisar­paa allanut naammattumik aningaasaliinissaq ajornarsisarluni - pingaartumik meeqqat inuusuttu­aqqallu eqqarsaatigalugit.

 

Maannakkut arlalippassuarni meeqqanik inuusuttuaqqanillu sullissinermi atugassarisaasut akuersaarneqarsinnaanngillat. Naak kommunit ilaat ilungersoraluartut, aningaasalersueriaatsit allat pisariaqarluinnalerput. Nutaanik allanillu eqqarsarluta meeqqat inuusuttuaqqallu sunngif­fimminni allatigullu sullinneqarnerat aqqutissiuuttariaqalerparput, ulluinnarni inuunerat oqili­saaffigineqassappat.

 

Atassut-miit Naalakkersuisunut inassutigissavarput peqqussummik nutaamik ukiamut saqqum­miussinissaminni tamanna saqqummiussivigeqqullugu, soorlu kommuunit, suliffeqarfiit ilinniar­fiillu assigiinngitsut aningaasaleeqatigiissinnaanerat eqqarsaatigalugu.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat:

Nalunaarusiaq matumuuna Naalakkersuisunit saqqummiunneqartoq, siusinnerusukkut saqqum­miunneqartartunut sanilliutissagutsigu siunnerfissatut tikkuussinertaqangaarani, pissutsinik Inatsisartut aalajangerneri toqqammavigalugit ingerlanneqareersunik annertunerpaatigut eqikkaa­neruvoq.

 

Assersuutigalugu aningaasaqarnermut, inuutissarsiutinut, ilinniartitaanernut, nunanik allanik niueqateqarnermut, angallaseriaatsinut innuttaasullu atugarisaannut tunngasunik Inatsisartuni oqallittarnertigut, pissutsit ullumikkut atuuttut soorunami Inatsisartuni tamatta sunniuteqaqataaf­figaagut.

 

Minnerpaamillu Inuit Ataqatigiinni ilimagalugu isumalluarfigerusussimagaluarparput tamakku­luunniit aallaavigalugit, Naalakkersuisut oqareernitsitut siunissami anguniakkanik nutaanik aammalu qiimaallannartunik nassuiaat manna imaqartissimassagaat. Kisianni isumallualussin­nartutut misigisimavugut. Nassuiaat isumassaaleqinermik annertunerpaatigut ersersitsiinnarpoq.

 

Naak sukannersumik aningaasatigut aqutsinermik taaneqartartoq aqqutigalugu, nunatta karsiata nammineq nunanut allanut akiitsui piffissaliussat eqqorlugit ingerlanneqaraluartut, taamaattoq tamatuma peqatigisaanik selskabit Namminersornerulluni Oqartussanit pigineqartut nunanut allanut akiitsui malunnaatilimmik annertuseriarsimanerat isiginngitsuusaagassanngilluinnarpoq. Selskabimmi pineqartut qanoq ilisukkut ajutuussagaluarpata, tamakku pisussaaffiisa isumannar­nissaat nunatta karsianit isumagineqartussaapput.

 

Suliffissaaleqineq nunatta aningaasaqarnerinnaanut annertuumik artukkiiginnanngilaq aammali innuttaasunut eqqorneqartunut ataasiakkaanut ilaqutariinnullu annertuumik nanertuutaavoq.

Taamaattumik qanittukkut tamatuma isumasioqatigiiffiunissaata iluaqutaasumik angusaqarfiu­nissaa kissaatiginaqaaq.

 

Tamattami, pisortat, namminersortut innuttaasutullu ataasiakkaatut tamatuma aaqqiiffiginissaa susassaqarfigigipput Inuit Ataqatigiit isumaqarpugut.

Nunatsinnilu aningaasat pisissutaasinnaanerisa iluatsisimaarfiunerat tamatuminnga iluaqutigini­artariaqarpoq.

 

Aqqutissat ilaattut tikkuarumasarput tassaavoq, Nukissiorfiit Landskarsimut akilersugaasa malunnaateqartumik appartinneqarujussuanngikkunik tamakkerlutik isumakkeerneqarsinnaanera­ta nassatarisinnaasaasa misissorneqarnissaat.

 

Ukiumummi Nukissiorfiit Landskarsimut taarsertagai taarsersukkallu erniaannut akiliutit miliuunerpassuugaluartut, illuatungaatigut nalilerneqartariaqartoq tassaavoq, taarsersuinermut akiliutissaagaluit ilaannaasaluunniit innaallagissap suliffeqarfinnut pioreersunut nutaatullu aallartinniartunut akikillineranut matusissutigineqarpata, suliffissat qanoq amerlatigisut tamatu­muuna pilersinneqarsinnaagaluarnersut. Tamatuma misissuiffiginissaata suliffissaqartitsinermut isumaliornermi ilanngunneqarnissaa Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

Ullumikkumummi ukiuni kingullerni innaallagissap erngullu akiinik qaffatsaaliusimanerit qujanaraluaqalutik taamaallaat sunniutigisimavaat, tamakkunatigut atortulersuutinik aserfallat­saaliinermut aningaasanik atorfissaqartinneqaqisunik Nukissiorfiit amikkisaartinneqarnerujussu­at.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut siulittaasuata saqqummiinermini oqaasiisa ilaat iluaralugit maluginiarpavut, ima oqarmat:

"Nutarterisoqarnissaanik pisariaqartitsisoqarnera tunngavigalugu qanittoq isigalugu akinik appartitsinerit pinnagit nukissamik pilersuinerup pitsaasup salliutinneqarnissaa Naalakkersuisut pingaartippaat."

 

1997-imi ukiakkut ataatsimiinnermi Inuit Ataqatigiit tamatumunnga oqariartuutaannut taama siunnerfeqalersimaneq naaperiaanertut ajunngitsutut nalilerumavarput.

 

Naalakkersuisut ingerlatsinermi pisariillisaanikkut innuttaasut inuuniarnermut aningaasartuu­taannik annikillileriarnermik taasaat tamakkiisumik tapersersornarpoq. Tassungali atatillugu suluusalinnut mittarfiliat siulliit qaammatit sisamaannaat qaangiuppata atulersussat eqqarsaatiga­lugit, taakkununnga aningaasaliissutaasimasut 1 mia. kr.-nit sinneqartut eqqarsaatigalugit silaannakkut angallannermi akiusut appartinneqarnissaat eqqarsaatigalugu unammeqatigiinnikkut akinik appartitsinissaq Inatsisartuni naatsorsuutigineqartoq isumalluarfigerusunnaraluaqaaq.

 

Unammillertussatullu aallartikkusuttunik piukkoortoqaraluartoq, timmisartortitseqatigiittut aallartikkusukkaluartut periarfissarsiuunneqanngippata tamanna piviusunngortussaanngitsutut isikkoqarpoq.

 

Suluusalinnummi mittarfiliat angallannikkut akikillissutaanissaannik Naalakkersuisut isumallu­araluartut aammalu unammeqatigiinnermik anguniagaqarlutikoqalukkaluartut, tamakku manna tikillugu oqaasiinnaanerusut malunnarpoq.

 

Imaappoq unammillernikkut akinik apparsaasoqarsinnaanngippat, taava timmisartortitseqatigiin­nut pioreersunut ullumikkut tapiissutaasartut nangittumik atorneqaannarniarnerat Naalakkersui­sut akuersaarpasippaat. Uffa unammisinnaasumik pilersitsinermut aningaasat ikinniararsuit akuersissutiginerisigut, kipisuitsumik tapiissuteqartarneq kipitinneqanngikkuni annikillisarneqar­sinnaagaluarpoq.

 

Takornariaqarnerup siuarsarneqarneranut atatillugu Naalakkersuisut oqarput, innuttaasut akornanni takornariaqarnermut ingerlatsisunik peqatigiiffinnillu suleqateqarusullutik. Tamanna soorunami pisariaqarlunilu pissusissamisooraluartoq, takornariaqarnermut ingerlatsiviup, Greenland Tourisme, piumassuseqarnerulluni ingerlatsiniartunik suleqateqarlunilu tapersersui­nerunissaa pingaaruteqarnerusutut isumaqarfigaarput. Taamaattumik Naalakkersuisunut kaam­mattuutigissavarput GT-p tamatuminnga paasinnilluni aallussinerulernissaa isumannaaqqullugu.

 

Ullumikkumummi ingerlatassatut piukkunnarnerusut GT-p Inatsisartunit aningaasaliunneqartar­tut ilaatigut atorlugit, takornariaqarnermik nammineerlutik ingerlatsiniartut ingiarlugit, nammi­neq ingerlakkumanerusaraat pissusissamisuunngilaq.

 

Peqqinnissaqarfimmi aningaasarpassuit pisariaqartinneqartut aammalumi aningaasaliunneqartar­tut, ullumikkornit isumatusaarnerusumik atorneqarnissaat Naalakkersuisut isumannarniarlugit aallussinerusariaqarput.

 

Tamatumanilu siunnerfeqarluartumik uiguleriiaraluni ingerlatsisariaqarneq pisariaqarpoq. Ullumikkut ingerlatsineq ullormiit ullormut iliuuseqarnertut peqinani. Peqqinnissaqarnermi taartaagallartunut aningaasarparujussuit ukiumut atorneqartuarput. Taamalu aningaasarpassuit nuntsinnit annissorneqaannaratik peqqinnissaqarfiup kiffartuussinerisa ajornerulernerannik kinguneqarput, tamatumalu peqqinnissaqarfiup suliffissatut ornigineerukkiartornera nassataraa.

 

Aalisarnerup killiffia eqqarsaatigalugu, issittup imartaani nunat aalisartoqarfiit tuniniaanikkut suleqatigiinnerusinnaanerata aalisagaarniarfinnut maaniittunut kaassmattuutiginissaa siusinneru­sukkut Naalakkersuisut kaammattuutigisariigarput eqqaasitsissutigissavarput. Tamatumuuna akit ajunnginnerusut aalisartunullu iluaqutaasussat anguneqarsinnaanerat isumaqarfigigatsigu.

 

Piffissami kingullermi aningaasarsiornikkut inuussutissarsiutitigullu siuarsaaniarneq eqqartorne­qaraangata assigiimmik akeqartitsinermut tunngasut aporfituatut, taamalu suliniutaasinnaagaluar­tunut tamanut kinguarsaavittut naggasiunneqaannartarput. Soorlu aamma taama pisoqarsimasoq inunnik isumaginninnermut apeqqutini Ataatsimiitsitaliarsuup suliaqareernera taalutsiullugu.

 

Ukiuni aggersuni aningaasanut inatsisiliarineqartartussani innuttaasuni atukkatigut assigiinngis­sutsip suli angivallaarujussuartup aaqqiiviginissaa siunnerfinnut pingaarnerpaanut ilaasariaqar­poq.

 

Tamannalu ilaatigut anguneqarsinnaavoq aaqqissuussinerit pisariaqartitsineq najoqqutaralugu unneqqarinnerusumik aaqqiiviginerisigut, imaappoq aningaasat amerlanerusut atugassanngor­tinngikkaluarlugit.

 

Aningaasalli innuttaasut toqqaannartumik atugarisaannut pitsanngorsaatissatut atorfissaqartinne­qartut annertoqimmata, allaffissornikkut ingerlatsinerup pisariillisaaffiginissaa aningaasanik sipaarfiusinnaasut ilagilluinnarmassuk arajutsinaveersaarneqartariaqarpoq, soorlu aalajangiutere­erlugu ukiut tallimat ingerlanerini 10-15 %-imik annikillilerinissaq anguniakkanut siunnerfigine­qartoq.

Aningaasaqarnittali aaqqiiviginissaa nunatsinniinnaq aaqqissuussinitsigut iluarsisinnaanngilar­put. Nunani allani aalajangersakkat aamma nunatsinni ingerlatsiniarnitsinnnut annertuumik sunniuteqarput. Taamaammat nunanik allanik suleqateqarneq isumaqatigiissuteqartarnerillu pisariaqartuassapput.

