Oqaluuserisassani immikkoortoq 90-1 |
|
||
| Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera | |
Ullut ataatsimiiffiusut sisamaat,
tallimanngorneq 7. marts 2003, nal. ?.
Johan Lund Olsen, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
Qujanaq. Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaanni § 5-imi aalajangersakkat malillugit nalinginnaasumik amerlanerussuteqarnikkut Naalakkersuisut tamakkerlugit Naalakkersuisuniluunniit ilaasortaq ataaseq Inatsisartunit tunuartinneqarsinnaapput.
Naalakkersuisunut ilaasortaq ataasiinnaq tunuartinneqarpat Naalakkersuisut siulittaasuat ilaasortassamik nutaamik inassuteqassaaq, taannalu tamatuma kingorna Inatsisartunit qinerneqassalluni.
Naalakkersuisulli tamakkerlugit Naalakkersuisulluunniit siulitttaasuat tunuartinneqarpata, Naalakkersuisummi tamakkerlutik taanna tunuartitaaqatigissammassuk, Naalakkersuisunik nutaanik nutaamik Naalakkersuisunut siulittaasulimmik pilersitsinissaq Inatsisartut misilissavaat.
Maleruagassarli taanna § 1-mi aalajangersakkamut allamut aporaaffeqarpoq, taannami malillugu taama pisoqartillugu Naalakkersuisut Inatsisartunit uppititaappata Naalakkersuisut siulittaasuat nutaamik qinersisitsinissamik nalunaaruteqarnissamut piginnaatitaammat. Assersuutigalugu takorlooraanni Inatsisartut nalinginnaasumik amerlanerussuteqarlutik Naalakkersuisunik tunuartitsiniarlutik aalajangertut aalajangersakkat maanna atuuttut malillugit aalajangeruminaappoq Inatsisartuni amerlanerussuteqartut Naalakkersuisunik nutaanik toqqaanissamut ilumut piginnaatitaanersut, Naalakkersuisulluunniit siulittaasuat tunuartitaasoq Inatsisartunik nutaamik qinersinissamik nalunaaruteqarnissamik periarfissinneqassanersoq.
Inatsisartuni amerlanerussutillit Naalakkersuisunik ?uppitissinnaasimappata? ilimagineqartariaqarpoq amerlanerussuteqartuni taakkunani Naalakkersuisut siulittaasussaannik nutaamik nutaamik Naalakkersuisunngortitsisinnaasumik nassaarnissamut aammattaaq tunngavissaqartoqarsinnaassasoq, periarfissarlu taanna Naalakkersuisut siulittaasuata tunuartitaasup taamaalisoqannginnerani Inatsisartunik atorunnaarsitsisinnaaneranik akornuserneqarpoq.
Naalakkersuisut siulittaasuannik taassumalu naalakkersuutitaanik tamanik Inatsisartut qinersisartussaatillugit, tassa qinikkanik Naalakkersuisoqarneq, tassani pineqarpoq danskit oqaasii atussagaanni: positiv parlamentarisme. Taamatut pisoqartillugu Naalakkersuisut siulittaasuata Naalakkersuisunik pilersitsinermut naalagaassuteqarnera killeqartuusariaqarpoq.
Inatsisilli
§ 5-ianni nassuiaatit naapertorlugit Naalakkersuisut siulittaasuattut
tunuartitaasup kisimiilluni naliliilluni aalajangersinnaavaa
Naalakkersuisunik allanik allamik Naalakkersuisunik siulittaasulimmik nutaamik
pilersitsinissaq tunngavissaqarluartutut ilimagineqarsinnaanersoq imaluunniit
nutaamik qinersisoqarnissaanik periarfissamik erngerluni atuissanersoq.
Taamaattoqarpat aaqqissuussisimaneq malillugu nutaamik qinersisoqarnissaanik
aalajangiinissaq Naalakkersuisut siulittaasuattut tunuartinneqartup
Naalakkersuisunik nutaanik pilersitsinissamut periarfissaarussimappat
aalajangissavaa. Taamatut aaqqiisimaneq eqqumiiginarpoq. Kisianni tassa inatsimmiippoq taanna.
Naalakkersuisut siulittaasuannut
Inatsisartut tunuarteqqammigaannut aalajangiinissaq tunniukkaanni
aalajangersakkap tunngavippiaa Inatsisartut atorsinnaasamittut taamaalillutik
sapangissavaat, naatsorsuutigineqarsinnaassagunanngilarlu siulittaasutut
tunuartinneqartoq Inatsisartuni ilaasortat ilaasa namminerminik
tunuartitseqqammersut akornannit Naalakkersuisut siulittaasussaannik nutaamik
nassaarniarluni ilungersuuteqarujussuassasoq.
Inatsimmut, tassungalu tunngatillugu
oqaatigilaassavara § 5-imi aalajangersakkat katillugit qulingiluaammata, tassa
§ 5, 1, § 5, stk. 2, § 5, stk. 3 taamaalillutik aalajangersakka
qulingiluaallutik imminnullu tamangajammik aporaallutik. Tassa inatsimmut
nassuiaatsini aamma ilanngunneqarpoq qanorluunniit pisoqaraluarpat Inatsisartut
namminneerlutik Inatsisartut inatsisissaatigut nutaamik
qinersisussanngortitsisinnaasut. Taamatut pisoqarnerani Inatsisartunik nutaamik
qinersisoqarnissaanik nalunaaruteqarnissamik Inatsisartuni
amerlanerussuteqartut soqutiginninnissaat, soorlumi taamani pisoqartoq januar
2003-mi, takorlooruminaappoq. Kingullermimmi qinersinerup kinguninngua
isumaqanngitsutut inuiaqatigiillu aningaasaataannik atuilussinnarnertut
isigineqasammat. Taamatut pisoqartillugu ilaatigut Inatsisartut
Naalakkersuisunik nutaanik toqqanissaat siunertaralugu, ilaatigullu
Inatsisartut Naalakkersuisut siulitaasuata ?maannakkut? qinersinissa
akornuserniarlugu Naalakkersuisut pisut nalaanni tunuarnissaannut maanna
periarfissaqanngilaq.
Taamaammat aalajangiiffigisassatut
siunnersuut manna Inuit Ataqatigiit saqqummiuppaat, taanna malillugu
Naalakkersuisut nutaamik qinersisitsinissamut periarfissamik atuinani
Naalakkersuisunik nutaanik Inatsisartut toqqaanissaannik
pisussaaffiliisinnaaqqullugit. Aallaavissarmi tassaasariaqarpoq Naalakkersuisunik
toqqaanissamut oqartussaasutut piginnaatitaasut aamma taakkuninnga
tunuartitsisuusinnaasariaqartut nutaamillu
Nalakkersuisunngortitsisinnaasariaqartut.
Intsisartut Naalakkersuisullu
akornanni pissutsitigut pisut, minnerunngitsumik Inatsisartut allattoqarfiata
1997-mi januarimi Naalakkersuisunit avissaartinneqarnerata kingorna taamatut
allannguuteqartitsinissaq ingammik pisariaqalersippaa.
Namminersornerulernerput pillugu
inatsisip anguniagaasa aalajangiusimaneqarnissaat siunertaralugu tamanna aamma
pisariaqarsorinarpoq, oqaatigineqarmammi tmatigut Inatsisartut Naalakkersuisut
siulittaasuannik taassumalu Naalakkersuisuini Naalakkersuisuni
ilaasortaatitaannik qinersisassasut.
Tamatuma saniatigut Inuit Ataqatigiit kissaatiginartippaat
Inatsisartut siulittaasoqarfiata Inatsisillu atortinneqarnerannut
Ataatsimiititaliap Naalakkersuisut suleqatigalugit Inatsisartut
Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allatigut
allannguuteqartinneqarnissaanik isumaliuuteqassasut.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq,
sinniisussaq siulleq, Atassut.
Taava partiit oqaaseqartuinut
nuuppugut. Siulliussaaq Jens Napaattoq, Siumut. Utoqqatserpunga. Massakkut
oqaaseqassaat Naalakkersuisut siulittaasuat.
Hans Enoksen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.
Qujanaq. Naalakkersuisut Johan Lund Olsenip saqqummiussaanut imatut akissuteqassapput.
Naalakkersuisut siunertaraat suliassat nunatsinnut nunatsinnilu innuttaasunut ataasiakkaanut siunissamut ineriartorfiusumut tunngavisseeqataasinnaasut salliutinnissaat. Suliassarpassuaqarpugut naammassisassanik. Inissialiortoqartussaavoq, inuutissarsiornerup ineriartortitsiffigineqarnissaa tunngavissiortariaqarpoq, taamalu aamma suliffissat nutaat tunngavissiortariaqarlutik.
Naalakkersuisut isumaqarput tamatta, tassa Naalakkersuisut, Inatsisartut, kommunet kattuffigullu nukigut suliassanut angisuunut pingaarutilerujussuarnut atortariaqarigut.
