Kalaallit Nunaanni Inatsisartut

Oqaluuserisassani immikkoortoq 17		[ Ataatsimiinnerit ] [ Tilbage ] [ Op ] [ Næste ]
Siullermeerneqarnera	Aappassaanneerneqarnera		Pingajussaaneerneqarnera

Ullut ataatsimiiffiusut arfineq aappaat, pingasunngorneq 12. marts 2003,

 

 

Oqaluuserisassani immikkoortoq 17

 

 

2003-mi aningaasaqarniarnermik ingerlatsineq pillugu nassuiaat.

(Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq)

 

Augusta Salling, Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq. Nunatta aningaasaqarnera 2002-mi 90-ikkut naalernerannut sanilliullugu annikinnerusumik qaffakkiartorsimavoq. Ukiunilu qaninnerusuni tullerni aningaasaqarnerup qaffakkiartornera annikinnerulersinnaavoq. Tamatumunnga pissutaasut ilagaat nunarsuarmi akit allanngoriartornerat. Pissutaasulli allat nunatsinni nassaassaapput.

 

Aningaasarsiornerup appariartornerata kingunerisaanik nunatta Karsiata aningaasaqarnera ukiuni makkunani sukaterivigineqarsimavoq. Tamatuma peqatigisaanik aningaasaqarniarnikkut imminut napatinnerulernissarput kissaatigigatsigu pisortat aningaasartuutaasa qaffakkiartornerat noqisimaartariaqarparput.

 

2003-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuut Naalakkersuisunit saqqummiuteqqammigarput tamatuma tungaanut sammivoq. Nunatsinnili atugarissaarneq attatiinnarneqassappat aningaasanut tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatsinikkuinnaq tunuarsimaartoqassanngilaq. Piffissami aggersumi isumaqatigiissutit arlallit isumaqatigiinniutigineqaqqittussaapput.

 

Ukiunut tulliuttunut isumaqatigiissuteqarnissani Naalakkersuisut pisariaqartutut isigaat sulisitsisut sulisartullu akisussaassuqarneq tunuarsimaarnerlu takutissagaat. Akissarsiat annertuumik qaffanneqassappata pisortat aningaasaqarnerat nukillaangalersinneruneqassaaq, suliffeqarfiillu unammillersinnaanerat annikinnerulissalluni. Tamannalu aningaasaqarnerup annikitsumik qaffakkiartoreersup navianartorsiortinneqarneranik kinguneqassaaq.

 

Pisortat allaffissornerannut tunngatillugu Naalakkersuisut aningaasartuutit qaffakkiartornerat unitsinniarpaat annikillisaanikkut naammassisaqarnerulersinnaanikkullu.

 

Nunatta inuussutissarsiutaa pingaarnerpaaq aalisarneq aamma immikkut isiginiarneqartariaqarpoq. Sinerissap qanittuani aalisarnermut tunngatillugu malugineqarsimavoq aaqqissugaaneq allanngortittariaqartoq. Aalajangiunneqarsimavoq sinerissap qanittuani aalisarnermi raajat 10.000 tonsit nunamut tulaanneqartaraluartut angallammi nioqqutissiassanngortinneqassasut.

 

Sinerissap qanittuani raajarniarnerup aaqqissugaanera eqqarsaatigalugu suliniutaasuni ingerlasuni angallatittaaq immikkut sammineqarput. Naammasisaqarsinnaassuseq annertusarumallugu angallatit naammassisaqarluarsinnaanngitsut akilersinnaanngitsullu aalisarunnaarsikkiartuaarneqassapput. Maannamut angallatit 65-iusimagaluartut 20-t missaannik ikilineqarsimapput, naatsorsuutigineqarporlu siunissami angallatit 25-ininngaanniit 30-iussasut.

 

Sinerissap qanittuani aalisarnerup aaqqissugaanerata naleqqussarnerata assigaa 1990-ikkut aallartinneranni avataasiorluni aalisariuteqassutsimik naleqqussaaneq angallatit ikilinerannik kinguneqartoq. Ilaatigut tamanna aqqutigalugu angallatit avataasiutit ullumikkut isertitat apparnissaannut piareersimanerulersimapput. Aalisarnerup immikkoortuini tamani aningaasaqarniarnikkut pissutsit tamarmik imatut qaffasissuseqassapput nunarsuarmi akit appasikkaluarpataluunniit inuussutissarsiut nunatsinni suliffeqarnermut aningaasanillu isaatitsinermut ajunngitsumik peqataasinnaassalluni.

 

Naalakkersuisut kissaatigaat nammineernerulernissaq, tamatumanilu pisariaqarpoq aningaasaqarnikkut periarfissaqarnissaq. Taamaattumik inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinermi allanngortitsinissat pisariaqarput inuiaqatigiinni aningaasatigut qaffakkiartorneq qulakkeerumallugu.

 

Naalakkersuisut kissaatigaat nunatsinni inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinerup nutaamik oqallisigineqarnissaa. Inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinermi pineqarpoq inuiaqatigiittut aaqqissugaanitta naleqqussagaanera. Inuiaqatigiit allanngoriartortuarput, tamannalu inuiaqatigiit aaqqissugaanerata ingerlaavartumik naleqqussarneqartarnissaanik piumasaqarpoq. Tassalu inuussutissarsiutinik ingerlatsinerup nunattalu siuariartornissaata tunngavissai atugassaalu pitsanngorsartuartariaqarpagut qaffakkiartorneq, suliffissaqartitsineq aningaasanillu isaatitaqartarneq aqqutigalugit.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut pingaartippaat ungasinnerusoq isigalugu anguniakkap inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarummi 2000-mi ukiakkut saqqummiunneqartup aalajangiusimaneqarnissaa. Anguniakkami oqaasertaliunneqarsimavoq nunatta naalakkersuinikkut nammineernerulerneq anguniassagaa aningaasarsiornikkut namminneersinnaanerulerneq, niuerfinnut samminerulerneq oqimaaqatigiissilluakkamillu agguaassisarneq pillugu naalakkersuinikkut ingerlatsineq tunngavigalugit.

 

Inuiaqatigiit aqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarut pingasunik qiteqarpoq. Ilaat tassaavoq inuiaqatigiit aaqqissugaanerata allanngortiternissaa, tassani ilaallutik tapiissuteqartarnermut tunngasut, suliffeqarfiit Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut namminersortunut pigisassanngortinneqarnissaat aamma inuiaqatigiinni attaveqaqatigiinnermut pilersuinermullu tunngasut.

 

Qiteritinneqartoq alla tassaavoq namminersorluni inuussutissarsiutinik ingerlatsinermi tunngavissat pitsaanerulernissaat. Tassani ilaallutik inuussutissarsiutit siuarsarniarlugit aaqqissuussinerit kiisalu inatsisiliornikkut pitsanngorsaatit. Qiteritinneqartut pingajuat pineqarpoq piginnaasat ineriartortinnissaat. Tassani sammisassat ilinniartitaanermut, suliffeqarnermut ilaqutariinnermullu tunngasut sammineqarlutik.

 

Iliuusissatut pilersaarummi suliniutit ilai naammassineqareersimapput. Assersuutigalugu tamatumani pineqarput KNI Pisiffik A/S-ip namminersortunut pigisassanngortinneqarnera.

 

Inuussutissarsiutinut tunngatillugu inatsisit pisariillisarneqarnerat, imaatigut usinik angallassinermik iluarsaaqqinneq aamma ineqarnermut akiliutinik iluarsaaqqinneq. Iluarsaaqqinnerni tamakkunani misilittakkat suliap ingerlaqqinnerani ilaassapput, siunertaanngikkaluanillu kinguneqarsimappata Naalakkersuisut piareersimapput tamakku malersoqqissallugit. Soorlu Naalakkersuisut Royal Arctic Line A/S-illu maannakkut oqallisigigaat imaatigut usinik angallassinermik iluarsaaqqinnerup sunniutai usillu amerlinerat qanoq ililluni atuisunut akinik appartitsinikkut iluaqutaasinnaanersoq.

 

Inoqutigiinnut 100.000 kronit inorlugit isertitaqartunut tunngatillugu paasineqarsimavoq ineqarnermut akiliutinik iluarsaaqqinneq maannakkutut isikkoqarluni siunertaanngitsunik kinguneqarsimavoq. Taamattumik Naalakkersuisut anguniarumavaat ineqarnermut tapiissutit qaammammut 100-niit 400 kronenut qaffanneqarnissaat inoqutigiinnut 100.000 kronit inorlugit isertitaqartartunut tunngatillugu.

 

Inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu ukiuni aggersuni naalakkersuinikkut suliniarfissat pingaarnerit ilagaat inuussutissarsiornermut tunngasut inuiaqatigiinni suliffeqarnermut aningaasatigullu isaatitsinermut tunngaviusut.

 

Naalakkersuisut akisussaaffimmittut isigaat inuussutissarsiutit pioreersut ineriartortinnissaannut nutaallu aallartinnissaannut tunngavissat pitsanngorsarnissaasa qulakkeerneqarnissaat. Taamaattumik Naalakkersuisut qinersivimmi matumani inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinermi suliniuteqarfissat makku salliutinniarpaat naalakkersuisoqarfinnut agguataarlugit.

 

Naalakkersuisut siulittaasuata suliassaqarfii eqqarsaatigalugit ingerlatseqatigiiffiit Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut namminersortunut pigisassanngortinneqarnissaat pillugu suliniutit qulaajarneqassapput.

 

Inuussutissarsiornermut aatsitassanullu Naalakkersuisoqarfimmi Naalakkersuisut qulaajarumavaat nunatsinni tunisassianik angallassinermut immikkut tapiissuteqartarnerup annikillisinneqarsinnaaneranut periarfissat kiisalu innaallagissamut, imermut kiassarnermullu akiliutit allanngortissinnaaneqarnerat.

 

Tamatuma saniatigut inuussutissarsiornermut siunnersuisarnerup pitsanngorsarsinnaaneqarneranut periarfissat qulaajarneqassapput, aammalu inatsisitigut tunngavissat pitsanngorsarneqassallutik.

 

Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmi sammineqarnerussapput Atuarfitsialaap piviusunngortinnissaa ataatsimullu isigalugu ilinniartitaanerit qaffasissusiisa pitsaassusiisalu qaffassarneqarnissaat.

 

Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoqarfimmi Namminersornerullutik Oqartussat tapiissutigisartagaat nalunaarsorneqassapput siunnersuusiortoqassallunilu nammineerluni sipaagaqartarnermik siuarsaasuusinnaasunik.

 

Suliniutit ilaannut akisussaaneq pisortaqarfinnut arlalinnut agguataarneqarpoq. Inuussutissarsiornermut aatsitassanullu Naalakkersuisoqarfimmi aamma Attaveqaqatigiinnermut ineqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmi sulisut aaqqissugaalluartumik nuttarsinnaanerat sulissutigineqassaaq. Inuussutissarsiornermut aatsitassanullu Naalakkersuisoqarfimmi aamma Kultureqarnermut, Ilinniartitaanermut, Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoqarfimmi inuussutissarsiornermut tunngasutigut naalakkersuinikkut ingerlatsineq aamma ilisimatusarneq eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsineq inuussutissarsiornermut sammisoq sammineqassapput.

 

Upernaaq manna namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitat isumaliutissiissusertik saqqummiutissavaat ukiamullu ataatsimiinnermi Inatsisartuni oqallisigineqassalluni. Naalakkersuisut naatsorsuutigaat isumaliutissiissutip kingornatigut innuttaasut oqallinnerata kingunerissagaa inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinermi nutaamik suliniuteqalerneq.

 

Naalakkersuisut aalajangiusimavaat namminersulernissamut peqataajumallutik nunatta aningaasaqarnikkut imminut napatissinnaaleriartuaarnissaa aqqutigalugu.

 

Ukiumut aggersumut 2004-mut aningaasanut inatsisissamut siunnersuummik suliaqarneq Namminersornerullutik Oqartussani aallartereerpoq. Suliassaqarfinni aalajangersimasuni arfineq-pingasuni misissueqqissaartoqassaaq naalakkersuinikkut aalajangernissanut tunngavissiat suliarineqassallutik. Tamatumani pineqarput:

      -     Allaffissornermut aningaasartuutit annikillinissaat. Pisortanit soraarnerussutisiat ullumikkut pisariaqartitanut naleqqussarnissaat.

      -     Peqqinnissamut tunngasuni aningaasartuutitigut tatisimaneqarnerup qulaajarneqarnissaa.

      -     Innarluutilinnut tunngasuni aningaasaliisarnermut oqartussaanerup kommunenut tunniunneqarsinnaanerata nalilerneqarnera.

      -     Meeqqanut tapiissuteqartarnermit aaqqissuussinermut aningaasalersuisinnaanermut periarfissat misissornissaat.

      -     Alisarnermut aningaasaliissutinik pisariaqartitsinerup nalilernissaa.

      -     Ukiuni qaninnerni inuussutissarsiornermut tunngasuni tapiissuteqartarnermut aaqqissuussinernut kiffartuunneqarnissamillu isumaqatigiissutinut pingaarnersiuisarnissamut tunngavissanik pilersitsineq.

      -     Iluarsartuussiniarluni aserfallatsaaliuiniarlunilu suliniarnerup qularnaarneqarnissaa amigaateqarnerullu annertussusiata qulaajarneqarnissaa.

     

Suliassat tamakkua suliarineqarnerat tunngaviussaaq naalakkersuisooqatigiinnissamik isumaqatigiissummi takorluukkat piviusunngortinnissaat pillugu Naalakkersuisut aalajangernissaannut.

     

Misissueqqissaarluni sulineq aallartinneqartoq annertuvoq, arlalitsigullu naatsorsuutigineqarsinnaanani 2004-mi aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip saqqummiunneqarnissaanut naammassineqarsimassasoq. Naalakkersuisulli naalakkersuinikkut anguniagaasa piviusunngortiternerat aallartereerpoq ingerlaqqissallunilu misissueqqissaarluni sulinerit naammassineqartarnerat ilutigalugu.

     

Nunattat ukiuni aggersuni aningaasaqarniarnikkut ineriartornerata sumut samminissaa aalajangerniarneqarnialerpat inerisitaqarfiusumik oqallinnissaq Naalakkersuisut qilanaaraat.

     

Taamatut oqaaseqarlunga Naalakkersuisut 2003-mut aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarutaat Inatsisartunut oqaluuserisassanngortippara.

Qujanaq.

     

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinnisussat aappaat, Siumut.

Aningaasarsiornermut Naalakkersuisumut qujanaq. Tullinnguupput partiit oqaaseqartui. Siulliussaaq Siumuminngaanniit Ole Thorleifsen. Takanna.

     

Ole Thorleifsen, Siumup oqaaseqartua.

Qujanaq. Ukiut kingulliit nunatta aningaasarsiornerata qaffakkiartorsinnarluni qaffakkiartornera unikaallakkiartortoq Naalakkersuisuniit oqariartuutigineqarpoq. Nunatta isertitaasa qaffakkiartorunnaarnerat tunngaveqarpoq avammut tunisat amerliallakkaluarlutik akitigut appariarfiginerat.

     

Siumumiit Naalakkersuisut aningaasartuutinik unikaallatitsinissamik oqariartornerat taperserparput. Tunngavigalugu aningaasartuutit aalaakkaasut aqutsinermut annikillisaavigineqarsinnaaneri piviusorsiornerummat isertikkumaagassat annertunissaasa naatsorsuutigineqarneriniit.

     

Aningaasartuutikillisaaniarneq inuiaqatigiinnik sullissinermut ajortitseriannginnissaa pingaartipparput. Taamaattumik Siumumiit nuannaarutigaarput Naalakkersuisut allaffissornemut tunngatillugu Sukaq aqqutigalugu sulissutigimmassuk imminut akilersinnaasumik ingerlatsinissaq.

     

Nunaqavissut Namminersornerullutik Oqartussani allaffiini salliutinneqarnissaat pingaarnerutillugu atorfinitsitsisarnissaq siunerfigeqquarput.

     

Naalakkersuisuniit nalunaarutigineqarpoq suliffissaaleqineq annikilliartortoq. Kisiannili Siumumiit malugeqquarput isorliunerusuni suliffissaaleqinerup annertusiartorsimanera. Tamatuma kinguneraa nunatsinnut akileraarutit isertittakkat annertuseriarsimaneri, kisiannili maluginianngitsooqunngilarput kommuneni ataasiakkaani akileraarutinut isertittakkat ukiuni kingullerni annikilliallassimaneri. Tamannalu kinguneqarpoq kommunet ataasiakkaat aningaasatigut ajornartorsioriartornerannik. Ajornartorsiut tassaniittoq Naalakkersuisunut alaatsinaaqquarput aaqqissuusseqqinnissarlu taassuma tungaatigut pisariaqarpoq.

     

Pissutsinut tamakkununnga aaqqiissutaasinnaapput inuussutissarsiornikkut nunatta iluani nutaamik aaqqissuusseqqinnerit allanngortinnissaat. Inuussutissarsiornermut pisortanit sullinneqarneq nakkutigineqarnerlu nunami immikkoortukkuutaarlugit regioninngorlugit aaqqissuuttariaqartutut Siumumiit Naalakkersuisunut nutaamik alloriarfissatut innersuussutigerusupparput.

     

Tassunga atatillugu kommunet imminnut qanittut akileraarnertigut, aningaasarsiornertigut teknikkitigullu suliassaqarfinni imminnut suleqatigiittarsinnaanissaat inatsisut aqqutissiuunneqarnissaat ilanngullugu Naalakkersuisunit sulissutigeqquarput. Taamaalilluta kommunet aaqqissuutissagutsigit qanimut suliffeqarfiit assigiinngitsut suleqatigiiffigisinnaanissaat taamaalillutillu aningaasartuutiminnik annikillisaatigisinnaanissaat aqqutissiuunneqassammat.

     

Ilanngullugulu Naalakkersuisunut inassutigiumavarput kommunet kattussinnaanerisa KANUKOKA Namminersornerusullu suleqatigiillutik tamanna siunnersuusiussagaat. Taamatut saqqummiuteqarnitsinnut tunngavigaarput kommunenut Namminersornerullutik Oqartussat tapiissutaat qaffakkiartuinnarmata, 2002-mi 706,8 mio. kr.-iusinnarlutik 2003-mi 744 mio. kr.-inngorlutik, taamaalillutik 37,2 mio. kr.-nik qaffapput.

     

Siumumiit maluginiarparput suliffeqarfinni Namminersornerullutik Oqartussanit tapiissuteqarfigineqartuartuni allaffissornerit inerisaavigineqartuarneri. Siumumiit Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput paasiniaqqullugu tapiissutit siunertanut atorneqarnersut. Tassami umiarsuartigut angallassinermut assartuinermullu kiffartuussinernut tapiissutit 123,7 mio. kr.-nik annertussuseqarput.

     

Inuiaqatigiinni aningaasartuutikillisaanerit tapiissutillu siunnerfeqarnerusumik atornerisigut inuiaqatigiinnut Namminersornerullutillu Oqartussanut aningaasaqarnertigut pitsanngorsaataasussaavoq.

     

Naalakkersuisunut Siumumiit suliassatut inassutigerusupparput ilaqutariit meerartallit aningaasartuutaasa aaqqissuteqarfiginissaat. Maannamut ineqarnermut akit pisiassallu akiisa qaffariartuinnarnerisa kingunerisaanik aningaasat pisissutigisinnaasat annikillisarneqartuarmata.

     

Maannamut ineqarnermut iliuuserineqartut Siumumiit naammagisimaarpagut. Inuit periarfissinneqarput namminerisaminnik initaarsinnaanissaminnik imaluunniit illutaarsinnaanissaminnik nammineq pigisamik akilersuinerup kingunerissavaa piffissap ingerlanerani illumik nammineq akilereerlugu pigisap annertusiartornera. Tamatumunngalu atatillugu inuiaqatigiit ileqqaagaat annertusiartussapput.

     

Naalakkersuisunut aaqqitassatut inassutiginiarparputtaaq BSU-mit illut iluarsaatassat sukkanerusumik iluarsaanneqarsinnaasarnissaat illullu inuerunnikut aserunnginnerini allanik iserterfigineqarsinnaasarnissaat.

     

Inuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinerup allanngortitsiniarnerullu peqqissaartumik piviusorsiortumillu ingerlanneqarnissaa Siumumiit kaammattuutigissavarput. Tassami aningaasarsiorneq tunngavigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsiniarnermi pingaarluinnartutut isigigatsigu innuttaasut kissaataasa malinneqarnissaat.

Nunap immikkoortuinut inuussutissarsiornikkut agguaanermi pingaarluinnarpoq angallannertigut eqiteriffiit tunisassianillu inuussutissarsiutitigut ineriartorluarfiit siuarsagassatut pimoorunneqarnissaat.

 

Suliffeqarfinnik ineriartortitsinissami pingaarluinnartutut isigaarput, amminersornerusut suliffiutaat suleqatigalugit sulliviit pioreersut patajaallisarnissaat. Tamatumani selskabet siulersuisui peqatigalugit ingerlaqqinnissaq Siumumit periarfissaqarsoraarput.

 

Tamatumalu saniatigut nunaqarfiit illoqarfiillu ingerlanngitsunik tunisassiorfillit

sukkanerpaamik periarfissiuunneqarnissaat sulissutigineqartariaqartutut isigaarput. Innuttaasut piginneqatigiiffilioreerlutik aallartitsinissamik piareersimasut ukiorpassuarni mattusimaneqartutut misigisimanatik suleqatigineqarlutilli periarfissaminnik suleqatiserineqaqqullugit.

 

Aalisarnermi angallatitigut naleqqussaanerit ingerlanneqarput. Nunaateqarnermi pissutsinut naleqqussaanerit ingerlanneqartuarput. Aalisarnikkut naleqqussaanerit naalakkersuisut aallarteriigaat ingerlateqqinneqarnissaat Siumumit kaammattuutigaarput, taamaaliornikkut periarfissat isumaqatigiissutaareersut iluini tamakkiisumik iluaqutiginiarneqaqqullugit, aalisartut piniartullu kattuffiat KNAPK suleqatigalugu, taamatullu avataasiortut kattuffiat APK.

 

Takornariaqarnerup nalinginnaasumillu nunatsinnut nunatsinniillu angalanerup piffissami aggersumi eqaannerusumik aaqqissuussiviginissaa Siumumit soqutigiuarparput. Air Greenland piginneqataaffigaarput, tassuunalu sunniuteqarluta ingerlanissarput aqqutigalugu periarfissat akikinnerusumik aqqutissiuisut peqataaffigisariaqarpavut. Ilami Air Greenland kisiat pinnagu aammali selskabet allat soorlu Tele Greenland aamma aningaasartuutit inuiaqatigiinni peqataaffigisaat pillugit aaqqissuusseqatigisariaqarpavut, ingerlatsinermi akikinnerusumik pilertornerusumillu kiffartuussinissat anguniarlugit.

