Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 107		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ullut ataatsimiiffiusut aqqaneq tallimaat, sisamanngorneq 27. marts 2003, nal. 13:38

 

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 107

 

 

Inuusuttut tarnimikkut nappaateqalersarut amerligaluttuinnarnerat Naalakkersuisunit qanoq iliuuseqarfigineqarlersaarpa?

(Anthon Frederiksen)

 

Anthon Frederiksen, apeqquteqartoq, Kattusseqatigiit.

Inuusuttut tarnimikkut nappaateqalersimasut amerligaluttuinnarnerat Naalakkersuisunit qanoq iliuuseqarfiginiarneqarnersoq apeqqutigaara.

 

Taamatut apeqquteqarninni pissutigaara ukiuni kingullerni ajoraluartumik  tusartuartalersimangatsigu ilaatigut inuusuttuaqqat ilami allaat meeqqat ilaat miserratissaanngitsumik ikiaroorniutinik aammalu naamaarnermik ilaatigut annertuumik  atuisalersimasut, allaallumi tusartarparput meeqqat ilaasa naamaarneq toqussutigisaraat. Tassami qularnanngilaq meeqqat inuusuttullu ilaasa  tarnimikkut nappaateqalertarnerannut aamma ikiaroornartumik allanilluunniit ikiaroorniutinik atuisarnermik pissuteqartartoq, soorunami tamatiguunngikkaluartoq,  kisianni tarnikkut  nappaateqalertarneq aamma allanik pissuteqartarmat nalunngilarput, kisianni isumaqarpunga aamma ikiaroornartoq, ikiaroornartumillu allanillu atuinerluinerit peqqutaaqataasartut.

 

Taamaattumik paaserusuppara meeqqaat inuusuttullu illersorniarlugit Naalakkersuisut qanoq  iliorniarnersut.  

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Akissuteqassaaq Ilaqutariinnermut, Peqqissutimullu Naalakkersuisoq.

 

Ruth Heilmann, Ilaqutariinnermut, Peqqissutimullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq. Tassa akissutissara takilaarmat Siulittaasoq qinnuvigissavara naallugu atuarnissaanut, pingaaruteqartutut isumaqarfigigakku tamarmik imminnut ataqatigiissuummata.

 

Inuusuttut tarnimikkut nappaatillit unittartut amerliartuinnarnerannut sullissisut malillugit tarnimikkut nappaatilinnut immikkoortortamut inuusuttut unitsinneqartarnerisa akuerineqaleriartorneranik pissuteqarpoq.

 

Taamaattorli aamma sullissisunit oqaatigineqarpoq meeqqat inuusuttuaqqallu tarnimikkut sanngiitsut katsorsartariaanngitsulli amerliartortut. Sanngiinnerli ungasissoq isigalugu tarnikkut nappaatinnguussinnaasoq tapersersuisoqanngippat. Taamaattumik kommunini isumaginninnikkut perorsaanermi/avatangiisigissaanermi periutsit atorlugit tapersersuinerup annertusarneratigut inuusuttut tarnimikkut sanngiissusillit ilaqutaasalu peqqinnissaqarfiup avataani tapersersorneqarnissaat pisariaqarpoq.

 

Meeqqanut inuusuttuaqqanullu iluaqutaasumik peroriartortitsinissaq qularnaarniarlugu sulineq arlalitsigut ingerlanneqarpoq. Meeqqap nalinginnaasumik ineriartornissaanut qanoq nukittorsarnissaanik ilaqutariit ilitsersuunneqarnissaannut meeraaqqerisut neqerooruteqarnerisigut qularnaarniarneqartarpoq. Minnerunngitsumilli meeqqamik inuuneranni tunngavissaannut peqqissuullutillu ineriartorluarnissaannut angajoqqaat akisussaapput.

 

Isumaginninnermi paaqqinnittarfinnit neqeroorutitigut katsorsarneqarnissamin­nik/oqaloqatigi-neqartarnissaminnik meeqqat inuusuttuaqqallu tarnimikkut napparsimasut pisariaqartitsippata Meeqqanik inuusuttunillu ikiorsiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutaatigut nr. 9-kkut, 30. oktober 1992-imeersukkut isumaginninnermi perorsaanikkut paaqqinittarfinnut Ajatut ittunut inissiinissamik neqerooruteqarnissamut periarfissaqarpoq.