Imaalluarsinnaavoq Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaat imaqartoq aalajangersakkanik nalitsinnut naleqqukkunnaarsimasunik iluarsisariaqalersimasunillu. Taamaakkaluartoq Naalakkersuisut naliliipput pitsaanngequtaasinnaasut suliassat allat pingaaruteqartullu illikartinneqarnissaannut pisariaqartitsissutaanngitsut. Paasisimalikkammi aamma takutippaat apeqqutit Inatsisartut sulinerannut attuumassuteqartut ilarpassui Inatsisartut suleriaasiatigut naammassineqarsinnaasut.
Namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitat isumaliutissiissutaata malitseqartinneqarnerata ilaattut taamatuttaaq periarfissaqarumaarpoq. Inatsisartunut Naalakkersuisunullu oqartussallu taakku akornanni suleqatigiinnermut malittarisassatigut tunngavissat nutaat ilusilersorneqarnissaannut isummat tunngaviusut oqallisiginissaannut.
Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaanni § 5, Inatsisartut Naalakkersuisullu akornanni suliassat agguataarneqarnerisa oqartussaasullu taakku akornanni pissutsit ataatsimut aaqqissuussaanerannut ilaavoq. Inatsisartunut ilaasortat amerlanerussuteqartut Naalakkersuisut qinertarpaat, soorluttaaq Inatsisartunut ilaasortat amerlanerussuteqartut Naalakkersuisut tunuartinneqarnissaat aalajangiiffigisinnaagaat.
Tatiginninnginnermik taasinerit ima pingaaruteqartigalutik periarnerupput Naalakkersuisunut aammalu tatiginnigunnaarnermik siunnersuummut akuersaarlutik amerlanerussuteqarlutik taasisunut kinguneqartariaqarlutik.
Inatsisartut Naalakkersuisullu innuttaasunik tunuliaqutaqarnerannut kinguneqanngitsoortussaanngitsumik piffissaatillugu piffissaatinnagulu tatiginnigunnaarnermik siunnersuummik akuersisinnaanermik kinguneqartussamik maleruagassiornissaq Inatsisartut Naalakkersuisullu sulinerannut ajoqutaassasoq Naalakkerruisut isumaqarput.
Tatiginnigunnaarnermik taasinerit qaqutiguinnaq pisariaqarput. Inatsisartunut ilaasortat amerlanerussuteqartut Naalakkersuisunut namminneq qinersimasaminnut tatiginnigunnaarpata minnerpaamik naatsorsuutigisariaqarpoq amerlanerussuteqartut taakku apeqqut taanna pillugu qinersisoqarnissaannut aamma piareersimanissaat.
Taamatut oqaaseqarlutik siunnersuutip akuersaarneqarnissaa Naalakkersuisut kaammattuutigisinnaanngilaat.
Qujanaq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Aatsaat partiit oqaaseqartuinut nuuppugut. Siulliussaaq Jens Napaattooq, Siumut.
Jens Napaattooq, Siumup oqaaseqartua.
Siulittaasoq qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap hr. Johan Lund Olsen Inuit Ataqatigiit sinnerlugit Inatsisartunut aalajangiiffisassatut siunnersuutaa Siumumiit sukumiisumik nalilersorluareerlugu imaatut naatsumik oqaaseqarfiginiarparput.
Siumumiit paasilluarparput Naalakkersuisut akissuteqarnerminni saqqummiussaat, tassalu Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaat imaqartoq aalajangersakkanik nalitsinnut naleqqukkunnaarsimasunik aammalu iluarsisariaqalersimasunik.
Taamatut aalajangersakkanik nalitsinnut naleqqukkunnaarsimasunik iluarsisariaqalersimasunillu Inatsisartut sulinerannut attuumassuteqartut ilarpassui Inatsisartut suleriaasiatigut naammassineqarsinnaasut saniatigut Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitaata aaqqiissutissanik malitsinneqartinnissaa ilaattut taamatuttaaq aaqqiissutissatut periarfissaqarumaartoq oqariartuuteqarput Naalakkersuisut akissuteqarnerminni. Siumumiit pissusissamisoortutut isigaarput. Tassuunatigut oqaatigineqartutuut Inatsisartut Naalakkersuisunullu oqartussallu taakku akornanni suleqatigiinnermut malittarisassatigut tunngavissat nutaat ilusilersorneqarnissaannut isummat oqallisigineqarumaarmata.
Tamatut Naalakkersuisut saqqummiussinerat Siumumiit naammagisimaarparput aammalu Siumumiit malittarisassat tunngavissat nutaat ilusilersorneqarnissaanut isummat tunngaviusut oqallisiginissaannut Siumumiit qilanaaralugu piareersimaffigigatsigu oqaatigeriissavarput.
Taamatut Siumumiit naatsumik oqaaseqarluta siunnersuut maanangaaq akuerseqataaffiginiarnagu oqaatigissavarput.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguuppoq Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit. Tullinnguuttussaavoq Jensine Berthelsen, Atassut.
Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Inuit ataqatigiit ukiulli 20-t matuma siorna maani Kalaallit Nunaata Inatsisartuini sulinerminni pingaartitarisimavaat pingaartittuarlugulumi Inatsisartut suleriaasiata inuit tamat oqartussaanerannik toqqammaveqarluni ingerlassasoq nalinginnaasumillu nunat Avannarliit inatsisartuisa suleriaasiinut assingusinnaasumi ilusilersorneqassasoq.
Inatsisartut suleriaasiata maannamut atukkatta nalinginnaasumik toqqammavii malippai. Aammalu nalinginnaasumik ileqqorineqalersimasut inatsisini allassimanngikkaluartut najoqqutaralugit ingerlatsivugut. Taakkulu tassa Inatsisartuni paaseqatigiissutigalugit atuutsinniartarpagut. Inatsisartunili suleriaatsit ilai suli ippinnartoqarput iluamillu inatsisini allassimasariaqalersimallutik,
Inatsisartunut ilaasortap Johan Lund Olsenip Inuit Ataqatigiit sinnerlugit saqqummiussaani apeqqut inatsimmi suleriaatsimillu erseqqissarneqartariaqartoq pisariaqarluinnartoq eqqartorneqarpoq. Tassalu Inatsisartut Naalakkersuisunik ivertitsisinnaanerannut tunuartitsisinnaanerannullu tunngasuuvoq, kiisalu Naalakkersuisut Siulittaasuata kisimiilluni qinersinissamik aalajangiisinnaatitaaneranut tunngasuuvoq aammalu qinigaaffiup iluani Naalakkersuisut allanik taarneqartarnerannut attuumassuteqarluni.
Ilaasortap siunersuutaanut Naalakkersuisut akissutaat sullunaraarput, ajuusaarutigaarpullu apeqqutip tunngaviusumik isumaa saneqqutiinnarlugu akissuteqartoqarmat. Uanimi apeqqutit pineqartut Inatsisartut inatsisaanni suleriaasiannili Inatsisartut partiit ilaasortallu ataasiakkaat pisinnaatitaaffiinut attuumassuteqarluinnarput.
Inuit Ataqatigiit isumaat malillugu suliassaq una pinngitsoorani Inatsisartut Siulittaasoqarfianni aammalu Inatsisartut inatsisit pillugit Ataatsimiititaliaanni misissorneqaqqartussaavoq, suliamillu taamaattumik Naalakkersuisut suliassinneqarunik iluamik suliarisussaavaat naammassillugulu.
Inuit Ataqatigiit pisariaqartippaat naalakkersuinikkut ajornartoriortoqartillugu aaqqiinissamut periarfissat suunerinik erseqqissunik malittarisaqartoqarnissaa qaqugukkullu Inatsisartut aammalu Naalakkersuisut pisussaaffeqarnerinik aamma erseqqissaasoqassasoq.
Allannguinermi anguniagaq pingaarneq tassaavoq nalorninartoqanngitsumik Naalakkersuisut Inatsisartuni amerlanerussutaarukkaangata periusissanik tikkuussisoq aammalu Inatsisartuni partiit suleqatiinnermikkut amerlanerussuteqartut allat naalakkersuisunngortitsisinnaanerannik malittarisassaareersunik erseqqissaasumik paragraffip pineqartup iluarsiivigineqarnissaa.
Naalakkersuisut siulittaasuata akissutimini soorluuna januarimi pisut imminut tunngalluinnarneri puttarsilaarsimassagai, naak Inuit Ataqatigiit saqqummiussaminni Inatsisartut suleriaasianni toqqammaviusut erseqqissaaffigineqarnissaat pineqaraluartut. Tassami suliaq una inummut ataatsimut tunngasuunngilaq, Inatsisartulli tamarmiusup sulineranut tunngassuteqarluni.