 

Atuarfitsialaap ukioq-manna inatsisitigut atulersussap pitsaasumik aallarteriarnissaa, ingerlanissaalu Siumumiit pingaartipparput taamaattumillu ineriartornerata atuarfimmiit atuarfimmut naligiissumik ingerlanissaa isumannaarniarlugu atuarfeqarfimmi ilinniartitsisut atuartullu kiisalu atuarfinni siulersuisut suleqatigalugit ingerlanneqartut Siumumit isumalluarfigaavut. Tassami ilinniarluarsimaneq piffissamik sipaarfiuinnarani ingerlatsinermittaaq eqaannerusumik sukkanerusumillu kinguneqartarmat.

 

Ilanngullugu naalakkersuisunut alaatsinaaqquvarput, inuussutissarsiornermut ilinniartitaanerup pissutsinut naleqqussaavigineqarnissaa. Siammasissumik Tunngaviusumik Ilinniartitaanerup (STI) iluatsilluarnissaa pisariaqarpoq. Tamatumani praktikkerfissaqartitsinissaq inuusuttunut pisariaqarluinnartoq aaqqissuussamik tunngaveqarluartumillu ingerlasariaqartoq, Siumumit isumaqarpugut.

 

Naggataatigut Naalakkersuisunut inassutigissavarput namminiilivinnissamut siunertaqarnermi inuussutissarsiornikkut piorsaanissaq pilersaarutaasutut annertuumik iliuuseqarfigeqqullugu. Tamatumani aamma danskit suleqataajumanerat Statsministerip tikeraarnermini neqeroorutaa Siumumit puigoqqunngilarput.

 

Aalisarnerinnaq piorsarsimavarput patsisissaqarluartumik. Maannalu aamma nunami sulliviit sullivissallu pimoorutamik piorsarlugit sammisariaqalerpavut. Tamatumani aamma aatsitassat iluaqutigineqarnissaat isumalluutaasoq suli annertunerusumik iliuuseqarfigisariaqartoq, Siumumit isumaqarpugut.

 

Minnerunngitsumillu nunatsinni erngup avammut nioqqusiarineqarluni periarfissai tamakkiisumik suleqatigiinnerit assigiinngitsut aqqutigalugit naammassisaqarfiulersut tapersersortariaqarluinnarput. Aningaasarsiornermut suliffissaqarnissamullu aqqutissiuisussaapput annertuut. Naalakkersuisut saqqummiussaminni oqaatigaat tamakku tungaasigut aamma inatsisiliornikkut periarfissat tikkuarmatigik isumaqatigaavut.

 

Ataatsimut isigalugu Naalakkersuisut saqqummiussaat manna siunissami  inuiaqatigiit

aaqqissuunneqarnissatsinnut annertuumik tikkuagaqarpoq, soorlumi tamanna siusinnerusukkut aamma oqallisigalugu aallartissimagipput, tamannalu nangeqqittariaqarpoq piffissami aggersumi

aammalu oqaluuserisassanut allanut atatillugu.

 

Qujanaq.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Siumuninngaanniit Ole Thorleifsen-imut qujavugut. Tullinnguuppoq Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit, takanna.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

?Silarput unigani ingerlagami Malersorlugu pinianngitsuni

Nukillaarutaalerumaarpoq?

 

Hendrik Lundip taalliaani oqaatsit inuiannut tamanut qaquguluunniit qanganitsinngisaan­nartussaq oqaluuserisamut matumunnga aamma attuumassuteqarpoq.

Nunatsinni aningaasarsiorneq naliliiffiginiaraanni ukiut kingulliit qulit sanaartornikkut attaveqaatitigullu nutarterisoqarluni ineriartortitsisoqarsimagaluartoq, inuiaqatigiittut ataatsimut aningaasaqarnerulersimanngilagut, tamannalu Inatsisartut susassaqarfigilluinnarpaat.

Landskarsip isertitaasa amerlanerpaartaat suli Danmarkip nunatsinnut aningaasaliutta­gaannit EU-millu aalisarnikkut isumaqatigiissummeersuupput, inuiaqatigiit nalilinnik piler­sitsineruneranneersuunatik.

Sanaartornermimi nunatsinnilu niuernermi aningaasat kaaviiaartinneqarnermikkut akileraarutitigut isertitsissutaasut amerlanersaat aningaasanit taakkunannga aallaaveqarput.

 

Qujanartumik nunarput uumassusilinnik pisoorsuuvoq, ullumikkut avammut nioqqutigineqarnerisigut nunatsinni nammineq pilersitatsitut aningaasannassutigisakkatsinnik

 

Aatsitassanik peqarpugut. Ullumikkorpiaq piiaasoqanngikkaluarpoq, misissuinerilli isumalluarnartoqartut ingerlanneqarput.

Taakku iluaqutaalillarumaarput, uumassusilinnik pisuussutitsitut silaannap qanoq issusia najoqqutaralugu tammakariataartanngillat.

 

Sermersuarmit kuuttuartumik imiuteqarpugut nungukkallanngisaannartussamik. Taanna iluaqutiginiarlugu aallartisarniartoqarpoq, imermik pingaarnertut tunngaveqartumik tunisassiornermi atorneqartussatut. Taamaattoq ullumikkut inuussutissarsiornermut naalakkersuisoqarfeqalernermi, naalakkersuisoqarfimmut tassunga brintip ikummatissatut angusa-qarfiulluareersumik ineriartortinneqarnerani nunatta akuutinneqarnissaa suliassaqqissutut aallunneqalissasoq Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat.

 

Naalakkersuisut nalunaarusiaminni oqarnerattut ileqqorsiaannanngortunit pituttorneqarsimasutut nikinnaveeqqaneq qimallugu nutaanik aqqutissarsiorneq periarfissittariaqarparput. Taamali eqqarsarnissamut pituttuisut annersaat tassa aallaqqaammut oqaatigisarput, avataanit aningaasaliissutinik isumalluuteqartuarneq, nunatsinni aningaasatigut immitsinnut napatilernissamik anguniagaqarluni oqalukkaluarnermi nutaanik isumassarsiornissamut aporfiit annersaat.

Misilillugu eqqarsaatigeriartigu aningaasanut inatsit 2 mia tunngavigalugit suliaq. Immaqami aatsaat tamanna eqqarsaatigiinnarnagu misilikkutsigu paasilissavarput, inuussutissarsiutitigut siuarsaasariaqarnerup qanoq pingaartigissusia pisariaqartigissusialu.

 

Taama maani ilungersuuteqalerutta ilungersortariaqassuseq kommuninut inuiaqtigiinnullu, nalilinnillu pilersitsisarnik­kut aannertusaarisariaqarneq, paasineqavilluni atuutsinneqalissagaluarpoq.

Nalunaarusiamimi naalakkersuisut oqarnerattut kommunit mikisut kisimik aningaasaqarniarnermikkut najummassi­manartorsiunngillat. Kommunit ineriartorfiusutut oqaatiginiarneqartartut ilanngullutik ajornartorsiorput. Taamaattumin­guna naalakkersuisut ilimasaarutigaat ukiuni tulliuttuni kommuninut Namminersornerunni Oqartussat tapiissutigisarta­gaat qaffakkiartulissangatinneqartariaqartut, suliffissaaleqinermit aallaaveqartumik aningaasartuutit annertusiartussan­gatinneqarmata.

Kommunit tassaaniartussaapput namminiilerniarnermi annertunerpaamik imminnut napatissinnaalernermikkut nunatta aningaasarsiorneranut ikorfassat pingaarnerpaat.

Ukiuni kingullerni kommunit aningaasartuutaasa qaffakkiartorsimanerannut isertittagaat malinnaasinnaasimanngillat.

Taamaattumik kommunit suleqatigiinnerinnaat naammaginagu kommunit qanitariikkuutaat kattussinnaanerat sapinngi­saq tamaat kommunit kattuffiannut isumaqatigiinniutaasariaqalerpoq. Tassungalu uiggiullugu kommunit aamma Nam­minersornerulluni Oqartussat akornanni nammagassanik akisussaaffinnillu agguaasimaneq ilanngullugu.

Tamatuma pilerinarsarnissaanut aqqutaasinnaasut arlaqartut Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

Siullermik kommuninut ukiumoortumik Inatsisartut tapiissutigisagaannik kommunit ataasiakkaarlugit agguaavigisarun­naarlugit nunap immikkoortukkaarlugit agguaanneqartalernerisigut. Taamaalilluni kommunit qanitariit suleqatigiin­nerulernissaannut kaammattorneqarsinnaapput.

Aappaattut nunatsinni kommunit akileraarutigisagaat assigiissunngortinneqarsinnaavoq. Amerlasuutigummi paasinar­mat kommunit sanileriikkaluartut nikingavallaamik akileraarusersuinerata tamatumunnga aporfiunera.

 

Kommunit ingerlatsinerannut naalakkersuisut siulittaasuat, nunatsinni pissutsinut oqartussaavoq. Taamaattumik kom­munit kattuffiata saniatigut kommunit ataasiakkaat tikillugit kattussorsinnaanermi imaluunniit aallaqqaammut suleqati­giinnerup annertusineqarsinnaanerinut kigaalaqutit suuneri paasineqartariaqarput. Kommunini iluarsaaqqinnermut isumalioqatigiissitaliarsuup isumaliutissiissutaata akuerineqarnerminit ukiunik qulinnguinnginnerani nikeriartoqartariaqar­sorilersoq Inuit Ataqatigiit isumaqarput.

Soorunami suliassami tassani piumassuseq illuatungeriit pigisariaqarpaat, minnerunngitsumik kommunit ataasiakkaat taakkulu kattuffiata. Suliffissaaleqinerup annertuseriarnissaanik ilimasunneq pasitsaatiinnarlugu kommuninut tapiissu­tinik qaffaalersaarnermik isummereernerup kommunit namminneq iluarseerusussusaat annertunerulersinnavianngim­magu nammatassat suliassallu agguataarneqarsimanerisa naliliivigeqqinnissaat tamatuma nukinginnarsitippaa.

Meeqqanut inuussuttuaqqanullu tunngasumik ukiuni arlaqalersuni kommunit kattuffiannik isumaqatigiinniarnerit inger­lanneqareersut, kommuninut tapiissutigineqartartutigut aaqqiisoqarsimanerarlugu naalakkersuisut nalunaaruteqaraluartut, kommunit kattuffianit piffissaq kingulleq oqaatigineqarpoq kommunit ilaat meeqqanut inuusuttuaqqanullu isumannaat­sumik atugassaqartitsinissaminnut akissaqanngitsut. Tamanna qanoq paasisariaqarnersoq naalakkersuisunit paasitinne­qartariaqarpugut.

 

Aningaasarsiornerup qanoq inissisimaneranut suliffeqarfiit inuussutissarsiornermillu ingerlataqartut annertuumik pisus­saaffeqarput.

Inuussutissarsiornermik ingerlataqartut nunatta nammineq pilersulernissaanut piumassuseqarnerat annikippallaaqaaq. Qularnanngitsut annertunertigut pisortanit aningaasalersorneqartuinnaat aallunneqarput. Tamatuma kinguneranik suut tamarmik piareeriikkatut eqqussorneqarnerat annertusiartuinnarpoq. Tamatumani nunatsinni inuussutissalerineq ineriartortitsiviunngingajalluinnarpoq. Tamanna tupinnaqaaq. Inuussutissanimmi nammineq pilersornerulersinnaanit­sinnut naammattunik uumassusilinnik pisuussuteqarpugut. Taamaattoq inuussutissat amerlanerpaartaat suli avataanit eqqussortuarpagut, naak siusinnerusukkut NuKa A/S-ip nunatsinni inuussutissat pisiniarfinni pisiarineqartartut 70 %-ii angullugit pilersitsisinnaalluni nalunaareeraluartoq.

 

Pisuussutinik uumassusilinnik iluaquteqarniarnermi Royal Greenland A/S aamma NuKa A/S annertuumik ingerlataqar­put, immikkoorlutik. Selskabit, minnerunngitsumik Namminersornerulluni Oqartussanit pigineqartut, atorneqartaria­qarput inuiaqatigiit inuuniarnikkut atugaasigut oqilisaassiniarnermi. Taamaammat ullumikkumut assersuutigalugu rejet qalerallillu NuKa A/S-imit attorneqartussaajunnaarlugit killiliisimaneq atorunnaarsinneqassasoq eqqarsaatigineqartaria­qarpoq. Selskabit ataasiakkaat ingerlalluarnissaannut kisermaassinermik toqqammaveqarneq illersuutaanani ingerlatsil­luarsinnaaneq toqqammaviusariaqarmat.

 

Selskabit Namminersornerulluni Oqartussanit pigineqartut atorfinitsitsisarnermikkut piginnaaneqassuseq tamakkiisu­mik toqqammavigisariaqaraat, naalakkersuisut uitsatiginerusariaqarpaat. Piginnaasamikkut naleqqutinngitsunik atorfi­nitsitsisarneq annertuutigut misillerfigereerparput. Taama atorfinitsinneqartut ingerlatsinermut iluaqutaanngillat akerli­anilli soraarsinneqarnermikkut aningaasartuutaaginnarlutik.

Aamma taamaappoq selskabit siulersuisuinik naalakkersuisut toqqaasarnerannut tunngatillugu. Naalakkersuisut nalu­naarutaanni atuarneqarsinnaavoq NuKa A/S.-ip ajornartorsiutaanik qulaajaasussanik naalakkersuisut suleqatigiissita­liorsimasut. Soormi akissarsialerlugit siulersuisoqartitsisoqassava, suliassavimminnik naammassinnissinnaanngippata?

 

Ukiunut killilikkanut selskabinut akiliilluni isumaqatigiissuteqartarnerup naliliiffigineqartariaqarneranut Royal Green­land A/S-imut 269 mio kr-nik akiliilluni ukiunut tallimanut isumaqatigiissuteqarsimanerup naaqqammersup uppernarsar­paa.

Suliffissuit minnerpaamik sisamat ingerlaannarnissaat, ataavartunik suliffissanik pilersitsinissaq siunnerfigalugu, isu­mallualussinnartitsisimavoq.

 

Selskabit Namminersornerulluni Oqartussanit pigineqartut 20-t missaaniittut pigineqarnerisa allanngortinneqarnissaan­nik eqqarsarnermi sulisut allatigullu suliffinnut pineqartunut attuumassuteqartut piginneqataasinnaalernissaata pisaria­qarpat inatsisiliornikkut aqqutissiuunneqarnissaa anguniarneqartariaqartoq Inuit Ataqatigiit kaammattuutigaat. Taassu­malu saniatigut nalilerneqartariaqarsoraarput selskabit pineqartut 20 missaaniittut ataatsimut aqunneqarsinnaanerannik isuma.

Ullumikkummi selskabit ataatsimit piginnitseqartut immikkut silarsuaaralersorlutik ingerlatsiniarnerat innuttaasunut iluaqutaanerpaamik tamatigut kinguneqarneq ajorpoq. Immikkut tamarmik siulersuisoqarput, ulluinnarni ingerlatsiso­qarput tamarmik immikkut allaffeqarfissualersorlutik nunatsinnilu inoqarfinni amerlanerpaani immikkoortortaqarfeqar­titerlutik ingerlatsipput.

Ineqarnermut apeqqummi BSU-mik illuliat inissiarsuarnilu inigisat ineqartunit pigineqalerlutik nalilittut iluaqutaaneru­lernissaat Inatsisartunit isumannaarneqartariaqartoq ilanngullugu inassutigaarput.

 

Angallannermi pissutsit eqqartornerini naalakkersuisut nalunaarusiaanni atuarneqarsinnaavoq billetsit akisuallaarnerat ilaasinnaasut ikippallaarnerannik pissuteqarnerarneqartoq. Ilaatigummi tamanna ilumoorpoq, kisianni taama oqaluuti­galuni ilisimallugu Air Greenlandip timmisartupiluunersuarmik, Airbus-imik, sooq pisisariaqarsimanera paasiuminaat­sorujussuuvoq.

 

Ilaasunik assartuinermi umiarsuaateqarfik Arctic Umiaq Line A/S siusinnerusukkut takornarissanik angallassissutinik ingerlatsilersinnaalluni tutsiuppoq. Tamanna aningaasaqarnerminut iluaqutigissaguniuk nalinginnaq ilaasunik angallas­sisutimi umiarsuit saniatigut pigisaqalernissaq imaluunniit attartornissaq siunnerfigineragaa sumut killinnersoq naalak­kersuisunit oqaaseqarfigeqquarput.

 

Innaallagissamut, imermut kiassarnermullu akit assigiittussaanerannik periuseq allanngortiteriffiginiarneqalersaartoq naalakkersuisut oqaatigaat. Tamatuma piviusunngortinneqartigani innuttaasunit, suliffeqarfinnit minnerunngitsumillu Nukissiorfiit sulisuinit qulaajaavigineqarluaqqaarnissaa pisariaqarpoq. Ilaatigummi tamatuma kingunerisinnaasaattut annilaangatigineqarsinnaammat innaallagissiorfiit illoqarfinni nunaqarfinnilu avissaartuullutik ingerlanne-qalersinnaa­nerat, imaluunniit suliffeqarfiit angisuut immikkuutaarlutik nammineq pigisaminnik pisaartulersinnaanerat ilimagine­qarsinnaalluni. Taamaammat suliassaq peqqissaartumik pilersaarusiuunneqaqqaartariaqarpoq.

 

Suliffeqarnermut tunngasutigut iluarsartuusseqqinneq sumut killiffeqarnersoq qanorlu iluaqutaasumik kinguneqassan­gatinneqarnersoq, minnerunngitsumik Inatsisartuni nutaani, ilisimatitsissutaanerusariaqartoq, Inuit Ataqatigiit ujartuif­figaarput.

 

Suliffissaqartitsinermut atatillugu sanaartornermut akikillisaataajutigalutik suliffissaqartitsinermut iluaqutaasinnaasut ilaat tassaasussaaniaraluarpoq sanaartornermi atugassanik, soorlu elementinik sanaartorsinnaaneq. Namminersorlutik inuussutissarsiutinik, soorlu sanaartornermi, ingerlatsisut tamanna piumassuseqarfiginngippassuk pisortat tamatuminn­ga ingerlatsisunngorsinnaanerat naalakkersuisunut isumaliutigeqqussavarput.

Sanaartornermut iluarsartuussinermullu aningaasaateqarfik 500 mio kr missaannik imaqarpoq. Taakkulu ukiut tamaasa 700 mio kr angullugit ilaneqartuartussaapput. Suliffissatsiarpassuarnik nalillit iluaqutiginiarnerusariaqarput.

 

Ilinniartitaanermut tunngatillugu ilinniartuunersiutitigut iluarsartuusseqqinniarneq ukiuni arlaqalersuni pilersaarusiorneqartoq, sooruna taama paamaarunneqartigisoq. Misis­suinerit annertuut ingerlanneqareerput, taamaattoq iliuuseqarnissamut toqqammavigineqartussaq aatsaat ukiamut ataatsimiinnissamut kinguartinneqaqqissimavoq.

 

Attaveqatigiinnermut pilersuinermullu nalunaarusiap immikkoortuani suliffeqarfiit pilersuinermik ingerlatsisut namminersortunut pigisassanngortinneqarsinnaanerat imaluunniit namminersortunngorsarneqarnerat pillugu misissornerat nanginneqartussaq naalakkersuisut oqaatigaat.

Silaannakkut nunatsinni angallannermi misilittagarilikkat tamatumani ilinniarfigisimasariaqarpagut.

Nunatsinni timmisartuussisartut unamminerakkat atuutinneqaleraluarmata tamanna kiffartuussinermut iluarseriaataananilu akikinnerulersinngilluinnarmat innuttaasut misillerfigisaat, naalakkersuisut arajutsisimanavianngilaat.

Ullunilu kingullerpiani angallannermut naalakkersuisup Air Greenlandimi naalagaaffiup aamma SAS-ip piginneqataassutaannik pisinialersaarnermik oqaaseqarneranut tunngatillugu, piginneqataassutit tamatumani pineqartut qanoq akeqassangatinneqarnerat naalakkersuisut ilisimareerneraat tusarusunnarpoq.

 

Meeqqanut tapiissutinik aaqqissuusseqqinniarnermik isuma naalakkersuisut suli aalajangiusimagaat nalunaarusiami erserpoq. Inuit Ataqatigiinni isumaqarpugut pilersaarut angajoqqaat pisussaaffiinik arsaarinninniarnertut allaat nalilerneqartariaqartoq.

Aningaasarsiornerup kinguariartorfiani Inatsisartut tamatumuuna pituttorneqarnissaannut piffissaanngilaq. Akerlianik innutaasut atugarisaat suliffissaqartitsinikkut, taamalu nammineq napatissinnaalernikkut, aaqqinneqartariaqarput.

Meeqqanut checkimik agguaassiinnarneq naalakkersuinikkut isumassaaleqinermut ersiutaaginnarpoq, pilersaarut oqaatigineqartareersutut ukiumut 70 mio kr pallillugit nunap karsianut imassaaleqisumut aningaasartuutaassangatinneqartoq. Iliuuseriniagaq inatsisiliornikkut tunngavissinneqaruni, landskarsip akissaaruttoorneratigut atorunnaarsikkuminaatsuussaaq.

 

2004-mut aningaasanut inatsisiliornissami pigisatsinnik atorluaaneq immitsinnullu pilersornerulernissaq tunngaviusumik siunnerfiusariaqartut kaammattuutigalugu Naalakkersuisunut nalunaarusiaat taamatut oqaaseqarfigaarput.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Josef Motzfeldt-imut qujanaq. Tullinnguuppoq Atassummiit Jakob Sivertsen, takanna.

 

Jakob Sivertsen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq.

2003-mi aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat.

 

Nalakkersuisut 2003-mut aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaataat so­qutiginartoq ATASSUT-mit imatut oqqaseqarfigissavarput.

 

ATASSUT-mit nuannaarutigaarput nunatsinni aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillu­gu nassuiaat Naalakkersuisut aningaasaqarnitta killiffia isertuaatsumik sukumiilluin­nartumillu Inatsisartunut isummersorfigisassanngorlugu saqqummiummassuk, partiit, attaviitsut Kattusseqatigiillu oqaaseqarfiginissaannut siunnersuieqataanissaannullu periarfissillugit. Taamaaliornissaq ATASSUT-mit assut pisariaqartipparput. Partiinit assigiinngitsunit isummat anguniakkallu assigiinnginnerat ataqqivarput oqaluuseri­sarpullu siunissatsinnik aalajangiisuulluinnartussaq pineqartillugu ataatsimoorfigisin­naasatsinnik suleqatigiiffigisinnaasatsinnillu nassaarniarnissarput ATASSUT-mit as­sut pingaartipparput.

