Oqaluuserisassani immikkoortoq 70-1 |
|
||
| Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera | |
Ulllut ataatsimiiffiusut aqqarnat, sisamanngorneq 20. marts 2003 nal. 14:50.
Aqqaluk Lynge, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
Qujanaq siulittaasoq. Inatsisartut ataatsimiinnissaannut oqaluuserisassatut siunnersuut § 32 najoqqutaralugu imaattumik nassitsisimavunga.
Kalaallit Nunaanni illut inissiallu aammalu inuit najugaqartut amerlassusaannik misissuinissamik Naalakkersuisut suliniuteqaqqullugit peqquneqarnissaannik Inatsisartut aalajangiiffigisassaattut siunnersuut. Tunngavigisaralugu imaappoq.
Ullumikkut Kalaallit Nunaanni illussaqarniarnikkut inissaqarniarnikkullu ajornartorsiutit taamaallaat initaarumallutik allatsissimasut najoqqutaralugit imaluunniit iniminnik taarsiuujumallutik allatsissimasut najoqqutaralugit paasissutissiisoqartarpoq illulli inissiallu inunnik qasserpiaasunit najugaqarfigineqarnersut ilisimaneqanngilaq imaluunniit erseqqissumik mississuiffigineqarsimanngilaq.
Tamanna pivoq nunatsinni taamatut ineqarnikkut misissuineq kingulleq pimmat tassalu 1975-imi. Tamanna tunngavigalugu siunnersuutigissavara nunatsinni illoqarnikkut ineqarnikkullu pissutsit tamakkiisumik ilisimasaqarfigilerumallugit illuni inissianilu najugaqartut amerlassusaat kisinneqassasut.
Paasiumaneqartoq tassaavoq pissutsit piviusut tunngavigalugit ineqarnermut tunngasoq qanoq ittuunerat ullumikkut ilisimasaqarfiginnginnatsigu, kisitsisillu Kalaallit Nunaanni naatsorsueqqissaartarfimmi saqqummersut inuit namminneq nalunaarsorsimasaat aallavigalugu kisitsisilli aamma taamaattumillu piffissami aaliangersimasumi kisitsinikkut aatsaat paasineqarsinnaammat kisitsisit eqqortut suunersut.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Akissuteqaassaaq Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq.
Arkalo Abelsen, Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq, Atassut.
Qujanaq. Inigisami ataatsimi ineqartut amerlassusii pillugit paasissutissat tunngaviusumik pissarsiariniarneqarsinnaapput periaatsit assigiinngitsut marluk atorlugit. Tassa siunnersuutigineqartutut illut inissiallu aammalu inuit najugaqartut amerlassusaannik misissuinikkut, imaluunniit inigisami ataatsimi inuit nalunaarsorneqartut tunngavigalugit naatsorsuinikkut.
Illut inissiallu aammalu inuit amerlassusaannik misissuinermi inigisaqarfiit tamakkerlutik apersuisussanit attaveqarfigineqartassapput, apersuisussallu inigisaqarfimmi / inoqutigiinni ataasiakkaani apersuinermik ingerlatsissapput, ilaatigut taamatut apersuinermi qulakkeerniarneqassalluni inigisaqarfimmi / inoqutigiinni ineqartut katillutik qanoq amerlatiginersut.
Tamakkiisumik kisitsineq uani pineqarpoq, soorlulu siunnersuuteqartumit oqaatigineqartoq kingullermik kisitsineqarsimavoq 1975-imi. Tassalu taamaalilluni tamakkiisumik illut inissiallu aammalu inuit najugaqartut amerlassusaannik Namminersornerulernerup kingornagut misissuisoqarsimanngilaq.
Minnerunngitsumik tamatumunnga pissutaavoq illut inissiallu aammalu inuit najugaqartut amerlassusaannik kisitsisarnerit akisoorujussuusarmata. Assersuutigalugu Inissiaatileqatigiiffiup INI A/S-ip 90-ikkut qiteqqunneranni nunaqarfinni ineqartunik aserfallatsaalinermik nalunaarsuut ingerlassimavaa. Taamanikkut paasissutissiissutigineqartut naapertorlugit misissuineq taanna 3 mio. kr.-it missaannik akeqarsimavoq.