 

Inuusuttuaqqanut 14-iniit ukiulinnut Aja ulloq unnuarlu paaqqinnittarfituaavoq. Inuusuttunut sanngiitsumik inuuneqartunut Aja immikkut ittumik neqerooruteqarpoq, nalinginnaasumik tarnikkut nappaammik ajornartorsiuteqarneq pissutaappat, imaluunniit inuuniarnikkut ilaqutariinnermi imaluunniit inuttut nammineq ajornartorsiutit annertuut, soorlu kinguaassiuutitigut atornerlugaasimaneq allatulluunniit annertuumik sumiginnagaasimaneq pissutaappata. Aja arfineq-pingasunit najugaqarfiusinnaasutut aaqqissuussaavoq, tamatuma saniatigut niviarsiaqqat suliniuteqarfiginerannut pingasunut inissaqarluni. Inissat pisariaqartitsinermut naammanngimmata Ajami inissinneqarnissamut utaqqisoqartarpoq.

 

Meeraq inuusuttuararluunniit angerlarsimaffimmini najugaqartillugu tapersersorteqarnermik aaqqissuussisoqarsinnaavoq. Taamatuttaaq periarfissaavoq qasuersaartitsinissaq eqqarsaatigalugu najugaqartitsisoqarsinnaaneq imaluunniit ilaqutariinni paarsisartuni najugaqartitsisoqarsinnaaneq. Neqeroorutit taaneqartut meeqqanik inuusuttuaqqanillu ikiorsiisarneq pillugu siun­nersuummi pineqartumi atuutissapputtaaq.

 

Taakku aaqqissuussinerit aqqutigalugit isumaginninnikkut katsorsaanissamut nakorsaasersuilluni katsorsaanermik tapertalimmik suliniuteqarnissamik aaqqissuussinissamut periarfissaqarpoq. Taamatut sullissineq annertusiartorpoq, meeqqat inuusuttuaqqallu taamatut nappaatilittut naliliiffigineqartartut aammalu katsorsarneqartartut amerliartormata.

 

Ukiuni kingullerni kommunini tapersersortinik aamma najukkani angerlarsimaffinni peqqissaasunik ilinniartitsinikkut, tarnip pissusaa pillugu kalaallisut ilinniusiornikkut, Peqqissaanermut Ilinniarfiup ataani tunngaviusumik peqqinnissamik isumaginninnermillu ilinniartitsinikkut, najugaqarfinnik allilerinikkut aamma tarnikkut nappaatilinnik najukkani katsorsaasarnermik pilersitsinikkut pitsanngorsarneqarput.  

 

Anthon Frederiksenip tikkuarpaa ikiaroornartunik atuinerup aamma tarnikkut nappaateqalersarnerup imminnut attuumassuteqarnerat.

 

Inuusuttuaqqat tarnikkut nappaateqartut qassit ikiaroornartumik atuinertik pissutigalugu napparsimalersarnerat erseqqissumik kisitsisitigut takussutissaqartinneqanngilaq. Misissuinerilli assigiinngitsunik takussutissaqartitsipput tarnikkut napparsimalersinnaanermut angajoqqaat meeqqaminnut nalinginnaasumik ineriartortitsisinnaanerat pingaaruteqartoq.

 

Tarnikkut nappaatit allat qaratsami pissutsit tamakkiisumik pissusissamisoortumik ingerlannginnerannik pissuteqarput. Taamaattumik tarnikkut nappaatit illuinnaasiortumik ikiaroornartunik atornerluinermik pissuteqartinneqarsinnaanngillat.    

 

Ineriartorneq Peqqissutsimut Pisortaqarfiup aamma Ilaqutariinnermut Pisortaqarfiup malinnaaffegeqqissaarpaat, meeqqat inuusuttuaqqallu tarnimikkut napparsimasut amerliartornerat, kisiannili aamma meeqqat atuartut ikiaroornartunik misilittagaqarnerat pillugu nakkutilliilluni Paarisap ataani suliarineqartumi misissuisitsinikkut. Maannakkorpiaq meeqqat imigassamik ikiaroornartunillu misilittagaat pillugit misissuinermi meeqqat atuarfianni atuaqatigiit ataatsit peqataapput. Misissuinerit taakku inuusuttuaqqat ikiaroornartunik atuinerat pillugu akiuiniarneq siunertaralugu pinaveersaartitsinermik suliniuteqarnissamik Paarisap sulineranut tunngaviussapput.