 

Soorlumi nunatsinni inuiaqatigiit aningaasarsiornikkut ukiuni kingullerni tunngavigis­saariartorsimagaluartut piffissami matumani siunissamilu aningaasaqarnikkut inger­latsilluartoqanngippat aningaasarliorfiuleratarsinnaasumi inissisimasoqarnissaa ATASSUT-mit ilisimaarilluinnarparput.

 

Nunatsinni aningaasarliorfiuleratarsinnaanissaa Naalakkersuisut sillimaffigineqarnis­saanik nassuiaammi erseqqissaateqarnerat ATASSUT-mit paasilluarparput. Nunat­sinni aningaasaqarnerput avatitsinnit pisunit sunnertiassuusoq nalunngilarput, soorlu raajanik, qaleralinnik assigisaannillu avammut tunisassiagut akimikkut appariarpata aningaasarqarnerput kalluarneqartarpoq, tamannalu uagut qanoq iliuuseqarfigisin­naaneq ajorparput.

 

Kiisalu nunani allani aningaasat nalingat appariaateqarpata avammut tunisassiatta akiinut ingerlaannaq sunniuteqartarput, aamma nunatta aningaasaqarneranut inger­laannaq malunniuttarluni. Tamakkuupput uagut politikkikkut qanoq iliuuseqarfigisin­naanngisagut.

 

Avataaniit nioqqutissat eqqussukkagut avammullu niuerutigisartakkagut nakkutigeq­qissaartariaqarpagut, pimoorullugulu anguniartariaqarparput avammut tunisassiornit­ta avataaniit pilersorneqarnitsinnit annerujuarnissaa, nioqqutissiornermullu isumas­sarsiullaqqissut inatsisiliornikkut akim-misaartinnagit tapersersortuartariaqarpagut.

 

Namminersorlutik inuussutissarsiuteqartunut inuussutissarsiuteqalerusuttunullu poli­tikkikkut tapersersornerusariaqarpugut, avataaniit aningaasaleerusussuseqarneq annertusartuartariaqarparput, taamatuttaaq nunanut tamalaanut niuillaqqinneruler­tariaqarpugut aningaasat nunatta avataaniit pissarsiarisartakkagut amerlisarumallu­git. Nunarput sutigut tamatigut inuuffigiuminarsartariaqarparput, sulisussat ilinniarlu­arsimasut pigiinnarumallugit amerlisarumallugillu.

 

Taamatut ATASSUT-mit oqaaseqareerluta, nunatsinni aningaasarsiornikkut uagut nammineq qanoq iliuuseqarfigisinnaasagut maannangaaq  Naalakkersuisunit qulaajarneqarnissaannik siunnerfeqarlutik pimoorussamik suliniuteqalernerannut ATASSUT-mit suleqataanissarput qularutigineqassanngimmat oqaatigaarput.

 

Nunatsinni inuiaqatigiit aningaasarsiornikkut ingerlatitaaneranni nutaamik aaqqissuussiffigineqarnissaannik ilusilersuiffigineqarnissaannillu Naalakkersuisut inuiaqatigiit aaqqissugaanitta sutigut alloriarnerit siulliit aqqutigalugit ingerlatsisoqarniarnersoq inuiaqatigiinni takulertoruminarnissaat suleqataaffigiuminarnissaallu eqqarsaatigalugit suleqatigiissitaliamit pilersitsinneqarsimasumit suliat inaarlugit saqqummiunneqarnissaannut ATASSUT-mit suleqataanissarput qularutigineqassanngilaq.

 

Kalaallit Nunatsinni nammineeriartuinnarnissap pimoorutamik anguniarneqalernera ATASSUT-mit suleqataaffigaarput, aammalu namminersorneq pillugu suleqatigiissitaliat suliaat Inatsisartuni sammineqalerpata apeqqutinik nalilersueqataanissatsinnut suleqataanissatsinnulu piareersarsimagatta matumuuna oqaatigaarput.

 

Nunatsinni pisortat inuuttaasunut sullissineranni allaffisornermut aningaasartuutit sukaterivigineqarnissaat Naalakkersuisut pimoorullugu aallartimmasuk ATASSUT-mit tikilluaqquarput.

 

Taamaattumik ATASSUT-mit pisortat ingerlatsivii inussiarnersumik kaammattusavagut sipaarniarnerup aningaasanillu atortuaanissap pimoorullugu anguniarneqalernerani pilersaarusiornerlunnaveersaaqqullugit, pilersaarusiornerlunnikkut aningaasaliissutit qaavisigut aningaasaleeqqittarnerit pinaveersaartuinnartariaqarmata, eqaallisaasoqarneratigut sipaarniutinik innuttaasut iluaqutissaannik nassaartoqarsinnaasoq qularutissaanngimmat.

 

Tamannalu Naalakkersuisut ukioq mannamut ukiunullu missingersuusiorfiusunut tulliuttunut pingasunut 37 milioner kronenik allaffissornikkut sipaarniarnissamut pilersaarutaat illersorneqarsinnaasutut nalilerparput. Tamanna takussutissaavoq naalakkersuisooqatigiit Namminersornerullutik Oqartussani allaffissornikkut annikillisaaniarnerat oqaasiinnaanngitsumik aallartinneqartoq ATASSUT-mit tamakkiisumik taperserparput.

 

Taamatullu oqareerluta naalakkersuisoqarfiit kommuneqarfinnullu kaammattuutigisavarput ALLAFFISSORNIKKUT suleqatigiissutaasinnaasut pimoorullugu nassaariniaqqullugit. Sutigut tamatigut immikkut ingerlatsiniarsarinerit inuiaqatigiit siunissami akissaqartinngilaat. Soqutigisatigut illuatungeriissinnaagaluaraanniluunniit ukiuni aningaasarsiornikkut eqqanaarniarfiusuni soqutigisat innarlinngikkaluarlugit qanimut suleqatigiissinnaaneq anguneqarsinnaasoq ATASSUT-mit upperigatsigu.

 

Nunatsinni aningaasarsiornerput siunissami ikorfartorneqassappat nunatta aningaasarsiorneranut pingaaruteqarnerpaaq aalisarnermik inuussutissarsiuteqarneq pingaarnertut Naalakkersuisunit immikkut isiginiarneqartariaqartoq oqaatigineqarmat ATASSUT-mit pissusissamisoortutut isigaarput.

 

Aalisarnermik inuussutissarsiuteqartut nunatsinni aningaasatigut isaatitsinitsinni avammullu niuernitsinni annertuumik sunniuteqarnerat Naalakkersuisunit pingaartineqartoq takusinnaagatsigu pitsanngorsartuarneqarnissannut malinnaaffigilluarlugu suleqataaffigissagatsigu ATASSUT-mit oqaatigaarput, soorlumi sinerissap qanittuani aalisartunit rajat 10.000 tonsit siornatigut nunamut tulaanneqartaraluartut angallammi nioqqutissiassaanngortinneqarnissaannik Naalakkersuisunit periarfissiissutigineqarsimanerat aalisartut aningaasarsiornerannut annertuumik pitsanngoriaataasussaasut ATASSUT-mit qularutiginngilluinnaratsigu.

 

Sinerissap qanittuani raajarniarnermi akilersinnaasumik ingerlatsinissaq anguniarlugu naleqqussaanerit ATASSUT-mit peqataaffigisatta iluatsikkiartornera paasillugu suleqataanerput ingerlateqqissavarput. ATASSUT-mittaaq isumaqarpugut naleqqussaaneq iluatsissappat nunami suliffissuit tunitsiviillu aamma tulaassat annertussusiannut naleqqusaaffigineqartariaqartut, imaani pissussutitta aalisartunit tulaanneqartut tamarmik suliffissaqartitsinikkut iluaqutigineqarnissaat siunertaralugu.

 

Nunatsinni inuiaqatigiit aaqqissugaanissaat pillugu Naalakkersuisunit iliuusissatut pilersaarutit ikaarsaariarnermi pingasunik tunngaveqarnissaq oqaatigaat, soorlu inuiaqatigiit aqqissugaanerata allanngortinneqarnissaa, tassani ilaatinneqarlutik ullumikkut tapiissuteqariaatsip allanngortinneqarnissaa, suliffeqarfiit Namminersornerullutik Oqartussanit pigineqartut namminersortunut pigisassanngortinneqarnissaat, kiisalu inuiaqatigiinni attaveqaqatigiinnermut pilersuinermullu tunngasut iluarsartuussiffigineqarnissaannik siunnerfeqarneq ATASSUT-mit taperserparput suleqataaffigissallugulu.

 

Naalakkersuisut namminersorlutik inuussutissarsiuteqartut toqqammaviisa pitsanngorsarneqarnissaannik tunngaviit inatsisiliornerillu naleqqusaaffigineqarnissaannik pimoorussillutik suliniuteqarnerat ATASSUT-mit ilassilluarparput. Ullumikkut pisortanit ingerlatat, soorlu Royal Greenland A/S, Nuka A/S, Tele Greenland A/S namminersortunngorsarneqarnissaat pimoorullugu aallartittariaqarput namminersorlutik ingerlataqartut qanimut suleqatigalugit.

 

Naalakkersuisut saqqummiussaminni Royal Arctic Line A/S ukioq 2002 90 mio. kr.-t angullugit sinneqartooruteqarneranut atatillugu nunatsinni imaatigut usinik angallassinermi qanoq iliorluni nunatsinni atuisunut akinik appartitsinikkut iluaqutaasinnaanersoq aaqqiiffiginiarlugu Naalakkersuisut suliniarnertik aallartissimammassuk ATASSUT-mit peqataaffigissavarput.

 

Nunatta aningaasameeriartornerani uagullu nammineq aningaasatigut nammineernerulernissatta pimoorullugu anguniarneqalernerani Nunatsinniit nunattalu avataanut imaatigut usinik assartuinermi kisermaassinerup unammilleqatigiinnikkut ingerlanneqalernissaa ammaanneqartariaqalerpoq.

 

ATASSUT-mit isumaqarpugut ullumikkut nunatsinni nioqqutissanik pilersuineq silap allanngornera sikuniaaluusaartarneralu eqqarsaatigalugu sumiiffinni assigiinngitsuni Royal Arctic Line A/S-ip kiffartuussinera pitsaanerusinnaagaluartoq takuneqarsinnaavoq, pi-ngaartumik tunisassiatta sapinngisamik nutaatillugit assartorneqartarnissaat tamatumani eqqarsaatigalugit.

 

Kiisalu Nunatta Avannaani Tunumilu ukiuni kingullerni sikussaarnikuuvoq, silallu allan-ngornera iluatsillugu nioqqutissanik pilersuineq pitsaanerusinnaalluaraluartoq inimi maani arlaleriarluni oqallisigineqartartoq ullumimut naammaginartumik tigussaasumillu angusaqarfigineqarneq ajortoq siunissami aaqqiiffiginiarneqartariqarmat ATASSUT-mit erseqqissaatigaarput.

 

Ullumikkut nunatsinni aningaasat inuiaqatigiit ingerlatitaaneranni atortakkatta 2/3-lii naalagaaffiup ataatsimoortumik tapiissutaannik EU-llu aalisagartassinneqartarnerannik pissarsiarisarpagut. Ataatsimut oqaatigalugu aningaasarpassuupput, taamaattumik Naalakkersuisut nunatta naaminersoriartuinnarnissaanik siunnerfeqarnermut peqatigitillugu uagut nammineq aningaasatigut nammineersinnaalernissatsinnik siunnerfissanik assigiin-ngitsunik saqqummiussaqarnerannik peqatigiilluta suleqataasariaqarnerput pingaaruteqarmat ATAASUT-mit oqaatigaarput.

 

ATASSUT-mit 2004-mut Inatsisartut aningaasanut inatsisissaannut siunnersuutip saaqqummiunneqarnissaanut Naalakkersuisut innuttaasut aaqqisugaanerisa allanngortinneqarnissaannik alloriarnerit siulliit aningaasatigut kingunerisassaat suleqatigiisitamit aallartinneqarsimasut sunik kinguneqartinneqassanersut paasissutissartaat pissarsiarineqarpata ATASSUT-mit suleqataaffigissavagut.

 

Inuiattut nammineernerulernissatsinnik aqqutissiuussinitsinni aningaasatigut immitsinnut artukkissanngikkuta ullumikkut pisut kisiisa aallaaviginagit pilersaarusioqatigiittariaqarpugut.

 

Suliassaq Inatsisartut, Naalakkersuisut kommunellu kisimik kivissinnaanngilaat, suliffeqarfiit Nammninersornerullutik Oqartussat pigisaat namminersortut inuussutissarsiornermik ingerlataqartut, Katuffiit soqutigisaqaqatigiiffiit, minnerunngitsumillu innuttaasut tamavitta peqataasariaqarpugut, inuiaqatigiit ulluinnarni atukkamikkut ajornerusumik atugaqalinnginnissaat qulakkeerumallugu.

 

Ukiut 24-it namminersornerulluta ingerlasimanitsinni ilinniarsimasagut aallaavigalugit ingerlaqqittariaqarpugut. Eqqaamasariaqarparput oqaluttuarisaanermi ullumikkullu pisut kisiisa aallaavigisinnaannginnatsigit, kingulissatsinnulli nunamik taassumalu ingerlanneqarneranik tunniussisussaagatta, taakkulumi aamma kingulissaminnut tunniussisussaammata puigussanngilarput, taamaammat nukanganerup ukiui qaangertariaqalerpagut. Inersimasutut akisussaassusilittut tamatta pisussaanerput takutillugu nunarput asasarput ingerlateqqittariaqarparput.

 

Taamatut oqaaseqarluta nunatsinni aningaasarsiornikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat imartooq akuersaarparput, ATASSUT-millu neriorsuutigissavarput nunatta aningaasarsiornikkut pitsanngorsaaffigineqarnissaanut suleqataanissarput qularutigineqassanngimmat.

 

Qujanaq.

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Atassummiit Jakob Sivertsen-imut qujanaq. Tullinnguuppoq Demokraatit sinnerlugit Per Skaaning. Per Skaaning-imut ilisimatitsissutigilaassavara nutserisut ilaatigut angummassinnaajunnaartarmata arriilaartumik oqaaseqaqqullugu. Takanna.

 

Per Skaaning, Demokraatit oqaaseqartuat.

Matumuuna aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat 2003 Demokraatit oqaaseqaatigisaat saqqummiutissavara.

 

KNI misiliilluni ingerlatsereersimavoq ? iluatsittumik Royal Greenland misiligummik ingerlatsivoq ? neriuppungalu aamma iluatsitsiumaartoq. Piffissanngorpoq, uagut nammineq piviusorsiortumik misiliisariaqalersugut peqatigiillutalu iluatsittumik pilersitsilluta.

 

Misilittaaneq pitsaasoq atorneqartussaq ingerlatsivinni aamma inuiaqatigiinni, ingerlatsinerliornermik nalaanneqartuni, ingerlatsinerliornermi kinguneqartarpoq, aningaasat isertitat ikiliartornerannik, ineriartortitsinissamut illuartitat annikinaagaanerannik pissuteqartumik, taakku tassaasussaagaluarmata siunissami iluanaarutaaniartussanik pilersitsisussaagaluartut. Taakku  illuatungaaniipput aningaasartuutit annertusiartortut, tassaasut ernianut aningaasartuutit annertusiartortut (KNI aamma Royal Greenland), imaluunniit ingerlatsinermut aningaasartuutit annertusiartortut (Namminersornerullutik Oqartussat). Tamanna nassuiarneqarsinnaavoq imatut,  isertitat apparnerat ? allamik isumaqanngitsoq ? isumaqartorli suliffissaaruttut amerlinerinik, tamannalu kinguneqaqqissaaq inuit amerlanerusut tapiissutinik aningaasalersorneqalernerannik. Allatut  oqaatigalugu: Tassaavoq ingerlanerliorneq uniffeeruttoq.

 

Namminersornerullutik Oqartussanut una piviusuulersimasoq tassaavoq, ukiuni aggersuni ilimagisariaqassagipput nunatsinni isertitarineqartartut appariartornissaat. Isertittakkat annikillinissaasa saniatigut, tassa Naalakkersuisut naatsorsuutigisaasa 200 mio. Kr.-it saniatigut, ilimagisariaqarpoq aamma aalisakkat akiisa appasissuunissaat. Maannalu takussutissaqanngilaq, ineriartornerup pitsaanngitsup pitsammut sangujartorneranik.

 

Aningaasartuutit qimerloorutsigit, pissutissaqanngilagut nuannaassalluta. Naalakkersuisut missinngersuusiorput aningaasartuutit qaffattussanngorlugit, qaffaatissat ingerlatsinermi aningaasartuutissatigut missingersuusianut arlalinnut agguataarneqarsimapput. Aamma siunissaq aningaasartuutissat annikillinissannik tunniussassaqanngilaq ? akerlianilli. Taakku qaffariartuinnassapput.

 

Ingerlatsinerliorneq taava qanoq pitsammut saatsissavarput.

 

Ingerlatsilluarneq

Naalakkersuisuusimasut aqqutissaq takutinnikuugaluarpaat 2002-mi Inuiaqatigiit aaqqissugaanerat pillugu iliuusissatut pilersaarut sanagamikku, tassa qanoq iliorluta ingerlatsinerliorneq pitsammut saatsissagipput ? Kisianni pisariaqarluinnarpoq, taassuma maleqqissaarneqarnissaa. Assersuutigilara Iliuusissatut Pilersaarummi aqqutaasinnaasutut takutinneqartoq, tassa qanoq aningaasartuutit annertuut inuutissarsiornermut tunngasunut aamma kiffartuunneqarnissamik isumaqartigiissutinut tapiiissutaasartut annertuumik annikillisarneqarsinnaasut. Taama iliortoqarpat, taava amerlanerusunik aningaasaliissuteqartoqarsinnaalissaaq ineriartortitsinermut aalajangiullugit illuartinneqartunik.

 

Naalakkersuisut Aningaasarsiornikkut Ingerlatsineq pillugu nalunaarutaanni killiffiit eqqartorneqarput, tassa Iliuusissatut Pilersaarummi anguniakkatigut sumut killittoqarnersoq.

 

Demokraatinit iliuusaasimasut nuannaarutigaavut, tassa maannamut naammassineqarsimasut. Iliuuserineqarsimasulli annertunersaannut tunngasut tassaapput allannguuutit, pissusioreersut inissisimaffiinut malunnaateqartumik allannguutaanngitsut. Tamaattumik piffissanngorpoq, peqatigiilluta tullianut alloriarnissamik aallartitsinissarput.

 

Tulliullugu alloriarnissaq imaqassaaq inutissarsiutinut tunngasunik tapiissutaasartut annertoqisut ilanngarterneqarnissaannik, minnerunngitsumillu ilanngarterneqassapput aningaasartuutit annertoqisut, kiffartuussinissamik isumaqatigiissutinut assigiinngitsunut illuartinneqartartut. Nalunaarummi allanneqarsimavoq, Namminersornerullutik Oqartussat ukiukkaartumik 580 mio. Kr.-it missaannik annertussusillit illuartittaraat. Tassunga ilanngunneqassapput ingerlatsinermut tapiissutit, Mittarfeqarfiit aamma Nukissiorfiit pisartagaat kiisalu nukissiornerup immikkoortoqarfiisa iluini assigiimmik akeqartitsiniarnerup sunniutigisartagai. Taakku katillugit aningaasartaqarput 600 mio. Kr.-it sinnerlugit, Namminersornerullutik Oqartussat ingerlatsinermut tamarmut aningaasartutaasa 15 %-iinik naleqarlutik.

 

Ajornartorsiutip pingaarnersarisaa inuutissarsiutinut tunngasunut tapiissutit annertunerannut pissutaasoq tassaavoq, tapiissutit annertunersaasa inuussutissarsiutinut ataasiakkaanut ingerlatsinermut piginnittuaannarnissamullu aningaasartuutinut atorneqartarnerat ? inuussutissarsiutit ineriartortinneqarnissaannut artornagit. Taama periaaseqartoqartillugu ingerlaqqinngisaannartussaavugut, tassa aningaasarpassuit aqqutissiuutinngikkutsigit inuiaqatigiit nalinginnaasumik ineriartortinneqarnissaannut aamma inuutissariutit pingaarnerutilluinnarlugit ineriartortinneqarnissaannut ikaarsaartillugit.

 

Inuiaqatigiit immikkoortutigut ineriartortinneqarnissaat pillugu salliutillugit eqqarsaatigaakka inuit atugarisaasigut kiffartuussisoqarfiit aamma ilinniartitaanermut immikkoortoqarfiit. Sunaluunniit iliuuseralugu pitsanngorsaagaluarutta, immikkoortoqarfiit sinnerinut tunngatitanik, iliuuserisagut naleqassanngillat, piaarnerpaamik inuit atugarisaasigut ajornartorsiutit annertoqisut piviusumik sammilinngikkutsigit, taakku uagut inuiaqatigiinnitsinni inissisimammata. Inuk naammaginarluartumik suliffimmini ingerlasinnaanngilaq, sulinermi nalaani eqqarsaateqartuassaguni, meeqqami aapparisamilu inuunerminni atugarissaannginnerannut tunngasunik. Qulliit mianersoqqusillutik ikittaqattaartut ukiuni arlaqalersuni ikumareerput, maannakkut piffissanngorpoq, iliuuseqarnissamut ? kingusinaarneq nallerneqartinnagu. Oqaatsit allat atorlugit taanna isumaqarpoq, immikkoortoqarfiit pineqartut amerlanerusunik aningaasaliiffigineqarnissaannik.

 

Uteqattaarneqartuartumik tamanna oqaatigineqartarpoq. Akulikinnerusumillu oqaatigineqarsinnaanani. Uagut tamatta atuarfiutivut aningaasaliissutissanik amigaateqarput, naammassineqartussatut siunniunneqarsimasut annertuut piviusunngortinneqarnissaanut pisariaqartinneqaraluartunik. Augustip aallaqqaataaniit atulersussaavoq atuarfeqarnermi pilersaarut annertooq ?Atuarfitsialak?, maannakkorpiarlu aallartissutissaqanngivippugut suliassarsuarmut taama angitigisumut kivitsissutissatsinnik. Piffissami qanittumi nunatta aviisiisa ilaanni atuarparput, atuarfiit arlallit ilinniartitsisuisa affaat sinnerlugit ilinniartitsisutut ilinniagaqarsimanngitsut. Tassa ilinniartitsisut amerlanersaat ilinniartitsisorineqarput ilinniarfinni pingaaruteqartuni naammassisaqarsimanngikkarlutut. Tamanna toqqissisimananngilaq, tassa ilinniagaqarsimassuseq ilinniartitsisutut atorfillit piginnaasaqarfigisassaat naammaginarluartumik qaffasissuseqanngippat, uffa ?Atuarfitsialak? pilersinniarneqartoq anguniarlugu atuartut ilisimasariaqartutigut piginnaasaqarnerat qaffassarniarlugu. Taassuma saniatigut nunatsinni atuarfiit amerlasuut ima aserfallassimatigipput, allaat ilinniartitsivigineqarfissatut atorsinnaanatik.