 

Nunatta nunanut allanut tuniniartagaasa nunatsinnullu eqqussukkatta suli miliaartit affaat sinnerlugit equnganerat aningaasaqarnermut annertuumik sunniuteqarpoq. Taamaattumik aalisagaannaanngitsunik avammut tunisassiarisinnaasatsinnik suliniutit siuarsarneqarnissaat  aqqutissat ilagaat pisariaqarluinnartoq. Puisit neqaannik tunisassiulersinnaaneq, tunisassiulernis­saq isumalluartigeqaarput.  Angallatit issittumi atugassatut naleqqussakkat periartissaapput nutaat suli annertunerusumik aallunneqanngitsut.

 

Illua'tungaatigut suut tamavimmik piareereerlugit nunatsinnut eqqunneqartarnerat isiginiagassat­ta ilagaat. Atortussat maani piginngisagut atorfissaqartitavulli amerlaqaat, nunatsinni inaagas­sanngorlugit eqqussorneqarsinnaasut. Tamannami nunanik allanik niueqateqarnikkut annaasak­katsinnut annikillisaataaginnarani aamma suliffissaqartitsiniarmut iluaqutaasussaavoq.

 

Aningaasarsiornikkut  ingerlariaqqinnissami  siunissaq  ungasinnerusoq  eqqarsaatigalugu atuartitaanermi ilinniartitaanermilu pissutsit pisariaqavissumik iluarsaaqqiffiunissaat tuliinnguut­tariaqartoq Inuit Ataqatigut isumaqarpugut. Nunap piinik aallussinermik tamakku tunulliusi­maarneqarnerat tamaanga killeqartariaqarpoq. Tassa meeqqat atuarfiinik sumiginnaaneq tamaan­ga killeqartariaqarpoq. Tamatumuuna nunanit allanit sulisussarsiortarneq tamakkivillugu pisariaarutsinngikkaluarlugu, aamma tamakkunatigut imminut pilersornerulernissaq aningaasat amerlanerusut nunatsinni kaaviiaartinneqariarnissaannik kinguneqartussaammat.

 

Taamatut nalunaarusiaq, nalinginnamerusunik atuutereersunillu eqqartuiffiunerummat, naatsu­mik oqaaseqarfigaarput.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Aallaqqaammut ajuusaarutigalugu paasivara, Aningaasaqarniarnikkut Ingerlatsineq Pillugu Nassuiaat assut imaasattoq isumassarsiartaqangaarnanilu. Eqikkaaneq, taanna kisimi politikkik­kut oqariartuuteqarpoq, kisianni ajoraluartumik eqikkaaneq nassuiaatip nammineq imaanut takussutissaanngilaq. Nassuiaat pissanganaateqanngilaq, avaangunaannangajalluni. Taamaakka­luartoq nassuiaammi ataasiakkaat assigiinngitsut uniffigisimavakka oqaaseqarfigerusullugillu.

 

Aningaasanut inatsit naapertuuttunngorsartariaqarpoq, nunatta nunanut allanut akiitsuinut naleqqutunngorlugu. Tassa Namminersornerullutik Oqartussaanngitsut nunattali. Taanna tabel 1‑imut, tassa aktieselskabit aamma Namminersornerullutik Oqartussat akiitsuinut tamarmiusu­nut, taava takuneqarsinnaavoq ilaatigut aningaasaliissutit pillugit inatsisinut, ilassutitut aningaa­saliissutit pillugit inatsisinut assigiinngitsunut minnerunngitsumillu Landskarsip naatsorsuutaa­nut atatillugu ukiuni amerlasuuni ujartortuarsimasara. Nunatta aningaasaqarnera peqqissuunngi­laq. Akiitsut amerliartorput! Taamaattoq qutsatigaara nalunaarsuut  arlaleriarlunga toqqaannartu­mik qinnutigisarsimasara maanna saqqummiunneqarmat.

 

Inuiaqatigiit aningaasaqarniarnikkut peqqissusiat nalilissagaanni naammanngilaq IST‑p (ingerlat­sineq, sanaartorneq taarsigassarsiarititallu) inernera kisiat isiginiassallugu, tassami Royal Greenland akiliisinnaajunnaarluni unittuussagaluarpat kiap akiligassat akilertussaavai? Akiliisus­sat tassaapput piginnittut, tassalu Namminersomerullutik Oqartussat. Aamma toqqaannartumik imaluunniit "qularnaveeqqusiinermut assingusut" atorlugit qularnaveeqqusiisarsimanerit pissutigalugit selskabip aqqanut ilanngunneqarsimasoq A/S assiaqutsiullugu toqqorterniarsin­naanngilagut.

 

Nassuiaammi allassimavoq, akissarsiat kisitsisunngorlugu qaffattarnerat Danmarkimi qaffasissusermit appasinnerutikkaanni, taava tamanna unammillersinnaanermut iluaqutaassasoq. Danmarkimi akissarsiat nunatsinni akissarsianit qaffasinnerummata, taava regnestokkera naapertorlugu tamanna isumaqassaaq, Danmarkimut naleqqiullugu nunatsinni akissarsiat piviusumik qaffariarnerunissaannut periarfissiisoqartoq, tamannalu unammillersinnaanermut nukillaarsaataassaaq. Soorlu oqarsinnaavugut Danmarkimi akissarsiat tiimimut 80‑isut nunatsin­nilu tiimimut 70‑iullutik. Taava Danmarkimi qaffariarneqassaaq 10 kruuninik nunatsinnili taamaallaat 9,75 kruunimik. Tamatuma naligaa Danmarkimi 12,5%‑imik qaffariarneq nunatsin­nili qaffariarneq 13,9%‑iussalluni.

 

Aamma sunaava "akit tutsuiginartut tunngavigalugit akikillisaanerit"? (qallunaatuuani allassi­masoq najoqqutaralugu  "kostægte prislettelser") Oqariartaaseq taanna nassuiaqqugaluarpara.

Peqqinnissaqarfimmi aningaasaliissutit eqqortinniarnerisa ajornartorsiutaaneqarnera isumaqati­gaara, tamannalu arlaleriaqalunga uparuartarsimavara. Aamma arlaleriaqalunga ujartortarsima­vara peqqinnissaqarfimmi pisariaqartitsineq eqqortoq piviusorlu, taamaalilluta inuiaqatigiit aningaasaanik atuinerup ataatsimoortumik tulleriinnilersornissaa inersuarmi maani oqallisigisin­naaniassagatsigu, peqqinnissaqarfiup ukiumoortumik aningaasaliissutisiani oktoberimi nu-nguppagit ukiakkut ataatsimiinnitsinni pinngitsaalineqartutut misigisimalluta aalajangiisariaqar­nerput pinngitsoorniarlugu.

 

Taamaattumik nuannaajallannarpoq aamma nassuiaammi allassimammat "Peqqinnissaqarfiup akisussaaffia pisussaaffiilu nalileqqinneqassapput kigutigissaaneq ilanngullugu, tamatumani aallaavigineqassallutik pisariillisaaneq, aningaasartuutikillisaaneq sullissinerullu pitsanngorsar­nissaa." Taava aperisariaqarpugut: Sooq tamanna siusinnerusukkut pisimanngila?

 

Nassuiaammi erseqqissumik allassimammat aalisarneq ajunngisaartumik oqaatigissagaanni siuariartorunnaarsimasoq, aamma takornariaqarnermi anguniakkatut aalajangiussat imaannaan-ngeqisut suli utaqqerusaarneqartut, taava imaassimassaaq sukat pingajuat ‑ tassa aatsitassarsior­neq ‑ taanna pisuussutinik suliffissanillu pissarsiffigisussaassagipput. Sukat sisamaannik taasaq pillugu piffissami kingullermi nalunaarusiaasartut eqqaassagaanni isumaqarnaraluarpoq nassui­aat tassunga tunngasumik imaqarnerussasoq, immaqaluunniimmi uanga takkuitsuuginnarsima­vara.

 

Nuannaarutigalugu paasivara kommunit aningaasaqarniarnerat pitsaanerulersimasoq. Taamaattoq tabel 4‑mi amigaatigaara agguaqatigiissitsinerup naatsorsornerani kommunit ataasiakkaat qanoq oqimaalutarneqarsimanerat.

 

Sanaartukkanut aningaasaliissutaagallartut ingerlatsinermi ataavartumik aningaasartuutinut nuunneqarnerat siornatigut mianersoqqussutigisimavara. Maanna ajornartorsiut taanna procenti­lerneqarsimavoq. Isertitat amerliartorunnaarnissaat naatsorsuutigineqarpat taavalu ingerlatsiner­mut aningaasartuutit ukiumut 2% missiliorlugit amerleriartassallutik, taava iluarnavianngilaq. Akulliit Partiianniit arlaleriaqaluta isummanik isumassarsianillu aninagasarsiornermut pitsan-ngoriaataasinnaasunik saqqummiussisarsimavugut, pingaartumik aningaasartuutinut aamma ikiuutitut aningaasaliissutaasartunut ikilisaataasinnaasunik, kissalu allaffissornermi suleriaatsit allannguutissaannik. Ajoraluartumilli tamakku aatsaat ukiut arlallit qaangiukkaangata paasine­qartarput taavalu piviusunngortinneqarlutik.

 

Sanaartukkanut aningaasaliissutissat ingerlatsinermut aningaasaliissutinngortittarniannguarlugit naassuiaammi oqaatigineqarmat inissaaleqineq ajornartorsiutaasoq annertooq, taava tamanna imminut akerlilernertut isigaara. Ajornartorsiut ikiorsiiviginiarlugu naalakkersuisut qanoq iliuuseqarniarnerat amigaataalluinnarpoq. Immaqa tamatumani aatsitassarsiorneq isumalluutigi­neqarami.

 

Aamma maluginiarpara imminut nersualaarneq assut atoqqajaaneqartoq. Assartornermi akit annertunmik oqilisaavigineqarsimapput ‑ kisiannimi isumaqarnertut annertussuseqarsimaneramik tamatumunngalu aninagasartuutit qanoq annertutigisimappat? Tassunga tunngatillugu Landskarsi sunik aningaasaliissuteqarsimava? Inuiaqatigiit aningaasarsiorneranni qanoq annertutigisumik erniaqartitsisoqarsimava?

 

Innaallagissamut akip appariaatimininngua 9 oori iluaqutaangaarnavianngilaq, aamma aningaa­saliissutissanik qanoq annertutigisunik pisariaqartitsillutik Nukissiorfiit oqaatigimmassuk, taava akip apparialaarnera taanna pinngitsuuinnarsimagaanni imaluunniit inuussutissarsiornermut atorneqarsimasuuppata immaqa pitsaaneruinnassagaluarpoq ‑ tassa Royal Greenlandimut tunineqartuartumut atornagit allanulli atorlugit taava suliffissanik amerlanerusunik immaqa pilersitsisinnaassagaluarput. Kisianni tassa aamma taanna sukat sisamaat.

 

Kisianni Tele‑mi akit nersualaartariaqarput, taakku appariarsimapput tamarmik malugisinnaa­saannik (tassa telefoneqaraanni).

 

Pisortat suliassaataannut akiliutit paasiuminartuusariaqarnerat illua‑tungaatigut eqqartortuarlugu ‑ tamatumunnga ilaatigut ajoqutaasarluni imminut tapiiffigeqattaarneq ‑ illua‑tungaatigut oqaatigineqarpoq KNI‑mi piginneqatigiiffiit allanngortiterneqarnerannut patsisaasoq tassaasoq KNI Pilersuisoq A/S‑imut suliassiissutinut inuiaqatigiinnut tunngassutilinnut tapiissutit tatine­qarnerisa apparsarnissaat. Taanna paasinanngilaq. Imminut atanngilaq, imminut akerlilerpoq.

 

Ajuusaarnarpoq akit qaffasippallaarnerat pissutigalugu illuliortiternissamik pilersaarutit kinguar­tittariaqarsimammata, tassami inissaaleqineqaqimmat, aamma kommuneni ataasiakkaani sanaartornerup suliffissaqarniarnikkut isumaginnininnikkullu sunniutigisartagai pissutigalugit. Misissorneqarsimanerluni kvadratmeterimut akit taama qaffasitsiginerannut suna pissutaanersoq?