Innuttaasut allattorsimaffianni kisitsisit atoraanni, maanna inigisani inoqutigiit amerlassusii naatsorsorneqarsinnaapput. Taamaattoq makku tamatumunnga nalornissutaasinnaasut taaneqarsinnaapput. I. januar 2002-mi inoqutigiit katillutik 21.713-usimapput. Inuit 700-it inoqutigiinnut ilannguimeqarsinnaasimanngillat. Taakkua amerlanersaat kommuunit aggornerisa avataanni najugaqarput.
Taakkua saniatigut naatsorsuisoqartillugu innuttaasut allattorsimaffiannit paasissutissat tatiginartut eqqortuussasut naatsorsuutigineqarsinnaasariaqarpoq. Inuit suliffeqartut skatsimut akileraartarnermut allagartamik peqartariaqarput inuillu nuussinikkut isertitaqartartut pissarsiaqartarniarunik nalunaarsorsimasussaallutik.
Taamaalilluni nalornisoorutit annertussutsimikkut akuerinartutut isigineqartariaqarput illut inissiallu aammalu inuit amerlassusaannik misissuinermut aningaasartuutissanut annertuunut sanilliutissagaanni.
Naalakkersuisut nalornissutit qulaani eqqaaneqartut annikillisarniarlugit attuumassuteqartunut saaffiginninniarput allaffissornikkut nalunaarsuiffinnik pioreersunik suleqatigiilluni ineriartortitseqqinnissaat pillugit.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Partiit oqaaseqartuinut massakkut pivugut. Siulliussaaq Kalistat Lund.
Kalistat Lund, Siumup oqaaseqartua.
Siumumiit pingaartipparput, kisitsisit, illut inissiallu aammalu inuit najugaqartut amerlassusaannik takussutissiissut naatsorsuutigineqarsinnaasullu pigineqarnissaat.
Siumumiit isumaqarpugut, kisitsisit Naatsorsueqqissaartarfimmi kommuninilu pigineqareermata, taakku najoqqutaralugit, ujartorniakkat pissarsiarineqarsinnaasut.
Naalakkersuisut ujartugaat inuit 700-it, kisitsinermi inoqutigiinnut ilanngunneqarsimanngitsut, nalunaarsorneqarnissaat Siumumiit pingaartipparput
Taamaattumik Siumumiit siunnersuut taama isikkoqartillugu akuerinngilarput. Kisitsisilli pigineqareersut najoqqutaralugit, Naalakkersuisut qularnaarinnissinnaannerminnik sulissutiginninniarnerat taperserlugu.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tulliuppoq Johan Lund Olsen Inuit
Ataqatigiit.
Johan
Lund Olsen, Inuit
Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Qujanaq.
Naalakkersuinikkut isummerfissat aalajangiiffigisassallu assigiinngitsut
Inatsisartunit sammineqartussaatillugit kisitsisinik eqqortunik
tutsuiginartunillu tunuliaqusersorneqarsimasarnissaat tamatta
pingaartitarisussaavarput, kukkusumik tunngaveqartumik inuiaqatigiinnullu
kingunerluttumik aalajangeeratarsinnaanerit pinaveersimatinniarumallugit.
Inuit
Ataqatigiit siunnersuuteqartoq Aqqaluk Lynge isumaqatigalugu taamaattumik aamma
uagut inassutigissavarput ukiuni aggersuni illut inissiallu inunnik
qasserpianik najugaqarfigineqarnersut nalunaarsuiffigineqaqqullugit, aatsaammi
taama iliornikkut kisitsisinik eqqornerusunik tutsuiginarnerusunillu
pissarsisinnaalissaagut pilersaarusiorniarnitsinni atorluarsinnaasatsinnik.
Ullumikkut
Naatsorsueqqissaartarfiup kisitsisaatigisaat imaluuniit kommuneqarfinni
ataasiakkaani inuit allattorsimaffianni nalunaarsukkat eqqortumik
aalajangiinissamut tunngaviginiassallugit amigarsinnaasarput, taamaattumillu
pitsanngorsaajuarnissaq sulissutigineqartuartariaqarluni.
Naalakkersuisut
siunnersuuteqartumut akissuteqarnerminni inuit najugaqartut amerlassusaannik
kisitsisarnerit akisoorujussuusarmata oqaatigivaat, soorlulusooq
siunnersuuteqartup kissaataa akimmissaartinniarumallugu.