Ilisimavarput apeqqut unarpiaq Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat aamma sammereersimagaat, tunngaviusumillu isummerfigisimallugu allannguutissanillu uani siunnersuummi pineqartumut assingusumik ukiamut isumaliutissiissut saqqummiunneqaruni ilaatigut aamma taamatut akoqartussaalluni.
Maannakkut oqaaseqaatitsinni ilanngussami takuneqarsinnaapput paragraffit atuuttut qanoq iluseqarnerat kiisalu inatsisip allanngortinneqarnissaanut siunnersuummi qanoq iluseqarsinnaassanersoq.
Taamaattumik Inuit Ataqatigiit siunnersuutigissavarput suliap uuma suliarineqarnera ukiamut uterfigineqassasoq tamatumalu pinnginnerani Inatsisartut inatsisit pillugit ataatsimiititaliaannut isummerfigeqqullugu innersuussutigineqassasoq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguuppoq Jensine Berthelsen, Atassut. Tullilnnguutissaaq Per Berthelsen, Demokratit.
Jensine Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.
Inatsisartuni Ilaasortap Inuit Ataqatigiinneersup Johan Lund Olsenip Inatsisartut Suleriaasianni § 32 naapertorlugu Inatsisartunut aalajangiiffigisassanngorlugu saqqummiuppaa Naalakkersuisut siulittaasuat, taamaalillutillu Naalakkersuisut tamarmik uppisinneqarnerisigut Inatsisartut nutaamik naalakkersuisunngortitseriarnissaminnut periarfissaqaraluartut Naalakkersuisut Siulittaasuat uppisitaasimagaluarluni nutaamik qinersinissamik nalunaaruteqarnissamik periarfissaqartitaanera imminnut naapertuutinngimmata allanguutissatut siunnersuummik Naalakkersuisut saqqummiusseqqullugit peqquneqarnissaannik Inatsisartut aalajangiiffigisassaattut siunnersuuteqarnera Atassummit imatut oqaaseqarfigissavarput:
Siunnersuutigineqartoq Atassummit tunngaviusumik paasilluarsinnaallugulu ilalersinnaagaluarlutigu,tassanimi Inatsisartut Naalakkersuisullu pisussaaffii piginnaatitaaffiilu imminnut naapertuutinngitsumik inatsisitigut toqqammavissinneqarsimasinnaanerat takusinnaagatsigu,taamaattoq suliassaq aalajangiinissartaalu peqqissaartumik isumatuumillu inuiaqatigiit qinersisartut toqqissisimassutigisinnaasaannik Inatsisartunit suliarineqartariaqarmat Namminersornerlu Pillugu Ataatsimiititaliarsuup suliamini pisaq ilanngullugu suliarimmagu taamaalillunilu innersuussuteqarfigisussaammagu pipallatamik aalajangiisoqaqqunagu Atassummit isumaliutissiissutip saqqummereerluni innersuussutitai Inatsisartuni suliarineqarnissaanut utaqqinissarput pissusissamisoornerutillugu siunnersuutip taamatut iluseqarluni akuersaarneqarnissaa kaammattuutigisinnaanngilarput.
Namminersornermi pillugu Ataatsimiititaliarsuup Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaata allanngortinneqarsinnaanera pillugu inassutigissamaagaa naammassisimalluni Inatsisartunut suli tunniunneqanngikkaluartoq Atassummit paasisavut naapertorlugit periarfissat arlallit tikkuarniagaapput:
Siulleq tassaalluni ullumikkutut ingerlaannarnissaq, taamaalillunilu Naalakkersuisut Siulittaasuata uppisitaasimagaluarluniluunniit naalakkersuisunngortitsiniarnermik nutaamik misiliisinnaasoq, iluatsinngippallu amerlanerussuteqartut tunuliaqutaralugit naalakkersuisunngortitseqatigiinnissaq taava nutaamik qinersisitsinissaq periarfissaralugu.
Aappaalu tassaalluni Norgemi Inatsisartut aaqqissuussisimanerannut assingusoq, tassalu Naalakkersuisut siulittaasuat, Naalakkersuisulluunniit tamarmik uppisinneqarpata, taamaalillunilu Inatsisartuni tunuliaquttamikkut amerlanerussuteqarsinnaajunnaarpata, Inatsisartut Siulittaasuata aqutaanik nutaamik Naalakkersuisunngortitsiniartoqarsinnaanera, tamannalu iluatsissinnaanngippat nutaamik qinersisitsisoqarnissaanik Naalakkersuisut siulittaasuattut uppisitaasimasoq nalunaaruteqaqqullugu Inatsisartut Siulittaasuata peqqusinnaagaa.
Imaassinnaavoq periarfissat arlaqarnerusut ullumikkut inatsisaasumit pitsaanerusutut siunnersuutigineqarsinnaajumaartut, Atassummilli oqaatigeqqissavarput Namminersorneq pillugu Ataatsimiititaliarsuup innersuussutai nerriviup qaanut ilisimalereerutsigit peqqissaartumik suliarinissaat aallartinneqartariaqartoq.
Ilanngullugu Johan Lund Olsenip siunersuutigaa Inatsisartut Naalakkersuisullu akornanni maannamut ingerlasimaneq qiviarlugu tamatuma saniatigut Inatsisartut Siulittaasoqarfiata Inatsisillu Atortinneqarnerannut Ataatsimiititaliap Naalakkersuisut suleqatigalugit Inatsisartut inatsisaata allatigut allannguteqartinneqarnissaanik isumaliuteqaqqullugit aalajangersaasoqassasoq kissaatigalugu. Johan Lund Olsenilli taamatut siunnersuuteqarnermini sorpiaat allannguuteqartinneqartariaqartutut nalilersorsimanerlugit erseqqissuliutiginngilaa, taamaammallu siunnersuummut tassunga tunngatillugu Atassummit isummernissatsinnut tunngavissaaleqivugut.
Utaqqisinnaassuseqartariaqarpugut Namminersorneq pillugu Ataatsimiititialiarsuup innersuussutaasa saqqummiunneqareerlutik misissorneqareerlutillu Inatsisartuni suliarineqarnissaannut.
Taama oqaaseqarluta Atassummit siunnersuutigineqartut ilalerneqassanngitsut inassutigaarput.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguuppoq Per Berthelsen, Demokratit. Tullinnguutissaaq Anthon Frederiksen, Attaviitsut Kattusseqatigiit.
Per Berthelsen, Demokratit oqaaseqartuat.
Siulittaasoq qujanaq. Johan Lund Olsen Inuit Ataqatigiinneersoq qaqitsivoq siunnersuummik soqutiginartumik pimoorullugu nalilersortariaqartumik, kisiannili aamma siunnerfiit iluini naalakkersuisooqatigiiliortarnerit ullutsinni piusunit isasooqqajaanerullutillu tatigiuminaannerulissanngippata pitsaaqutissatut siunnerfiit atornerlunneqannginnissaat qulakkeerumallugu eqqarsarnissamik piumasaqartitsisumik. Tassami siunnersuutaasoq tunngavigalugu Naalakkersuisuni siullittaasup maannatut qinersisussanngortitsisinnaanera peerneqassappat taava ammaanneqassaaq soorlu sanngiilliutsiarnermi naalakkersuisoqatigisap minnerusup annerusumik naqisimannissinnaalernissaa naalakkersuisutut illersorniaannarlugit suleqatigiinneq atasariaqartutut inissisimajunnaaraluarpalluunniit. Tamannalu toqqissisimananngilaq inuiaqatigiinnillu pitsaasumik sullissinermik ammaassisinnaanani.
Illua-tungaatigulli aamma Naalakkersuisunut siulittaasup maannatut qanoq ikerinnaatigut qinersinissamik suaaruteqarsinnaatitaanera aamma suleqammut minnerusumik annertuumik naapertuutinngitsumillu naqisimaannissutitut atorneqarsinnaavoq. Taamaammat qularnanngilaq inatsisitut tunngavissap aporfiusinnaasut ikeranni naniniarneqartariaqarnissaa pisariaqartoq, tamanna maanna inatsisissaasuni piutinneqariinngippat, tassami paasisagut malillugit misissuinerit suli sukumiisut naammassineqarsimanngimmata imaluunniit ingerlanneqarsimanngimmata.
Taava tassa imatut ilusilertariaqassaaq naqisimanninniutitut atorneqarsinnaanera piunnaarsassallugu saniatigulli suli Naalakkersuisunut siulittaasuusoq piginnaassuseqartillugu imatut: Naalakkersuisoqatiminut qullersaasutut inissisimanera apeqquserneqarsinnaajunnaarlugu.