 

Atuarfeqarnermut aningaasaliissuteqarnissaq itigartitsissutigitinnagu, oqaaserineqarsimasut silatuut ukua eqqaamaneqartariaqarput: ?Ilinniagaqarneq akisugalugu isumaqartut taakku, misilittariaqaraluarpaat ilisimasaqannginneq qanoq akisutigisoq?.

 

Meerartatta aamma inuusuttatta ilaat amerlavallaartut atortussaminnik eqqortunik pissarsinngitsoorsimasarput, meeqqat atuarfiat naammassillugu qimakkaangamikku. Nalunaarusiat tulleriiaaginnavissut arlalissuit takutippaat assiliaq ernumanaqisoq una: Meerartavut aamma inuusuttavut naammattunik ilikkagaqartanngillat. Inuusuttut meeqqat atuarfiat naammasisassanngippassuk taamaallaat nassataqrlutik pissarsianik, sequmiillutik sipisoortussanik, piffissanngorpoq, allanngortitsinissamut ? aamma siunissami inuussutissarsiornerup ineriartortinneqarnissaa pissutigalugu.

 

Tamakku pillugit pingaaruteqarluinnarpoq, aallaqqaasiutigalugu nunatsinni atuarfiit pisariaqartitaannik aningaasaliissuteqarnissarput, nalunaarutit siulliit malillugit iluarsaanissamut atuarfinnillu allisaanissanut atorneqartussatut taakku pisariaqartinneqarmata. Taama iliortoqarpat meeqqat atuarfiini annertuumik iluarsiisoqarnavianngikkaluarpoq, kisianni pitsaasumik aallarnersaasoqassaaq.

 

Inuit atugarisaasigut aamma ilinniagaqarfiit immikkoortoqarfiini siumut missingersuusiortoqartillugu, pingaartuuvoq, immikkoortoqarfinni taakkunani annikinaarisoqartannginnissaa, tassa taakku aningaasaliissutinik tunillugit, sinneruttunik, immikkoortoqarfiit allat naammattunik pissarsisinneqareeraangata. Pingaarnerutinneqartariaqarput ? siuliani eqqartukkannik aningaasaliissutinik pissarsisunit salliutillugit.

 

Oqaluuserineqartumut uunga naggasiullugu Amerikami præsidentiusimasup oqaasii uku issuarlakka:?Qatanngutigiittut peqatigiilluta inuusariaqarput ? imaluunniit ilisimaatsutut suujunnaarluta?.

Immikkoortoqarfinni eqqartorneqartuni taakkunani marlunni piaarnerpaamik iliuuseqartoqanngippat, annilaanngatigaara, oqaasiisa taakku affaat kingulliit piviusunngorumaartut.

 

Inuutissarsiutinik siuarsaaneq

Aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarummi taaneqarpoq ukioq manna inuutissarsiutinut tapiissutigineqartussaasut 210,4 mio. Kr.-it, taakku 10%-ii siuarsaanissamut immikkut atorneqartussanngorlugit.

 

Tassunga ilanngullugu nalunaarummi taaneqarpoq, tapiissutit annertunersaat atorneqartussaasut suliffinnik pilersitsiortornermut, taakku sinneqartooruteqarnissamut piumasarisanut ikorfartuutaasinnaanngikkaluartut, ilaatigut aalisarnerup piniarnerullu inuussutissarsiutigineranut atorneqartussanik.

 

Suliassaqartitsiniarneq pissutigalugu aningaasaliissutinik ikaarsaartisineq attatiinnassagutsigu, piitsunngoriartussaagut ? tamannalu aallartilluareersimavarput. Tamaattumik piffissanngorpoq, inuutissarsiutit iluanni aningaasaliissuteqarnissaq amerlanerusunik, siuarsaanerup iluani. Eqqaamasariaqarparput, siuarsaanermut aningaasaliissutit siunissamut aningaasaliissutaasut.

 

Oqartuarpugut aalisarneq kisiat inuussutissarsiornitsinni tunngavigisinnaanngikkipput: Aningaasaqarniarneq inuussutissarsiutinik amerlanerusunik tunngaveqartariaqarpoq. Taamaattumik pisariaqarluinnarpoq, piaarnerpaamik iliuuseqarnissaq.

 

Inuussutissariutit taaqqilaariartigit, pisortanit tapiissuteqarfigineqaratik ingerlasinnaanngitsut, taakkua misissuiffigisariaqarpavut sutigut periarfissaqarnersoq, aningaasarsionikkut imminnut akilersinnaalernissaat anguniarlugu.

 

Tapiissutinik pissarsisartut anginerit ilagaat Nuka A/S, ukiumut millionerpassuarnik Nunatta Karsianit pisartoq tunisassiorfinnut arlalinnut ingerlatsissutitut atorneqartussanik. Aamma ukiup naatsorsuiffiusup iluani taakkua pitsaanngitsumik angusaqarsimapput. Apeqqutaalerporlu, ilumut Namminersornerullutik Oqartussat suliffearfiutaanni aaqqissuusinikkut tunngavigineqartut ajuvissuunersut.

 

Tassunga atatillugu soqutiginarpoq pilersuisut apeqqummut tassunga tunngasutigut isumasiussallugit. Taakkua allannguutissanik sunik pingaarnerutitsinersut, aallarnisarneqartussanik. Naluneqanngilarmi, Nuka A/S-ip tunisassiai unammillikkaminnut nallersuussinnaanngitsut. Nioqqutissiat taakku mamaraluaqalutik tassa ajoraluartumik imminut akilersinnaanngillat. Immaqa akilersinnaannginnerannut nassuiaatigineqarsinnaasut ilagaat, Nuka A/S inissisimasoq nioqqutissanut akitsorsaatitut, pisisartunut aamma tunisassiortunut akornutaalluni. Ilisimatinneqarpunga savaatilik Nuka A/S-mit savaaqqap neqaanik kg.-mut 35 kr.-nik pissarsisartoq, neqi taanna pisiniarfinni kl.-mut 80 kr.-nit missaannik akeqartinneqartarpoq. Allatut iliorluni nioqqutissiat tamakku tuniniarneqarsinnaasariaqarput, tunisassiortunut pisisartunullu iluaqutaasumik. Ungasinngitsukkut nunap aviisiisa ilaanni atuarsinnaavarput, savaatili ataaseq Nuka A/S avaqqullugu Islandimut savaaqqat neqaannik nassitsisimasoq. Qanoq taama iliortoqarsinnaasimava?

 

Siusinnerusukkut eqqarsaatigineqartarsimavoq tunisassiorfiit tunisassiassanik pilersuisunit ingerlanneqarsinnaalerlugit tunniunneqarsinnaanerat. Misiligutitut soorlu assersuutigalugu Neqi A/S savaatilinnut tunniunneqarsinnaavoq, taama ilionikkut savaatillit piginneqataassuseqarsinnaalissapput. Nalornissutiginngilara, taama iliorneq iluaqutaasinnaasoq. Iluanaaruteqarnissaq soqutigalugu imminut akilersinnaasumik ingerlatsinissaq savatillit soqutiginartittussaavaat, nammineq aningaasaqarnisarnertik attupillanneqartussaammat taama aaqqiisoqarpat.

 

Aningaasaliissutinik annertuunik ilaatigut siuarsaanissamut atorneqartussanik illuartitsisoqassagaangat, taakku sinnassaatigineqassanngillat, tassami imaassanngikkaluarmat aningaasaliisoqartuassasoq pitsaasunik angusaqarneq tunngaviginagu. Assersuutigalugu taalara ukiut tamaasa misigisartagarput, tassa takornariat amerliartunngitsut, uffa Greenland Tourism-imut millionerpassuarnik tapiisaraluarluta, takornariat amerliartornissaannik siunertamut atugassanik. Pisarnermit misissuilluarnerusariaqarpugut akuersiniaannarnatalu, assigiinngitsunut atugassanik aningaasaliissuteqassagaangatta. Aningaasaliissuteqarneq isumannaannerusinnaavoq, assersuutigalugu Greenland Tourism iluanaaruteqarnissaq siunertaralugu ingerlatsivittut inissinneqarsinnaavoq kiffartuunneqarnissamik isumaqatigiissutit atorunnaarsillugit. Isumaqatigiissutit oqaasertaannik naammassisaqarsinnaanngippata, Inatsisartut nalilersortariaqarpaat, qanoq iliuuseqartoqarsinnaasoq!

 

Eqqartukkat taakkua saniatigut inuussutissarsiutitigut killigititat siuarsarneqarnissaat isumagisariaqarparput, taama ilioreerutta inuussutissariortut nammineq taasuma iluani periarfissatigut immersuisinnaaqqullugit. Tassunga atasumik aningaasaliissuteqartariaqarpugut inuussutissarsiutinut atugassanik illoqarfinni, inuiaqatigiinnermut tunngasutigut annertunerusumik iluaqutigineqarsinnaasunut. Inuiaqatigiinnut iluaqutigineqarluarsinnaasut assersuutigisinnaasatta ilagaat Sisimiut Kangerlussuullu akornatigut aqqusiniliornissamut aningaasaliissuteqarnissaq. Nalunanngitsumik taassuma malitsigisaanik namminersortut annertunerusumik aningaasaliiffigisassaqalissapput, tassa aqqusinniartoqassappat. Takornariartitsineq kisiat eqqarsaatigalugu Sisimiuni tassuuna inuussutissarsiuteqarneq aningaasarsiornikkut annertuumik siuarsarneqartussaavoq.

 

Kiffartuunneqarnissamik isumaqagtiigiissut

Nalunaarusiami taaneqarportaaq ukiumut 300 mio. Kr.-it inulaarlugit kiffartuunneqarnissamik isumaqatigiissutinut illuartitsisoqartassasoq, akit illoqarfinni mikinerusuni nunaqarfinnilu atorneqartut qaffasippallaannginnissaat eqqanaarniarlugu. Taakku aningaasarpassuupput anguniakkanut aalajangersarneqarluarsimasunut atorneqarsinnaagaluartut. Demokraatit isumaqarput piffissap ingerlanerani aningaasaliissutit taakku annikilliartuaartinneqartariaqartut, siunertanut qulaani taaneqartunut nuunneqartussanngorlugit, aningaasaliissutit inuiaqatigiinnut iluaqutaanissaat annertunerusoq tassaniimmat.

 

Naalakkersuisut namminneq assigiimmik akeqartitsinerup ajornartorsiutitartai nassuerutigaat.

Aningaasaqarnikkut ingerlatsineq pillugu nalunaarutip kalaallisuup quppernerisa 15-anni erseqqissaanerminni: (issuarpara)

 

?Assigiimmik akeqartitsinerup pitsaanngequtaasa annersaraat namminersortut pisortallu aningaasaliissutaat aningaasartuuterpiaat tunngavigalugit pineq ajormata. Assigiimmik akeqartitsinerup kingunerisarpaa suliffeqarfinni, illoqatigiinni ataasiakkaani pisortanilu aningaasaqarnikkut eqqarsartaatsit pingaarnersiuillunilu tulleriiaarinerit aningaasartuutiviit tunngavigalugit ingerlanneqarneq ajormata?. (issuaaneq naavoq)

 

Naatsumik oqaatigalugu assigiimmik akeqartitsineq aningaasaqarniarnikkut kukkusumik inissiisoqartarneranut arlaqalersunut ilapertuutaavoq, siunissamilu inuiaqatigiit aningaasaqarniarnikkut ingerlanerannut annaasaqarnermik kinguneqartussaalluni, aamma siuarsaaniarluni iliuutsinut kigaallisaataasussaalluni.

 

Ajornartorsiutit taakkartorneqartut naatsorsorneqarnerannut ilanngunneqanngillat aningaasartuutinut annertusaatit innaallagissap aamma erngup atorneqarneranut tunngasut, illoqarfinnut anginernut tutsinneqartartut. Taakku kinguneqartarput sunniuteqartunik, tassa sulliviit unammillersinnaassusikkut iluaqutigisinnaasaat ajortittarneqarmat nunani allani sullivinnut naleqqiullugit, aningaasartuutit qaffasippallaarnerat pissutigalugu. Uffa aningaasartuutit inissisimaffii qaffasippallaareeraluartut nunatsinni tamakkunatigut atugassarititaasut immikkut ittut pissutigalugit.

 

Inuussutissarsiutinut tapiissutit aamma kiffartuunneqarnissamik isumaqatigiissutit pilluti sunniuteqarnerusinnaasumik iliuuseqartariaqarpugut, ingerlatsilluarnissaq iserfigissagutsigu tamanna pisariaqarmat. Kikkut tamarmik ajornartorsiutaasoq paasereerpaat, kisianni tamanna iliuuseqarfigineqanngilaq qinersisartut isummerumaarnissaat siooragineqarmat.

 

Taamatut iliornermut pissutaagunarpoq, ataasiakkaanut pitsanngorsaatissanik tunniussinissap isumagineqartarnera, ataatsimut tamanut pitsanngorsaatigineqarsinnaasut isumagineqannginneranni.

Allatut oqaatigalugu tassa inuiaqatigiit tamaasa naammagisaannik ataatsikkut tunisinnaanngikkutsigit, taava sussa iliuuseanngiinnarta. Taamatut isummersimaartoqarpoq Inatsisartuni politikerit amerlanerit tungaaniit.

 

Taamatut eqqarsartaaseqartoqartillugu Kalaallit Nunaat pitsaanerusumik inissisimalersussaq sivisuumik utaqqisariaqassavarput. Kisianni utaqqinissatsinnut piffissaqarnerpugut? Nunatta allannguutissat qulaani taakkartorneqartut  ornikkusullugit nilliaatigivai, aqutsisoqarusupporlu siunissamut takorluuisinnaasunik.

 

Naalakkersuisut saqqummiussissutaanni uku taakkartorneqarput: (issuarpara)

 

?Misissueqqissaarluni sulineq aallartinneqartoq annertuvoq arlalitsigullu naatsorsuutigineqarsinnaanani 2004-mut aningaasanut inatsisissatut siunnersuutip saqqummiunneqarnissaanut naammassineqarsimassasoq?. (issuaaneq naavoq)

 

paasitinneqarusukkaluarpunga, immikkoortut sorliit  naammassillugit aappaagu Aningaasanut Inatsimmut ilanngunneqarsinnaannginnersut. Neriuutiginngilara , takku kiffartuussinerit pillugit isumaqatigiissutinut aamma inuussutissarsiutinut tapiissutinut attuumassuteqartuusut.

 

FFL 2003 siullermeerutaasumik suliarineqarmat Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaasa arlallit kattunneqarnissaat kissaatigereersimagakku, oqaluuserisap uuma iluani tamanna saqqummiuteqqinnianngilara.

 

Aningaasaqarnikkut Ingerlatsineq pillugu nalunaarummut tunngasutigut Demokraatit tassa saqqummiunniagaat.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Anthon Frederiksen Kattusseqatigiinninngaanniit, takanna.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Qujanaq.

 

Aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaat Kattusseqatigiit sinnerlugit imaattumik oqaaseqarfigissuara:

 

Nassuiaaammi aallaqqaasiineq qularnanngitsumik arlalitsigut ilumoortortaqarpoq, tassa nassuiaammi oqaatsit makku aallaqqaasiunneqarmata:

 

?Piffissami aggersumi Inatsisartut ilungersuutissanik imaannaanngitsunik naalakkersuinikkut ornigaqarput?

 

soorunami paasissutissat taamaattut tusarlugit nakeriallannarsinnaagaluartut, taamaattoq Kattusseqatigiit tungaanniit inatsisartunut kaammattuutigissuara, ukiunut tulliuttunut Nunatsinni aningaasaqarnikkut ingerlatsinerup sapinngisamik pitsanngortinniaqqinnerani parti apeqqutaatinnagu tamatta ikioqatigiilluta iluarsiiniarnermi suleqatigiittariaqartugut. Tassami nalunngilarput Nunatsinni aningaasarsiorneq 1993-imiit ukioq 2001 ilanngullugu qummuinnaq ingerlasinnarluni manna ajoraluartumik illua?tungaanut saakkiartulerpoq, tamannalu pakkersimaarniassagutsigu tamatta ikioqatigiinnissarput avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Soorunami kissaatigisatta anguniakkattalu pingaarnerit aamma ilagaat; Nunatta aningaasaqarnikkut imminut napatikkiartuinnarnissaa aammalu nammineernerulernissarput, taamaammat inuutissarsiutinik uummarissaanissap assorujussuaq inuiaqatigiinnut pingaaruteqarnera Kattusseqatigiit sinnerlugit inatsisartuni, pingaartumillu Naalakkersuisuni paasilluarneqarnissaata ingerlalluarnissaannut assut pingaaruteqarnera paasilluaqqoqaara.

 

Tassami inuutissarsiutit pingaarnersaat matumani nassuiaammi aamma oqaatigineqartutut niuernermi atugassarititaasut malillugit ingerlatsisariaqarnermik nalunaaruteqarneq assortorneqarsinnaanngikkaluartoq, taamaattoq isumaqarpunga sinerissat qanittuani aalisarnerup sutigut tamatigut naleqqussarneqarneranut atatillugu arajutsineqarsinnaanngitsoq aalisariutit, umiatsiaaqqallu taarsersorneqarnissaannut aningaasaliissuteqarnissat qulakkeerinniffigissallugit, tassami sinerissamut qanittumi angallatinik taarsersuinermut aningaasat ikinnerpaamik 200 mio.-it amigaatigineqarput.

 

Taamaattumik inuutissarsiutinik siuarsaanermi aammalu ungasinnerusoq isigalugu ilinniartitaanerup suli pitsanngorsarneqarnissaat pisariaqarluinnarpoq, minnerunngitsumik aningaasat inuiaqatigiinni pisariaqartinneqartut qanoq ilillugit qulakkeerneqarsinnaanerat inuutissarsiutinik ingerlataqartut peqatigaglugit nassaariniarnissaat pisariaqarluinnarpoq. Taamaammat periarfissat assigiinngitsut Naalakkersuisunit misissorneqarnissaat isumaqarpunga avaqqunneqarsinnaanngitsoq.

 

Siusinnerusukkut ilaatigut aalisariutinik nutarterinissamut taarsersuinissanullu tunngatillugu Naalakkersuisuniit eqqaaneqartaraluarpoq Danmarkimi Fiskeribanki aningaasanik atorniarfigineqarsinnaasoq. Tassuunga atatillugu apeqqutiginiarpara; periarfissaq taanna Naalakkersuisutigoorlugu qanoq suliarineqarsimanersoq?

 

Aalisarneq inuutissarsiutit pingaarnersarigaluaraat, taamaattoq aamma Nunami inuutissariutit siuarsarneqarnissaat, minnerunngitsumik aamma takornariaqarnerup suli annerusumik siuarsarneqarnissaa annerusumillu Nunatsinnut aningaasaqarniarnermut iluaqutigineqarnerulernissaa Kattusseqatigiit sinnerlugit assut kaammattuutigaara.

 

Allaffissornikkut aqutsinerup pitsanngorsartariaqarneranik Naalakkersuisut nalunaaruteqarnerat Kattusseqatigiit sinnerlugit tamakkiisumik taperserpara, minnerunngitsumik allaffissornermut aningaasartuutaasartut Nunatput tamaat isigalugu, kommune-nilu annertuallaarnerujussui eqqarsaatigalugit, taamaattumik Kattusseqatigiit sinnerlugit kaammattuutigissuara Naalakkersuisut kommune-qarfiit Kattuffiat suleqatigalugu Namminersornerullutik Oqartussat kommune-llu  ingerlatsiviini allaffissornerujussuup annikillisinneqarnissaa anguniarlugu suliniutinik aallartitseqqullugit, tassami maannakkut atortorissaarutit atorlugit sutigut tamatigut pisariillisaaneq ingerlanneqarsinnaalernikuummat.

 

Aamma allaffissornikkut ingerlatsinermullu aningaasartuutit appartinneqarnissaat anguniarlugit naalakkersuinikkut siunniunneqartut Kattusseqatigiit sinnerlugit tamakkiisumik akuersaarpakka, taamaammallu ingerlatsinermut aningaasartuutit appartinneqarnissaannut suliniutit tamaasa inatsisartuni tamarmiulluta tapersersornissaat piviusunngortinneqarnissallu anguniartariaqaripput isumaqarpunga pingaaruteqarluinnartoq, taamaammat aamma isumaqarpunga inatsisartut aamma uatsinnut qiviartariaqartugut, minnerunngitsumik inatsisartuni Naalakkersuisunilu ilaasortat akissarsiaasa qaffarujussuarneqarnissaat, ingerlatsinermut aningaasartuutikillisaanissamut siunertamut naapertuutinngilluinnarmat neriuppunga inatsisartut tamanna pillugu isumatuumik imminullu assortuutinngitsumik aalajangiisoqarnissaa maannangaaq kaammattuutigaara.

 

Isumaqarpunga aamma inatsisartuni ilaasortat 31-iusariaqarnersut apeqquserneqartariaqartoq, tassami Nunatsinni aningaasarsiornerup ajorseriarneratigut sipaarniutaasinnaasut maannangaaq aamma eqqarsaasersuutigineqartariaqartut, eqqortuliornerussinnaanngilarmi inuiaqatigiinni sipaarniutit assigiinngitsut piumasaqaatigisinnarlugit inatsisartuni naalakkersuisunilu ilaasortat akissarsiaasa imannaannaq qaffanneqarnissaat aalajangiusimaannarneqarnissaat pissusissamisuunngimmat.

 

Aningaasasiornerup qanoq iliartorneranut aamma takussutissaalluartut ilagisarpaat suliffissaaleqinerup imaluunniit suliffissaqarnerup qanoq iliartornea, taamaattumik Nunatsinni ajoraluartumik takussutissat saqqummiunneqartut aamma takutippaat suliffissaaleqisut ukiuni kingullerni ikiliartoraluarsinnarlutik 2001-ip ingerlanerani amerliartoqqilersimasut, taamaammat pissutissaqarluarpugut suliffissaaruttarnerup akiorniarneqarneranut suli annerusumik aaqqiiniutinik suliaqarnissatsinnut.

 

Tassami sipaarniarneq killup tungaanut ingerlatilissagutsigu aamma tamatuma kingunipilugisinnaasai sillimaffigineqartariaqassammata, nalunngilarpummi ajornartorsiutit suulluunniit oqimaassereertillugit aaqqiiniartarnerit tamatigut oqimaannerusartut, taamaattumik Kattusseqatigiit sinnerlugit kaammattuutigissuara; suliffissaqartitsiniarnermut suliniutit assigiinngitsut aamma unittuunnginnissaat eqqumaffigeqqullugit.