Tamanna
uggornarpoq ajuusaarnarporlu Naalakkersuisut 1990-ikkut qiteqqunnerani
nunaqarfinni misissuisimaneq
tikkuarlugu ajornarsaariniarmata. Misissuisimaneq taanna
siunnersuuteqartup ujartugaanut saniulliunniassallugu tulluanngilluinnarpoq,
titartaasartummi ingeniør-illu siunnersuisartut tamatumani atorneqarsimapput
misissuinerup akisunerulerneranik kinguneqartumik.
Illut
inissiallu inunnik qasserpianik najugaqarfigineqarnersut aningaasartornannginnerusumik
nalunaarsuiffigineqarsinnaapput ingeniør-immi titartaasartullu
taamaalioqqullugit qinnuigineqarunnanngimmata, allanilli
ingerlanneqarsinnaassalluni.
Ilisimatusarfimmi
ilinniartut immaqalumi isumaginninnermi siunnersortinngorniat nalunaarsuinissami
ikiortiserineqarsinnaapput ilinniarnerminnut atatillugu nalunaarsuineq aamma
taamaalillutik sungiusaatigisinnaassammassuk.
Taamaattumik
aappassaaneerisoqartinnagu kissaatigissavarput siunnersuutip iluatinnartup
qanoq timitaliivigineqarsinnaannera eqqarsaatigalugu Ineqarnermut
Ataatsimiititaliami peqqissaartumik nalilersuisoqaqqaassasoq
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq,
sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguuppoq
Otto Jeremiassen, Atassut.
Otto
Jeremiassen,
Atassutip oqaaseqartua
ATASSUT-miit
Inatsisartunut ilaasortap hr. Aqqaluk Lyngep siunnersuutaanut tunngatillugu
inigisami ataatsimi ineqartut amerlassusaat pillugit sukumiisumik
naatsorsuusiuunneqarnissaannut tunngatillungu Naalakkersuisut oqaaseqataat
taperserumavarput.
Nalakkersuisummi
nalornissutit pineqartut annikillisarniarlugit attuumassuteqartunut
saaffinginninniarnerat allaffissornikkut nalunaarsuiffinnit pioreersunit
suleqatigiissillugit ineriartortitseqqinniarnerat taperserlugu ATASSUT-miit
oqaatigiumavarput.
Taamatut
oqaaseqarluta ATASSUT-miit siunnersuut aappassaaneerneqartinnani
ataatsimiittitaliamut ingerlatinneqaqqaarnissaa inassutigiumavarput.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq,
sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguuppoq
Palle Christiansen Demokratit oqaaseqartuat.
Palle
Christiansen,
Demokratit oqaaseqartuat.
Kisitsit
Inatsisartunut ilaasortap ataaqinartumut Aqqaluk Lynge paaserusutai
sukkulluunniit inuit allattorsimaffiinut piniarneqarsinnaapput. Tamannalu
ineqarnermut pisortaqarfimmit suliarineqarsinnaalluni.
Suliaq
taamaattoq Naalakkersuisut Inatsisartulluunniit suliassarinngilaat.
Inatsisartunut Ilaasortaq ataqqinartup Aqqaluk Lyngep paaserusukkuniuk
ullumikkut Kalaallit Nunaanni inuit qassit inissaqarniarnermikkut
ajornartorsiuteqartut INI A/S-imut kommuninuulluunniit assigiinngitsunut
attaveqaannarsinnaavoq.
Taamaattumik
oqaaseqarlutik Demokratit siunnersuut akuersaarumanngilaat ataatsimiitaliamillu
suliarineqarnissaa kaammattuutigiumanagu.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq, sinniisussaq
siulleq, Atassut.
Tullinnguuppoq
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.
Anthon
Frederiksen,
Kattusseqatigiit.
Inatsisartunut
Ilaasortaq Aqqaluk Lyngep siunnersuutaa Kattusseqatigiit sinnerlugit imaattumik
oqaaseqarfigissavara. Siunnersuut soqutiginarluinnartoq aammalu
qularnanngitsumik paasissutissat tamakkiinerusut pissarsiarineqarpata
nunatsinni inissaaleqinermik ajornartorsiutaasunik qaangiiniarnermi
atorneqarsinnaasunik paasissutaasinnaanera assut iluatinnartutut
Kattusseqatigiit sinnerlugit ilalerusuppara.
Taamaammallu
Naalakkersuisut akissuteqaamminni allaffissornikkut nalunaarsuiffimmik
pioreersumik suleqatigiillutik ineriartortitseqqinnissaq pillugu
attuumassuteqartunut saaffiginninniarnerat iluaralugu.