Taamaammat Demokratit tungaanniit siunnersuutigissavarput inatsimmut allannguutissatut siunnersuut imatut ilusiligaassasoq tassani qulakkeerniarneqassalluni isumatuumik periusissanik tulleriiaarinikkut periarfissiisoqarluni, aatsaat Naalakkersuisut siulittaasorisaannit qinersisoqartussanngortitsisoqarsinnaassalluni sutigut arlaatigut amerlanerussuteqarluni naalakkersuisooqatigiliorsinnaanerit iluatsinneqarsinnaanngilluinnarpata. Taamallu tassa iliorsinnaaneq sukkulluunniit iluatsinneqarsinnaanngilluinnarpat, taava tassa aatsaat Naalakkersuisut siulittaasorisaata qinersisussanngortitsinnaanissaa ammaanneqartariaqarpoq, tassannga namminerluinnaq soorunami ulluliilluni.
Taamatut isummersuutinik qaqitaqarluta Demokratit tungaaninngaanniit ilalerumavarput Inatsisartut Siulittaasoqarfiata Inatsiseqarnermullu Ataatsimiititaliaata Naalakkersuisut suleqatigalugit Inatsisartunut inatsisip allanngortinneqarsinnaaneranut periarfissanik isumasioqatigiillutik aallarniinissaanik siunnersuutaasoq.
Qujanaq.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Tullinnguuppoq Anthon Frederiksen, Attaviitsut Kattusseqatigiit.
Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.
Inatsisartunut ilaasortap Johan Lund Olsenip Kattusseqatigiit sinnerlugit imaattumik oqaaseqarfigissavara.
Siullermilli erseqqissaatigissavara siunnersuut pillugu tunuliaquttannik annerusumik isumasiuisimannginnama, taamaattumik uanga nammineq isumaga maanna saqqummiutissavara.
Aappassaannik, Kattusseqatigiinni tunngaviusumik tassaavoq inatsisit, peqqussutit aalajangersakkallu assigiinngitsut inuiaqatigiinnut atortinneqartut sukkulluunniit pissutsinut piviusunut naleqqussartuartarnissaat soorunami Naalakkersuinikkut suliarineqartariaqartut.
Inatsisartunut ilaasortap Johan Lund Olsenip siunnersuutaa paasilluarpara matumani aamma pineqarmata sapinngisamik inuiaqatigiinni asuliinnaq aningaasartuuteqartitsinaveersaarnissaq aammalu ilumut Naalakkersuisut siulittaasuat Inatsisartunit tatigineqarunnaassagaluarpat maannakkut inatsisit naapertorlugit soorunami taanna annerusumik oqaasissaaruttussaasoq aalajangiisinnaajunnaassuseqassallunilu.
Uanga isumaga naapertorlugu pissutsit taamaattut inatsisitigut ersarissarneqartariaqarput, tassami uani pineqanngilaq ullumi aqaguluunniit Naalakkersuisut uppitinneqarnissaat anguniarneqassasoq, aamma isumaqarpunga Naalakkersuisut tamanna ersissutigisariaqanngikkaat, matumanimi pineqarmat inatsisinik eqaallisaanissaq sukkulluunniit ajornartorsiutaalerumaarsinnaasut sillimaffiginiarlugit. Taamaammat assut paasiuminaatsippara Naalakkersuisut siunnersuummut paasinnillutik ilaliisinnaannginnerat.
Taamatut oqaaseqarlunga siunnersuut taperserlugu inassutigissavara suliap aappassaaneerneqannginnermini Inatsisartut inatsisit atortinneqarnerannut Ataatsimiititaliami sukumiisumik oqaluuserisassagaat.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Siunnersuuteqartoq Johan Lund Olsen, Inuit Ataqatigiit.
Johan Lund Olsen, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
Qujanaq. Siullermik Naalakkersuisut minnerunngitsumilli Inatsisartuni partiit allallu siunnersuutigisannut soqutiginnillutik oqaaseqarnerannut qutsatigeqqaarallassavara taanna.
Tusaasinnaasakka malillugit siunnersuut una soqutigineqarluarpoq aammalu Inatsisartuni partiit tusaasinnaasakka malillugit amerlanerussuteqartut kissaatigivinngilaat ullumikkut imaaliinnarlugit tunuartinneqarnissaat. Taanna maluginiarpara. Kisianni kukkusimassaguma taava maani allatut isumaqarunik, taava naqqittariaqassavaannga. Tassami partiit allat arlaleriaqalutik saqqummiussinerminni Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat isumaliutissiissutaat ungaserujussuanngitsukkut naammassineqartoq taanna innersuussutigeqattaarpaat. Erseqqarinnerpaamik Atassutip oqaaseqartuata Jensine Berthelsenip Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat qanoq isumaliuutissiissuteqarsimanersut oqaaseqarfigaa, oqaatigissavaralu taanna issuarneqartoq imaluunniit Jensinaminngaanniit ilumoorluinnaqqinnaarmat.
Periarfissat marluusinnaapput, taakkulu periarfissat marluk aamma Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitaminngaanniit inassutigineqarpoq, maannakkullu tassa taakkua Naalakkersuisunut ingerlaarput, ukiamullu pilersaarutaavoq Inatsisartut isumaliutissiissut tamakkiisoq maani Inatsisartuni oqallisigiumaaraat isummersorfigalugulu.
Taamaammat siunnersuuteqartutut iluarisimaarnarpoq Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata Aqqaluk Lyngep siunnersuutigimmagu una siunnersuut aalajangiiffigisassatut siunnersuut, marloriartartussaagatsigimmi, maani inimi siunnersuutigimmagu atagumi, taavami Naalakkersuisut akissuteqaamminni namminneq aamma Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat isumaliutissiissutaat innersuutigisaqartaarmassuk, taava utaqqisikkallarniartigut aappassaaneerneqarnissaa. Taamaalioruttami taava siunnersuut una ukiamut ersarissumik maangaanniit isummersorfigineqassaaq aammalu isummerfigineqarluni. Maannakkut upernaakkut ataatsimiinnitsinni itigartinniaannavinnagu, tassami oqaatigeriikkattuut tusaasinnaasakka malillugit siunnersuut tunngaviatigut amerlanerussuteqartunit taanna soqutineqarpasippoq, taamaammat iluarissaqaara siunnersuut upernaaq manna aappassaaneernagu aatsaat ukiamut aappassaaneerneqarsinnaappat, taavalu upernaap ukiallu akornanni ataatsimiititaliat assigiinngitsut, tassa uani Inatsisartut Siulittaasoqarfiat aammalu Inatsisartut Inatsiseqarnermut Ataatsimiititaliaat Naalakkersuisut suleqatigalugit paaseqatigalugillu inatsit matumani pineqartoq, tassa Inatsisartut Naalakkersuisullu pillugit Inatsisartut inatsisaanni § 5-ip allannguutitassaa taava suliarineqarsinnaanngussaaq torersumik, uani ataatsimiinnerup ingerlanerinnaani itigartinniaannavillugu asuli taamatut pisoqarani.
Taamatut oqaaseqarallaannarpunga, neriuppungalu suli oqallinnerulaarsinnaassasugut una siunnersuut tunngaviusunik isummersorfissanik ulikkaavikkami.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Massakkut oqaaseqassaaq Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit.
Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Tassunga suliassamut tunngasut nalunngilagut qanoq ajornakusoorsimatigisut, tassami Namminersornerulluni Oqartussaaneq eqqunneqalerneraniluunniit erseqqissumik misissuiffigineqarsimanngimmata Inatsisartut suleriaasissaat parlamentit nalinginnaasumik, tassalu nunarsuarmi inatsisiliortartut nalinginnaasumik suleriaasai malissanerai imaluunniit malissannginnerai. Tassalu taamaallaat martsimi 1984-imi, maani eqqaamannittut ikittuararsuussaagut, utoqqaavallaanngikkaluarpugut, kisianni uagut inuusuttunnguulluta maaniinnikuusugut eqqaamavarput 84-imi qanoq pisoqartoq, tassalu taamanikkut inatsisinik toqqammaveqanngitsumik iliuuseqarnertut Siumukkut naalakkersuisui 84-imi tunuarnerat aamma oqaatigineqartarpoq. Taassuma kingunerani aatsaat massakkut aaqqissuussinerit nutarterneqarsimapput maanaannaq Naalakkersuisut tunuartarneri 1984-imilu, 1988-imilu, 2001-imilu aammalu ukioq manna pipput, kisiannili tassa una uagut ingerlatsiniarnitsinni aallaassutigaarput danmarkimi pissutsini, naalakkersuisunngortitsiniaraangatta Dronning-i orninneq ajoratsigu, taavalu oqarluta aajukua immaqa periarfissat isumaqatigiinniarnerillu massakkut aallartissooq. Siusinnerusukkut oqartoqartaraluarpoq, taanna isumaqatigiissitsiniartartumik pilersitsisoqartuuppat taava taanna ajornartorsiut qaangersinnaassagaluaripput. Taamaattumik Naalakkersuisuni Siulittaasoq tukermersorluni qanorlu iliuuseqassagaluarpat taanna nunatsinni Naalakkersuinikkut ingerlatsinermi aamma ajornartorsiutinik pilersitsisussaavoq. Taamaattumi isumaqarpugut suli una misissugassaq misissorluarneqarsimanngitsoq, aammalu pinngitsoorani iluameerluni suliarineqartariaqartoq.