 

Tassami Nunatta kasse-ata naatsorsuutai qiviaraanni takuneqarsinnaavoq 2002-imi Nunatta kasse-anut aningaasat isertinneqartut 2001-imi isertinneqartunut naleqqiullugit 87 mio.-inik ikileriarsimammata.

 

Kommune-t naatsorsuutaat qiviarutsigit 2001-imi kommune-t ataatsimut katillugit 69 mio.-nik amigartooruteqarmata. Aamma Nunatsinni commune-t ataatsimut katillugit ukioq-mannamut missingersuutaat qiviaraanni takuneqarsinnaavoq; kommune-t ataatsimut katillugit 105 mio.-it sinnerlugit 2003-imi amigartooruteqarnissartik naatsorsuutigigaat, taamaattumik Nunatsinni aningaasaqarnikkut ingerlatsineq ataatsimut tamaat isigalugu oqartariaqarpunga; Naalakkersuisut ilumoorput nassuiaammi aallaqqaasiullugu imatut oqarnerat;

 

?Piffissami aggersumi Inatsisartut ilungersuutissanik imaannaanngitsunik naalakkersuinikkut ornigaqarput?

 

Taamaammat  Kattusseqatigiit sinnerlugit kaammattuutigeqqissuara; Nunatsinni erngup Nunarsuarnut allanut siuerutigineqarnissaa pimoorullugu sulissutigineqartariaqartoq, tasami Nunatta avataaniit aningaasanik isaatitassanik annertuumik amigaateqarpugut, taamaammat aningaasanut inatsisip siullermeerlugu saqqummiunneqarneranut atatillugu Nunatsinni erngup pimoorunnerullugu tunisassiarineqalernissaanut naalakkersuinikkut sulissutigineqartariaqartoq isumaqarpunga.

 

Taamatut naatsumik oqaaseqarlunga nassuiaat tusaatissaannartut tigunagu, Naalakkersuisunut kaammattuutiginiarpara aningaasaqarnikkut pissutsit ilorraap tungaanut saatinniarlugit suliniutit pimoorullugit ingerlanneqartariaqartut.

 

Qujanaq.

 

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Kattusseqatigiit sinnerlugit Anthon Frederiksen-imut qujavugut. Taava taamaasilluta partiit Kattusseqatigiillu oqaaseqaatai pereeratsigit Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq akissuteqassooq. Takanna.

 

Augusta Salling, Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq.

 

Naalakkersuisut sinnerlugit Partiit Kattusseqatigiillu oqaaseqaataannut qujavunga.

 

Tassa Naalakkersuisuninngaanniit kissaatigigatsigu nunatsinni inuuiaqatigiit aaqqissugaanerat eqqarsaatigalugu naalakkersuinikkut ingerlatsinerup nutaamik oqallisigineqarnissaa. Maani Partiit Kattusseqatigiillu oqaaseqarnerminni immaqa imannak nalilerpara. Naalakkersuisut siunniussaat annertuumik isumaqatigigaat, taamaattumillu ukiuni tulliuttuni sisamani sulinissatsinni toqqammavissatut siunniussimasavut taperserneqartutut paasivakka.

 

Uani pingaaruteqarluinnarpoq erseqqissaatigissavara aamma paasigakku amerlasuunik oqaatigineqartoq, taanna nunatsinni aningaasarsiornikkut ukiuni ?90-ikkunninngaanniit qaffakkiartuinnarsimagaluarnerup massakkut qaffakkiartornerup annikillisimanerata kingunerisaanik massakkut suli mianersornissamut pisussaanerput annertunerulerpoq.

Tassalu aningaasanik atuinerup aaqqissuussiffigineqarnissaa pisariaqarluinnartoq, aammalu inuiaqatigiinni aaqqissuussaanitsinni sungiusimasagut allanngortiterisariaqalersimagigut. Tamanna ukiuni arlaqalersuni ilumoorpoq, oqallisigisarsimavarput tassami aaqqissuussaanermut naalakkersuinerup ingerlatsinerup aaqqissuussaanerup suliarinissaannut ukiuni arlaqartuni oqalliseqartuarsimavugut.

Kisianni aamma una qularutissaanngilaq ullormiit ullormut allanngortiterinerit annertuut ingerlanneqarsinnaasimanngillat. Kisianni massakkut nuannaarutigaara malunnarmat massakkut aamma Inatsisartuni ilaasortat partiini assigiinngitsuninngaanneersut aammalu Kattusseqatigiinninngaanniit allanngortitsinissamut piareersimalluinnartutut nalunaaruteqarmata. Tamannalu tunngavigalugu tassa ukiuni tullernut sulinissatsinnut toqqammavissagut piareertutut oqaatigisinnaavagut.

 

Eqqartorneqartut annertuuut ilagivaat soorunami aningaasatigut imminut napatilersinnaanitta taanna pingaaruteqassusia aningaasat amerlanerpaat massakkut pissarsiarisartakkagut Danmarkiminngaanniit EU-minngaanniillu pissariarisarpavut.

Taamaattumillu immitsunnut aningaasatigut napatinnerusinnaanerput angussagutsigut ilinniartitaanikkut, aammalu inuussutissarsiornikkut ineriartortitsineq taanna annertunerusumik isiginiartariaqarparput, nunatsinni tapiissutit toqqammavigalugit ingerlatsineq taanna qimakkiartuaartariaqarparput. Taamaalilluni aamma tamanit isumaqataaffigineqartoq tusaasinnaagakku nuannaarutigaara, tassami ukiuni aamma arlaqartuni tamanna eqqartortareerparput. Pisiusunngortinneqartariaqalerporlu tamanna suliassaq, taannalu Naalakkersuisut suliassatut pimoorussatut tiguaat, aammalu ineriartortitsinissami tamanna alaatsinaaqqissaarneqartussaavoq.

 

Aamma oqaseqartut arlaqartut tikippaat Namminersornerullutik Oqartussaniit kisimi nalimmassaaneq aammalu aaqqissuussineq, imminut akilersinnaasunngortitsiniarneq pissanngitsoq. Kisianni aamma tamanna kommune-nut, kommune-nilu aamma attuumassuteqartoq. Taamaalluinnarpoq, aamma Naalakkersuisut tamanna suliassatut aamma soorunami ilaatippaat, tamannalu suliassaq ingerlanneqassaaq kommune-t peqatigeqqinnaarlugit, minnerunngitsumik kommune-t  kattuffiata suleqatiginera imaluunniit kommunini tikeraarneqartarnitsinni aamma tamanna oqallisigineqartarnissaat pisariaqalernikuuvoq.

 

Uani Naalakkersuisut saqqummiussinitsinni eqqaavarput aningaasartuutinik apparsaaniarnitsinni aamma soorunami aningaasarsianik aningaasat qaffakkaluttuinnarnissaannik killilersimaarinninnissaq taanna pingaaruteqartoq. Aamma tassani soorunami ilaavoq aningaasartuutit aamma qaffatsaaliorneqarnissaat soorunami tassani aamma nipilersoqataasussaavoq.

 

Tassalu kallerup innerata erngullu akiisa aamma qanoq ilillutik qaffakkiartunnginnissaannut aamma tassani, imaluunniit ukiuni aggersuni qanoq ililluta imminut pilersornerusinnaanerput kallerup inneranut, avataaninngaanniit orsussamik pisariaqartitsinngikkaluarluta erngup nukingata atornerusinnaanera taanna aamma kallerup inniliorfiit taarsersugassanngortarnerat tunngavigalugu tamanna ingerlanneqassasoq naatsorsuutigaarput.

 

Demokraatininngaanniit maluginiarpara annertuumik aaqqissugaanermi iliuutissatut siunniunneqarsimasut piviusunngortinneqarnissaat, massakkut pingaatinneqartoq aammalu utaqqikatassimaartoqartoq tassani malugisinnaavara. Erseqqissaatigissavara siuniussani, massakkut Naalakkersuinikkut siunniussani suliassat aamma inuuiaqatigiit aaqqissugaaneranni allanngortitsingaatsiartussat ukiuni tulliuttuni sisamani ingerlanneqarnissaat taanna siunniunneqarmat. Tassanilu aamma ippassaanikkunni aamma ukiumut tullermut, imaluunniit ukiumut 2003-mut aningaasartuutissanut saqqummiussinitsinni aamma eqqaavarput pisariaqartoq aningaasat imminut ataqatigiilernissaannut aamma allanngortitsinissamut massakkut suliaqalereernissarput.

Tassami ukiunut aggersunut aningaasat isaatitassagut qaffakkiartuinnartussaanngitsutut isikkoqarallarput, taamaattumillu mianersortumik aaqqissuussinissarput aammalu aningaasartuutaavallaartut, imaluunniit tapiissutit annertuut ineriartortitsinermut atuunngitsut, kisiannili suliffiit ingerlaannarnissaannut atorneqarnerusut, taakku allanngortitsinikkut imminut akilersinnaasumik, imaluunniit aningaasanik annertunerusunik isaatitsinissami, inuussutissariornermullu ineriartortitsinermut kinguneqartumik atorneqarnissaat taanna pingaartinneqarpoq.

 

Ilaatigut Demokraatininngaanniit aamma eqqaaneqartoq, una soorlu assersuutigalugu Nuka A/S-imi, Neqi A/S-ip ingerlanneqartup savaatilinnut ingerlatassanngortinneqarsinnaanerannut tunngasoq, Naalakkersuisuninngaanniit soqutigaarput. Namminersornerullutik Oqartussani Aktieselskabit ingerlataasa namminersortunngorsarneqarnissaanni tiguserusussinnaasut oqaloqatiginissaat taamaalilluni siunissami namminersornerullutik Oqartussat tapiiffigineqarlutik ingerlataasa imminut akilersinnaasumik ingerlanneqalernissaat taanna siunniunneqartariaqarmat. Aammalu maluginiarparput ukiuni kingullerni, minnerunngitsumik massakkut Naalakkersuisunngornitta kingornani, aamma namminersortut saaffiginnittartut amerliartuinnartut namminneq ingerlatsinissaminni soqutiginnillutik saaffiginnittartut. Taamaattumik isumaqarpunga aamma inuiaqatigiit piareersimasut alloriassallutik, tapiissutit tunngavigalugit ingerlatat namminersortunngorsarnerisigut tapiissutit qimallugit ingerlariarnissamut.

 

Tassa oqaatigisariaqarpara assigiipput, imaluunniit imarisaat partiit oqaatigisaasa imarisaat, aamma Naalakkersuisut saqqummiussaannut attuumassuteqartut annertupput, taamaattumillu suleriarnissatsinnut tunngavissinneqaratta qujavunga. Aamma Naalakkersuisut ataasiakkaat, uanimi partiit oqaaseqarnerminni annertuumik naalakkersuisoqarfinnut assigiinngitsunut attuumasunik apeqqutinut ilaatigut saqqummiussaqarput. Taamaattumik Naalakkersuisut ataasiakkaat periarfissaqassapput akissuteqarnissaminnut.

 

Qujanaq.

Per Rosing-Petersen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat aappaat, Siumut.

Aningaasarsiornermut Naalakkersuisoq qujanaq. Taava oqaaseqarumavoq Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut ineqarnermullu Naalakkersuisoq Mikael Petersen, takanna.

 

Mikael Petersen, Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut ineqarnermullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq.

 

Tassa angallannermut tunngatillugu, ilaatigullu aamma ineqarnermut tunngatillugu taatsiarneqartut assigiinngitsut Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup akissuteqaataasa saniatigut oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Tassa siullermik ineqarnermut tunngatillugu ilaatigut Siumut oqaluttuininngaanniit, aamma BSU-mut tunngasut taatsiarneqartut, aamma Inuit Ataqatigiit oqaluttuaninngaanniit taatsiarneqartut taakkua imaattumik akissuteqarfigerusuppakka.

 

Tassa naluneqanngilluinnarpoq ineqarnikkut aaqqissuusseqqinneq 2000-mili Inatsisartuni aallartinneqartoq annertuunik assigiinngitsunik sammiveqarmat. Tassa ineqarnikkut ingerlatsineq piinnarnagu, aamma sanaartorneq eqqarsaatigalugu.

 

Tamatumani Boligstøt-imut tunngassuteqartortai nalunngilarput ukiuni, tassa ´90-ikkut naajartorneranni, taamanikkut Siumut-kut aamma Atassut-ikkullu naalakkersuisooqatigiinnerata nalaani ilaatigut aaqqissuutigiffigineqarput inatsisitigut tunngaviussutigut. Massakkullu ukiut arlalissuunngikkaluartut qaangiunneranni takusinnaavarput pisariaqartoq Boligstøt-imik ingerlatsinerup nutaamik aamma naliliiffiginissaannut. Taamaattumik naalakkersuineq siusinnerusukkut aamma oqaatigereerparput ineqarnikkut pissutsit nunatsinni inuuiaqatiginnullu naleqqussarneqarneranut tunngatillugu Boligstøt-imik aaqqissuussineq aamma ilaasariaqartoq. Taamaattumik naatsorsuutigaara taasuma tungaatigut qulaajarnerput massakkut uagut pisortaqarfitsinni ingerlatarput, taava Naalakkersuisut isummernissaannut tunngavissat ersarissut saqqummiussinnaajumaarlutigit. Taamaattumik taasuma tungaatigut, Boligstøt-i tungaatigut ingerlanneqartut pillugit Naalakkersuisoqarfitsinni misissueqqissaarnivut ingerlappagut, aamma A/S Ini aamma tamatumani peqatigalugu.

Aamma tamatumani soorunami kommunit saaffiginnittarput, KANOKOKA oqaloqatigineqareerpoq. Aammalu kommunit saaffiginnittarnerat naapertorlugit isumaqarpunga paasissutissat annertungaatsiartorsuit piffissami sivikitsunnguaannarmi ingerlareersumi pissarsiareersimallutigit. Kisianni piffissaq ingerlalaarallassasoq, taasuma anguneqassappata.

Soorunami inatsisartunut naalakkersuisut saqqummiiumaarput, tassuunga aaqqiissutissanik assigiinngitsunik aamma Inatsisartut isummerfigisassaannik aalajangiiffigisassaannillu.

 

Ilaatigut angallannermut tunngatillugu, ilaasunit umiarsuartigut angallassineq pillugu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaaseqaataa aammalu oqaaseqarfigeqqusaa.

 

Tassa Arctic Umiaq Linep ilaasunut angallassinikkut sullissinermini aamma takornariaqarnikku annertunerusumik sullissinissaminnut tunngatillugu, kissaateqarnerminullu tunngatillugu pilersaarutai sumut sammiveqarnersoq apeqqutigineqarpoq.

 

Tassa umiarsuarnik annertusaasoqassanersoq imaluunniit attartornikkut tamakku ingerlanniarneqarnersut.

 

Tassa unneqqarissumik inatsisartunut oqaatigissavara Arctic Umiaq Line ataatsimeeqatigereersimagakku, aammalu pilersaarutai suunersut paasiumallugit. Aammalu uagut naalakkersuinikikkut sualummik naalakkersuisooqatigiinninnissamut isumaqatigiissummi tunngavigisatsinni, naapertuuttunik anguniagaqarnissaq aamma siunertaralugu.

 

Tamatumani ilaatigut Arctic Umiaq Lineminngaanniit saqqummiunneqarpoq ullumikkut umiarsuartigut pigisat ilaasuni angallassinermi, inuiaqatigiit pisariaqartitaannut naapertukkunnaarsimasut.

 

Tassa imaappoq umiarsuarnik anginerusunik ilaasoqarsinnaanerusunik pisariaqartitsineq erseqqissaatigineqarpoq. Kalallit Nunaat tamaat ataatsimut isigalugu aammalu takornariaqarnikkut suli annertunerusumik inerisaasoqassappat, soorunami tamanna aamma avaqqunneqarsinnaanngitsoq. Taamaattumik Arctic Umiaq Line nammineerluni misissuivoq umiarsuarnit anginerusunik nunatsinni ilaasunik angallassinikkut sinersortussanik pilersitsinissaminut.

 

Tamanna pissanngatigaarput aamma Naalakkersuisuninngaanniit aamma uanga suliap taassuma ingerlanera aamma sammiveqarnera pissanganartuummat. Tassa Norgemiut ilaatigut suleqatigalugit umiarsuartigut nutaaliorsinnaaneq tamatumani eqqarsaatigigaat paasinarmat.

 

Kisianni pissutsit tassunga tunngasut suliallu tassunga tunngasut ersarinnerulerpata, aammalu qularutiginngilara ukiamut angallanneq pillugu Naalakkersuisut inatsisartunut nassuiaatissaat saqqummiunneqarpat, tamakku ersarinnerusumik ilaatinneqarsinnaajumaassapput.

 

Kisianni ukioq manna tassa aasaaneerani kiffartuussinissat eqqarsaatigalugit, tassani pissutsit massakkut nalunngeriikkagut taakkua atuukkallartussaassapput.

 

Taassuma saniatigut Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata ilanngullu taasaqarfigaa aamma Siumup oqaaseqartuata, tassa silaannakkut angallassinermi Air Greenlandip nunatsinnut sunniutilerujussuup, aamma attuumassuteqarnera soorunami.

 

Tassami nalunngilarput Air Greenlandi allaat naalakkersuinikkut siunniussanut inatsisartunut siunniunneqarsimasunut aammalu Naalakkersuisunut siunniunneqartartunut annertoorujussuarmik sunniuteqartartoq.

 

Tassa Air Greenlandi immaqa oqaatigisinnaavarput nunarput tamaat ataatsimut isigalugu kisermaassisutut nunarput tamakkerlugu angallassinermi inissisimanermini, aammalu massakkut Københavnip tungaanut Kangerlussuarminngaanniit tassami nunatsinniik, Atlantikoq qulaallugu timmisartuussusarnermini kisermaassilersutut nakuarujussuarmik inissisisimavoq aammalu sunniutilerujussuulluni.

 

Taamaattumik naalakkersuinikkut annertunerusumik sunniuteqarsinnaanissarput tassunga ingerlatseqatigiiffimmut Naalakkersuisuni arajutsisimanngilarput.

 

Soorunami piginneqataassutit Air Greenlandimi nalunngilagut taakkua uagut Namminersornerullutik Oqartussat 37,5 %-i ingerlatseqatigiinni pigaarput. SAS-p 37,5 %-i pigivaata, taavalu 25 %-i Naalagaaffiup pigalugu.

 

Tassunga tunngatillugu oqarsinnaasoraanga immaqa Naalagaaffiup Namminersornerullutik Oqartussallu ataatsimoortumik piginneqatigeeriaasianni, ingerlatsivimmi tassani aligortuaqarpoq.

 

Tassami Namminersornerullutik Oqartussat Naalagaaffimmiit akisussaaffinnik tigooqqaaneranut atatillugu, soorlu tunisassiorfiit tigunerannut Naalagaaffimmiit, KGHp aggulunneranut atatillugu ingerlatseqatigiiffiit tamavimmik assigiinngitsut selskabenngortinneranni, Namminersornerullutik Oqartussanut tamanut pigisassanngortinneqarsimammata. Naalagaaffik %-innguamilluunniit piginneqataassutaarutsillugu.

 

Tamakkua soorunami ineriartornerup nassatarai, kisianni Air Greenlandimut taamanikkut Grønlandsflymut aaqqissuussisimaneq, taanna ullumikkut pissutsinut immaqa naleqquppallaanngitsutut taaneqarsinnaavoq.

 

Oqaluttuarisaanermi qanganitsertoorsimavoq. Namminersornerullutik Oqartussat Naalagaaffillu tassani piginneqatigiittorsuuvugut. Immaqa uagut tamakkiisumik Naalagaaffiup pigisaat tigummisinnaagaluartillugit.

 

Tassami naalakkersuinikkut soqutisat tassani aamma apeqqutaapput.

 

Kisianni nuannissagaluarpoq soorunami suleqatigiinneq tassani piginneqatigiinnerlu ilumut inuiaqatigiinnut ineriartuutaasumik eqaatsumik isummerfiusumik isummersorfiusumik ingerlanneqarsinnaassappat.

 

Kisianni tassa taamaanngilaq tusagarput. Air Greelandip bestyrelseaninngaanniit uagut aamma siulersuini ilaasortaatitatsinninngaanniik, ukiuni kingullerni arlaqalersuni aamma inatsisartunit tamanit arajutsisimaneqanngilaq, tassani ingerlatsineq ilaatigut suna tamarmi eqaatsumik ingerlasutut taaneqarneq ajorpoq, allaat siulersuisuit sulineranni.

 

Taamaattumik tamakku apeqqutit qulaajaaffiginiarlugit aammalu Naalakkersuisut suleriaqqinnissatsinnut tunngavissagut ersarissinnerulerniarlugit, apeqqut tassunga tunngassuteqartoq Danmarkimi trafikministerimut ilanngullugu naapeqatigeeqqaarnitsinni oqaloqatiginnissutigivara.

 

Imaanngitsoq Naalakkersuisut tassa suliaq aallartikkaat, taamaanngilaq. Kisianni pissutsit tassani inissisimasut qulaajarneqartariaqartut qulaajarneqassapput. Taavalu Naalakkersuisut isummernissaannut tunngavissat taakkua Angallannermut Pisortaqarfimmiit, aammalu soorunami Danmarkimi arajutsisitsinata Danmarkimi Naalakkersuisut isumaqatigalugit, suliassat taamaattut qanoq ingerlanneqarsinnaaneri tunngavissiussavarput.

 

Tassa imaanngilaq ingerlaannartumik aktienik pisinissaq siunnerfiusoq, kisianni qanoq iliornikkut taamatut inissisimanerup eqaannerusumik aaqqissinnaanera, Naalagaaffiup uagullu tassani perinaataassutitta aaqqivigisinnaanerat oqallisigineqartariaqarpoq.

 

Suli naluarput soorunami qanoq akeqarsinnaassanersoq. Tamakkualuunniit suli qulaajarneqanngillat. Tassa Naalagaaffiup taakkua piginneqataassutaat 25 %-t uagut tigussagutsigit qanoq nalilimmik tigusinnaanerigut, taanna qulaajarneqartariaqarpoq.

 

Ilaatigut tassa tunngavissagut arlaqarput.

 

Naalagaaffiup pigisani nalillit taamanikkut aningaasaliissutiminut tunngavigisimasai nalunngilakka. Tassa imaappoq tamakkiisumik kontantimik aningaasanngorlugu aningaasaliissutinik Air Greenlandi piginneqataallutalu Nalagaaffiup tunngaveqanngitsut paasivarput.

 

Tamakkuupput qulaajarneqartussat taamaattumik Naalagaaffiup piginneqataassutaasa nunatsinnit tiguneqassagaluarpata, aningaasanngorlugu imaluunniit toqqaannartumik aningaasanik akiliuteqarluni pisiarineqarsinnaanera, taanna akisinnaanngikkallarparput.