Neriuutigalugulu
paasissutissat soorunami Inatsisartunut kingusinnerusukkut
saqqummiunneqarumaartut taamatut oqaaseqarlunga siunnersuut taperserlugu
ineqarnermut ataatsimiititaliami suliarineqarnissaa inassutigaarput.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq,
sinniisussaq siulleq, Atassut.
Oqaluuserisassanngortitsisoq
Aqqaluk Lynge Inuit Ataqatigiit.
Aqqaluk
Lynge,
siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
Qujavunga
akissuteqaammut aammalu partiit Kattusseqatigiillu uannik isumaqataasut
paasinnillutik assut aamma taakkua qutsavigaakka. Una ajornartorsiut
computerimik isiginnaarluni toortariannguamik toorsinnarlugu eqqartugarput
paasineqarsinnaanngilaq. Pissutigalugu 1975-76-mili nunatsinni kisitsineqarmat
kingorna kisitseqqittoqarsimanngimmat.
Tassa
imaappoq ullumikkut kisitsisaatigut inuttarsillugit aammalu kiinarsillugit
misissornikuunngilagut. Illumi ataatsimi inissiami ataatsimi inuit qassit
tassani najugaqarnersut ilisimaneqanngilaq.
Taanna
statsiministereqarfimmiilli 87-mi 89-mi aamma nalunaarutaanni taamanikkut
inissiaateqarneq tamaat oqartussaaffigilissallugu isumaqatigiinniarneqarmat
oqaluuserisat pingaarnerit ilagisimavaat. Taamaattumillu ukiut taamannak
qaangiutereersut ajornartorsiut suli piuvoq. Tassa folkeregisteri
naammanngimmat nunarsuarmi assigiinngitsorpassuit naalagaaffiit immikkut aamma
illut pulaartillugit tamaasa misissorniartarpaat.
Taamaattumik
isumaqarpunga una suliassaq Naalakkersuisup qujanartumik akissaa, taamaattoq
tassani Naalakkersuisoqarfimmut ajornartorsiummut tunngassuteqanngisoq.
Kisiannili ineqarnermut Naalakkersuisoqarfimmut tunngassuusoq. Tassanilu
iluamik qanoq suliarinissaa iluamik misissorneqaqqaartariaqarpoq.
Ilumoortoq
aajuna kisitsisit eqqortut piginnginnatsigit. Nuup kommunia
assersuutigiinnarlugu ukiut tamaviisa atuartut allatsittut saniatigut
atualerlaat 50-sit ulloq taanna takkuttarput allassimanngitsut sumiluunniit.
Taamaattumik
ajortoqarsimavoq tassuuna paasissutissat taamaattut pigutsigit. Aamma
eqqarsaatigineqartariaqarpoq nunatsinni qinersinermi allattorsimasut aamma
eqqarsaatigalugit qinersinermi procentit taamak appasittartiginera sumik
peqquteqarnersoq aamma ilisimannginnatsigu.
Tassalu
imaassinnaavoq imatut pisoqartoq imaattoqartoq nunatsinni nutserneq allatigullu
maani pisortatigoortumik allassimaneq atornagu imaluunniit tamakkua
malinnaannginneri erseqqippallaartoq. Taamaattumik isumaqarpunga
qujanaraluarluni akissut taamaattoq taanna kisitsisilerisut akornanni
suliassatut piukkunnaraluarluni kisianni illussaqarniarnermut oqatussaasut
aamma suliassaasa pingaarnerpaartarissagaat.
Tassami
ullumikkut taakkua nutaamik inuttaat ornillugit misissunngikkaanni taakkua
aaqqiiffigineqarsinnaanngillat. Kingullermik kisitsisoqarmat nunatsinni
1975-76-mi taamani kisitsinermi atuartut annerit peqatigalugit kommunit
folkeregisteriallu suleqatigalugit ingerlanneqarput.
Ilimaginngilara
akisoorujussuusimassasoq naleqqiutissagaanni ingeniørit akitektillu illut
qanoq-issusaannik nunaqarfinni taamanikkut misissuillarmata. Taamaattumik
neriuppunga una suliassaq puigorneqarani qaqeqqinneqarumaartoq
ullumikkuunngikkaluartoq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq,
sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguulluni
oqaaseqarusuppoq Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut
Ilageeqarnermullu Naalakkersuisoq.
Arkalo
Abelsen,
Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu
Naalakkersuisoq, Atassut.