Taanna qallunaat oqaasiat atorlugu projektiv parlamentaris-imik eqqussisimaneq maani tassa isumaqarpoq amerlanerussuteqarluni aatsaat naalakkersuisoqarsinnaaneq. Imaappoq partiit amerlanerussuteqarlutik naalakkersuisunik qinersisarput. Danmarkimi aatsaat ikinnerussuteqarluni naalakkersuisunngortitsisinnaaneq aamma pilersinneqarpoq, annertuumillu aatsaat atorneqarluni 1970-ikkut ingerlaneranni. Ullumikkut naalakkersuisut Danmarkimi atasinnaapput ikinnerussuteqaraluarunilluunniit, tassalu ikinnerussuteqartut naalakkersuisuattut aamma ullumikkut atuuttut ingerlapput.
Tassa imaappoq uagut ingerlatsitseriaatsinnut killormoorpoq, taassumaana inatsisip allanngortinnerani equngasoqartoq, inatsisartullu maani naalakkersuisunik ikkusseriarlutik, tunuartitseriarlutik taava taamaallaat naalakkersuisut tunuartitartik taanna taava pisussaaffilissavaat qanoq inatsisartut sinneri qanoq iliornissaannik. Tassalu taanna equngasortaa isumarpunga Johan Lund-Olsen-ip uani oqaaseqarnermini siunnersuuteqarnerminilu pisaa imaannaanngitsuusoq, imaaliallaannaq ajornartorsiummik aaqqissinnaanngisatsinnik pisoqariataassagaluarpat tamanna siumut isigalugu aaqqinneqartariaqassooq.
Taanna erseqqissarniaannarpara inatsisartut suleriaatsiminni oqallinnerat pisariaqarluinnarmat, aammalu demokratiimik kiisalu inatsisartut inatsisiliortutut imminnut illersorsinnaassusiat aammalu qaqugukkut inatsisartut aalajangigaat kiap qanoq iliuuseqarfigissaneranut tunngassuteqaannarani kisiannili aamma inatsisartut periarfissanik killilersorneqannginnissaat pillugu aamma una erseqissaatigaara.
Naggataatigut ilanngukkusuppara eqqaamagakku Naalakkersuisut Siulittaasuata januarimi naalakkersuinermi ajornartorsiutit pillugit nalorninartoorutai, tassani aamma paasisinnaagakkit, tassalu ilaatigut partiit qanoq iliuusissaat pillugit nalorninartoqarsinnaammat. Tassalu qaqugukkut suut parlamentip maani periarfissarinerai suli erseqqissarneqarsimanngimmata, taamaattumik kissaatigaarput una suliassaq pimoorullugu ataatsimiititaliakkoortumik ingerlaqqaartariaqartoq aalajangiivigineqartinnani.
Jensigne Berthelsen, Atassutip oqaaseqartua.
Periarfissat arlalissuit Atassumminngaanniit taakkartorpagut, aamma oqarpugut Inuit Ataqatigiinneersup Johan Lund-Olsen-ip siunnersuutaa tunngaviusumik isumaqatigisinnaallutigu, kisiannili periarfissat arlallit Namminersulernissaq pillugu ataatsimiititaliap saqqummiussassai suliluunniit saqqummiunneqanngitsut una siullermeeriarlugu ukiaru aappassaaneerneqarnissaa minnerpaamilluunniit illersorneqarsinnaasutut uagut Atassumminngaanniit nalilinngilarput.
Periarfissat tamaasa nerrivimmut uagutsinnut tunniunneqarpata, taava aatsaat taanna oqallisissiaq qaqissagipput isumaqarpugut, massakkut taamatut iluseqarluni aappassaaneerneqarnissaanut ingerlaqqinnissaa uagut innersuussutigisinnaanngilarput, nalunnginnatsigu periarfissanik arlalissuarnik suli takkuttoqarumaartoq.
Hans Enoksen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.
Qujanaq. Tassa Johan Lund-Olsenip siunnersuutaa uani siunnersuuteqartup oqariartoqqinnermini oqaatigaa malugisinnaallugu amerlanerussuteqarluartut isumaminik illersuisut, aammalu Johan Lund-Olsenip nammineq pingaartikkaa amerlanerussuteqarluni maani aaqqiisarnissaq assut pingaartillugu. Kisianni takusinnaasakka malillugit amerlanerussuteqartut itigartippaat, tassalu Siumup itigartippaa taavalu aamma Atassutip itigartillugu, tassa amerlanerussuteqareerpugut maani itigartitsisut. Siumukkut Atassutikkullu eqqarsaatigalugit.
Minnerpaarpaamilluunniit aamma naalakkersuinikkut pissutsit eqqarsaatigissagaanni naalakkersuisut uani matoorinianngillat, aamma killilersimaarinninnianngillat. Aamma siunnersuuteqartup Johan Lund-Olsen-ip nammineq ilisimalluarpaa Namminersorneq pillugu Ataatsimiititaliarsuarmi isumaliutissiissut ukiamut saqqummiunneqartussami taanna ilanngunneqartussaammat.
Isumaliutissiissullu martsip 28-ani Naalakkersuisunut apuunneqartussaavoq, taavalu ukiamut Inatsisartuni oqallissutigineqarnissaa sioqqullugu ataatsimeersuaatigineqartussaalluni, tassanilu isummat tamakkua tamarmik eqqartorneqartussaapput, tassa innuttaasut peqatigeqqissaarlugit isummersornissaq isumaqarpunga utaqqineqaqqaartariaqartoq aamma uagut siunertarinngilluinnaqqissaarparput issianiaannarluta issianissarput, kisiannili massakkut inatsisit tunngaviusut malillugit pissuseq atorneqarpoq. Tassa unioqqutitsisoqanngilaq, pissuseq malillugu iliuuseqartoqarpoq, tassalu Naalakkersuisut amerlanerussuteqarunnaarpata massakut inatsit malillugu Naalakkersuisut Siulittaasuat pisussaavoq amerlanerussuteqaatissaminik ujarlissalluni.
Taakkua allanngortinneqassappata aamma soorunami uagut naalakkersuini oqaloqataanissarput piareersimakutsoorparput, kisiannili assut pingaartillugu ukiamut innuttaasut isumaat qanoq ittoq aallaavigalugu siunissami naalakkersuinikkut ingerlaasissap aaqqinneqarnissaa, qanoq ilusilimmik saqqummiunneqassanersoq.
Ilaatigut Inuit Ataqatigiinninngaanniit aamma oqariartuutigineqarpoq januarimi pisut pissutigalugit immaqa Naalakkersuisut Siulittaasuat imminut tunngalluinnarneri pilluginngooq puttarsilaarsimassagai. Minnerpaarpaamilluunniit taanna oqaatigissavara ilumuunngilluinnaqqissaarmat, tassa Naalakkersuisut oqaaseqaatissaat Naalakkersuisut tamarmiullutik akuersissutigisarpaat, uanilu akuersissutigineqarpoq Siumut taavalu Atassutip naalakkersuisuinik.
Tassa uanga minnerpaarpaamilluunniit kisimiillunga tassani aalajangiisinneqanngilluinnaqqissaarpunga, illuanut taanna saatissinnaavarput. Immaqaana ukioq januarimi pisoq namminneq iluatsinngitsooramikkit puttarsilaarsimagaat. Tamakkua annaartusaarutissat uanga tikikkusunngikkaluarpakka, kisianni aamma oqarfigilaartarnissaat pisariaqartarpoq aamma illuata tungaanut saatilaarlugit ajorneq ajorpoq.
Kisianni uani amerlanerussuteqartut itigartitsinerat aamma amerlanerussuteqartut isumaanik Inuit Ataqatigiit ataqqinnillutik oqariartortarmata, siunnersuuteqartoq ilisimatissavara amerlanerussuteqartut, tassalu Siumukkut Atassutikkullu itigartimmassuk.
Aammalu partiit allat oqariartuutaat, tassalu Demokraatit uani oqariartuutaa aamma tunngaviatigut navianartumik inissittoorsinnaaneri allallu eqqartugaat, isumaqarpunga ukiamut oqallinnissamut tamakku tamarmik saqqummiussuunneqarnissaanut aamma isummersornissami iluaqutaalluarumaartut.
Tassa Naalakkersuisut siunertaqanngilluinnaqqissaarput killilersuinissaminnik, kisiannili pingaartilluinnaqqissaarpaat innuttaasut, minnerunngitsumillu isumaliutissiissummi sulisut suliaat sioqqullugu aalajangiissagaluarutta, innuttaasut immaqa isumaat uniorlugit, taanna isumaqarpunga mianersorfigilaassagipput.