 

Imaassinnaavoq isumaqatigiissuteqarneq tunngavigalugu aammalu pissutsit qanoq inneri tunngavigalugit, Naalagaaffiup nunattalu Naalakkersuisut akornanni naammaginarluinnartumik aaqqiisoqarsinnaasoq.

 

Tassa tamakku qulaajarnissaat pisariaqarpoq aamma Air Greenlandip nammineerluni nunatsinni inuiaqatigiinni sunniuteqarnerusumik suleqataalernissaa tamakkiisumik qulakkiissagaanni.

 

Kisianni tamakku tunngavissat pereerpata taava Naalakkersuisut tamakkiisumik isummernissaannut tunngavissat aatsaat pilersinnaavoq.

 

Taamaalillunilu aamma taama siuariartoqassappat inatsisartut aalajangiivinnissaat tikinneqarsinnaalluni. Piffissaq sivisussaaq tassunga tunngassuteqartut ingerlanneqarnera.

 

Tassa naatsumik oqaatigalugu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuanut oqaatigisariaqarpara, taamatut pisoqarnissaa tamakkiisumik  soorunami inatsisartut aalajangigassaraat. Kisianni pitsaanerulersitsinissaq aammalu ersarinnerulersitsinissaq siunertaralugu nalilersuinigut ingerlakkallartariaqassavagut.

 

Kiisalu angallannermut tunngatillugu nunatsinni ingerlatsinermi aaqqissuusseqqinnerup aatsaat kingunerisinnaagunarpaa, angallannikkut akikinnerusumik eqaannerusumillu ingerlatsisinnaalernissaq angussagutsigu.

 

Tassa aatsaat aaqqissuusseqqinnikkut tamanna piviusunngorsinnaassasoq.

 

Akitigut inissisimanerit ilaatigut ingerlatseqatigiiffinnut aningaasarparujussuarnik millionerpassuarnik tapiissuteqarluni ingerlatsinerit, tamakkua ullumikkut nunatta equngasumik aamma angallannikkut aaqqissuussivigineqarneqarsimaneranik imaqarput.

 

Taamaattumik Naalakkersuisuni avaqqunneqarsinnaanngilaq soorlu aamma Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup erseqqissaraa, ingerlatseqatigiiffiit assigiinngitsut soqutigisamikkut qaleriaattumik ingerlatsisut nalilersuiffigineqartariaqarput, aamma angallannermi.

 

Tamannalu pereerpat soorunami namminersortunit ingerlanneqarsinnaasut namminersortuni ingerlanneqarsinnaasariaqassapput, kisianni Naalagaaffimmit imaluunniit tassami pisortanit uagutsinni ingerlanneqarsinnaasut allatut ajornartumik ingerlanneqartariaqassapput.

 

Tamakku nalilersuinerit pereerpata ersarissiumaarpoq aamma namminersortut periarfissaat qanoq annertutiginersut angallassinikkut, inuiaqatigiinni Kalaallit Nunatsinni aamma kiffartuussinissamut. Imminut akilersinnaassuseq aamma aallaavigalugu.

 

Aamma puigussanngilarput aningaasanut inatsisissap oqaluuserineqarnerani ilaatigut aamma Inuit Ataqatigiinninngaanniit aamma Demokraatininngaanniit oqaatigineqareermat, ingerlatseqatigiiffiit soorlu angallannermi pilersuinermillu ingerlataqartut allaat tamarmik kattuttariaqartut.

 

Soorunami tamakkua oqariartuutit imaannaanngillat aamma piviusorsiortumik tamaasa tiguvagut. Taamaattumik nalilersuinermi tamakku ilanngullugit nalilersuutigineqartussaassapput.

 

Taava Siumup oqaaseqartuanut uteqqilaarusuppunga tassani ilaatigut akikillisaanissamut tunngatillugu, Air Greenlandikkut ingerlatseqatigiiffiup soorlu Telekkut peqataatinnerunissaat atorluarneqarnerunissaat ilaatigut kaammattuutigineqarmat.

 

Matumani isumaqarpunga pisariaqartoq erseqqissassallugu soorunami aamma selskabet tunngaviusumik aamma, siunertarisunnguakkuluugaluarmassuk inuiaqatigiinnut taamatut kiffartuussilluarnissaq.

 

Kisianni ilaatigut pissutaagunarpoq naalakkersuinikkut uagut killiliussatigut piumasaqaatigut ersarluppallaartarmata.

 

Taamaattumik selskabenut piumasaqaatigut ersarissuusariaqarput taavalu nalorninaatsumik selskabet ingerlanissaminnut tunngavissaat taamaalillugit sinaakkusersorlugit.

 

Tamakkua ilanngullugit soorunami Naalakkersuisuni eqqumaffiginiartussaavagut aamma eqqumaffigaagut. Sinaakkusiussat piumasaqaatit ersarinnerusut selskabenut ingerlattarnissaat siunertaralugu.

 

Sanaartornermut tunngatillugu Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata aamma taakkartugai taakkua qujarukkumavakka. Tassani sanaartornikkut atugassanik aammalu pisariillisaassutinik nammineerluta uagut, eqquissuiinnaqinata avataaninngaanniit suliaqarsinnaanerput annertusariaqarparput aamma tamanna Naalakkersuisunit pingaartipparput.

 

Taamaattumik sanaartornikkut aamma sanaartortitsiviup Sanaartornermut Pisortaqarfiup aaqqissuuteqqinneranut atatillugu aammalu ineriartorteqqinneranut atatillugu, naalakkersuinikkut sanaartornerup tungaatigut piumasaqaatissat aamma nalilersugassaraagut.

 

Isumaqarpunga massakkumut piaarpallaassasoq oqassalluni namminersorlutik ingerlatsisut soorlu elementenik, sanaartornermut pisariillisaatinik ineriikannerlugit ikkussoriaannanngorlugit sanaartoriaatsit pisortat ingerlatissappatigit.

 

Isumaqarpunga namminersortut piumassusilerujussuusut aamma elementenik sanaartornissaminnut. Aamma tamanna pillugu Sulisitsisut Peqatigiiffiat GA, ataatsimeeqatisarlugu aallartereerpugut. Taamaaliornikkut aamma sanaartornermi suna tamaat inereerlugu eqquussuinnaqinagu, aamma nunatsinni namminerluta sanaartornikkut sunniuteqarnerunissarput naammassisaqarnerunissarput siunertaralugu aamma suliniuteqarumalluta.

 

Kisianni Naalakkersuisuninngaanniik sanaartornermik ingerlataqartut soorunami attaveqarfigiuartussaassavagut. Aammalu tassuuna oqaloqateqartanigut ingerlattussaassallugit.

 

Taamaalilluni aamma sanaartornermi akikillisaanerit pisariillisaanerit aamma nunatta pissarititaanik atorluaanerit taamaalillugit aamma ineriartortitsiffiusussaassammata.

 

Tassuuna Inuussutissarsiornermut Pisortaqarfik aammalu sanaartornermut uagut pisortaqarfipput qanimut suleqatigiinnissaat pisariaqarpoq. Aamma tamanna Naalakkersuisuni ilanngullugu aamma eqqartoreerlugu siunnerfigereerparput.

 

Qujanaq.

 

Per Berthelsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat sisamaat, Demokraatit.

Tassalu Attaveqaqatigiinnermut, Avatangiisinut Ineqarnermullu Naalakkersuisoq.

 

Tulliulluni qaqissaaq Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq.

 

Takanna.

 

Ruth Heilmann, Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Qujanaq.

 

Uangattaaq qujassutigaara partiit oqaaseqartut aammalu Demokraatit, Kattusseqatigiillu partiit Demokraatiupput aamma.

 

Annerusumik taanna kukkoqqajaagakku utoqqatserpunga Demokraatinut, tassa Demokraatit aamma partiiupput.

 

Neriuppunga taanna eqqaamassallugu.

 

Uani annerusumik Peqqissutsimut Naalakkersuisumut aamma Ilaqutariinnermut Naalakkersuisumut apeqquteqartoqanngimmat, kisiannilu Inuit Ataqatigiinni qaqinneqarmat meeqqanut inuusuttuaqqanullu ukiunut arlaqarluni kommunet kattuffiini isumaqatigiinniarneq ingerlanneqarsimasut, taanna Naalakkersuisut taamatut aaqqiisoqarsimasoq oqaatigisaat ilumoorpoq.

 

Tassami taamatut isumaqatigiinniartoqarsimasoq aamma taanna uanga nammineq ataqqivara. Kisiannilu uani oqaatigineqarluni aamma kommunet kattuffianni piffissaq kingulleq oqaatigineqarsimasoq, kommunet ilaat meeqqanik inuusuttuaqqanullu isumannaatsumik atugassaqartitsinissaannut akissaqanngitsut, tamanna Inuit Ataqatigiit paaserusuppaat.

 

Taanna apeqqutigineqartoq eqqarsaatigalugu naatsorsuutigaara aamma isumaqatiigiissuteqarfigereerakku KANUKOKA-p siulittaasua, taanna pillugu oqaloqatigiumaarpara taamatut neriorsuuteqaannarusuppunga maannakkut tassunga tunngatillugu.

 

Taavalu Siumuminngaanniit oqaatigineqartoq aamma suliassatut inassutigineqarusuppoq tassa ilaqutariit meerartallit aningaasartuutaasa aaqqissuuteqqinneqarnissaat imaluunniit aaqqiissuteqarfigineqarnissaat. Tassani aamma eqqarsaatigalugu ineqarnermut akit aammalu pisiassat akiisa qaffakkiartuaarnerisa kingunerisaanik, aningaasat pissutigineqarsinnaasut annikilliartornerat taanna uani uparuarneqarluni.

 

Tassa soorunami sulissutigaarput Naalakkersuisut aamma sulissutigerusuppaat ilaqutariit meerartallit, tassani aamma iluaqusersorneqarnissaat allaallu aamma Inuit Ataqatigiinninngaanniit naggataa tungaatigut oqaatigineqartoq.

 

Tassa meeqqanut tapiissutinik aaqqissuusseqqinneq taanna suliniutissatut ilumut pimoorunneraat aamma uani apeqqutigineqarmat, aningaasarpassuarnik malitseqartussaq.

 

Taanna oqaatigissavara naalakkersuisoqatigiinni ilumoorupparput, aamma suliaqartussanik tassunga misissuisussanik imaluunniit ataatsimiititaliamik pilersitsivugut, naatsorsuutigalugu 2004-mut tassunga tunngatillugu aamma saqqummiussaqarumaarluta inatsisartunut.

 

Soorunami uani ilaqutariit amerlanerpaat aamma nammaqataanissaat pingaaruteqarpoq. Tassani ilaqutariit nammaqataassagunik aamma pisortatigut ikiorsiissutit eqqarsaatiginagit imaluunniit taakku isumalluutigiinnarnagit, suliffeqarnissaat aammalu ilinniartitaanikkut qaffassaanissaq pingaaruteqarpoq. Taakkuuppuullu aamma Naalakkersuisut saqqummiussaminni suliniutigissallugit aamma saqqummiutaat.

 

Isumaqarpunga pingaaruteqartoq inuiaqatigiinni ilinniartitaanikkut qaffassaanissaq atugarissaarnissaq ilaqutariinni aamma siunissami eqqarsaatigineqassappat. Tassuunakkut aamma ilinniartitaanerup aaqqissuunnerata, maannakkumut killiffiusup aamma ingerlateqqinneqarnissaa soorunami aamma suliassaraarput.

 

Kiisalu uani isumaginninnikkut aamma kiffartuussinerup aammalu isumaginninnerup iluani sullissinerup aamma tassuunakkut aaqqissuussaanerusumik, aamma KANUKOKA    peqatigalugu suliaqarnissarput aamma oqaloqatiissutigisussaavarput.

 

Taamatut naatsumik nassuiaateqalaarpunga.

 

Per Berthelsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat sisamaat, Demokraatit.

Ilaqutariinnermut Peqqissutsimullu Naalakkersuisumut qujavugut.

 

Tulliullunilu oqaaseqassaaq Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq.

 

Takanna.

 

Finn Karlsen, Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq.

 

Tassa aningaasaqarniarnikkut ingerlatsineq pillugu nassuiaatip oqallisigineqarnerani tupinnanngitsumik inuussutissarsiutinut tunngasut annertuumik sammineqarput.

 

Tassa inuussutissarsiutinut siuarsaaneq erseqqissumik annikigineqarpoq aamma aningaasaliissutit ikigineqarput, taanna assortorsinnaanngilara uanga. Tassa aamma soorunami neriorsuutigissavarput aappaagumut aningaasaliissutit, qaffasinnerusut anguniarlugit sulissagama naalakkersuisuni.

 

Kisianni tassa inuussutissarsiutit siuarsarnissaanut aamma aningaasarpiaannaviit utaqqinngikkaluarlugit siuarsaasinnaasugut takusinnaavarput. Tassa massakkut ilaatigut aningaasarpassuit tapiiffigisartakkagut millionerpaalukasinnik tapiiffigisartakkagut ilai, 1 kronennguamilluunniit tapiiffiginagit, namminersortunik ingerlanneqarsinnaalersut takuarput.

 

Taamaattumik oqaluttut arlallit partiit arlallit oqaasii isumaqatigisorujussuuakka tapiissutit ilumut siunertavimminnut atorneqartarnersut misissortariaqartut. Tassami assersuutigalug NUKA A/S-imi 65 millionit missaannik tapiisarutta ukiumut, ilumut eqqortumik oorit atorneqartarnersut pisariaqartivinneqarnersut. Tassani ilaatigut isumaqaqqajaanarpoq pisariaqavinngitsumik immaqa tapiisarsimasugut.

 

Kisianni tassa tamakku misissoqqissaartariaqarput, ilaatigut paasereeratsigu tassa namminersortunik ingerlanneqarsinnaasut tapiissuteqanngiivissumik. Sulisut amerlanerullutik.

 

Aamma nunaqarfinnut tunngatillugu ilaatigut oqaatigineqarmat nunaqarfiit suliffissaqarniarnikkut tunitsiviit matooraannarneqartut massakkut. Massakkut malunnarpoq tassa namminersortut soqutigisaqaleriartuinnarput namminersorlutik ingerlatsinissaminnik, ilaatigut NUKA aamma peqatigalugu.

 

Taamaammat assortunngilara aningaasanik ikippallaanik aningaasaliisimagatta ukiaq manna. Kisianni aamma aningaasaannaviit pinngikkaluarlugit namminersorluni ingerlassinnaasumik, takutitsinerit tamakku aamma assorujussuaq iluaqutaasut suliffissanut siuarsaanissamut.

 

Taava arlallit aamma oqaatigaat nunatta ernga avammut tunisassiarineqarnera tuniniarneqarnissaa pimoorullugu ingerlanneqartariaqartoq. Uanga isumaqarpunga taanna pimoorunneqartoq maannakkut. Imannak taakkua pimoorussisut arlallit maannakkut oqaloqatigisarpagut aamma aningaasanik piumasaqanngillat uagutsinnut.

 

Kisianni ingerlanissaminni pimoorussillutik aamma tutsuviginartumik saqqummiussisarput uagutsinnut. Taamaammat sunartarpiaatigut pimoorutigissaneripput uagut erngup tuniniarneqarnissaa tassa soorunami tapersersuinerput pimoorupparput taakkununnga oqaloqatigisartakkatsinnut.

 

Taamaammat isumalluarpugut Naalakkersuisuninngaanniit erngup aamma sermip avammut tuniniarnissaa aallartittussaassaaq ungasippallaanngitsukkut. Taakkualu aamma naatsorsuutigaarput suliffippaalussuusunik kinguneqartussaasut, aamma soorunami isaatitsissapput nunatsinnut annertoorujussuarmik.

 

Ilaatigut arlallit NUKA A/S-p eqqaavaat, NUKA A/S-imut soorlu ilaatigut NUKA-p ingerlataa NEQI, apeqquserneqarpoq ilumut ingerlaannartariaqarnersoq. Aamma taanna pillugu massakkut oqaloqatiinnerit ingerlaniarput, savaatillit massakkut saaffiginnereernikkuupput NEQI-mut tigusisinnaaneq eqqarsaatigalugu. Kisianni soorunami qanorpiaq periaaseqartoqassanersoq suli naluarput.

 

Taakku oqaloqatigiissutigisussaavarput savaatillillu qanittukkut aprilip ingerlalaalernerani.

 

Tassani akilersinnaanerusumik savaatillit ingerlassinnaappassuk soorunami ajorineqarsinnaanngilaq. Aamma taanna pillugu NUKA oqaloqatigineqareerpoq.

 

Taamaammat tassunga tunngatillugu oqallinnerit aallartereernikuupput.

 

Suliffeqarnermut iluarsaaqqiineq pillugu ukiamut Josefip, Inuit Ataqatigiit taanna apeqqutigisaat ukiamut taanna saqqummiunneqassaaq. Maannakkut neriorsuutigineqarpoq Suliffeqarnermut Pisortaqarfimmiinngaanniit, ukiamut saqqummiunneqarnissaa piariissasoq.

 

Taanna annerusumik taanngikkaluarlugu inatsisartunut ilaasortaninngaanniit saqqumiussisoqartussaavoq tassunga tunngasumik, tassunga taanna pineqalerpat tassunga tunngasunik oqaaseqartussaagami taanna maannakkut tikippallaanngikkaluarlugu.

 

Taava tassa ilaatigut aamma takornariaqarnermut tunngasunik tupinnanngitsumik aamma uparuartorneqarpoq takornariaqarnerup taamannak aningaasarpassuarnik tapiiffigisartakkatta takornarissat ikiliartornerat uparuartorneqarpoq.

 

Soorunami aamma taanna paasilluarsinnaavarput. Aningaasat taakkua atortakkagut taama amerlatigisut takornarissanut, takornarissallu ikiliartorlutik. Kisianni tassa aningaasanik tapiigaangatta takanunga isumaqatigiissuteqartarpugut anguniagassalerlugu, aningaasat taakkua atorlugit. Aamma taakkua sapinngisamik takornariqarnermi sulisut aningaasat atorlugit anguniakkat sapinngisaq tamaat anguniartarpaat.

 

Kisianni aamma takornariaqarnerup ikiliartorneranut peqqutaaqataalluinnarpoq angallaneq, imminnut attuumalluinnaqqissaarput taakkua.

 

Taamaammat takornariaqarnerup siuariartorpallaannginneranut aamma angallannikkut pilersaarusiortarnerit pisooqataapput.

 

Taamammat aamma aatsaaginnaq Angallannermut Naalakkersuisup oqaasii tunngavigalugit tassa oqaloqatigiissutigisussaavarput, angallannermut aamma nammineerluni suliniuteqareerpoq angallannerup qanoq isillugu akikillisarneqarnissaa eqqarsaatigalugu suliniuteqarniarluni.

 

Taava aamma takornariaqarnermut tunngatillugu massakkut nunat immikkoortuini, takornariaqarnermut siuarsaanissaq pillugu, suliniutit aallartereernikuupput. Taamaammat neriuutigivarput takornariaqarnerup siuariartornissaa massakkut piviusorsiortumik ingerlanneqassasoq.

 

Aamma takornariaqarnermut tunngasut qangaanerusoq ingerlanneqartartoq massakkut utertinniaqqinneqalerput, tassa imaanngitsoq hoteliinnarnut hotelimut unnuiartortuinnaat eqqarsaatigalugit massakkut aallarteqqinneqarput suliassat, takornarissat angalaarnerusut nunamut.

 

Soorlu assersuutigalugu piniartoqarfinnut, savaateqarfinnut nunaqarfinnut angalaartitsisarnerit tamakkua massakkut aallarteqqinniarneqarput. Pilersaarusiorneqarput taamatut ingerlateqqinnissai.

 

Aktieselskabet assigiinngitsorpaalussuasiupput soorunami Namminersorullutik Oqartussat pigisaat. Taanna aamma naalakkersuisooqatigiinni isumaqatigiissutigaarput ilaatigut misissortariaqaripput, akitieselskabe ilumut imminut qanikkaluartut tamarmik immikkut, immikkoorlutik ingerlassanersut.

 

Isumaqatigaakka partiit ilaasa oqaaserisaat misissortariaqartut tamakkua kattussuuttariaqarneri. Tassami siulilersuisoqarneri direktørilersorlugit tamarmik immikkut immaqa ilaatigut pisariaqanngikkaluarlutik, ataatsimoorlutik ingerlasinnaagaluartut akikillisaataangaatsiarsinnaasunik.

 

Taanna isumaqatigisorujussuuarput aamma naalakkersuisunut oqaatigereernikuugatsigu.

 

Tassa Suliffeqarnermut, a Inuussutissarsiornermut tunngasut tassa assortunngilluaasarpakka ukioq manna tassa aamma oqaatigaara, 2003-mut aningaasanik qaffaariarsinnaanissatsinnut periarfissarput annikippallaaluatsiarsimavoq, tassa sapaatit akunneri marluk ingerlanerinnaani imaasiallaannaq qaffaanissatsinnut periarfissaqarsimanngilagut.

 

Kisianni tassa naatsorsuutigineqassaaq ukiamut saqqummiussassami 2004-mut aningaasanut inatsisissamut tunngatillugu, inuussutissarsiornermut siuarsaanissamut atugassat pinngitsoornatik annerusariaqarneri, taanna neriorsuutigissavarput neriorsuutigissavara anguniassallugu.

 

Ilaatigut aamma soorlu Inuit Ataqatigiinninngaanniit Josefip oqaaserisaanut tunngatillugu, immaqa ima isumalimmik oqaatigineqarsinnaavoq, nunatta pissaritaanik atorluaanerunissaq imaluunniit inereerlugit suut tamaasa tikisittanngikkaluarlugit, maani suliarineqarsinnaaneri eqqarsaatit taamatut eqqarsaatersorneq ajunngitsorujussuvoq, uanga isumaga malillugu.

 

Soorlu elementeliorsinnaaneq. Aamma tassani eqqaanngitsoorneqarsinnaanngilaq SIKU BLOCK-i nunatsinni atoriaannaalluni massakkut piareersimalluni, atorumaneqanngitsutut pissusilersorfigineqartoq, isumaqarpugut politikkikkut illersortariaqaripput. Piareersimaannarpoq.

 

Taamaammat nunatta pissarititaanik atorluaanissamik aamma taanna atorluarniartariaqarparput.

 

Aamma Royal Greenlandimut tunngatillugu taanna Josefip, Inuit Ataqatigiinninngaanniit aamma oqaatigisaa tassa 200 qassit millionimmaa taakku ukiut 260-70 millionit missaani tapiissutiginikuusagut.

 

Soorunami aamma taakku suliffissaqartitsipput, kisianni isumarput malillugu immaqa inatsisartuni ilaasortaasugut tamangajatta isumarput naapertuuppallaanngitsumik atorneqartut taakkua.