 

Taama oqaaseqarlunga nassuiaat tusaatissatut tiguara.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Aningaasaqarnikkut  ingerlatsineq  pillugu  nassuiaat  soqutigalugu Kattusseqatiinniit misissorsi­mavara.

 

Nalunaarusiamili matumani ilaatigut allattorsimasut makkuusut anquniarneqarnissat siunniunne­qarsimasut isumaqatigilluinnarpakka, tassalu: aningaasartuutit annikillisarnissaat, suliffissaqartit­sineq, suliffissanillu     pilersitsiortorneq,   atuarfiit  ilinniartitaanerillu piorsaaffiginissaat,  nunaqarfiit ineriartortittuarnissaat, peqqinnissaq pinaveersaartitsinerlu il.il. ‑ qulequttat soqutigi­nartut.

 

Isumaqatigiissutigineqarsimasut  immikkut  tamaasa  taajunngikkaluarlugit,   ingerlatsineq   pillugu   nassuiaaniartoqarmat soorunami Kattusseqatiit  sinnerlugit qulequttat ataasiakkaat oqaaseqarfigissuakka.

Aningaasartuutinik annikillisaanissamut tunngatillugu oqaatigisariaqarpoq; naalakkersuisoqati­giit pisortaqarfinni allaffissornikkut   aningaasartuutikillisaanissaq   annerusumik iliuuseqarfigi­simanngikkaat,   tassami   Namminersornerullutik Oqartussat allaffeqarfiini allaffissornikkut aningaasartuutit annikillisinneqarsimanngimmata.

 

Taamatuttaaq suliffissaqartitsiniarneq annerusumik angusaqarfigineqarsimanngitsoq oqaatigisari­aqarpoq ‑ tassami  suliffissaqanngitsut taamaallaat 0,3 %‑imik 1997‑imiit 1998‑imut naleqqiullu­gu ikilerialaarsimammata. Atuarfiit, ilinniartitsisussaqarniarneq il.il. hurrartuutissaanngil-luinnarput.  Nunaqarfiit  ineriartortinneqarnerat sutigut tamatigut ajorseriarsimasutut amerlanerti­gut  oqaatigisariqarpoq.  Peqqinnissaqarfimmi  pissutsit ajorluinnarput, taamaattumik naalakker­suisoqatigiit isumaqatigiissutigisimasaat,  immaqa  ilorraap  tungaanut  aaqqiiniarnermik siunertaqaraluartoq   Kattusseqatiginniit  Naalakkersuisoqatigiinnut  nersualaarutigissallugu  pissutissaqarsorinngilanga.

 

Tassami Nunatta nunanut allanut akiitsui pissusissaq eqqorlugu akilersorneqaraluartut, Ingerlat­seqatigiiffiit Namminersornerullutik oqartussanit pigineqartut akiitsui amerligaluttuinnarput, atuarfeqarfinni,  Peqqinnissaqarfinni,  Nukissiorfinni allanilu pissutsit pitsaasutut oqaatigineqar­sinnaanngilluinnarput.

 

Aammalu innuttaasut akornanni, pingaartumik aningaasarsiakinnerusut,  ‑    politikkerinut,  Namminersornerullutik  Oqartussat suliffeqarfiutaanni atorfillit ilaannut  il. il. akissarsiaqartitaa­nikkut imminnut ungasinnerulersimanerat malunnarsisimavoq. Tassami malunnartumik nunatta ilaani pisuut pisuujunerulersimapput, pissakinnerusullu pissakinnerulersimallutik. Naatsumik oqaatigalugu atungarissaarnerusut, atungarliortullu imminnut ungasinnerulersimapput.

 

Akissarsiat, nioqqutissallu akiisa qaffakkiartunnginnissaanik siunertaqarneq, aningaasat    naleerukkiartunnginnissaannut pakkersimaarinnikkaluartoq,   taamaattoq   nakorsassaaleqineq, juumuussaaleqineq, kigutit nakorsassaaleqineq, ilinniartitsisussaaleqinerillu eqqarsaatigalugit ‑ peqqinnissaqarfimmi kiffartuussinerit,  ilinniartitaanerillu   suli  ajornerusumik kingunipiloqar­sinnaanerat Kattusseqatigiinniit aarleqqutigisariqartutut oqaatigisariaqarsoraara.

 

 

Tassami koruunip naleerukkiartunnginnissaa arlalitsigut iluaqusiigaluartoq, kisianni avataaniik sulisussanik tikisitsisarnermut  pinngitsoorani  sunniuteqarnera  aamma  maannakkut malunniuti­lersoq arlalitsigut takussutissaqalereerpoq, taamaattumik unaannannguaq isigalugu iliuuseqartar­nerit aamma illuatungeqartarmata ilisimasariaqarput.

 

Qularnanngitsumik  Nunatsinni tamatta  kissaatigaarput ajornanngippat piffissami qaninnerpaami atorfiit tikisitanik inuttaqartinneqartut, imaluunniit innuttassaaleqissunneqartut, kalaallinik nunaqavissunik inuttalersorneqarnissaat.

 

Kisiannili erseqqissumik tamanna nassuerutigisariaqarpoq; suli tamanna ajornarmat, aammalu inuit ilinniarluarsimasut, ukiunilu makkunani pinngitsorsinnaanngikkallakkavut tikisissagutsigit pitsaasunik neqeroorfigineqartariaqarnerat aamma ilisimasariaqarmat, tassami kialluunniit sulisup akissarsiamigut appariarnissani kissaatiginngisaannarmagu.

 

Kattusseqatigiinniit pingaartillugu naalakkersuisunut aammaarluta kaammattuutigerusupparput, nunatsinni ilinniartitsisoqarnikkut pissutsit ajorsilluinnarsimasut suli pimoorunnnerullugit sulissutigeqqullugit. Tassami ilinniartitaanikkut ingerlatsineq inuussutissarsiornikkut ingerlatsi­nerup annerpaamik sunniuteqalernissaanut qitiulluinnarmat.

 

Isumaginninnermik Iluarsaaqqinnissamut Ataatsimiititaliarsuup sulinerata malitseqartinneqarluni utoqqarnut, innarluutilinnut sulisinnaajunnaarnersiutilinnullu aammalu allanut ikiortariaqartunut pitsaanerusumik aaqqiisoqarnissaata naalakkersuisuniit kinguarsarneqartuarnera Kattusseqati­giinniit akuersaarneqarsinnaanngitsutut nalilerparput.

 

Inissaqarniarneq tassaaginnartariaqanngilaq pisortat kisimiillutik qaqugorsuarmut isumagiuagas­saat. Aningaasanik ileqqaarsinnaanerup meeqqat aalartiffigalugit naalakkersuinikkut iliuuseqarfi­gineqartariaqartoq Kattusseqatigiinniit aamma ilanngullugu kaammattuutigissavarput.

 

Peqqinnissaqarfiup ullumikkut ingerlaasia ajorluinnarpoq, suliartinniarlutik utaqqisut ikiliartor­tinneqanngillat, Peqqinnissaqarfimmi sulisussanik amigaateqarneq naalakkersuinikkut - peqqin­nissaqarmmi sulisunut atugassarititaasullu aaqqiiviginiarnerisigut iluarsiniartariaqartut Kattusse­qatigiinniit aamma kaammattuutigissavarput.

 

Aningaasaqarnikkut ingerlatsineq tutsuiginartorlu - tassalu siullermik Nunatsinni aningaasaqas­sutsip naapertuuttumik ingasattajaanngitsumillu  - inuiaqatigiit nammassinnaasaat aallaavigalugit ingerlatsineq anguniartariaqartoq aamma Kattusseqatigiinniit eqqaasitsissutigerusupparput. Innuttaasunik naammaginartumik sutigut tamatigut kiffartuussineq, siuliini taaneqartut aallaavi­galugit Kattusseqatigiinniit aamma kaammattuutigerusupparput.

 

Naggataatigullu Nunatsinni sutigut tamatigut pilianik, atortussanik soorlu sanaartornermi SIKU-blok-ikkutut ittunik, allanillu ilaatigut avataaniik tikisitsiinnannginnissaq, aammalu annerusumik suliffissaqaritsinissaq eqqarsaatigalugu atuinissaq atorluaanerlu annerusumik aallunneqartaria­qartoq Kattusseqatgiiinniit ilanngullugu kaammatuutigissavarput. Matumani aamma kalaallinik annerusumik sulisoqarnikkut atorluaaneq eqqarsaatigalugit.

 

Taamatut oqaaseqarlunga aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu annikitsunnguamik isummer­sorfigilaarpara.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Partiit oqaaseqartuinut qujallunga partiit qutsavigerusutakka qutsavigissavakka. Aamma qujaffi­gerusunngisakka qujaffiginianngilakka. Siumup oqaaseqartuata oqaatigisai nuannaarutigalugit - Ruth Heilmann-ip - ilaatigut patsisissaqarluinnartumik Naalakkersuisunut kaammattuutigisai maannaminngaanniit oqaaseqarfigisinnaavakka. Oqaaseqarfigerusutakkalu taasaqarfigilaarusup­pakka. Tassa ilaatigut suliffeqarfissuit maaniittut Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqar­tut eqqarsaatigalugit, siunnersuutigineqarmat Ruth Heilmann tungaaninngaanniit Royal Arctic Line-p aamma Tele-p sinneqartoorutaat - takutitaqarnerat eqqarsaatigalugit - innuttaasunit amerlanerusunit taava kingunissalimmik iliuusaasinnaasunik tassani Naalakkersuisut iliuuseqar­niaqqullugit. Soorlu ilaatigut EDB atorlugu avammut attaveqaatit atorlugit immitsinnut ilisimate­qatigiittarnitta annertusarneqarnissaat. Tamakkua eqqarsaatigalugit siusinnerusukkulli oqaati­gereerpara Tele Greenland-ip kapacitet-it atunngisarujussui oqaloqatigiissutiginiarivut, Naalak­kersuisuninngaanniillu iliuuseqarfiginiarlugit, tamatumani innuttaasut imminnut ilisimateqatigiit­tarnerisa saniatigut aamma peqqinnissaqarnikkut atuinerni, maannamut aaqqiinermit naammagi­narnerusumik aaqqiiniarfiginissaat siunnerfigalugu. Apeqqutit taamaattut nuannaarutigalugu suliareqqitassatut kajuminnarput Siumup oqaaseqartuata nalunaarutigisai.

 

Aamma Siumuminngaanniit taaneqartoq ilumoorpoq manna tikillugu sivisoorujussuarmik - aamma uagut ilaatigut pisooqataalluta - sanaartugassarparujussuarnik amerlaqisunik pisarnitsi­gut, taava sanaartornermut aamma akit kvadratmiiterimut akitsortoorujussuartakkavut najoqqu­taralugit, tassuunakkut noqisimaarnerusumik, piviusorsiornerusumik aamma sulisussallu aamma naammassinnissinnaasut qissimittarnerisigut suliassat ingerlanniassagivut pingaaruteqarpoq.

 

Aamma Peqqinnissaqarneq pillugu oqaaserisaasuni isumaqarpunga pinaveersaartitsinikkut allatigullu napparsimanaveersaarnermut suliassanut tunngasut, Biibilimi allassimasoq ilaatigut ilumoortortalerujussuuvoq allassimammat: peqqissut nakorsamik pisariaqanngillat, napparsima­sut kisimik. Tassa nakorsat peqqinnissamillu isumassuisut napparsimasunut taakkunalu peqqissi­nissaanut atugassanik suliaqartussaapput. Taamaattumik qularnanngilaq pinaveersaartitsinerit napparsimanaveersaarnermullu tunngasut nalinginnaasumik inuit qaammarsagaanerannut tunniullugit, aammalu Peqqinnissaqarfimmut piffissaajaataatinnagit aaqqiiniarnissat eqqarsaati­gineqarsinnaapput. Nakorsat peqqissaasullu suliassarpiaat napparsimasup piaartumik ajorunnaar­nissaa, innanngavik tigullugu angerlarsinnaanera anguneqarsinnaasoq sapinngisamik suliarine­qassammat. Taamaattumillu tamakku qaammarsaaniarnermut tunngasut, pinaveersaartitsinermut napparsimanaveersaarnisamullu tunngasutigut. Ulluinnarni inuit qaammarsaanikkut suliffeqarfi­gineqarnerannut ilanngullugit aamma sakkortusarneqarsinnaanerat eqqarsaatigisassatut tassuuna oqaatigaara. Taanna oqaatigineqartarmat pinaveersaartitsinikkut sulinerit aamma annertusarne­qarnissaat isumagineqassasoq. Tamakkua ikioqatigiiffigineqarsinnaapput, allat tamakkuninnga suliaqavissussat ulluinnarnilu naammassinninniartussat suleqatigalugit.