Taamatut oqaaseqarlunga ataatsimiinermi uani saqqummiunneqartut qujassutigaakka, takusinnaasakkalu malillugit tassa siunnersuut itigartinneqarpoq.
Johan Lund Olsen, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
Ja qujanaq. Partiiugutta, naalakkersuisuuguttaluunniit imminut assortornaveersaartariaqassaagut. Naalakkersuisut saqqummiussinerminni tassa oqaatigivaat Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat, apeqqutit aamma taamaattut sammigaat. Aamma Atassutip oqaaseqartuata aamma erseqqilluinnartumik, tassa Jensigne Berthelsen-ip periarfissat marluk Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitap saamisimagaat, eqqortumik taakkua oqaaseqarfigivai.
Taava tassa periarfissat, tassa Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitap tungaaninngaanniit periarfissat marluk tikkuarneqarput, periarfissallu aappaa siunnersuutima aamma iluaneereerpoq. Taamaattumik imminut assortornaveersaartariaqarpugut maani Inatsisartut Ataatsimiittarfianni. Massakkut periarfissap aappaa itigartikkutsigu ukiamut taava sammisinnaajunnaareersimassavarput. Tassami itigartinneqarmat uani ataatsimiinnerup ingerlanerani.
Taamaammat tassa periarfissat arlariiaarsinnaaqqullugit, taava sanioqqussinnaanngilarput una siunnersuut allatut ajornaqaaq ukiaru taava aappassaaneerniartigu, aappassaaneertariaqarparput, Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat isumaliutissiissutaat aamma sammisussanngorutsigu. Allatut iliorutta taava isumaqarnavianngilaq maani asuli oqalunneq, tassami maannakkut itigartissinnarlugu qaammatialunnguit qaangiutiinnartut taava aamma eqquteqqillugu.
Piffissaq-una atorluartariaqaripput, taannaana tassa qinnutigigiga Inatsisartut Ataatsimiisitaliaat uunga susassaqartut aamma akuusinnaammata, upernaakkut ukiakkullu ataatsiminnerup akornanni, taava periarfissat assigiinngitsut sukumiisumik misissuataarnissaannut aammalu Inatsisartut, Naalakkersuisullu pillugit inatsimmi § 5-imi makkua aalajangersagarpassuit qulingiluaasut imminnut assortuuttut, taava sukumiilluinnaqqinnaartumik ukiap tungaanut aamma sammisinnaaniassammatigit.
Kisiannili tassa maannakkut una itigartinniaannavinneqarluni itigartinneqaannassappat, taava Inatsisartut imminnut mattutissapput ukiamut, periarfissap uuma uani saqqummiunneqartumi tikkuagai, taava taakkua mattuteriissavaat. Taanna isumaqarpunga aamma eqqumaffigilaartariaqaripput, mianersortuartariaqartugullu imminut assortornaveersaartarnissatsinnut.
Taava innersuussutigerusuppara Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuata oqaaseqarnermini § 5-imut atatillugu allannguutigineqarsinnaasutut nalunaarsorneqarsimasut papialartaa, tassani erseqqaarissorujussuarmik takuneqarsinnaavoq, maannakkut § 5 imm. 5 qanoq oqaasertaqarnersoq. Siunissamilu § 5 imm. 5 qanoq oqaasertaqalersinnaanersoq, taamatuttaaq aamma § 5 imm. 6 maannakkut imatut iluseqartoq, siunissami qanoq iluseqalersinnaanersoq.
Tassa periarfissap taanna aapparivaa, kisianni periarfissaq alla aamma tassa oqaatigeriikkattuut Atassutip oqaaseqartuata, tassa taanna tikkuareerpaa. Kisianni uteqqillara periarfissaq saqqummiussininni tunngavigisara taanna massakkut itigartinneqarpat, taava inatsisartut imminnut mattuteriissapput ukiamut taava uterfigisinnaajunnaareerlugu, asuli suliniarneruvoq taamatut.
Isak Davidsen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, sinniisussaq siulleq, Atassut.
Massakkut oqaaseqassaaq Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit. Pingajussaaniileravit naatsumik.
Aqqaluk Lynge, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Maani oqallinnermi soorunalimi malittarisassat imaapput, oqallinnermi aqutsisup taava naliligassarivaa oqallinneq qanoq ingerlanersoq, aammalu tamanna soorunalimi malitassaassooq.
Uagut
oqaluttut tusarnaarnerani Naalakkersuisut Siulittaasuata oqarneratuut, manna
apeqqut itigartinneqartutut isiginngilarput, taamatut oqartoqanngilaq
sumiluunniit. Kisiannili assortuussutaasoq unaavoq qanoq ililluni
ingerlariaqqissanersoq, aamma taamatut oqallinnermi soorunalimi nalunartarami
soorlu aallaqqaatigiga Frederik Nielsen-ip 1954-imi atuakkiami demokratii
pillugu atuakkiaani allassimavoq, uparuarsimasaa unaavoq, kalaallit
oqallisileraangamik ilaanni inuttarsiulertarnerat taamaalilluni oqallisigisap
iluamik suna pineqarnera puigorneqartarluni, tassa taanna alla eqqaanngilara
taamani ilinniartuugallaratta taanna atuagaq uatsinnut innersuussutigineqarmat.
Ilissinnut aamma atuaqqunassooq.
Una isumaqarpunga apeqqut
pingaaruteqartigisoq, Namminiilivinnissamut utaqqisinnaanani, kisiannili
apeqqut una suleriaatsimut tunngassuteqarmat taamaattumik uterfigineqarnissaa
kissaatigaarput. Tassami Naalakkersuisup Siulittaasuata januarimi oqarnera
ilaatigut imaammat partiit Naalakkersuisut avataatigut oqaloqatigiinnerat
aatsaanngooq pisinnaasoq nammineq akuerseqqaarnermigut, taanna isumaqarpugut
oqarneq immikkut ittoq, immikkullu taanna paasisinnertut uagut isigaarput,
uagut paasinninnitsinnut naleqqutinngitsoq.
Hans Enoksen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.
Aap qujanaq. Oqaaseqartut kingullerminngaanniit tassa Aqqaluk Lynge tassa ukioq pisut puttarsineqalaarunarput. Kisianni tassa naalakkersuisooqatigiinneq kipineqartussaappat ilisimatinneqartussaavoq Naalakkersuisut Siulittaasuat, imaanngitsoq isumaqatigiinniarnerit naammassereerpata aatsaat nalunaartoqassasoq naalakkersuisooqatigiinnerput unippoq.
Tassa isumaqatigiinniarnerit sivisuumik ingerlanneqareersimasut ilisimanitinneqarpugut, aamma taanna isumaqarpunga eqqortuusoq.
Taavalu Johan Lund-Olsen uani oqariartormat Inatsisartut tassa ukiamut mattunneqassasut. Johan Lund-Olsen-i kiap pisinnaatinneraa paaserusupparput massakkut. Isumalioqatigiit sinnerlugit maani saqqummiussiva? imaluunniit nammineq inuttut? partii tunuliaqutaralugu sammiussiva?
Tassa isumaliutissiissut suli apuunneqarsimanngitsoq Naalakkersuisut allattoqarfimminngaanniit uppernarsarneqarpoq, aamma Naalakkersuisuni suli takuneqanngilaq. Taamaammat oqaluttoqarsinnaanngilaq maani, una itigartinneqarpat ukiamut tassa suna tamarmi mattunneqassasut. Isumaliutissiissut apuuppat pissusissani malillugu Naalakkersuisuni suliarineqassaaq, aammalu qularnanngilluinnaqqissaarpoq tikkuartorneqartut suleriaqqinnissami tunngavissat oqallisigineqareerpata inimi maani annertuumik eqqartorneqarumaartut.
Tassa takusinnaasakka malillugit oqaatigiinnarpara imaanngilaq ataatsimiinermi aqutsisut killilerniarsarigikka, takusinnaagakkit uanga Siumup oqaaseqartuata tapersersunngikkaa, itigartikkaa aammalu Atassummi oqariartortut oqaatigigaat saqqummiunneqartut ilalernartinngikkitik, tassalu imatut paasillugu akuersaarsinnaanngikkitik massakkut.
Tassa ukiamut naatsorsuutigaara Isumaliutissiissut eqqortumik aqqutissani aqqusaartoriarlugit inimi maannga apuuppat taanna ilanngullugu oqalliseqataaffigiumaaripput, aamma minnerpaarpaamilluunniit siunertarineqanngilaq uagut tungitsinninngaanniit unitsitsiniaanissaq, mattussiniaanissarlu.
Qujanaq.
Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.
Ja, oqallinneq ingerlaqqitsinnagu oqaatigissavara taanna sammivigineqartoq partiit oqariartuutaanit, nammineerluni ingerlanissatsinnut Selvstyrekommission-imi isumaliutissiissut, tassunga atatillugu suliassap uumap nangeqqinneqarsinnaanera oqariartuutit arlaliupput, partiininngaanniit aamma.