 

Ilaatigut suli massakkut qanoq oqassaanga, immaqa nukatsitsinertulluunniit oqaatigineqarsinnaasunik tapiisarnerput eqqarsaatigilluaqqissaartariaqarparput. Ilaatigut immaqa pisariaqavinngitsut soorlu Royal Greenlandi eqqarsaatigalugu.

 

Aamma misissoqqissaartariaqarparput ilumut taama amerlatigisunik tapiiginnarsinnaanersugut. Immaqa nammineerlutik saperunnaaraluartut ilaatigut massakkut suli tapertarparput.

 

Taamaammat misissoqqissaartariaqarparput taakku siusinnerusukkut taamannarsuaq aningaasanik tapiinerput eqqarsaatigalugu, aamma siunissami taamaattuaannassanersugut.

Kisianni tassa uanga isumaqarpunga taamaattuaannarnavianngitsugut ingerlasinnaasoqarpoq aningaasanik taamarsuaq tapiiffigineqanngikkaluarlutik namminersortut eqqarsaatigalugit.

 

Namminersortunik tiguneqarsinnaaneq aamma nammineq uagut suliffeqarfiuterput saperunanngilaq, taamatut aningaasarpassuarnik tapiiffigineqanngikkaluarluni ingerlanissaminut.

 

Taamaakkallarpoq.

 

Per Berthelsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussat sisamaat, Demokraatit.

Tassalu Inuussutissarsiornermut Naalakkersuisoq.

 

Tulliulluni oqaaseqassaaq Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq.

 

Takanna.

 

Simon Olsen, Aalisarnermut, Piniarnermut Nunalerinermullu Naalakkersuisoq, Siumut.

Partiit tamarmik Kattusseqatiillu aalisarneq pillugu inuussutissarsiornerlumi pimoorunneqarnerunissaa, Naalakkersuisunit sukataarutigineqassasoq tamanit inassutigineqarpoq.

 

Tamanna soorunami isumalluarnissamik pilersitsivoq.

 

Siullermik miserratigineqassanngilaq ukiut marlussunni maannakkumut akit tupinnaannartumik, pingaartumik rejet eqqarsaatigalugit aappariartuinnarlutik apparujussuarsimammata.

 

Allatut ajornartumik aalisarneq imminut akilersinnaasumik ingerlassappat naleqqussaaneq akisooq allatut ajornartumik atorfissaqartipparput.

 

Siumuminngaanniit oqaatigineqartut malillugit naleqqussaanermik ingerlatsineq iluarisimaarneqarmat, Naalakkersuisuniit soorunami miserratigissanngilarput ilumoorluinnartumik oqariartuutaammat.

 

Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaaseq atorneqartoq issuaaffigilaassavara.

 

Inuussutissarsiornermik ingerlataqartut nunatta nammineq pilersulernissaanut piumassuseqarnerat annikippallaaqaaq.

 

Tamanna assortussallugu pissutissaqanngilagut.

 

Taamaakkaluartoq ineriartortitsineq pitsaanerusoq sammiveqarfigilissagutsigu, assigiinngitsutigut pilerinarsaasinnaasariaqarpugut.

 

Assersuutigalugu akileraarutitigut aammattaarlu aningaasatigut sapinngisamik isumannaarsuinissamik periarfissanik pitsaasunik nassaarniarnerusinnaasariaqarpugut. Taamaaliornitsigut taava aatsaat isumannaatsumik killiffeqartitsisarnissaq angusinnaassavarput.

 

Tassami assersuutissaqqipput kilisaatit maannakkumut naammaginartumik sillimmasersorluarsimanerat, naalakkersuinikkut ukiualussuarni takuneqarluni ingerlaffigineqarsimasoq.

 

Tassani erseqqilluinnaqqissaartumik miserratigineqarsinnaanngitsumillu takunnissinnaalersitsivoq, taamaaliorsimaneq immaqa isaasalerlugu ajortuliaanngitsoq, pissusissamisoortuusorlu.

 

Taassuma saniatigut Atassummiit aamma eqqaaneqarpoq tunitsiviit naleqqussarneqarnissaannut pisariaqartitsilluinnartugut. Tamanna ilumoorluinnarpoq. Tassami aalisartut ilaanni aasaanerani pingaartumik, ilaatigut aamma sulisussat soorunami amigaataasarnerat pissutaalluni tunitsivissanik amigaateqalertarput.

 

Taamaalillunilu tunitsiviit naleqqussarsimannginnerat ilaatigut pissutaaqatalluni ajornartorsiutinik aamma imminut akilersinnaannginnernik pilersitsisitsiartortuartarput.

 

Taamatut aalisarnerup ineriartortinnerata suli pitsaanerusunngortikkiartornissaa angussagutsigu allatut ajornartumik aalisariutit soqutiginartut, imaluunniit qanoq oqassaagut, inuttaaffigissallugit pilerinartut pilerinarsartariaqarpagut.

 

Taassumalu saniatigut aamma aalisartut annertunerusumik ilinniarnerunissaannik aamma aqqutissiuunnerusariaqarpagut. Taamaalilluta aalisarneq uneqattaanngitsoq atasuinnaanerusumik ingerlasinnaasoq atulerneratigut, angallatit aammalu suut tamarmik naammaginartumik akit inissisimatillugit, taava pitsaanerpaamik ingerlasinnaaniassammata.

 

Taamatuttaaq Demokraatit inuussutissarsiutit siuarsarneqarnissaat ilaatigullu aalisarneq aamma pimoorulluinnarlugu eqqartoraat tusaasinnaavarput, imaluunniit takusinnaavarput.

 

Kattusseqatigiinninngaanniit aningaasat mitaatilluni oqartoqarpoq, tassa aalisarneq eqqarsaatigalugu angallatinik ikinnerpaamik 200 million kr-nit amigaatigineqartutut oqaatigineqarnerat assortussallugu ajornakusoortorujussuuvoq.

 

Taanna imaannaanngingaatsiartuuvoq. Kisianni maannakkut Naalakkersuisut aqqutissanik assigiinngitsunik misissuinermi aammalu atuisut aalisartut, piniartut taamaaqataallu peqatigalugit, ingerlatsinerup aaqqissuukkiartuaarnerani sapinngisamik oqaaseq tapiissutit atornagit kisianni piorsaaneq, soorlu bankitigoorlugu anlægimik taallugu ingerlatsilernissamik siunnerfeqarneq, taanna saneqqunneqarsinnaanngitsoq eqqarsaatigisassaavoq imaluunniit akuerisariaqarpoq.

 

Tassami ullumikkut aalisarneq inuussutissarsiuutitta suli pingaarnersarivaat. Ullumikkumullu naammaginarnerusumut inissikkuminaatsipparput oqareernittut akit ima appasitsigipput, ukiuni kingullerni marlussunni nappatigineqarsinnaanngitsutupajaaq allaat inissisimallutik.

 

Taamaammat angallatit akikitsut nutaanngitsut aallarsinnaanissaminnut akornuteqarlutik uneqattaartartut, inuttassaaleqisartut ilaatigut pissutaallutik ajornartorsiortitsisunut ilaapput. Taava aamma angallatit anginerusut taamatuttaarlu aamma atasuinnaanerusumik aalisarsinnaasut pinngitsoornagit atorfissaqartipparput. Taamatuttaarlu ukioq manna rejet pingaartumik rejet 85.000 tonsiminngaanniit 100.000 tonsimut qaffannerat, taanna qujanartumik ingerlanerup isumannaannerulersinnaanissaanik, aqqutissiuussissasoq soorunami naatsorsuutigaarput.

 

Aalisarneq maannakkut rejerniarneq, taavalu saattussat isumaliutissiissutaat imaluunniit ataatsimiititaliaq naammassilluinnartoq, naammasseriarpat qaleralinniarneq saanneqartussaavoq.

 

Taamaalippallu taava aamma tassani naleqqussaaneq naammaginarnerusoq aamma kommunenut qularnanngitsumik attuiumaartussaq, immaqaluunniit allaat pitsaanerusussamik siunnerfeqalersitsisussaq tikittussaassavarput.

 

Taassuma saniatigut naalakkersuisooqatigiit isumaqatigiissutitsinni aalisarnerup silittumik tamakkiisumillu oqallisigeqqissaarneqarnissaa, isumasioqatigiissutigeqqissaarneqarnissaa siunnerfigaarput.

 

Taannalu neriuppunga ukiumi tullermi tassa 2004-mi tassani aningaasalerneqarnissaanut aamma periarfissaqarsinnaajumaartugut, taamaalilluta pitsaanerpaamik killiffipput aammalu isumannaatsumik siumut ingerlariarnissatsinnut aqqutissatsinnut nassaarsiorsinnaaniassagatta.

 

Taamaakkallartumik oqaaseqarpunga.

 

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Tulliulluni oqaaseqassaaq Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Naalakkersuisoq.

 

Arkalu Abelsen, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermullu Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq.

 

Partiininngaanniit saqqummiussat ataatsimut oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Siullermik oqaatigisinnaavara ilinniartuunersiuteqarnerup nutarternissaa, taanna ukiamut saqqummiunneqassammat.

 

Aammalu tassa januarip aallaqqaataaninngaannit 2004-mut atuutilersussatut, tassunga pissutaavoq Naalakkersuisunngoratta KIK-mi siulittaasoq, aammalu DKIK-mi siulittaasoq aammalu atorfilitsitagut ataatsimiinnitsinni paasisimagatsigu, taassuma siunnersuutissap tusarniutigineqarsimanera taakkua pineqartut atuisuusut feriernerata nalaani pisimasoq. Taamaattumillu iluamik periarfissaqarsimanatik sunniuteqarfiginissaa taassuma.

 

Pingaartipparput atuisut peqatigalugit taakkua atugaat aallaavigalugit taanna peqqissaartumik saqqummiunneqassasoq. Aammalu taassuma atuutilernissaanut nutaassap ilinniartuunersiuteqarfiup qanoq piareersimatiginera taanna aamma peqqutaaqataavoq. Kisiat tassa ukiaru saqqummiunneqassaaq, naatsorsuutigalutigu januarip aallaqqaataaninngaaniit atuutilersussatut.

 

Maannakuut meeqqat atuarfiat partiinit assigiinngitsuninngaanniit sammineqarpoq. Ilumut meeqqat atuarfiat massakkut inatsisissaq / peqqussutissaq tassa siullermeerneqareerpoq, aammalu naatsorsuutigilluinnarparput tassa 1. august akuerineqarluni atuutilissasoq.

 

Piareersaatit assigiinngitsut ingerlasimapput, soorunami illutaasut taakkua annertuumik aamma uparuartorneqarlutillu pineqarput. Ippassaanngikkuni ippassaani nunaqarfinni atuarfiit pillugit nalunaarusiaq taanna tiguara, suliluunniit piffissaqarnikuunngilanga misissornissaanut. Pigereerparput illoqarfinni atuarfiit qanoq issusaanut nalunaarusiaq.

 

Tassalu taakkua ataatsimoortillugit nalilersoqqissaartussaavarput, atuarfiit ajussusiat imaluunniit pitsaassusiat, kisiannili aamma meeqqat amerliartornerat imaluunniit ikiliartornerat tammakua aamma pissutaaqataassapput nalilersuinermi. Nalilersueqqissaartoqassiooq, taavalu qanoq tulleriinneqarlutik, iluarsartuunneqarnissaat aammalu naleqqussarneqarnissaat.

 

Isumaqarpunga tassani uani pissusissamisoortoq inatsisartunut oqaatigissallugu una; maannakkut atuarfiit pigineqartut avatangiisaasut, taakkua pituttuipput suleriusissanullu assigiinngitsunut aamma killiliillutik. Taamaattumik pingaartorujussuuvoq, uani iluarsartuussinissami, iluarsartuutiinnarnagit pissusitoqaannut kisiannili aamma periarfissat atorlugit naleqqussarnissaat atuarfitsialammut atorneqarsinnaasutut, taanna pingaartorujussuuvoq eqqumaffissallugu.

 

Taavalu ilinniartitaanerit Siumut-minngaanniit tikkuarneqarput, soorunami ilinniartitaanerit pissutsinut naleqqussartuarneqassapput aammalu oqaatigisinnaavara tassa piffissani Inatsisartut ataatsimiikkunnaarniariarpata tamakkiisumik ilinniartitaanerit nalilersorneqassapput, nutarteriniutillu assigiinngitsut nalilersoqqissaarneqarlutik aamma pisariaqarluinnarpoq isumaga malillugu nalilersoqqissaarnissaat, suunukua ilinniartitaanerit nunatsinni pimoorutivillugit annertuumik piorsaaffigisariaqartut, inuiaqatigiit anguniakkatsinnut tulluussarlugit. Aammaaku suut ilinniartitaanerit immaqa akisuallaartut nunatsinni ingerlatiinnarnissaat.

 

Tamakku assigiinngitsorpassuit nalilersoqqissaarlugit siunnersuutinut saqqummiussisarumaarpugut qaammatini aggersuni.

 

Ukiorpassuarni ajornartorsiutaasimasoq, tassa ilinniarsimasunik ilinniartitsisussaaleqineq. Naluneqanngitsutuut kommunit nammineerlutik mannakkut ilinniartitsisussarsiortarput, kisianni aamma qullersaqarfitsinninngaanniit aamma soorunami ikiortariallit ikiorniartarpavut assigiinngitsutigut. Kisianni taassuma ajornartorsiutip qaangerniarnerani sinnittorineqartarsimagaluarput ukiorpassuarni ilinniarfissuarmi ilinniartitsinikkut uagut pisariaqartitagut ilinniarsimasut anguneqarsinnaasut. Kisianne taanna ukiorpassuarni anguniartuaraluarlugu assigiinngitsutigut angusinnaanngilarput.

 

Taamaattumik naatsorsuutigisariaqarparput suli ukiorpassuarni ilinniartitaaneq pitsaanerpaamik ingerlassappat meeqqat atuarfiini, taava pisariaqarpoq avataaninngaannit tassa uani qallunaat nunaanninngaanniit ilinniartitsisunik suli tikisitsiuarnissarput.

 

Kommuunillu assigiinngitsunik periuseqarlutik ilaat iluatsinnerusumik ilaallu iluatsinnginnerusumik angusaqarfigisarpaat. Meeqqat atuarfiat taamannak piorsaavigereerlugu tulliinnguuttutut oqaatigisariaqarpoq aamma meeqqat atualinnginneranni qanoq piareersarneqarsinnaanera taassuma sammineqarnerulernissaa. Naalakkersuisoqatigalu Ruthi taanna oqaloqatigissutigukkutsoortussaavarput, tassami ullumikkut aaqqissuussaasumik ulluunerani paaqqinnittarfinni anguniagalimmik meeqqat sullinneqanngillat, paarsinerinnaanerullunilu. Taamaatumik pingaartorujussuuvoq meeqqat atuarfianni meeqqat aallartilluartut amerlanerpaat pilersissagutsigit, taava angajoqqaanut tapertaasumik meeqqerivinnut ulluunerani paaqqinnittarfinni piorsaanissaq aammalu anguniagalersuinissaq taanna pisariaqarluinnarpoq.

 

Isumaqarpunga taanna annertuumik aamma atuarfitsialaap iluatsittumik ingerlanissaanut aqqutissiuussisinnaasoq.

 

Taamannak naatsumik oqaaseqarlunga uani tunngasortaat oqaaseqarfigilaarpakka.

Qujanaq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Tassa ilaatigut Atassut-ip oqaluttuata aamma soqutiginarluinnartoq saqqummiussaa aammalu qaangiinnagassaanngitsoq, isumaqarpunga ilanngullugu aamma tapersertariaqarlugu, tassaasorlu ilaatigut angalassinermut tunngasoq umiarsuakkut aamma Diskobugtimi massakkut misilittagaqarfigilaaleriigarput, minnerunngitsumik tunisassasiat qeritsitsivinni uninngatiinnarneqartarnerisa sivisuumik naleerukkiartorsinnaasarnerat aamma tassani pinngitsoortinneqarsinnaammat.

 

Taannalu ilaatigut Ilulissat kommunianiit siornaanni Royal Arctic Line attaveqarfigisarlugu umiarsuakkut angallasinermi, qujanartumik piviusunngortikkiartuaarneqartoq ukiarmi imaluunniit ukiaq siullermeerluni atuutilerneqarnera inuutissarsiortuni assorujussuaq iluarineqarpoq. Tassa naluneqanngitsutut kitaata sikui annertuumik apeqqutaapput, tassalu ukiuni kingullerni Diskobugtimi pingaartumik ilisimasatigut naapertorlugit kitaata sikui Attup eqqaanut tulattalernikuupput februarip aallartisimalernerani aatsaat, siusinerusumi naleqqiullugu kingusinnerujussuullutik.

 

Taamaattumillu periarfissaq taanna aamma atorluarneqarnissaa taassuma umiarsuarmi angallasinermi assartuinermi, minnerunngitsumillu aamma ilaasunik angallassineq eqqarsaatigalugu. Ukioq manna takusinnaasagut naapertorlugit ajoraluartumik Diskobugtimut umiarsuaqartarneq, ilaasunik angallassineq eqqarsaatigalugu kingusittorujussuuvoq Diskobugtip ilua tikinneqartarnera. Aammalu tassani takornarissanik angallasineq aammalu nalinginnaasumik innuttasunik angallassinermi equsoortitsisarluni. Taamaattumik tamakkua aamma aningaasaqarnermut attuumassuteqartut annertuumik eqqumaffigineqarnissaat assorujussuaq pingaaruteqarpoq.

 

Kiisalu aningaasaqarneq pillugu nassuiaammi aammalu ippassaq nassuiaat, Inatsisartunut saqqummiunneqartoq eqqartorneqarmat maqaasisara tassaavoq suliniutit ukiuni makkunani immikkorluinnaq ittut, aammalu qularnanngitsumik 2004-imi atuutilersussaq, tassalu nunarsuarmi nunat eqqissisimatitatut eriagisatut allattorsimaffimmi allattuiffimmi Kalaallit Nunaata nunartaata ilaa, 1. februar ukioq manna inassutigineqarluni Unisco-mut nassiunneqartoq. Isumaqarpunga pingaaruteqartorujussuaq aamma nunatsinni aningaasarsiorneq takornariartitsinerlu eqqarsaatigalugit eqqumaffigissallugu. Tassami naatsoruutigineqarmat taanna piviusunngortinneqassappat takornariaqarneq 40% angullugu allaat qaffariarsinnaasoq. Tassanilu tassa pineqarpoq Ilulissat kangerluata nunarsuarmi eqqissisimatitanut ilanngutsinneqarnissaa.

 

Taassuma sillimaffigineqarnissaa soorunami kommunini marlunni pingaartumik Qasigiannguani Ilulissanilu sillimaffigalugu eqqarsaatersorfigineqarpoq annertuumik, aamma qularnanngilaq nuna tamakkerlugu taassuma tungaata piareersimaffigineqarnissaa pinngitsoorani pisariaqassasoq.

 

Tapiissutit assigiinngitsutigut atorneqarnerani oqaatigineqartut tamakkiisumik, aammalu Naalakkersuisup oqaatigisaattuut taakkua nakkutigineqarnerusumik pitsaanerusumillu atorneqarnissaat soorunami aamma uanga soqutigilluinnarpara. Kiisalu Naalakkersuisut tamarmik assigiinngitsut akissuteqarnerannut aamma qujarusuppunga paasissutissat aamma arlallit soqutiginaateqartut saqqummiummatigit.

 

Inuutissarsiornermut Naalakkersuisup erngup tunisassiarineqarneranut pimoorunneqarnerunissaanut tunngatillugu akissuteqaataa ajunngikkaluaqisoq, kisianni taamaattoq eqqarsaatersersuutikkut uanga naapertorlugit pimoorussinerunissamik oqalunnermi tunngavigivara suli annerusumik maannakkut ingerlanneqartut saniatigut aallussilernissaq, ilaatigummi assersuutigalugu Aningaasanut inatsit siullermeerneqarneranut atatillugu oqaatigivara erngup tunisassiarineqarnerata olie-mik olie-siorniarnermik ingerlatsiniarnermut taarsiullugu saatinniartariaqartoq. Tassa nalunnginnatsigu maannamut ukiuni arlaqalersuni olie-siorniartuaraluarluta iluatsitsinnginnatta suli, taamatut oqarluaannartariaqarpugut.

 

Taamaattumik aningaasarpassuit atorneqartut tassani olie-mik ujarlernermi ilaannaaluunniit erngup annerusumik imermut tunisassiornermut atorneqarsinnaanerat qularnanngimmat tassuuna aamma sukkanerusumik aningaasanik isaatitsiniarsinnaanerput nunatsinnut pilersinneqarsinnaasoq.

 

Tassami maannakkut nalunaarummi aammalu paasissutissat kisitsisillu assigiinngitsut saqqummiussuunneqartut qiviarutsigit pissutissaqarpugut aarlerinissatsinnut. Naak ilaatigut Aningaasaqarnermut Naalakkersuisup saqqummiussinermini soorunami aarlerineq tamanna tamakkiisumik erserpianngitsumik oqaatigigaluaraa, taamaattoq isumaqarpunga pissutissaqavittugut sillimmaartarnissatsinnut.

 

Taamaattumillu periarfissat aningaasanik isaatitsissutaasinnaasut sapinngisamik tamaasa amerlanerpaat sillimaffigisariaqarigut isumaqarpunga.

 

Imaannaanngilaq ukiuni kingullerni qulit missaani taamatut nunarput aningaasarissaarsinnarluni 2002 aallarnerfigalugu ammut aallartutut oqaatigineqarsinnaanera takusinnaagatsigu. Taamaattumik oqareernittuut uatsinnut sorsuukkunnaarluta immaqa aammalu parti aporfiuallaarnagu apeqqutaatippallaarnagulu suleqatigiinniartariaqartugut taanna avaqqukkuminaassooq.

Qujanaq.

 

Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Naalakkersuisunut ilaasortat ataasiakkaat akissuteqaataanut qujariarlunga partiit oqaaseqartuinut, oqaaseqartui ataasiakkaat oqaaseqarfigilaassavakka.

 

Siullermik Atassut-ip oqaaseqartuanut, Atassut-ip oqaaseqartua imaanngilaq oqaraangamik pineri tamaasa ilumoortunik oqartartoq. Allaffissornerup sukateriffiginissaa annikillileriffiginissaa qujarullugu Atassut-ip oqaaseqartuata oqaatigaa. Taanna pilersaarutigineqarfigereerpoq, kisiannili pilersaarutaasut massakkut allanngortiterneqassappata isumaqarpugut tamatumani Inatsisartut aamma susassaqartut. Pilersaarummik ulluinnarlugu nikussutiinnarlugu inuit ataasiakkaat aalajangigaannik toqqammavigineqarsinnaanngitsoq allanngortiterineq.