Qujanaq.
partiit Kattusseqatigiillu oqaaseqaataannut qujanaq. Inuit Ataqatigiit oqarmata
kisitsisit eqqoqqissaartut atorneqarnissaat pingaartorujussuusoq
tunngavissaqarluartumik Inatsisartut suliniuteqassappata
isumaqatiginartorujussuuvoq. Soorunami tamatta taanna isumaqatigaarput.
Kisianniuna
uani nunatta inui eqqarsaatigalugit inuit 700-jut taakkua iluamik
inissinneqarsinnaasimannginnerat uagut naliliinerput najoqqutaralugu
isumaqaratta allattugaatigineqartut assigiinngitsut taakkua pigineqartut
iluamik suleqatigiissinneqarsimannginnerannut pissuteqartut. Taamaattumik
taanna nalornissutaasinnaasunnguaq aaqqiiviginiarlugu tikkuaripput
suliniutiginiarlugu.
Aamma
oqartoqarsinnaagunarpoq siunnersuuteqartup aatsaannguaq saqqummiussinermini
tunngavilersuutiminut ilanngussai tassa inuit allattorsimaffiini
assigiinngitsuni nikerapallattartorujussuusut. Soorlu assersuutigalugu atualeqqaartut
nalunaarsorneqaleraangata naalliunnartorujussuarmik atuarfinni ittuugallaratta
malugisareernikuuvagut tassa ilaanngitsoortut.
Taassumaluunniit
takutiinnarpaa illunik kisitsigaluarutta inuit assigiinngitsut qanoq
sivikitsigisumik taassumap naleqassusia pissasoq. Tassami
allanngupallattarmata. Inuit nutsertorujussuupput ullumikkut taamaattumik uanga
isumaga malillugu pigineqareersut assigiinngitsut kisitsisit allattorsimaffiit
taakkua iluameersumik suleqatigiissinerigut pilertortumik kisitsit eqqortut
pissarsiarisinnaasariaqarpagut nalornissutaasullu millisillugit.
Kisianni
taamatut oqaaseqareerlunga ataatsimilluunniit aporfissaqartinngilara taanna
illoqarnermut ataatsimiititaliami tassani sammineqaraluarpat. Taanna
ataatsimilluunniit aporfissaqartinngilara. Qujanaq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermi aqutsisoq,
sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguulluni
oqaaseqassaaq Kalistat Lund.
Kalistat
Lund, Siumup
oqaaseqartua.
Tassa
Naalakkersuisut akissuteqaatiminni oqaatigisaat naatsorsuutigaarput
sulinerminni atorsinnaasamittut naapertuuttuummata tamakkua ullumikkut
naatsorsueqqissaartarfimmi kisitsisit pigineqartut aammalu kommunini
pigineqartut taakkua akuersaarneqarsinnaasutut nalileraat.
Taamaammat
uagut Siumuminngaaniit taanna oqaaseqaaterput tassa aalajangiusimavarput.
Aammalu ukua siunnersuuteqartup kisitsisit taasai maani Nuummi
eqqarsaatigalugu, Nuuk eqqarsaatigalugu meeqqat atualersut pimmata 50-sit
tassani allaat naatsorsueqqissaartarfimmi imaluunniit naatsorsuutinut
ilaanngitsutut taallugit taanna naluara qanoq ilillugu pissarsiaasimanersut
tassa uagut paasitinneqarnerput naapertorlugu kisitsit taakku 50-jusut
taaneqartut quliinnaasutut ilisimatinneqarpugut.
Kisiannili
tassa taakku kisitsisit assigiinngitsutaat assortuussutigissanngilarput kisiani
Naalakkersuisut maannakkut taamatut siunnersuummut oqaaseqaatai uagut
tusaatissatut tiguarput.
Siunnersuuteqartoq
Aqqaluk Lynge naatsumik.
Ataatsimiinnermi
aqutsisoq, Isak
Davidsen, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Aap
oqaatiginiaannarlugu Naalakkersuisup kingullermik uunga qaqigami oqaasii
tusaatissatut tigugikka. Isumaqarpunga taanna innersuussutaa aamma
akuerissallugu Qujanaq.
Taamaalilluta ullormut oqaluuserisassaq immikkoortoq 70 naammassissavarput. Tassa tassani maluginiarpara Atassutip Inuit Ataqatigiit kiisalu Kattusseqatigiit ataatsimiititaliamut ineqarnermut ataatsimiititaliamut ingelanissaat siunnersuutigigaat. Aamma taamatut pineqassaaq.