 

Aamma Siumut oqaluttuata taasaa aamma oqaaseqarfiginngitsoornianngilara assigiimmik akeqartitsinermik iluarsaasseqqinnissamut tunngasoq. Qujassutigalugu aamma Siumup tassani tapersersortuarmagu taanna assigiimmik akeqartitsinerup allaanerusumik, nammaqatigiinnermik allaanerusumik ilusilerlugu, aningaasarsiornikkullu eqaallisaanermut ilanngullugu. Kommunillu ineriartorfissamikkut ineriartorfissaqartut taamaalillugit aamma periarfissillugit. Isumaqarpunga taamatut iliuuseqarniarnerit mannakkut oqaloqatigiinnissanut tulliuttunut qiimmassaataapput, aamma kajuminnarnerusumik. Tassalu taanna oqaatigaara ukiamut saqqummiussassat kingorna­tigut, ilimagigakku aatsaat Inatsisartut nutaat kingornatigut tamanna suliassaq naammassineqaru­maartoq.

 

Atassutip oqaaseqartua aamma qutsaviginiarpara isumaqarama Peter Ostermann-ip oqaaseqar­nermini aamma assigiinngitsut, Naalakkersuisut iliuuseriniarsimasaat, manna tikillugu erseqqis­sumik taperserai. Aammalu tassunga sanilliullugu aamma inuussutissarsiutitigut siuarsaanerup, isumaqarpunga aamma taanna maannakkut oqaatigineqartoq, inuussutissarsiutitigut siuarsaa­nerup annertunerusumik - aalisarnerinnaanngitsumik - aammali kisianni nunami suliffissanik aallartitsiniarnermut periarfissaanik noqqaasarnerit, taanna ukiaru inatsisissap nutaap suliarine­qarneratigut periarfissat ammaanniarneqassaaq. Aalisarnerinnaanngitsumut sammisumik nunamili aamma suliffissaqartitsiniarnermut suliffinnillu pilersitsiniarnermi annertunerusumik iliuuseqarsinnaaneq. Kisianni taanna nalunngilarput oqallinneq siornatigut atoreernikuugipput, ilaatigut bankit pilersinniagaalermata. Taava bankinit attartorsinnaanerit nammineq innersuuttar­simagatsigit. Kisiannili maannakkut paasivarput aamma tamakkunani suliassat suli annertuneru­sumik pisortaninngaanniit ikiuunniarfigisinnaagivut.

 

Aamma Peter Ostermann-ip oqaaserisamini, oqaaserisai inuusuttunut tunngasut aammalu taakkunani oqilisaassinissanut atugarisaasigut, oqaatigineqartut siunissami aaqqissuussinissamut aamma innersuussutaasut maluginiarsimavakka, isumaqatigalugillu.

 

Taama nuannersumik tapersersorneqarnera oqaatigereerlugu Inuit Ataqatigiinnut oqaatigissavara, Inuit Ataqatigiit saqqummiussanni nutaarsiassaqartitsinatik oqaaseqarnerat aamma tullii taakkua partiit mikisut allat, oqaaserisaat maluginiarpakka naammagivallaarnagu maani nassuiaat oqaaseqarfigigaat, taamaammat aamma Inuit Ataqatigiit. Kisianni nuannaarutigaara Inuit Ataqatigiit oqaatigisaat taanna, 1997-imut Naalakkersuisunit oqariartuupput, nuannersumik tigummagu, tassa Nukissiorfiit eqqarsaatigalugit akinik appartitsinerit pinnagit, kisiannili pilersuinerup pitsaasup isumannaarneqarnissaanut tunngavilimmik iliuuseqarneq. Tassuunakkut Inuit Ataqatigiit oqaaseqarnerat assorujussuaq nuannaarutigaara, isumaqarama naaperiarnerusoq annertooq. Ilaatigut suut akikillilerinerinnakkut isumaqaratta pitsaasunik angusaqarfigissallugit. Kisiannili aamma inuit kissaatigaat nukissiorfitik aalajaatsumik, pitsaasumik ajutoortaratillu ingerlassasut. Taamaattumillu akilerusullugu aamma taanna aningaasartuut tassaniittoq. Taa­maattumik tassuunakkut aamma qularnaatsumik ingerlatsisoqarnissaanik angusaqarnissaq pingaartorujussuuvoq. Isumaqarpunga tassani Inuit Ataqatigiit oqaatigisaat nuannersuusoq.

 

Kiisalu aamma Peqqinnissaqarfimmi maannakkut pissusiusut partiit tamarmik oqaaseqarfigigalu­araat Inuit Ataqatigiit oqaaseqarfigisaanni aamma ugguunakkut ilumoornerarsinnaavara ullormiit ullormut iliornertut ilillugu Peqqinnissaqarfik aaqqinniarneqarnera taanna, taama pissuseqarnera qaangertariaqartutut aamma uanga isumaqarfigaara. Isumaqarpunga maannakkut Inatsisartut allanit siulliullutik ilisimagaat qanoq sulisussarsiorniarneq ajornartigisoq, nakorsanik aammalu napparsimasunik paarsisunik. Allaat suliassat tassaniittut Nunat Avannarliillu suleqatigalugit pissarsiniarnerit ingerlanneqarsimammata. Danmark-imilu attaveqarfigineqarsinnaasut allat tamarmik. Kisiannili oqaatigissavara maannakkut Peqqinnissaqarfimmut tunngatillugu aamma Peqqinnissaqarfimmut Naalakkersuisup saaffiginnissutigereersimammagu, Peqqinnissaqarfimmi sulisut pillugit aaqqissuussunissami Naalakkersuisut iliuuseqarnissaat maannakkut suliniutini Naalakkersuisunut tapersersorneqarluni ingerlanneqarnissaanik naatsorsuutigisani saqqummiun­neqarnissaa ulluni tulliuttuni aamma ingerlakkumaarini, qaammatinilu qaninnerpaani.

 

Taava aamma Inuit Ataqatigiit oqaatigisaat una alla, taalaassavara - immikkut taasaqarfiginngin­nakkumi, taama oqaatigalugu - tassa nunanik allanik suleqateqarnitsinni pingaartumik aamma nunat qanigisavut suleqatigineranni maannakkut North West Territory-mit tikeraartivut, aammal­lu siusinnerusukkut >89-ikkunninngaanniit suleqatiginissaannut periarfissiortarpugut. Nunavut namminersornerulissaaq aappaagu apriilimi  taakkua aamma qanittumik suleqatigilernissaat aamma periarfissaqasssaq.

 

Maannakkut kulturikkut suleqatigiinnerit annertuut ingerlanniarneqareermata, Inuit Ataqatigiit ujartugaat suleqatigiinnerit, niuernikkut aamma allanik suleqateqarnerit, illuliornertigullu neqeroorutit maannakkut saqqummiunneqartut. Taakku maannamut Naalakkersuisut tungaan­ninngaanniit annertuunerusumik itinerusumillu misissuiffigereernerisigut tusarfigineqarnissaat maani inimi naatsorsuutigissavarput. Taamaattumik taanna pisariaqartutut isigalugu uterfigeqqin­neqarnissaa kissaatigissavarput.

 

Aamma ataatsimut partiit  tungaannut iluarsaassanissamik allanillu  toqqaanerit eqqarsaatigalugit oqaatigissavara, ilumoorluinnarpoq inuit namminneq pigisamittut akisussaaffigalugit illut - boligstøtte-miillu aamma pigisatik - taanna taamaalilluni inunnut nammineq pigisassanngortin­nerisigut, taassumalu saniatigut aningaasaateqarfimmik - iluarsaassinissamut aningaasaateqarfiu­sinnaasumik - eqqarsaatit piviusunngornissaat qanilliartormat. Ukiarulu Finanslov-imut qularinn­gilara taamatut aningaasaateqarfimmik pilersitsisinnaaneq qanilliartortoq. Illullu nammineq iluarsagassat, inuit namminneq pigisamittut pigalugit ingerlatissagaat naatsorsuutigissavarput. Taamaalilluta aamma pisortaninngaanniit iluarsagassat - atuarfiit, napparsimmaviit inissiarsuillu maannamut pigineqartut -piffissaqarfigineqarneri aamma annertusisinnaammata.

 

Akulliit Partiiat annertunerusumik oqaaseqarfiginianngilara, aallaanngilaq suna nipi ilivermut ilisaareernikoq, uumilasoq, Partiip taassuma ullumikkut oqariartuutigigaa. Oqariartuut nutaarsi­assaqarfiginngilara, allaanngivippoq qanga KGH-p nalaani ingerlatsinnerit, GTO-kkullu nalaani ingerlatsinerit atuukkallarmata, uparuartuineq. Taamanikkullu tusartuartagarput: nutaarsiassa­qarani uumilalluni oqariartuut. Taamaattumik ajoraluartumik taanna nutaarsiassaqarfiginngilara ullumikkut.

 

Kattusseqatigiinnut tunngatillugu oqaatigissavara aamma oqariartuutissarpassuaqanngikkaluarlu­ni, pisarnermisut, kisianni ataaseq oqariartuutaa aamma maluginiarsimavara ullumikkut oqarner­mini, tassa Kattusseqatigiit nakorsassaaleqineq, juumuussaaleqineq kigutillu nakorsassaaleqineq pillugit aarleqquteqarnermigut oqariartuutaa, isumaqarama partiit ullumikkut oqariartuutaasa saniatigut aamma oqariartuutaasoq, immikkut isigisariaqartoq imaalillugu: Kattusseqatigiit eqqarsartaasiat malissagaanni - aamma taamaaliorusuppugut - iluarsiivissallu taakkua aamma Peqqininnissaqarfimmiittut iluarsiniassagutsigit. Nalunanngilluinnaqqissaarpoq aamma tassani aningaasartuuterparujussuit atorneqartut - naammagittaalliutiginngikkaluarlugit - kisianni pitsaanerusumik aaqqissuussinissamik oqariartuutaasut.

 

Kattusseqatigiit taama oqariartuuteqar­pata aningaasarpassuit maannakkut pigineqartut, pitsaanerusumik inuttassassat tungaannut aaqqissuussinermut atorniarsigit. Taanna  isumaqatigaara aammalu paasivara Kattusseqatigiinne­ersoq aamma sikisartoq, taamatut paasinninnera kukkusimannginnama. Isumaqarpunga maan­nakkut aningaasarparujussuit ilumut 700 mill peqqinnissamut ukiumut atorneqartarput. Taakkua­lu iluani sulisutta aalaakkaanerusumik piginissaannut aammalu sivisunerusumik ataavartumillu kiffartortutut maanni inissinneqarnissaannut periarfissat partiit tamarmik maannakkut oqaatigi­saat, aamma inimi maani, taakku tunngavigalugit isumaqarpunga maannakkut suliniarnivut malugisinnaavavut tunilequtaqarluta iliuusissat - aningaasat taakkua iluanni - nammineq pata­jaallisaanermut aamma sivisunerusumik sulisoqarnissanut. Taamaallilluni aamma sulisut pikkorissarnissaannut atorneqarsinnaaneri.

 

Napparsimasoq piaartumik peqqissisinnaanersoq, peqqissinissaanullu ikiorlugu, taavalu makkua aamma pinaveersaartitsinerit allallu, nakorsaqar­fimmut kipiluttunartumik suliassersuutiginngikkaluarlugit, allat qaammarsaanermik suliaqartut allallu aamma tamakkua tungaatigut ussassaarinermut suliaqartut suliarisinnaammatigit. Taavalu napparsimasunut kiffartorneq annerusumik taanna aallaavigalugu suliassaq aaqqinniarlugu.