 

Pingaaruteqarpoq sulisut peqasiullugit tamatuma aaqqissuussiffiginissaa, taamaattumik ilaatigut upernaaq manna ataatsimiinnermi Inuit Ataqatigiinninngaanniit Asii Chemnitz Narup-ip apeqquteqaat tunngavigalugu oqallisissiaa, tassalu nunatsinni allaffisornikkut, Namminersornerulluni Oqartussani naleqqussaanermi tunngasoq, taanna pissangalluta peqataaffigiumaarparput, aammalu tassuunakkut Naalakkersuisut isummersuutigereersimasamittut saqqummiukkumasinnaasaat pissangagivagut.

 

Taavalu suut tamarmik immaqa isornartorsiutitaqanngivissumik namminersortunngorsarnissaannik Atassut-ip oqarnera aamma arlalitsigut oqaatigeqattaarneqartoq, namminersortunngorsaaneq namminersortunngorsaat. Isumaqarpugut Inuit Ataqatigiinninngaanniit ullumikkut ingerlassiviit Namminersornerullutik Oqartussani selskab-itut pigineqarnerat allanngortiterneqassappata, oqareernitsitut innuttaasut, sulisut imaluunniit selskabinut tamakkununnga arlaatigut attuumassuteqartut peqataatinneqarnissaat pingaarnerutittariaqartoq, aappaattullu kiffartuussinerup pitsaanerulernissaa qulequttat pingaarnerit ilagisariaqaraat.

 

Piginneqatigeeriaatsit nutaat allaanerusut tamakkua eqqartornerini Demokraatit oqaaseqartuata oqaasia Neqi-mut tunngasoq, taanna isumaqarpugut tulluartuusoq, tassa susassaqavissut matumani akisussaassuseqarlutik akisussaaqataallutik imaluunniit tamakkiisumik akisussaasuullutik ingerlatsissappata , tamanna alloriarnerussasoq ilorraap tungaanut taaneqarsinnaasoq.

 

Massakkut inuiaqatigiit aaqqissuussaanerat allanngortiterneqarnissaanut oqallinnermi aamma pilersaarutit ukiunut tulliuttunut Naalakkersuisut eqqarsaataat, tassa 2000-imi pilersaarutit saqqummiunneqarnera kingorna timitalersuinerit ingerlanneqarneranut ilapittaasussat, aallartivinnginnerani eqqaasitsissutigerusunnarpoq maannakkumut allanngortiterinerit akuerineqareersut paamaarunneqarneri, matumani pingaartutut eqqarsaatigivarput sinerissap qanittuani aalisarnerup naleqqussarneqarneranut 2001-imili ingerlanneqartoq suli naammassineqanngitsoq.

 

Taamaammat aamma tassunga ilanngullug Inuit Ataqatigiit oqaaseqarnitsinni erseqqivissumi immaqa oqaatiginngisarput tassaavoq, kommunit Namminersornerullutik Oqartussat akornanni susassaqarfinnik nammagassanillu agguaassisimaneq taanna naliliivigeqqullugu aammalu inuiaqatigiit aaqqissugaanerata allanngortikkiartornerani ilanngullugu ukiuni tulliuttuni suliassatut nukinginnartutut ilannguteqqullugu.

 

Inuutissarsiornermut Naalakkersuisup oqarnermini aningaasaliinissaq 2004-imi annertusineqassasut qujasaatigai, immaqa aamma nammineq oqarneratut aningaasat imatorujussuaq uagut ujartunngikkaluarpavut, kisiannili isummat suunukua inuutissarsiutini siuarsaanissamut - isummat suut pigineqarpat? isumassarsiornermi inuutissarsiutinut ingerlataqartut isumassarsisinnaasullu allat peqatigalugit ujartuinissat pingaaruteqartorujussuuvoq.

 

Taavalu qarasaasiaara uuma oqaaseqarnissatsinnut oqaaserisassanni sulininni nappaatipiluunersuup suunerpoq aqqusaarmagu, oqaatsit pingaartorujussuit tammarsimapput. Tassalu piniartuunermut tunngasuupput. Piniartutut inuussutissarsiuteqarneq qanoq oqassuugut Naalakkersuisup nalunaarusiaani siunnerfeqanngitsumik aningaasalersorneqaannartutut oqaatigineqarpoq, tamannami aamma ilumoortoqarsinnaavoq. Taamaattumik isummersorfigineqannginnera maqaasivarput, isumaqarpugut piniartutut inuussutissarsiorneq minnerunngitsumik ajornartorsioreersut, minnerunngitsumik ukiut kingulliit silaannaap allanngoriartorneranut annertoorujussuarmik kalluarneqartoq tujorminartumik. Ungasissoq eqqarsaatigalugu pilersaarusiuunneqartariaqarpoq Kattuffik KNAP aammalu piniarnermut siunnersuisooqatigiit peqatigalugit. Tassungalu atatillugu tapertaasinnaasut piniartuunermut puisip neqaanik avammut nioqquteqarsinnaaneq Danmarkimi Inuutissalerinermut Ministereqarfimminngaanniit akuersissummik Sisimiut Food-iusimasup siornaassuakkunnili pissarsereeraluarpoq ? iluatinnartigisutsiarsuaq ? puisi nutaaq immaqa annernakujukkaluartoq, kisianni puisi nutaaq isumaqarnarpoq aqqutissatsialaasoq piniartuunerup siuarsarneqarnissaanut napassutaasunngortinniarnissaa.

 

Tassungalu aamma ilanngullugu tapertaasinnasutut sanalukkanik nioqqusiorneq aammalu takornariaqarneq. Sanalukkanik inuutissaqarniarsinnaanermut siunnersorti ukiorpanngortuni, ikumut 1,5 mio.kr. aningaasalertarparput. Inerititai suuppat, siunnerfii suuppat tamakku pillugit Naalakkersuisut ukiakkut ataatsimiinnissamut nassuiaateqarnissaat pisariaqarsorinartorujussuuvoq.

 

Taavalu Aalisarnermut, Piniarnermullu Naalakkersuisup oqaasiinnut atatillugu aalisariutit pilerinartut pilerinarsarniarpai, tamanna soorunami assortorneqarsinnaanngilaq, qanoq pilerinartigissappat.

Qujanaq.

 

Ole Thorleifsen, Siumup oqaaseqartua.

Siullermik Naalakkersuisut taamannak oqaaseqaatitsinnut taamak tapersersuinerat qujassutigaarput.

 

Taavalu aamma qangarsuarli ukiut 20-it niuernikkut ingerlatsinissaq oqallisigineqartuartoq maanna aatsaat tassa piviusunngortinniarneqalerpoq. Taavalu taanna siunnerfik malinnarpoq partiinit tamanit tapersersorneqartoq. Kisiannili taamannak inuiaqatigiinnik allanngortitsiniarnermi pisariaqarluinnarpoq naammagittarsinnaaneq, tassami maani Naalakkersuisut suliakkerpagut annertoorujussuarmik suliassamik, taavalu sunamininnguaq allanngortikkaangatsigu inuiaqatigiinnut kinguneqartartussaavoq, inuiaqatigiinnut ersarilluinnartumik, tamakkua eqqumaffigisariaqarpavut aamma Inatsisartuni suleqataaffigisariaqarpagut.

 

Taamaatumik maanna aningaasarsiornitsigut siunnerfiit ataatsimoorullugit isummerfigineri pingaarluinnartutut isigaarput Siumut-minngaanniit.

 

Aamma maluginiakkattut Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuanit Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami ilaasortamit, Demokraatillu oqaaseqartuanit aamma Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliamit ilaasortamit oqaatigineqarput, oqaatigineqartut inuutissarsiornermut angallannermut nunallu immikkoortuini agguataarinissamut atatillugu aamma tapiissuteqartarnermut tunngasut qujaruttorujussuuagut, tassami Aningaasaqarnermi Ataatsimiititaliami aamma taakku eqqartortaratsigit, taavalu isummersueqataallutalu Siumuminngaannit, taakkulu taamaalilluni saqqummiuttarsinnaammassuk qujasorujussuuvugut. Neriullutalu Aningaasaqarnermut Ataatsimiititaliami aamma eqqartorluartarumaarivut annertunerusumillu inerisarlugit.

Qujanaq.

 

Jakob Sivertse, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq naatsunnguamik. Tassaana nammineersinnaaneq pingaaruteqarmat erseqqissaaffigilaarniarlugu, tupinnanngilaq uagut nammineersinnaaneq pingaartikkatsigu. Namminersortut nammineerlutik inuussutissarsiummik aallartitsigaangamik unittussaanatik allartittartut amerlaqaat ? qujanartumik. Taamaattumik tamakkuupput tassa annertunerpaamik sulisoqarnermikkut pisortanut akileraarutitigut isaatitsisut, pisortanillu tapiiffigineqaratik, taakkua amerlisinneqarpata taava nunatsinni aningaasat ullumikkut tapiissutitut tunniunneqartartut allanut pisariaqartitsinerusunut atortalissavagut.

 

Silaannakkut angallannikkut tunngatillugu Attaveqarnermut Naalakkersuisup saqqummiussaa soqutigigakku oqaaseqarfigilaarniarpara.

 

Aningaasanut Inatsisissami 2003-imut Royal Greenland 107 mio.kr.-ninik tapiiffigineqartussaavoq. Kisianni ullumimut naleqquttuusorinngilara uanga pingaartumik avalliunerusuni sermersuaq itivikkutsigu 14.000 kr.-inik akiliisarpugut bilitsimut. Issaannannguaq radiuukkut tusalerparput Danmarkimunngooq 5.000 kr.-nilerlugu bilitsit akeqasapput, tamakkua nunatsinnut kiffartuussinermut naleqqutinngillat, taamaattumik ukiamut Attaveqarnermut Naalakkersuisup ullumikkut tapiissutit taakkua tunniuttakkavut innuttaasunut pissarsissutaanerannut ujartuinissaa assut pissanganassaaq.

 

Aamma ungasinngitsukkut Grønlandsfly atini allanngortippaa, qalipatsiterlugit timmisartuutini immikkut mærkilersorlugit, tamakku aamma pinngitsooratik aningaasanik naleqarput. Aningaasameernitsinni tamakku aamma ilanngulugit nalilersoqqissaartariaqarpagut pisariaqanngikkaluarpoq atimik allannguinissaq, tamatigut taamaaliorneq innuttaasut aningaasaataannik aamma atorluaanerunngimmat.

 

Taavalu Attaveqaqatigiinnermut tunngasunik immikkut Naalakkersuisut nalilersueqqinnissamik saqqummiussaa soqutigivarput Atassut-mit. Assersuutigalugu uagut politikkikkut suliaqartugut innuttaasut peqatigalugit aamma sunik kissaateqarnersut qanimut tikillugit ataatsimeeqatigisarnerini soqutigisaqarpugut. Ungasinngitsukkut Alluitsup-Paaniikkatta telefoni tigumiaraluartillugu attaveqarsinnaanngilagut nunatsinnut, ilaquttatsinnulluunniit, tassagooq 500-it sinnilaarlugit inoqarmat Tele-minngaanniit kiffartuunniarneqanngilaq. Kangamiuni 600-it angullugit inullit tikikkutta arlaannut atorniaqattaanngikkutta, arlannut attaveqarsinnaanngilagut politikkikkut suliatsinnut tunngasumik, uffa nalunngikkaluarlugu aamma illorsualiornikuuvugut taamannak millioninik akilimmik. Isumaqarpugut sapinngisamik innuttaasut pisariaqartitaat tunngavigalugit ineriartornermut aamma innuttaasut amerlanerpaat peqataatinneqarnissaat aamma sulinermi iluarsaaqqinnissami ilanngullugit nalilersuiffigineqartariaqartut.

 

Tassaana aalisarnermut tunngasumik Naalakkersuisup angallatinik iluarsaaqqinnermut ilanngullugu saqqummiussarput tunitsivinnut aamma iluarsaaqqinnermik tapeqartinneqarnissaanut oqaasiat qujarupparput, sumummi iluaqutaassava kattussuukkutsigit taakkulu pisaat tamakkiisumik tulaanneqarsinnaanatik. Taamaattumik aamma aningaasat kattussuunnermut tunniussukkagut taamaalillutik aamma tamakkiisumik iluaqutigineqarsinnaanngimmata.

 

Taava umiarsuaatilissuit angallassinerannut tunngasumik oqaatigisagut aamma avannaani nunatta allanngoriartornera uppernarsineqarmat qujaruppara. Ullumikkut angallasinikkut atortorissaarutit imak pitsaatigilerput, sikut qaqugukkut ulloq suna nunap avannaanut takkutissanersut, siku qanoq issutiginersoq ullut tamaasa 1-tiimikkaarlugu piumagaanni malinnaaffigineqarsinnaavoq. Taamaattumik aamma Inuit Ataqatigiit oqarnerattut aallaqqaasiinermi silarput unigani ingerlagami, malersorlugu pinianngitsunut nukillaarutaalerumaarpoq. Isumaqarpunga aamma taanna eqqortuusoq ullumikkut ilaatigut nunatsinni kiffartuussinermut silamik ilaatigut aamma malinnaavallaannginnerup kinguneranik innuttaasut pissaqarniarnerat, nioqqutissanik pingaartumik aamma nioqqutissat akimikkut pitsaasut piumavagut, taakkulu aamma nutaajutillugit assartorneqartarnissaat pisariaqarmat.

 

Taavalu naggataatigut Tele Greenlandip kiffartuussinera eqqarsaatigalugu pitsaalluinnartutut ullumikkut nalilerlugu taamaallaat mobilit eqqarsaatigalugit, tassa nunaqarfinni atoqqusaanngitsutut nalilerneqarnerat ingerlatseqqinneqarnissaa taassuma isumagisussaagakku oqaatigissavara.

 

Taavalu aamma ullumikkut timmisartunik marlunnik peqarpoq ilaatigut eqqarsaatigisarpara ullumikkut timmisartuuteqarpugut nammineq uagut piginneqataaffigisatsinnik, aamma 100%-imik Tele Greenland pigivarput. Ilumut pisariaqarpa sanileriillutik arlaat ilaasunik ulikkaarani, lastialu ulikkaarani aappaa allakkanik usilluni sanileriillutik ingerlaartut. Tamakku aamma nalilersoqqissaartariaqarparput marlunnik timmisartut ingerlanneqarnerat, olie, pilot assigisaallu aamma aningaasanik naleqarmata. Taamaattumik soqutiginarpoq attaveqarnermut tunngasut nalilersoqqissaarneqartussaammata. Minnerunngitsumillu aamma silaannakkut allakkanik ilaasunillu angallassinerup tamakkiisumik nalilersorneqarnissaanut pissangalluta maani peqataanissarput utaqqissavarput.

Qujanaq.

 

Jonathan Motzfelt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartuni Siulittaasoq, Siumut.

Oqallinneq naammanialissavarput aamma Naalakkersuisut oqaaseqaqqinniarlutik aamma aallartipput. Oqaatigissavara saqqummiussineq taamak ittuni soorunami tamatigut silittumik oqallisigineqartarput, kisianni aamma saqqummiussineq Naalakkersuisup akissuteqarnissaa taanna naatsorsuutigineqartarpoq.

 

Maannakkut oqaaseqassaaq Aalisarnermut Naalakkersuisoq.

 

Simon Olsen, Aalisarnermut Naalakkersuisoq, Siumut.

Aap tassaana Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata toqqarlunga aperimmanga qanoq aalisariutit pilerinarsarniarnerikka. Tassa imaappoq ullumikkut ukiuni kingullerni inuusuttut aalisartut angallatinut nutaanngitsunut atortorissaanngitsunut inuttaatinniarnerat assut ajornakusoorpoq. Taanaavorlu aamma aningaasarsiornitsinni ilinniarnitsinni ilaatigut nanertuutinut ilaasoq. Taamaammat angallatit nutaanngorsarnerisigut, pitsaanerusumik atortoqalernerisigut aammalu najoruminarsarneqarnerisigut taava inuusuttagut pitsaasumik atugassaqartillugillu , peqqissaq aamma isigalugu ingerlanneqarsinnaanngussammata. Tassaniippoq vitamini pitsassuaq, vitamiinipalaajunngitsoq.

 

Piniarnermut tunngatillugu aamma ilumoorpoq imaannaanngilaartuuvoq. Piniarneq tassa massakkut ilisimalikkagut tassaapput arferup neqaa Japan-imi kuultimilluunniit akisuneruvoq, kisianni periarfissaqanngilagut inatsisit niuernermullu tunngasut atuuttut assigiinngitsorpassuartigut mattusimammatigut. Tamakku aqqutissarsiorsinnaanerisigut sapinngisamik pikkoriffeqarlutalu putusiuisinnaasariaqarpugut.

Qujanaq.

 

Finn Karlsen, Inuussutissarsiornermi Naalakkersuisoq, Atassut.

Qujanaq. Naatsunnguamik.

Tassa aatsitassarsiornermut tunngatillugu aamma soorunami inuutissarsiornermut annertuumik attuumassuteqarmat, taanna massakkut aatsitassarsiorneq eqqarsaatigalugu aamma nunatta avataaninnganniit soqutigineqaleriartuinnarpoq annertunerusumik suli soqutigineqarnera alliartorpoq. Taamaammat aatsitassarsiorneq eqqarsaatigalugu aamma inuutissarsiutinut siuarsarneqarnissaanut periarfissanik tunisisinnaanera eqqarsaatigalugu assut isumalluarnartutut oqaatigineqarsinnaavoq.

 

Aamma olie-siornermut tunngatillugu massakkut soqutigisaarukkunnarluarpoq, kisianni massakkut soqutiginartorujussuarmik saaffiginittoqarpoq olie-mik qillerinissamut tunngatillugu maani, taavalu tassunga tunngatillugu Anthon Frederiksen-ip oqaatigisaanut oliesiornermut aningaasat atortakkavut ilaaluunniit imermut tunisassiornermut atortuugaluarutsigit, tassunga tunngatillugu tassa landskarsiminngaannit akilertaraluarutsigit immaqa taamaasiussagaluarpugut. Qillerineq ataaseq millionerparpassuarnik akeqartarmat, uagut akilerneq ajoratsigu, akilertaraluarutsigu immaqa olieqanngippat nalunngikkutsigu imermik immaqa tunisassiornermut nammineq akilertartuugutsigu tassunga immaqa atorsinnaassagaluarparput.

 

Kisianni tassa nammineq akilerneq ajoratsigu oliesiorneq annertoorujussuarmik akeqarami.

 

Una oqaatigilaassavara namminersortunngorsaaniaannarluta namminersortunngorsaanianngilagut, soorunami kiffartuussinerit pitsaanerusunissaa anguniarlugu aamma nammineq ingerlatsisinnaasut massakkut ujartorparput, aamma arlariinnik piumassuseqartunik massakkut ? malunnarami massakkut pingaartumik nunaqarfimmiut tamakkununnga soqutiginnikkiartornerat saqqummeriartortoq, taamaammat aamma periarfissinneqarnissaat uanga isumaqarpunga Naalakkersuisooqatigiinninngaanniit pitsaasuusoq, aamma tassani Nuka aamma tassani peqataavoq arlalippaalukasinni nunaqarfinni, aamma ilaatigut illoqarfinni peqataavoq.

 

Taamaammat namminersortuiit tassani pineqanngillat, Nuka aamma tassani peqataavoq.

 

Una Neqi-mut tunngatillugu tassa Demokraatimi taamak oqarput, kisianni tassa Demokraatit suli maani oqanngitsulli uagut taanna suliarivarput, tassa oqareerpunga isumaqatigiissuteqarpugut april aallartilaarnerani savaatillit oqaloqatissagigut.

 

Aamma inuutissarsiornermut attuumassuteqartorujussuaq maannakkut avannaani sikusartut eqqarsaatigalugit ukiuni kingullerni killeqartarami umiarsuarnik assartuineq, taava aamma massakkut Royal Arctic Line oqaloqatigineqareerpoq pitsaanerusumik, massakkut sikusarnera kinguariartuinnarmat imaluunniit sikussaarput ilaatigut illoqarfiit, taamaammat aamma tunisassianik assortuineq massakkut pitsaanersumik ingerlannissaa anguniarlugu oqaloqatigineqarpoq.

 

Aamma una oqaatigisaa, tassami taamatut aamma paasineqarsinnaavoq immaqa qujasaatigigaa aningaasat amerlanerusut inuussutissarsiornermut immikkoortinneqassasut, kisianni uanga oqarpunga Naalakkersuisutut taanna anguniassavara, Naalakkersuisut apeqqutaapput qanoq oqassanersut ? uanga nammineerlunga soorunami naalakkersuisutut sulissutigissavara, kisianni tassa uanga kisimiinnginnama.

 

Qujasaatigiinnarlugu taamatut paasineqassaguni taamatut paasineqarniarli ? ajunngilaq, kisianni aamma puisip neqaanut tunngatillugu tassa ilumut iluatsinnartorujussuaq piniartuinnaat eqqarsaatigalugit massakut sikusarnera annikilliartuinnarmat, aamma soorunami ilungersunartorujussuuvoq piniartut eqqarsaatigalugit aningaasarsiornerat. Kisianni aamma tassunga tunngatillugu massakkut eqqarsaateqarnerulertariaqarpugut piniartoqarfiit eqqarsaatigalugit, soorlu piniarnerinnavimmik inuutissarsiuteqarfiusut Avanersuakkut, Illoqqoortoormiukkut eqqarsaatigalugit aamma aalisarnermut ikaarsaariarnissamut massakkut pimoorussinerullutik misissuisariaqarpugut. Isumaqarpunga akilersinnaannerulluartumik ingerlanneqarsinnaasoq taamaasiorutta.

 

Taava sanalukkanut tunngatillugu aamma taanna eqqaaneqarmat Josef Motzfeldt-iminnganniit, aamma taanna oqaloqatigereerpara massakkut pilersaarusiortussaavugut, Josef Motzfeldt-ip oqarneratuut ukiamut saqqummiisariaqartugut, taanna soorunami naammassiniartariaqassavarput oqaloqatigereernikuugakku sanaluttarnermut siunnersorterput.

 

Una aamma puiguleraluarpara, tassa Atassut-ip oqaatigisaa avammut niuernerput eqqarsaatigalugu, avammut niuernitsinni avataaninngaanniit isaatitagut amerlanerusariaqartut avammut niuernermut. Kisianni tassa imaasiallaannaq pisinnaanngitsoq oqaatigissavara. Massakkut tunisassiat avammut annikutsuaraannaammata avataaninngaanniillu eqqussukkagut annertoorujussuummata, kisianni tassa siunissami soorunami angujartuaarneqartariaqarpoq tamanna.

 

Jonathan Motzfelt, ataatsimiinnermi aqutsisoq, Inatsisartuni Siulittaasoq, Siumut.

Allanik oqaaseqarumasoqanngilaq. Taamaasilluni oqaluuserisassaq taanna naammassivoq.