 

Anguniakkat nutaat aqqutigalugit inuunermi unammilligassanut meeqqat inuusuttuaqqallu piareersimanissamut pisinnaasaat perusussusiallu qitiutillugit Paarisami sammineqaleqqammerput. Tassunga ilanngullugu ikiaroornartunik atuineq. Atuineq inersimasut ikiaroornartunik atuineq pillugu isumaannik tamatuminngalu atuillutik inuusaasiannit sunnerneqarsimasoq.   

 

Peqqissutsimut Pisortaqarfik ukiut ingerlanerini meeqqanik tarnimikkut nappaatilinnik katsorsaanermi siunnersortinik angalatitsisarneq pillugu isumaqatigiissuteqartarsimavoq.

 

Siunnersortinik angalatitsinermut atatillugu meeqqat inuusuttuaqqallu tarnimikkut nappaatillit pillugit kommuninut atuarfinnullu siunnersuinissamut periarfissaqarpoq. Tarnimikkut nappaateqartut katsorsarneqartarnissaannik Århusip Amtianik nutaamik isumaqatigiissuteqarnikkut inuusuttuaqqanik tarnimikkut nappaatilinnik katsorsaanermik ilisimasaqarluartunik sullinneqarnissaq peri­arfissinneqarpoq.  

 

Oqaloqatiginnittarneq nakorsaatinik tapertalik ikiaroornartunillu atuinani inuuneqarnissamut katsorsarneqarnissamik neqerooruteqarneq tarnikkut nappaateqaraluarluni inuunerup pingaaruteqassusiata qularnaarneqarnissaa inuusuttuaqqamut pingaaruteqartorujussuuvoq. Qaqiffimmi tarnikkut nappaatilinnik katsorsaaneq naleqqutinngilaq, tassani katsorsaaneq ?inuit peqqissut? aallaavigalugit pisarmat.  

 

Nalilerneqarpoq ukiut kingulliit iluanni suliniuterpassuit aallartinneqarsimasut inuusuttuaqqanut tarnimikkut napparsimasunut pitsanngorsaanermik nassataqarsimasut. Erseqqissorinarporli maanna aamma nappaammik suussusersisarneq annertusiartuinnartoq isumaginninnikkut katsorsaanermik malitseqartitsilluni suliniummut, inuusuttuaqqap peqqinnissaqarfimmi katsorsarneqareernermigut angerlartinneqarnerani suliniutigineqartartumut sanilliullugu kinguarsaataasoq. Taamatut suliniuteqarnissaq kommunini attuumassutilinni imaluunniit Ilaqutariinnermut Pisortaqarfiup paaqqinnittarfiutaaniittunut inuusuttuaqqanut tarnimikkut nappaatilinnut neqeroorutaavoq.

 

Inuusuttuaqqat tarnimikkut napparsimasut amerliartuinnarnerat ikiaroornartunik atuinermut attuumassuteqarnersoq pillugu Naalakkersuisut misissuinissamut periarfissaqarput. Meeqqat inuusuttuaqqallu ikiaroornartunik atuinerat eqqarsaatigalugu pinaveersaartitsinermik Paarisa aqqutigalugu suliniuteqarneq Naalakkersuisunit annertusarniarneqarpoq.

 

Meeqqanik inuusuttuaqqanillu ikiorsiisarneq pillugu Inatsisartut peqqussutissaattut Naalakkersuisut siunnersuutaanni meeqqat inuusuttuaqqallu siusissukkut suliniuteqarfiginiarnerat eqqarsaatigalugu periaatsit tunngaviusut annertuumik aaqqissuunneqarput erseqqinninngorlugit. Assersuutigalugu meeraq qitiutinneqarpoq, peqqussutissatut siunnersuummut naapertuuttumik suliniutit tamarmik meeqqap pisariaqartitaanik aallaaveqassapput. Tamanna ajornartorsiutinik siusissukkut paasinninnissamut tunngaviussaaq, pinaveersaartitsissutaasunillu suliniuteqalersitsilluni taamaaliornikkullu ajornartorsiutit ajornerulernissaraluannik pinngitsoortitsisussaalluni.