 

 Daniel Skifte,  Aningaasaqarnermut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq:

Uangattaaq qaqilaartariaqarsorivunga tassa siulittaasutta Jonathan Motzfeldt-ip oqaasii uteqqis­sanngilakka, kisiannili ataasiakkaat ilamerni ilaatigut taaneqanngitsut taallatsiaannassallugit.

 

Siullermik oqaatigissavara annertunerusumik Siumup Atassutillu oqaaseqartui oqaaseqarfigis­sannginnakkit. Oqariartuut una erseqqissoq tassa nassuiaat quppernernik 47-nik quppernilik atuarluarsimagaat erseqqimmat aammalu nunatta pissarititai periarfissarititaalu aallaavigalugit politikkeqartariaqarneq paasilluarmassuk. Tamanna isumaqarpunga tulluusimanarlunilu erseqqis­soq, nunamut tummarlutillusooq oqariartuuteqartut erseqqimmat.

Illuatungaatigut taakkua partiit taariarlugit aallaqqaatiginiarpara Akulliit Partiiat. Akulliit Partiiat ilaaatigut isumassaaleqisoqarpalulluni avaanngunartumik oqariartuuteqarmat - tassa taakku oqaatsit atormagit. Isumaqarpunga naalakkersuisooqatigiit erseqqissumik oqariartuutigigaat taannalu oqaasissara Akulliit Partiiannut aammalu Inuit Ataqatigiinnut tunngatissavara.

 

Aningaasarsiornitta ullumikkut killiffia allanik isumalluuteqassanngikkutta, taava qulleq aappaluttoq ikinneqarpoq. Qulleq aappaluttoq ikinneqarpoq soorlulusooq tikeq napparneqartoq, taamaattumillu kissaaterpassuit imaluunniit assigiinngitsorpassuit qaffakaatittuassagaanni taava akisussaassuseqanngitsumik politikkeqarluni asuli isumalluarsaarinermik kinguneqartussaam­mat. Taamaattumik Akulliit Partiiata ilaatigut apeqqutai marluk akissuteqarfigilaarniarpakka. Soorlu oqaaseqarnermini mikisuarsuit annertuumik pulaffigimmagit, ilaatigut apeqqutigalugit issuaaneq: AAkit tutsuiginartut tunngavigalugit akikillisaarinerit@. Taakkua apeqquserummatigit, tutsuiginartut oqaatsimik >eqqortumik= taarserneqarpat immaqa Akulliit Partiiata tamanna paasinerussagaluarpaa.

 

Aappassaanik oqaatigissavara apeqqutigimmagu toqqartumik inissialiortiternermi kvadratmiiteri­mut akit taama qaffasitsiginerat paasiniarneqarsimanersoq  - imaluunniit suna peqqutaanersoq - tassani innersuussutigissavara uanga Naalakkersuisoqarfiga paasiniaaffigineqarsinnaavoq, matorput ammavoq aamma taanna kingullermik ataatsimiikkatta innersuussutigaara. Aamma innersuussutigeqqissavara, paasiniaasoqarsinnaavoq oqaluttuarisinnaavara, aap, misissorneqar­put, aamma tassani misissuinerup allagartaliornera assersuutigalugu Finansudvalg-imut tunniun­neqarnikuuvoq. Taamaattumik taanna apeqqutit taamatut akerusuppara. Ilaatigut Kattusseqatigiit apeqqutaat imaluunniit qaffatsitaat aamma allaffissornermut tunngammat allaffissornermut annikillisaasoqannginnerarmagu, tassani ugguuna ilumoorpoq aningaasat allaffissornermut atukkavut, taakkua amerliartorput, aap. Kisianni taakkua peqqutaat eqqaasitsissutigeqqittariaqas­savara. Asersuutit pingasut missaanni taamaallaat taassavakka.

 

Allaffissornermut aningaasat atukkat annikillisaavigineqarsimannginnerat eqqunngilaq, kisianni una eqqortuuvoq. Nutaat pilersitat puigukkat ilaat soorlu: Nunamut piginnittussaanermut allaffimmik pilersitsivugut, taannalu maannakkut tassa tigusussanngorparput. Siorna akuersaar­pugut jagtbetjentit taamanna miliuuninik nalillit aamma eqqutissagigut aamma sprogskole aamma pilersissimavarput. Taamaalilluta ingerlatsinermut atukkat allaffissornerinnarmut tunganngikkaluartut, tamakkua pilersinnerannut peqqutaasut ilagaat, aningaasat atukkat amerla­nerannut. Aamma partiit amerlanerit eqqartugaat oqaaseqarfigilaassavara naggataatigut. Anin­gaasat naleerukkiartornerat eqqartorneqartarmat, ilumoorpoq qanorluunniit anguniarneqartigissa­galuarpat Kalaallit Nunaat Kalaallit Nunaannilu akit naleerukkiartornerata unerisimaartinneqar­nera silarsuarmut allamut naleqqiullugu annikinnerpaammat tamanna nuannaarutigissavarput. Assersuutigallugu Kalaallit Nunaanni ukioq manna apriilimi 0,9 %-iuvoq, Danmark-imik 1,5 %-iulluni, USA-mi Japanimilu - silarsuarmi niiverfiunerpaani 3,5 %-iminngaannit 4 %-imut annertussuseqarluni.

 

Tassalu taakkua 0,1-iinnarmilluunniit nikingagaluarpata unammillersinnaanerup annertusiartor­nera tassaavoq assorussuaq pingaaruteqartoq uagut nunatsinni pingaartumik aningaasassaaleqif­fiusumi. Aammalu pingaartumik akileraarutinik qaffassaaginnannginnermi. Taamaattumik isumaqarpunga aamma taanna tulluusimaarutit ilagisariaqaraat. Qujanaq.

 

Mikael Petersen, Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut Pisortalllu Suliffeqarfiutaannut Naalak­kersuisoq:

Pinngitsoorusunngilanga oqaaseqarfigissallugit immikkoortut ataasiakkaannguit. Naalakkersui­sut siulittaasuata oqaasii uteqqissanngilakka, kisianni inunnik isumaginninnerup tungaatigut Naalakkersuisut ingerlatsinerat politikkiallu pillugu oqaatsit aninneqartut oqaaseqarfigilaarusup­pakka. Minnerunngitsumik Kattusseqatigiinninngaanniik aninneqartut pillugit. Kattusseqatigiin­niik oqaaseqartup oqaatigaa Naalakkersuisunngooq kinguarsartuaraat inunnik isumaginninnermi ataatsimiititaliarsuup - iluarsaaqqinnissaq pillugu ataatsimiititaliarsuup - suliaa. Ila taanna oqaaseq ukioq manna qasseriarlugu tusalernerpara. Aamma Naalakkesuisuni tusalernerparput. Ilaatigut Inuit Ataqatigiinniit oqaaseq taanna ersarissamik oqaatigineqartarpoq.

 

Erseqqissaatigilaarlara, ila immaqa qulissaannik. Malinnaasitsiniarluni suliat Inunnik Isumagin­ninnikkut iluarsaaqqinnermi, aammalu suliat ingerlanneqarnissaat pillugu Inatsisartut akuerisaat naapertorlugu Naalakkersuisut sulimmata. Taanna oqaaseq immaqa naammakkaluarpoq. Inatsisartut akuerisaat pilersaarutit naapertorlugit suliat ingerlappavut. Aammalu taakkua partiit tamarmik nalunngilaat, Inatsisartunut ilaasortat tamarmik nalunngilaat. Inunnut qinersisartunut qanorsuaq tusaqqusaartoqarsinnaavoq uparuartuerusaarluni, Ataamaaliunngillat, taamaaliunngil­lat@. Taamaaliorpugut, Naalakkersuisut sulisitaqaqaagut, suliavut annertoqaat malinnaatitsiniarlu­ta malinnaallutalu sulinitsinni. Utoqqalinersiutaannaat eqqarsaatigigutsigit tassani aaqqiissutissa­tigut kingunerisassai, naatsorsoqqissaagassat, allarpassuit kommunit suleqatigalugit, kattuffiit suleqatigalugit, isumannaagassat annertoorujussuit suliarineqaqqaartussaapput.

 

Inunnik isumaginninnermi iluarsaaqqinnermut ataatsimiitialiarsuup suliaa, aap annertuvoq, kisianni tassaavoq qanoq iliuusissatigut kissaatigisanik imalik ersarissunik. Aaqqissuusseqqinneq Naalakkersuisuni Inatsisartunilu ippoq, taannalu suliassaalluni. Tassalu taanna aallartipparput, aatsaat iluarsaaqqinneq aallartippoq, aallarteruttorpoq. Taamaattumik kisitassat, nalilersugassat, isumannaagassat allarpassuillu tassani tamarmi qulaajarneqaqqaartussaapput. Isumaqarpunga aallartilluartugut tassami massakkumut innarluutillit pillugit Naalakkersuisut nalunaarutaat marluusimasut ataatsimoortillugit ukiorli naammassillugit atuutsilereerpavut, pisariillisaanerta­limmik innarluutillit atugarisaannik pitsanngoriartitsisumik, paasiuminarnerulersitsisumik aammalu sulisut eqqarsaatigalugit ersarinnerusumik tunngavissiilluta.

 

Taakkua saniatigut massakkut utoqqalinersiutit aaqqiivigineqassapput ukiamullu - erseqqissaqqi­laarlara - utoqqalinersiutit aammalu utoqqalinersisartut utoqqaallu isumagineqarnerat pillugu inatsisit qulaajarneqassapput nutaamillu siunnersuiffigineqarlutik.

Aammalu massakkut inunnik isumaginninnikkut ingerlatsineq - aqutsineq - aammalu naamma­gittaalliorsinnaaneq pillugu peqqussut siullermeerlugu maani suliarineqassaaq, uani ataatsimiin­nermi, ataatsimiinneq manna naatinnagu. Taamaattumik suliat annertuut ingerlasut ilisimarigalu­arlugit susoqanngitsumik oqalunneq taanna tunngavissaqanngilaq.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Qujanaq. Naalakkersuisut siulittaasuata Naalakkersuisullu akissutaannut qujanarujorujorujussu­aq. Naatsorsuutigisimavara sakkortulaartumik tigusimassagaat, kisianni taama annersimarpasitsi­gisumik tigusinissaat naatsorsuutigisimanngikkaluarakku. Uani siullermik Jonathan Motzfeldt-ip oqaasii sammilaalaassavakka. Tassani oqaatigineqarpoq sammisassat sammigikka qangarsuarli ilisaareernikut. Tassani erseqqissumik oqartoqanngilaq suna qangarsuarli ilisaareersoq sammi­neriga, kisiannili taaneqarpoq KNI. Ilumoorpoq taanna KNI nammineq aamma assigiinngitsuti­gut oqaaseqarfigisarsimagiga, qangarsuarli, taanna qaangiutereerpoq. Kisianni KNI uani sammi­gakku pissutaaginnarpoq ingerlatsineq pillugu nassuiaammi taarusutakka KNI-mut tunngasut imatut oqaatigigakkit: Pisortat suliassaataannut akiliutit paasiuminartuusariaqarnerat illuatungaa­tigut eqqartortuarlugu, tamatumunnga ilaatigut ajoqutaasarluni imminut tapiiffigeqattaarneq. Illuatungaatigut oqaatigineqarpoq KNI-mik - tassa uani oqaatigineqarpoq KNI - uanga siulliul­lunga KNI saqqummiutinngilara. Oqaatigineqarpoq KNI-mi piginneqatigiiffiit allanngortiterne­qarneranut patsisaasoq tassaasoq KNI PILERSUISOQ A/S-imut suliassiissutinut inuaqatigiinnut tunngassutilinnut tapiissutit tatineqarnerisa apparsarnissaat. Tassani taanna uanga oqaatigiinnar­para taanna paasinanngitsoq, uannut. Imaassinnaavoq allanut paasinartoq, kisianni uannut paasinanngimmat tassani eqqaavara, taavara, pinngitsoornanga taasariaqarsorigakku. Tassani isumaqanngilanga qangarsuarli ilisaareersut eqqartorlugit uani. Uani oqaluuserisatsinni taaneqar­tut nalornisakka oqaaseqarfigaakka. Taannalu KNI toqqartumik taaneqarmat taammatut oqaase­qarfigeqqilaaginnarpara.