Taanna aamma paasivara Naalakkersuisut Siulittaasuata tungaaninngaanniit aamma tikkuarsimaarneqartoq.
Taava oqaaseqarumasut nangissavagut.
Jens Napaatooq, Siumup oqaaseqartua.
Qujanaq. Uagut oqaatigissavarput aamma Siumumi, tassa aalajangiusimagatsigu siunerfipput, tassa ukiamut eqqartoqqinnissaanut piareersimalluta oqariartuuterput, saqqummiinitsinni innersuussutigissavara. Uani ilaatigut mattunneqarnissami oqariartuuteqartoqarmat erseqqissaassutigisariaqarpoq aamma Inatsisartuni suleriaaserput naapertorlugu uani aalajangiiffigisassatut una siunnersuutaammat, aappiissuugut imaluunniit akuerissannginneripput, akuerissanerippulluunniit aalajangiisussaavugut. Taamaattumik ersarilluinnaqqissaartumik uagut Siumumiit oqariartuutigivarput, taamatut isikkoqartillugu maannangaaq isumaliutississut tigusimannginnatsigu, aamma taanna innersuullugu, taamatut isikkoqartillugu akuersaarsinnaanngikkipput. Taanna ersarilluinnartumik paatsoorneqarsinnaangitsumillu oqariartuutigigipput, naak Naalakkersuisut Siulittaasuata uteqqikkaluaraa oqaatigeqqissavara.
Uani naalakkersuinikkut nalunngilarput assigiinngitsutigut naalakkersuisut ilaatigut Inatsisartuni ilaasortat amerlanerussuteqarnermikkut naalakkersuisuutitaqaraluarlutik, naalakkersuisut tunuartitaaneranik kinguneqartarsimavoq. Taamaattumik demokrati ukiuni ukunani ingerlasuni assigiinngitsutigut suusupagineqanngilaq, inuiaqatigiit kiffartuunneqartut qissimigaarneqarput, aammalu naalakkersuisuutitaqartut amerlanerussuteqavissut ingerlaqqissinnaajunnaarpata Naalakkersuisut Siulittaasuata qinersisitsinermini suaaruteqarnermini, taamaallaat Inatsisartuni ilaasortat isiginiartussaanngilai kisianni sulisitsisugut, tassalu inuiaqatigiit taasisariaqalernerannik tamanna aalajangernertut aamma inatsisitigut periarfissatut aaqqissuunneqarsimavoq.
Taanna puigussanngilarput uani 31-inik taasisinnaasugut kisitta, tassa inatsisit toqqammavigalugit inatsisiliortussaannaanngilagut, kisianni inuiaqatigiit sinnerlugit aamma ilaatigut naalakkersuinikkut killeqartariaqartarput inuiaqatigiit aperiartortariaqarnerannik qanoq isumaqarnersut. Aamma taanna siornatigut atorneqartarsimavoq, qujanartumilli atukulaneqarani, naalakkersuinikkut ingerlanneqarpoq.
Kisiannili uani saqqummiunneqartoq soorlu Demokraatit tungaanninngaanniit saqquumisoqarnerani nangarnartoqarsinnaanera ersarissumik oqariartuutigineqarpoq, naak toqqaannartumik akuersissutiginiarlugu oqariartuuteqanngikkaluarlutik, aamma akerliunerminnik ersarissumik oqariartuuteqanngillat.
Taamaattumik Inuit Ataqatigiit kisimik ikinnerussuteqangaartillutik tukernersortut oqaatigisariaqarlugit.
Kuupik Kleist, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Massakkut tassa aalajangiisussaanngilagut oqallinneq una siullermeerinermi aalajangiinermik kinguneqartussaanngilaq, uanga malittarissat paasinninnera naapertorlugu.
Kisianni aamma oqallisigisap qiterpiaa qimannaveersaartariaqarpoq, ukua periusissanut tunngasut isumaqarpunga annertunerusumik massakkut oqallisigineqartut. Tassa sinnersuuteqartup siunnersuutaani qiterpiaasoq tassaavoq isumaqaratta nunatsinni inatsisartut aammalu naalakkersuisut ilisarnaatigisariaqaraat erseqqissumik inatsisartut qullerpaajullutik oqartussaanerat. Tassa aamma taanna nunanut allanut naleqqiulluta isumaqarpunga allaanerussutigalugu, pitsaanerusumillu aqutseriaatsimik ilisarnaatigalugu aalajangiussinnaagaluaripput.
Tassa inuit qinigaasa inatsisartut, naalakkersuisuninngaanniit qulliunerullutik inissisimanissaat, taannalu apeqquserneqarsinnaanngilaq. Massakkut inatsisit atuuttu, tassuuna ersernerluttutut oqaatigisariaqarpoq. Ikinnerussuteqartitsisoqarsinnaavoq, kisiannili aamma Naalakkersuisut Siulittaasua aamma qanoq ilineratigulluunniit qinersisitsisinnaalluni. Taamaalillunilu pissaanerup, oqartussaanerullu ersernerluttumik avinneqarsimanera oqaatigisariaqarluni.
Tassa
uagut siunertarput erseqqissumik inatsisartut oqartussaajunerpaajunerat
inissinneqassasoq, inuit qinigaasa oqartussaajunerpaanerat erseqqissumik
oqaatigineqassasoq. Aamma suna tamarmi Namminersorneq pillugu
Isumalioqatigiissitat isumaliutissiissutaani maani oqallisigineqarnissaanut
utaqqeqqikkaluarutsigu isumaqarpunga suliassaq sivisoorujorujussuussasoq
tassani. Aallartereerniarta
piareersarluta.
Qujanaq.
Ellen Christoffersen, Atassutip oqaaseqartua.
Ja qujanaq. Tassaana aatsaaginnaq
siunnersuummik saqqummiussisup Johan Lund-Olsen-ip ilaatigut oqaasiini, soorlu
inatsisartut suliamik taamatut sumiginnaaneraallunilu, sumiginnaaneraasumik nipeqarluni
oqalunnermini ilaatigut siunnersuuteqarsimaneq taamatut
nalilerusunnarsinnaasoq, aamma nammineq Johan Lund-Olsen-ip tassani
suleqatigiissitarsuarmi suleqataasuulluni ataqqinninnerusariaqarsimannginnersoq
taamatut siunnersuutip Inatsisartunut inassutigineqarluni
isummerfigineqarnissaanut utaqqisinnissaanut.
Taamatut nammineq
ataatsimiisitaliarsuarmi ilaareerluni pissusissamisoorsorinngilara taamatut
ikerinnarmi nammineq soorlu pigisutullusooq saqqummiunnissaanut
pissusilersornera. Taamaattumik uanga taamatut inatsisartuni peqarluni Johan
Lund-Olsen-ip pinera kusaginngilara.
Per Berthelsen, Demokraatit oqaaseqartuat.
Qujanaq. Siullermik naqqiuteqalaasaanga, tassa Siumuminngaanniit oqaaseqartup Jens Napaatooq-p Demokraatit siunnerfiginngisaanut sangutillugit oqaaseqarmat, tassalu oqarluni Demokraatit akerliusumik nipeqarlutik saqqummiussaqartut ? taamanngilaq.
Demokraatit tungaanninngaanniit erseqqissarneqaannarpoq kittoqqaarilluinnartumik saqqumiunneqartoq atuassagaanni, ilaatigut piummata mianersorfissat tassa atornerluisoqarsinnaanera tassani pinngitsoortissagaanni mianersorfissanik peqartoq, taanna tikkuarparput.
Aamma Demokraatit tungaanninngaanniit erseqqissumik taavarput una anguniagassaq tassaasariaqartoq, tassa oqarpugut maanna inatsisaasuni pioriinngippat taanna, tassami massakkut oqallinnitsinni tunngaviummat qularnanngitsumik inatsisit pioreersut paatsuungartoqarnerat. Taamaattumik oqarpugut tunngavissaqartutut isigalugu iluatsillugu siunnersuutaasup oqariartuutaasa misissorneqarnissaanut tunniussinermut atatillugu. Aamma inatsisit massakkut piusut sukumiisumik misissorneqassasut, tassani qulakkeerniarlugu iluamik paasigaanni, tassa marloqiusaajunnaartillugit erseqqissumilli paasigaanni uumap massakkut ajornartorsiutaasup matussusereersimanera piunersoq, imaluunniit piunnginnersoq.