 

Naalakkersuisut aamma isumaqarput nappaammik suussusersisarnerup annertusinerata tarnimikkut nappaatilinnut kommunini isumaginninnikkut katsorsaanermik neqeroorutit piumaneqarnerannik nassataqarnersoq kommuninut oqaloqatigiissutiginissaa pisariaqarsinnaasoq.

 

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Apeqquteqartoq Anthon Frederiksen.

 

Athon Frederiksen, apeqquteqartoq, Kattusseqatigiit.

Akissummut takisoorujussuarmut soorunami qujarusuppunga. Kisianni akissut tamaat ataatsimut qiviaraanni isumaqarpunga ullumikkumut suliniutigineqartut saniatigut annerusumik qanoq iliorniartoqarneranik takussutissaqarpallaanngitsoq.

 

Aamma ilaatigut uani PAARISA aqqutigalugu suliniutit annertusineqarsinnaanerannik oqartoqarnera ila aningaasanut inatsisissamut siunnersuut qiviaraanni imminnut assortuuttutut takusinnaagakkit. Tassa PAARISA-mi pinaveersaartitsineq eqqarsaatigalugu suliaqarnermi aningaasanut inatsit naapertorlugu siornamut aningaasaliissutit naleqqiullugit ukioq mannamut aningaasaliissutit 600.000-it missaanni ikileriartussaammata.

 

Taamaattumik tassuuna pinaveersaartitsinermi PAARISA aqqutigalugu suliniarnermut aningaasaliissutit ajoraluartumik ikileriarnerisigut qanoq ililluni pinaveersaartitsinermut suliaqarnerup annertusarneqarnissaa Naalakkersuisuni oqaatigineqartoq takujuminaatsippara.

 

Aamma taamaappoq pinaveersaartitsilluni paasisitsiniaanermut suliaqarnermut tunngatillugu, aamma aningaasanut inatsimmut siunnersuummi 1,3 millionit sinnilaarlugit 2002-mi annertussuseqarsimagaluarlutik, ukioq mannamut taamaallaat 605.000-inut appartinneqarsimapput.

 

Taamaattumik isumaqarpunga piviusorsiortumik suliat ingerlanneqassappata aamma tamanna aningaasaqarnerup tungaa qiviartariaqartoq.

 

Kiisalu maqaasivara uani akissummi tarnip pissusaannik ilisimasalinnik amigaateqarnermut tunngasut eqqaaneqanngimmata.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Ilaqutariinnut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq

 

Ruth Heilmann, Ilaqutariinnut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.                    

Akissutigineqartut qujassutigaakka. Aamma PAARISA pillugu suliniutit Naalakkersuisuninngaanniit qanittukkut nutarteqqammerpavut, aamma PAARISA iluani tarnip pissusaanik ilisimasalimmik aamma atorfinitsitseqqammerpugut, aammalu ilanngullugu tassani perorsaanermut ilisimasalimmik atorfinitsitsinikuulluta.

 

Taamaattumik kommunini pinaveersaartitsisut qanimut suleqatiginerullugit massakkut aallaaveqartumik suliniarnerup ingerlatilernera isumalluarnartutut Naalakkersuisuninngaanniit isumaqarfigineqarpoq.

 

Tassani nuna immikkoortukkuutaartumi aamma attaveqaatinik pilersitsisoqarneratigut, tassani suliniutit kommunini misilittagaalluartut aamma paarlaasseqatigiinnikkut ataqatigiissumik aamma ingerlatsisoqarsinnaaneranik suliniutit aallartinneqarmata.

 

Taamaattumik uku aningaasaliissutit annerusumik annertusanngikkaluarlugit sulinerli eqaallisarnerullugu, aamma siunnerfeqarnerullugu massakkut ingerlaaseq PAARISA-p massakkut suliarisaa isumaqarpunga tatiginartuusariaqartoq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Taamaalilluni apeqquteqaat taanna naammassivoq.