 

Daniel Skifte-minngaanniit oqaatigineqarpoq mikisuarsuit oqaluuserigikka, assersuutitullu taallugu akit tutsuiginartut. Oqaluuserisassamik annerpaamik taasaqassaguma tassa akit tutsuigi­nartut. Niuernermi ingerlatsinermi allanilu siumut ingerlaniarnermi akit tutsuiginartut, tassa akit aamma tutsuiginartut, aalajangiisuulluinnaqqissaarput. Taamaattumik mikisuarsunnik taaneqar­sinnaanngillat. Siunissatsinni aalajangiisuupput akit tutsuiginartut.

 

Aamma paasissutissat uani eqqartukkakka, tassa apeqqutigigakku sooq una kvadratmiiterimut akit taama qaffasitsiginerannut, suna pissutaanersoq. Tassunga akissummut aamma qujavunga. Kisianni tassa oqaatigineqarpoq Finansudvalg-imut tunniunneqarsimasut. Tassa ajunngilaq, kisianni aamma siornatigut eqqartornikuuarput - aamma taasarnikuuara - paasissutissat soqutigi­nartut Inatsisartunut maani qitiusumik Inatsisartunut aqutsisuusunut paasissutissat pisariaqartut, pisariaqartinneqarsorinartullu, udvalginuinnaq pinnagit, Inatsisartunut tamanut paasissutigineqar­tariaqarput.

Taakku taamatut naatsumik oqaaseqarfigiinnarpakka, erseqqissarumaannarlugu maani oqaluu­serisassarinngisatsinnik qangarsuarli ilisaareersunik oqaluuseqannginnama. Uani nassuiaammi oqaaseqarfigisassinnut tunngasunik oqaaseqarama.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Oqaatigereerpara qujassutigalugit oqaaserineqartut aamma paasivara Maliinannguaq Markussen-ip apeqquteqaataa aamma, imaluunniit saqqummiiussaa aamma tikeqqinneqarpat qularnanngilaq apeqqutit aamma aatsaannguaq qimanneqartut utaqqimaarneqarmata, paasivara uterfigineqartutut aamma iserfigineqarumaartoq, ataatsimiinneq aallarteqqippat. Kisianni oqaaserineqartut qujassu­tigaakka aammalu una saqqummiussarput Akulliit Partiiata taagaluaraa nassuiaat sumik imaani takussutissaqanngilaq, pissanganaateqanngilaq, avaanngunaannangajalluni. Sooruna taamatut ippat oqaaserisaq annertunerusumik aamma piffissaajaatissaanngilaq uannit. Kisiannili isuma­qarama Naalakkersuisut saqqummiutaat annertungaatsiaqisoq aammalu taama partiinit allanit oqaaseqarfigineqartoq, taamatut erseqqissumik patsisissaqartumik, tunngavissaqartumillu Nalunaarut aallaavigalugu. Taakkua qujassutigaakka aammalu neriullunga aamma tullia saqqum­miunneqarnerani Maliinannguup saqqummiussinerani aamma saqqummiussassat allat erseqqin­nerusumik aamma oqaaseqarfigineqarumaartut.

 

Maliinannguaq M. Mølgaard, Inuit Ataqatigiit:

Uaniuna naalakkersuisup saqqummiussaanut tunngatillugu assut ussernartorsiorama oqaaseqa­laarniartunga. Ilaatigut oqaatigineqarmat kommunit aningaasaqarnerat ingerlalluarnerulersima­soq, tassungalu tunngatillugu erseqqissaatigerusullugu aamma KANUKOKA´p ataatsimeersuar­nerani erseqqissumik KANUKOKA´p siulittaasuata oqaatigisaa isumaqartoqassanngimmat kommunit tamarmik ingerlalluartut, tassa erseqqissumik oqaatigineqarpoq kommunit ataasiak­kaaginnaat iluanaaruteqarlutik aammalu sinneqartooruteqarlutik ingerlasut.

 

Illuatungaaniilli aamma kommunit arlaqaqisut ingerlalluanngitsut. Isumaqarpunga inuiaqatigiin­ni ingerlatsinermi aamma aningaasarsiornikkut ingerlatsinermi tamakkua eqqumaffigineqartaria­qartut aammalu annertunerusumik nalimmassaanissat taakku tungaatigut ingerlanneqartariaqartut eqiterinerujussuup kingunerisai ullumikkut ajornartorsiuterpassuarnik nassataqartartut pinngitso­orniarlugit soorlu aamma taakkartorneqartut inissaaleqinerit, suliffissaaleqinerit, meeqqanik paaqqinnittarfisaaleqinerit, atuarfinni tattoqisaannerit, tamakkorpassuit eqqarsaatigalugit.

 

Taava pinngitsoorusunngilanga ajuusarutigigakku peqqinissamut ataatsimiititaliap isumaliutis­siissutaa ajoraluartumik kinguartinneqarmat, tassanimi oqariartuutigineqartut imaannaanngeqimmata aammalu peqqinnissamut ataatsimiititaliami ulluni kingullerni peqqinis­saqarfimmi, tassa Sanami sulisunik pilattaasartunik aammalu niviarsiat sygeplejerskit atugaannik tusarniaanitsinni aammalu oqaloqateqartarnitsigut paasisagut imaannaanngeqimmata, tassa allaat, aap Anthon Frederiksen ilumoorpoq oqarami utaqqisut amerligaluttuinnartut taanna ilumoorpoq, kisianni aamma illuatungaanik peqqinnissaqarfimmi sulisunnguakkuluit ilungersor­put suliarisassatik suliarivaat.

 

Kisianni illuatungaani suliassatik suliariuaraluaraat paasivarput aamma illuatungaatigut nutaar­passuit takkussuuttartut suliarineqartussat taavalu utaqqisut amerligaluttuinnarlutik angumman­nissarlu assut ilungersunarluni, tassanilu annertuumik amigaatigineqartoq pilaasarfimmik peqalernissaq taakani atortussat imaluunniit pilaasarfik ataasiinnaq amigarpoq taamatullu suliarinninniartut imminnut utaqqisaqattaallutik pisarsimapput, taamaattumik tamakkua utaqqisut atsaat taama Kalaallit Nunatsinni amerlatigilersimammata aamma oqaatigineqarpoq, ikiliartunn­gillat amerligaluttuinnarput allaat 2.800 pallikkiartorpaat. Taamaattumik tamakkua isiginngitsuu­saaginnarneqarsinnaanngillat aammalu taassuma saniatigut peqqissaasut anersaaruluutaat tassa aamma uani ersersinneqartoq taartaagallartunik atorfinitsitsinarnerit taakkua iluaqutaaginnaratik aamma annertuumik akornutaasut saqqummiunneqarmat.

 

Tassami peqqissaasut ulluanni saqqummiussisoqarnerani oqaatigineqarpoq taamatut taartaagal­lartunut aningaasaliissutaasartut ataatsimoorullugit kisissagaanni peqqissaasumut ataatsimut ukiumut 50.000 koruuninik akissarsianut qaffaataasinnaasut allaat oqaatigineqarpoq. Tassa imaappoq peqqissaasut atugarisaat akissaatitigullu nalimmassaanerit ingerlanneqaraluarpata, aap nalunngikkaluarparput siorna qaffanneqarsimasut, kisianni aamma malinnajunnaareersimapput, taamaattumik taakkua ingerlanneqaraluarpata aningaasanik allaat peqqinnissaqarfik sipaarsinnaa­galuarpoq.

 

Tassa taartaagallartunik tikisinneqartartut taama amerlatigaat aammalu aarleqqutigineqartoq, allaat oqaatigineqarluni isasuulersutut peqqinnissaqarfik taaneqarluni peqqissaasuninngaanniit oqaatigineqarpoq ukua atorfilitoqaasimasut taakani aalajaatsut utoqqalisimapput ilaalu taamaatit­tussaallutik aammalu allaat massakkut sulipilooruttoramik peqqissaasunngorlaat nutaat allaat soraararniarlutik allaat ilaat suliunnaarniarlutik nalunaartalersimapput.

 

Taamaattumik pissutsit aarlerinartorujuupput peqqinnissaqarfimmi aammalu allaat sulipiloornerit ima annertutigisarsimapput pilaasarfinni sulisut ingerlatiinnarlugu 24 tiimit ilaat sulisariaqartar­simallutik. Isumaqarpunga tamakku ajornartorsiutit piaartumik oqallisigalugillu aaqqiiviginiarne­qartariaqartut aamma ukiamut utaqqiniarutta aappaatigooqarpoq pissutsit utaqqiniarutsigit ajorsigaluttuinnartussaammata.

 

Peter Ostermann, Atassut:

Oqaluuserisassap una nassuiaat ima Atassut-miit uagut paasivarput ullumikkut aningaasaqarnitta killiffianik nalunaartoq taavalu tassanngaanniit qanoq ilioriassuugut. Tassa imaa peqqinnissaqar­fimmi pissutsit uani oqaluuserinianngilagut allamiipput. Soqutiginaraluarput kisianni allamiip­put, kisianni tunngavia aana allarpassuit aamma eqqarsaatigalugit. Peqqinnissaqarfimmi pissutsit aaqqiivigissagutsigit taava aningaasaqarnerput tamaat isigalugu aaqqiiniartariaqarpugut. Oqalli­neq tassaniittariaqarpoq.

 

Mikrofonip ammanera iluatillugu avammut tusaqqusaarutiginagit tamakku. Oqaluuserisassarput allaavoq. Aamma nassuiaat imaqannginnerarlugulu oqaluttut imatullu annerusumik tikkuussini­aratit, taava qanoq iliussaagut aningaasaqarnerput aaqqinniarsaralugu. Oqallinneq tassaniittaria­qarpoq, tassa uumap oqallisissiap siunertaa naalakkersuisut oqarfigissagigut, aningaasarsiornermi ingerlatsinissinni uagut aamakku ilanngukkusutagut, siunissami suliffinnik amerlanerusunik pilersitsiniassagutta aqqutissat ukua misissorsigit aqqutiginialaarsigit. Tassa siunertaa.

 

Allat avataaniitsilaartigit, allamiipput. Allani suna tamaat tikillugu oqallissutigissavagut. Aamma una oqaatigilaarlara, sulisorisat kikkulluunniit aningaasarsiaat qaffaannarlugit ajornartorsiut qaangerneqarsinnaanngilaq. Allat aamma takkussulissapput, uku ima ipput, uagut aamma taamak pissaagut. Ajornartorsiutit tamakku taama aaqqinneqarsinnaanngillat naamik. Aningaasarsiorner­put tamaat ataatsimut isigalugu aaqqiiniartariaqarpugut. Tupigivara soorlulusooq ilisimaneqann­gitsoq aatsitassarsiornermi oliesiornermi takornariartitsinermi annertusaaniarnermi suliniutaasut soorlu imaqannginnerarlutik oqaluttut nalugaat.

 

Tamakku suna siunertaraat. Suliffissat nutaat. Aningaasarsiorfissat nutaat pilersikkusukkatsigit, allat aaqqitassagut aaqqissinnaaniassagatsigit peqqinnissaqarfimmi, inissaqarniarneq allarpassu­arnilu. Tamakkua soqutiginerusariaqarpagut. Soorlu una qallunaatut oqaaseq Akostægte priser@, tamakku pinnagit. Oqalinneq sangutinneqarujussuarpoq sammiffigisassarinngisaminut. Una Atassut-minngaanniit naggataarutaasumik oqaaseqarnitsinni oqaatigilaarlara soorlu aningaasa­qarnermut naalakkersuisup aamma tikillatsiagaa.