Kisianni tassa anguniagarput uaniippoq imaluunniit erseqqissumik oqaatigisarput uaniippoq, Inuit Ataqatigiit saqqummiussaannut atatillugu ? aap ? isumaqatigalugu saqqummiunneqartup tunngavia Siulittaasoqarfiup inatsiseqarnermullu ataatsimiititaliap, Naalakkersuisut peqatigalugit nalilersuiffigissagaat. Taamaalilluni atornerluinertaqanngitsumik, atornerluisinnaanerup qulakkeerluinnarneqarnissaa iluamik qulaajarlugu inatsisit pioreersut aallaavigalugit, taavalu taanna iluamik erseqqissumik matussuserneqarsimanngippat arlaatigut, taava tassa nalilersuillutik allannguinissaq pisariaqassannginnersoq.
Taamaattumik tassa paatsoorneqassanngilaq suliassap ingerlanissaa Demokraatit tungaanninngaanniit taperserparput, kisiannili eqqummafigeqqoreerlugu takusinnaasatta iluani kittoqqaarippallaartumik una ingerlanneqassappat, ajornartorsiutit pinngortinneqarsinnaasut takusinnaasagut nalilersuinermi ilannguttariaqarmata.
Kisianni tassa siunnersuutip ukununnga ataatsimiititalianut taaneqartunut, aammalu naalakkersuisut peqatigilluinnaqqissaarlugit ingerlanneqarnissaa uagut tungitsinninngaanniit piukkunnartutut inassutigiuminartutullu ilalerparput.
Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.
Jens Napaatooq pingajussaaniilerami minutsit marluk.
Jens Napaatooq: Siumup oqaaseqartua.
Inatsisartut ersarissorujussuarmik oqaluuserineqarnera uumap killiffia aammalu aalajangerfigineqartut, oqariartuutigineqartut ersarilluinnaqqeqqissaartut paatsoorneqarsinnaanngimmata aammalu utikajaarilluta maannakkut ingerlatsileratta, siunnersuutigissavara § 49 atorlugu oqaluuserisassap tullissaanut ingerlaqqissasugut, siulittaasumut innersuussutigerusullugu.
Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.
Johan Lund-Olsen pingajussaaniilerami naatsumik.
Johan Lund Olsen, siunnersuuteqartoq, Inuit Ataqatigiit.
Ja qujanaq. Siullermik-una Ellen Christoffersen-imut oqaatigilaarniariga. Siunnersuut una Inatsisartunut saqqummiunneqartoq aamma ullumikkut eqqartugarput Inatsisartunut nassiunneqareersoq, Inatsisartunut nassiunneqarpoq 4. februar. Tamatuma kingorna aatsaat Namminersorneq pillugu Isumalioqatigiissitat ataatsimiipput Qaqortumi, siunnersuullu taanna ullumikkut eqqartugarput soqutiginartillugu inassutigineqarsinnaasutut isummersorfigereersinnarlugu aamma periarfissap aappaattut maannakkut aamma inassutigivaat, tassalu ilissi maannakkut oqaatigivarsi periarfissaq aappaa, tassa uani sammineqarpoq.
Taamaammat eqqunngilaq taamatut Ellen Christoffersen tungaaninngaanniit oqarniarneq, aamma una oqaatigisariaqarpara inatsisartuni ilaasortat qaqugukkulluunniit siunnersuuteqarsinnaatitaapput, aamma Ellen Christoffersen-i, allat apereqqaarnagit siunnersuuteqarsinnavunga imaluunniit naamik. Qaqugukkulluunniit siunnersuuteqarsinnaatitaavutit inatsisit tunngaviusut malillugit.
Taava aamma oqaatigilaarlara ullumi ataatsimiinnerput aallartikkatsigu, immikkoortup qulingat, taanna ukiamut kinguartinneqarpoq aappassaaneerneqarnissaa. Namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitanngooq aamma taanna sammimmassuk.
Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.
Aatsaannguaq innersuussutigineqartoq Siumuminngaanniit § 44 oqaasertaqarpoq, ataatsimiinnermi aqutsisup, imaluunniit inatsisartunut ilaasortap siunnersuutigisinnaavaa, oqaluuserinninneq naammassineqassasoq.
Tamannalu inatsisartut oqaluusereqqinnagu aalajangiiffigissagaat.
Taamaaliussaagut oqaaseqartussaq kingulleq Josef Motzfeldt Inuit Ataqatigiit oqaaseqareerpat.
Josef Motzfeldt, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Taanna killiffipput eqqarsaatigalugu siullermik pisariaqarsorinarpoq manna tikillugu ileqquusoq eqqaasitsissutigissallugu.
Tassalu paragrafi pineqartoq atorneqaraangat, allaganngorlugu ataatsimiinnermi aqutsisumut tunniussisussaaneq. Taanna qimanneqarsimappat taanna inatsisartut isumaqarpunga ilisimasariaqaraat.
Maannaannakkut sukkulluunniit nikussutigiinnarlugu oqaluuserisap tullianut ingerlaqqittussaaneq, manna tikillugu periuuserisimannginnatsigu.
Kisianni namminersorneq pillugu isumalioqatiissisap katitigaanerat eqqarsaatigigaanni, inatsisartut ilisimassavaat, namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitat sitaq, naalakkersuisunit 99-imi pilersinneqarmat, inatsisartuniunngitsoq.
Aammalu namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitat inatsisartuni ilaasortaannarnik inuttaqanngillat.
Taamaammat avataanngaanniit inatsisartuni oqallissinnaaneq, inatsisartuni ilaasortatut isummersorsinnaaneq siunnersuuteqarsinnaanerlu aqunneqartileriissallugu, sulilu nalullugu nalullugulugooq qanoq oqaaseqarniartut.
Tamanna inatsisartut sanngiissusiannik ersersitsinerusoq nakeriallannarpoq.
Inatsisartut isumaqaraluarpugut Inuit Ataqatigiinninngaanniit massakkut killiffik eqqarsaatigalugu, pisussaaffitsik naalakkersuisut inatsisartullu akornanni ilisimalersimallugu killiffik 2003 killiffigisimagipput.
Taamaanngilaq.
Massakkut namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitat allaanngilaq qanga inunnik isumaginninneq inunnik isumaginninneq pillugu isumalioqatigiissitarsuarmik pilersitsisoqarmat 95-imiit. Ukiullu marluk inunnik isumaginninnermut tunngasut apeqqutit tamavimmik saqqummiunneqaraangata, taava oqaatigiineqartarpoq taanna utaqqiniarli isumalioqatigiissitarsuup suliaminik naammassinninnissaa. Mikiarsiivinngortarpoq taamaalilluni.
Taamaalilluni inatsisartut oqallissinnaanerat sukkulluunniit siunnersuuteqarsinnaanerat, unitsinniarneqassappat ajoqaaq isumalioqatigiissitaliaqartarneq taamatut atorneqassappat.
Oqaatigineqartartutut inuiaqatigiit nikikkiartornerani malinnaaniassagutta isumalioqatigiissitanik pilersitatsinnik sulinerput kiagaallassamaartinneqartariaqanngilaq.
Taavalu aamma uanga nammineq atorpallaartanngikkaluarlugu inatsisartut naalakkersuisunut qulliullutik sulisitsisuunerannut oqarluartaartarneq soorluuna massakkut, naalakkersuisooqatigiit akornanni soqutigineerussimasoq.
Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.
Naalakkersuisut siulittaasuat akersuaarteriarlugu § 44 malillugu ataatsimiinneq naammassiniassavarput.
Naalakkersuisut siulittaasuat.
Hans Enoksen, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.
Qujanaq.
Tassa naalakkersuisooqatigiit inatsisartut amerlanerussuteqarlutik aaliangiisarnerat ataqqivaat.
Uanilu aaliangiinermi amerlanerussuteqartut aalajangernerat, Inuit Ataqatigiit tusaallugu tigusariaqarpaat.
Tassa namminersorneq pillugu isumalioqatigiissitaq, sunut tamanut kinguarsaasutut nalilersorneqarmat, eqqaasitsissutigilaassavara namminersulernissaq pillugu naalakkersuisoqarfimmik pilersitsiniarnermi, Inuit Ataqatigiillu taamanikkut isumaqatigiinniaratta. Isumaqatigiissutigigatsigu taanna isumaliutissiissut utaqqeqqaarlugu isummerfigiumaarlugu.
Qujanaq.
Jonathan Motzfeldt, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.
§ 49 aatsaannguaq atuagara najoqqutaralugu, tassa imaappoq maannakkut amerlanerussuteqartut Siumukkut, Atassutikkullu siunnersuut manna itigartippaat. Kisiannili naalakkersuisuninngaanniit oqariartuutigineqarpoq allanillu, selvstyrekommissionip nalunaarusiaa najoqqutaralugu oqallinnissami apeqqut taanna inerlugu suliarineqarnissaa aamma innersuussutigineqartoq.
Taannalu aamma uani aalajangiinermi aamma ilanngullugu taanna maani nalunaarutigissavarput.
Tassa taamalilluni tassani oqaluuserisaq naammassisutut oqaatigisariaqarpoq.