 

Uagut nassuiaat misissoratsigu nalilerlugulu aana takusarput. Aarlerisaarut aappaluttoq ikillattaa­lerpoq aasanna. Isertitassagut aningaasatigut ikiliartulersinnaanerat aarlerinarpoq. Aajuku saniani isumaginninnermi allatigullu pisussaaffigut inatsisitigut annertusiartortut. Taava qanoq iliunn­gikkussi arlaannik ajornartorsiulersinnaavusi. Tassa nassuiaatip tamaat isigalugu oqariartuutaa. Taannalu uagut aallaavigaarput. Allarpassuit tikissinnaasaraluagut ussernartorsiornaraluartut pinnagit. Taamaattumik tikkuussiniarsarivugut. Aattisassarsiornikkut oliesiornikkut takornariar­titsinikkut ilinniartitaanikkut inissianik sanaartornikkut anguniagaasut aalajangiusimaneqarlik, kisiannili sanaartugassat tamaasa ataatsimut nalilersoqqitsigit.

 

Ulluinnarni ingerlatsinermi aningaasartuutinik annerusumik qaffassaataasut taakkua unitsikkal­larniartsigit aningaasallu sipaakkavut inuutissarsiutinut qaffassaaniarnermut aammalu iluarsagas­sarpassuarnut atorlugit. Tassa Atassut-minngaanniit oqariartuuterput ersarissoq aammalu paasivara naalakkersuisut siulittaasuanniit ersarissumik ajunngitsumillu paasineqartoq. Oqallisis­siami uani oqalinneq tassaniittussaagaluarpoq.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat:

Naatsumik ataasiakkaanut pulanianngikkaluarlunga soqutiginarmat Maliinannguaq oqaaseqarmat kommunit pillugit nalunaarut uani nalunaarusiami kalaallisuuani quppernerit 47-t, tassa atuarlu­arneqarsimasut tamarmik malugineqarsinnaapput. Kommunit tassani pillugit nalunaarutigineqar­tuni erseqqilluinnartumik takuneqarsinnaavoq kommunit aningaasatigut pitsanngoriartorsimasut. Kisitsisit toqqammavigineqartut taakkua erseqqivissumik tamanna takutippaat.

 

Allaat kommunit ukiuni kingullerni tamakkiisumik amigaartooruteqarsimasinnaanerigalui tamarmik sinneqartoorutinngorlutik aaqqiivigineqarsimapput imaluunnit aaqqinneqarsimapput. Imaappoq kommunit aningaasaqarnikkut pitsanngoriartornerat tamanna takuneqarsinnaavoq. Taarsersuinerit landskasse-mut pissusissamisut amerlanerpaartaatigut ingerlavoq. Taavalu ataaseq immikkut soqutiginaateqartoq aammalu aqagu qularnanngilaq bloktilskud-inik tikitsiner­mi taanna  itinerusumik aamma tikinneqarsinnaajumaartoq eqqarsaatigalugu inuit aamma qassiussuserput qanorlu amerliartornerput nalunaarsorneqarsimanerput soqutiginaateqarmat aamma taanna uniffigisimavarput Danmark-imi isumaqatigiinniarnermi.

 

Takuneqarsinnaalerpoq maannakkut 1997-mi kisitsisininngaanniit 1998-mut ikaarsaariarnermi aammalu siuliininngaanniit Kalaallit Nunaanni meeqqat inunngortartut arfinillit tikillugit ukiullit Kalaallit Nunaanni ikiliartornerat erseqqilluinnaqqissaarput. Tamarmi titarneq ammut ingerla­voq, taamaasillunilu maannakkut taamatut ingerlaannassagutta ukiut 2007 tungaanut taama kisitsisit tulleriiaarneri ingerlaannassappata. Tamanna assorujussuaq malunnarpoq isiginiarneqar­toq akerliarnilli aamma utoqqaat amerlassusiat nunatsinni amerliartoqaluni aammalu taava timimikkut nappaateqarlutik utoqqalisut aamma isumagineqarnissaanni aamma naatsorsuutigisa­gut amerlissallutik.

 

Imaappoq tamakkunatigut nalunaarsuusiat uaniittut aamma eqqarsalersitsipput annertuumik maannakkut inunni isumaginninnerup tungaatigut aamma siuliini taallatsiarneqareerpoq aaqqis­suusinissatta ilusilernissaanut atuarfittalu meeqqanik isumaginniffiillu allallu sanaartorfigineqar­nerani tamarmik assiliaq peqataasussaammat. Aamma qujavunga taakkua erseqqissaatigilaarsin­naagakkit.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit:

Aningaasaqarneq pillugu nassuiaat tassalu massakkut eqqartorneqartoq pillugu aamma Atassut-minngaanniit oqaluttup Peter Ostermann-ip ajoqersuunniarpaatigut suna oqaluuserissaneripput. Tassami qularnanngitsumik maani inimi isersimasut amerlanerpaat ilisimavaat aningaasaqarner­mut suut attuumassuteqartut suullu pingaaruteqartutut inuiaqatigiinni ingerlatsinermi aqqusaar­tukkavut.

 

Taamaattumik oqartoqaannarsinnaanngilaq aningaasaqarneq aajuna una kisiat oqaluuserineqar­poq. Aningaasaqarnermut attuumassuteqartut inuiaqatigiinni ingerlatsivinni assigiinngitsuni suliffeqarfinni assigiinngitsuni annertoorujussuarmik aningaasaqarnitsinni attuisuupput, taamaat­tumik naalakkersuinikkut ingerlatseriaaseq tamaat ataatsimut isigalugu ilaatigut saqqummiinermi aamma uanga Kattusseqatigiinninngaanniit aningaasaqarnermut attuisut tamaasa sapinngisamik eqqartorniarsimavakka oqartariaqarpungalu Inuit Ataqatigiit-ningaannit Maliinannguup eqqartu­gaa ungasinngitsukkut ilumoorluinnarmata aammalu aningaasaqarnermut annertuumik aamma attuimmata.

 

Taamaattumik tamakkua tamaasa ataatsimut isigalugit aningaasaqarnermut nassuiaat eqqartorne­qartariaqartoq uanga aamma isumaqarpunga. Kiisalu aamma qujavunga naalakkersuisup akissu­teqaataannut uanga oqaaseqaatigisakka ilaatigut annertunngikkarluartumik akissuteqarfigimmati­git. Taavalu aamma isumaginninnermut naalakkersuisumut oqaatigiinnassavara, taamatut kinguarsaanermik oqaaseqarnera ilaatigut pissuteqarmat maannakkut ukioq ataaseq qaangiussi­malermat naalakkersuisuninngaanniit neriorsuutigineqareersimasoq, tassalu isumaginninnermut tunngasut peqqussutit inatsisillu 1997-mi inatsisartut ukiakkut ataatsimiinnissaanut saqqum­miunneqariissasut taamanikkulli ilimasaarutigineqareermat.

 

Taamaattumik apeqqusertariaqarpoq ilumut taamanikkut naalakkersuisuusimasoq imaluunniit ullummikkut naalakkersuisuusimasumik sullerinnerusimanerani taamatut neriorsuisimavoq, imaluunniit massakkut naalakkersuisuusup suliassani angummaffigisinnaasimanerpai. Tassa apeqqut. Qulliup aappaluttup ikittaalernera isumaqarpunga aamma eqqaassallugu pissutissaqarlu­artoq, tassami inuiaqatigiit ataatsimut isigigaanni ullumikkut avissimanerat ersarillisimavoq, soorlu aamma saqqummiininni oqaatigigiga inuit pissakinnerusut pissaqarnerusullu imminnut ungasinnerulersimaneri malunnarsisimapput ersarissisimavoq suliffissaaleqineq pitsaanerulersi­masutut oqaatigineqaraluartoq takussutissinneqarpugut naatsorsueqqissaartarfimmingaanniit 1997-mi kvartal-imi siullermi aammalu 1998-mi kvartal-imi siullermi naleqqiullugu suliffissaa­leqinermut tunngatillugu taamaallaat 0,3-mik appariarsimasoq suliffissaaleqineq.

 

Taamaattumik tamakkua tamarmik aningaasaqarnikkut ingerlanneqarneranut annertuumik sunniuteqarput eqqartortariaqarlutillu.

 

Marianne Jensen, Peqqinnissamut Naalakkersuisoq:

Naalakkersuisut aningaasaqarnermi ingerlatsinermi nassuiaataat oqallisigineqarpoq aammalu tassani soorunami pissusissamisoorpoq eqqartussallugu qanoq siunissami iliorluta aningaasar­siorneq pitsanngorsarsinnaavarput aammalu aappaatigut nunatta aningaasaatai qanoq atorniarpa­gut.

 

Taamaattumik uanga aamma tupiginngilara pingaartinneqarmat peqqinnissaqarfimmi ingerlatsi­nermut aningaasat qanoq amerlatigisut inuiaqatigiinnut atortinneqarusunnersut aamma tikinne­qartarmat aammalu kiffartuussineq qanoq pitsaatigisoq nunatsinni pigineqarusuttoq uani tikinne­qarmat. Kisianni aamma oqaatigerusuppara soorluuna pigiliutiinnarneqarsimagunartoq peqqin­nissaq pillugu sutigut tamatigut ajorinninniarnissaq. AG-mi ullumi saqqummersumi nakorsaa­nerit ilaat ilaatigut oqarpoq, issuassavara: Isumaqarami peqqinnissaqarfiup kiffartuussinera nakorsaqarfinni isumagineqartoq nunarsuarmi pitsaanersaasut. Issuaaneq naavoq.

 

Allat allatut isumaqarsinnaapput nakorsaanerup isumaa tusarparput. Naalakkersuisuni aaqqittari­allit soorunalimi eqqumaffigivagut aamma isertuussinata iluarsisariallit equngasut tikkuartortar­pagut aamma peqqinnissaqarfiup tungatigut. Oqaatigisariaqarpara aamma ilanngullugu ingerlat­sinermi suliaatsinni sorpassuartsigut iluarsartuussisoqartuarmat tamakkua qanimut ingammik malinnaasut nalunngilaat iluarisimaarlugillu. Kisianni ilumoortoq unaavoq napparsimasunut sullitanut annertunerusumik malunniussinnaanngillat pitsanngoriaatsit assigiinngitsut ingerlatsi­nermi sulisutigut pissutsit aaqqiivigineqanngippata.

 

Tamanna aamma naalakkersuisuni minnerunngitsumillu uanga pingaarteqalugu ilaatigut immaqa utikuluttutut oqaatigineqarsinnaagaluartoq saqqummiuttuartarpara sulisutigut ajornartorsiutit ilorraap tungaanut saatsinneqanngippata peqqinnissaqarfimmi sullissineq innuttaasunut malun­naatilinnik annertunerusumik pitsanngoriaateqarsinnaanngimmat, taamaattumik taassuma tungaa sulisoqarnermut tunngasut aamma utikuluttuassavakka paaseqatigiinneq annertunerusoq tikitser­lugu. Kisianni nuannaarutigalugu oqaatigisariaqarpara aamma malugisinnaagakku massakkut aamma inatsisartut akornanni napparsimaveqarfimmi sulisoqarnerup tungaatigut aaqqiisariaqar­neq iluarsartuussisariaqarnerlu tassuunakkut paaseqatigiinneq annertunerujartuinnartoq malugi­sinnaagakku.

 

Neriuppunga tamanna kingusinnerusukkut aamma timitalimmik malunniukkumaartoq. Kisianni kingusinnerusukkut ullumikkut aamma peqqinnissaqarnermut tunngasut annertunerusumik oqallisiginissaanut periarfissaqaratta naggataatigut oqaatigilaaginnassavara aamma aningaasaqar­niarnermut aningaasanik aqutsinermi tunngasut aamma eqqaaneqartuartarmata aamma pingaar­poq aningaasarpassuit peqqinnissaqarfimmut atorneqartarmata aningaasaliissutigineqartarlutillu. Kisiannili aamma oqaatigisariaqarpara tassuunakkut aamma naalakkersuisut suliniuteqartuarmata pitsanngorsaaniarlutik. Ukiorpassuarni aningaasiliissutaasartut nikerarsimaqaat ukiumiit ukiumut aammalu ukiut ingerlanerani nikerartarsimaqalutik.

 

Pingaartissimavarput naalakkersuisuni assigiikannernerusumik pilersaarusiornissamut periarfis­sarissaartitsinerulluni aningaasaliisoqartarnissaa aammalu maluginiarparput tamanna orninneqar­toq tikikkiartuaarneqartoq. Aammalu oqaatigisariaqarlugu aningaasaqarnikkut aqutsineq pitsann­goriartortutut uanga isumaqarfigigakku minnerunngitsumik ukiuni kingullerni aamma tassani peqqutaaqataalluni aningaasaliissutaasartut inatsisartuninngaanniit nalimmassimajartuaarneri. Ukiumiit ukiumut ukiullu ingerlanerani annertoorujussuarmik nikerarpallaarneri qimakkiartuaar­neqarlutik.

 

Otto Steenholdt, Atassut:

Aningaasaqarneq pillugu nassuiaat qulequtsiullugu tamanit oqallinneq tusarnaarlugu nuannerlu­nilu aamma eqqarsaammernartarmat. Qangali uanga eqqarsaatigisartagara tassaasarpoq kukkuga­luaqinerlunga. Nunatta aningaasivia inuilu illumut ittuata ningiuataluunniit aqutaanut assersuut­tarakku. Immaqa illunnguami aningaasivinngualimmi tassani oqallisigineqarnerusarpoq meqqat piumasaqarpallaaleraangata erseqqissumik oqarfigissallugit akissaqanngikkallarpugut utaqqilaar­niarallaritsi.

 

Ilai naalanngilersaraluartillu qiallutillu una piniarpara una piniarpara, kisianni oqartarpoq anaana ataataluunniit, naamik akissaqanngilagut tulliani peqalernissatsinnut utaqqiniaritsi. Taannarpiaq landskasse-mut assersuuttarpara. Taamaattussaavorlu, aningaasanik paarsisut aamma ilaminut oqartariaqarpoq sakkortuumik, akissaqanngilagut utaqqiniarallaritsi. Aamma siunnersuutit isiginnaarlugit ila tupinnartaqaaq soorlu oqaannaraanni suut tamarmik pineqarsinnaasut. Maani ilakka taavaat qineqqusaarnermik taallugu, nalunagu akissaqanngiivillutik oqaannavillutik sunik tamanik piniarsarisut.

 

Pisariaqalersaraluarpoq immaqa maani naalakkersuisut qullersaattut oqarfigissallugit, oqaannar­luni pineq ajornaqaaq. Taanna eqqaamallaqquara, aningaasiviit marluk assorlugu inatsisartunut ilaasortaasimasup taalliaa maani atuassanngisara qulequtaa kisiat oqaatigiinnarlara qanoq ilungersunartigisoq taalliamini allaatigimmagu qulequtserlugu aningaasivik paqqarnikoq. Taanna nunatta ingerlanerani pinaveersaartariaqarpoq, taamaattumik ilaanni oqarfigisariaqartarpoq oqaannarluni pineq ajornaqaaq.

 

Akulliit Partiaata takisuuliuutaa soqutigalugu assut atuarpara. Qallunaatua pingaartumik. Kusanartumik qallunaatut allataq, kisianni mianersuutigisariaqartartoq politik-eriulluni aajuna, partiini ikioqatigiinneq nuanneqaat kinaluunniit suliassinneqarsinnaavoq una suliarilaaroq. Kisianni aana pingaartoq, allattup allagaata isumaa atuartussap maani saqqummiussisussap paasilluarsimasariaqarpaa. Siullermik saqqummiussigami kusanartumik sakkortuumik pisoq aperineqarami suna qanoq isumagineraa nassuiarsinnaanngimmagu oqaatigisariaqarpara iman­nak, allatut ajornaqaaq politik-eritut saqqummissagaanni oqaluttarfik manna atorlugu, qanoq oqartitaasimaneq ilinniarsimasariaqarpoq akisinnaanngorluni.

 

Aappassaaneerluni akigaluarmat paasinngilluinarakku naggasiinnartariaqassavara imannak, allattoq inuulluaqqutikkiuk oqarfigalugulu, tullianik oqaasissiorumma oqarfigissavakkit oqaloqa­tigiilluaqqaarluta aatsaat taanna saqqummiukkumaarparput. Taamaanngippat oqaluttoq allattorlu imminut paasisinaanngillat.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit:

Inuit Ataqatigiinninngaannit erseqqissaatigissavarput soorunami uagut aamma nersualaagassat nersualaagassaasorisagut nersualaartaratsigit uparuartariaqartullu tikkuussivigisariaqartut tikkuussivigisarlugit aaqqiissutissanik ilallugit. Soorlu aamma naalakkersuisut siulittaasuata oqaaseqarnermi siullermik oqaatigigaa qujaffigerusutani qujaffigissallugit qujaffigerusunngisani­lu qujaffigissanagit. Tamanna isornartoqanngilaq.

 

Aamma ersiutaaginnarpoq assigiinngisitaartunik nalunaarusiat isummersorfigineqarsinnaanera­nik mianerinninnertut taaneqarsinnaasumik tamatuma isumaqartinnissaa. Paasinnittarnigut assigiinngillat aamma nalunaarusiaq qanoq atorneqarnissaa sunullu tikkuussiviginissaa inatsisar­tuni ilaasortap imaluunniit Atassutip oqaaseqartuata inatsisartuni ilaasortanut ajoqersuussutigini­assanngilaa imatut paasissavarsi imatut paasissavarsi. Inuit assigiinngitsuuvugut aamma assi­giinngitsunik siunnerfeqarluta sulinerput ingerlanniartarparput.

 

Aamma inatsisartuni ilaasortat neriuppunga tusaqqusaaginnarlutik oqaluttarfik manna atortar­neraannik oqariartuuteqarneq Atassut-minngaanniit eqqarsaatigilluagaanngitsutut nalilerneqar­tariaqartoq allanit isumaqatigineqassasoq. Taamaattoqarsimassappat taamaassimassagunillu tamanna isumaginiarlissuk immaqa imminnut qiviaqqaarlutik taamaaliortariaqassaaput taamaas­sappat.

 

Taamatut aamma ippoq Otto Steenholdt-ip qineqqusaarutaannartut akissaa puigorlugu oqaluttar­fiup matuma innuttaasunut pitsaanerusunik sullissiniarnermut tikkuussivittut atorneqartarnera. Atassutikkut aqagu siunnersuutaanut oqaluuseqarnissarput piniartut minnerpaamik akissarsia­qarnissaannut tunngasut uagut qineqqusaarutaannartut nalilernianngilarput. Siunnersuutaavoq inatsisartunut siunnersuut ataqqineqartariaqartoq taamatullu aamma suliarineqartariaqartoq. Immaqa isumaginninnermi ataatsimiititaliarsuup sulinerat ilanngunneqarsimasuuguni tulluarsi­massagaluarpoq, taannami siorna akuersissutigigatsigu piniartukkormiunut annertussusileriikka­mik aningaasaqartitsisinnaaneq ilanngullugu akuersissutigivarput.

 

Sunaluunnit innuttaasunut pitsannguallaataasinnaasumik saqqummiunneqartorlu paasinartunn­gortitsiniartarneq inatsisartuni ilaasortaqatinut tulluanngilaq aamma akuerineqartariaqanngilaq. Kiisalu peqqinnissamut naalakkersuisumut oqaatigissavarput, ilaana uagut aamma Inuit Ataqatigiinninngaanniit arajutsisimanngeqaarput peqqinnissami sullissisut napparsimavinne peqqisaanermit sinerissami sullissisut nersortariaqartumik pikkorillutik ilungersorlutik sulipput. Aqutsinerliuna qitiusuminngaannit aqutsinerup sunniutaanik massakkut ajornartorsiutaalersut ilaqaqimmata aqutsineq inatsisartuninngaannit uparuartorneqartartoq. Uparuartuinngikkutta pissutsit aaqqinnavianngillat.

 

Kisianni uparuartuinerit minnerpaamik ilaqartinniartarpavut aaqqiissutissaasorisatsinnik tikkuus­siniarnitsinnut. Kiisalu nunap immikkoortuini annerusunik napparsimavilersorniarneq taavalu aamma telemedicin ungasianiit nakorsaariaatsimik atuisinnaanerit imaluunniit qanoq nakorsaani­samut ajoqersuussisinnaanerit atortariaqalernerat inatsisartut nammineq nassaarinngilarput aamma naalakkersuisut nassaarinngilaat, kisianni pisariaqalersimavoq nakorsat ilinniartitaanerata sulinerminnilu qaffakkiartornerminni periuserisaasa allanngoriartorneranni nakorsat tamatigut ilisimasallit sunut tamanut inissinneqarsinnaanerat ajornakusuuleriartorpoq, taakku nassaassaa­junnaalermata. Taamaattumik allatut ajornartumik pitsaanerup tulliatut tamakkua ullumikkut killiffitsinni toqqortariaqalersimavagut.

 

Bjarne Kreutzmann, Akulliit Partiiat:

Qujavunga pingajussaaneersinnaatitaagama, tassami kisimiilluni aappassaanereernerup kingorna­tigut oqaaseqartut akerusunnartaraluarmata taamaattumik tamakku pinnagit akeriataapallaannas­saanga. Otto Steenholdt aappassaaneerninni oqaatsikka paasinagit oqarputit. Suunuku paasinn­gikkitit. Erseqqissumik paaserusunnaraluarpoq putsup iluani oqalunnertut oqaatigiinnarnarnagu ajornanngippallaaqimmat oqatigiinnarnagu paasinagit.

 

Uani aappassaaneerninni oqaatsikka ukuuginnarput aappassaaneerlunga oqaaseqarninni ukuugin­narput oqaatigineqartunut akissutit. Erseqqissaanerusut oqaatsinnut tunngasut, allamik naamik. Tassanilu tassaaginnarput mikisuarsunnik taaneqartut akit tutsuviginartut nassuiarakkit, taavalu KNI-mut tunngatillugu oqaatigineqartoq KNI qangarsuarli ilisaareermat tamakkua pinnagit allanik oqaluttariaqaraluartugut. Oqaatiginnarpara KNI uani taaneqarnera pillugu oqaaseqarfiga­lugu. Uani oqaasigisassakka uannut oqinnerusoq tunngavigalugu suliarisarpakka, tassa qallunaa­tut siullermik tassani oqinnerusumik sulisinnaasorigama taamaalillugu. Nutserneralu aamma akuereqqaarlugu naqitsittarlugu. Taamaattumik paaserusunnarpoq sunaana ajortoq.

 

Peter Ostermann, Atassut:

Takuuk ajoqersuinianngilagut aamma oqallinnissami allamik tunngasumik imaattunngilagut. Una nassuiaat uagut assorujussuaq iluatigigipput aningaasarsiornikkut ullumikkut inissisimaner­put qanoq ilillugu aaqqeriassavarput, siunissami qanoq suut aqqutigissavagut. Allarparpassuit peqqinnissamut tunngasut inissaqarnermi ilinniartitaanermut aaqqiivigerusullugit. Aamma tusaqqusaarneruvoq una sorpassuit oqaluuserisamut tunnganngitsut saqqummiussorlugit oqarani­lu qanoq ilillugit aaqqeriarssavarput.

 

Ilumoorpoq peqqinnissaqarfimmi ajornartorsiutit annertupput aamma allani. Aaqqinniassagutsi­git qitiusoq suna aaqqeqqaagassarput, aningaasaqarnerput. Tassa uagut oqariartuutigisarput. Nipangersaanngilagut, allat peqqinnissamut tunngasut allanullu tunngasut allami sukumiisumik pitsaasumik annertuumik oqallisigissavagut, uaniinngitsoq.

 

Hans Enoksen, Ataatsimiinnermik aqutsisoq:

Taamaalilluni aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat sivisuumik oqallissutaareerluni naammassineqarpoq. Neriuppugut siunissami aningaasarsiornikkut ingerlatsineq sukannersumik aamma maani inimi aqunneqarumaartoq.

 

Oqaluuserisaq naammassivoq.