Inatsisartut suleriaasiat §28 malillugu, matumani siunnersuutiginiarpara nunatsinni ilinniartut aningaasarsiaqartitaaneranut tunngasoq.

 

Ukiut makkua atuallassimavagut kikkut tamarmik piumasaqarfigigaluttuinnarfigisaat. Tamannalumi immini tupinnanngikkaluarpoq, kisiannili nunatta kikkunnut tamanut tunniussinnaasai aammattaaq killeqarput.

 

Naluneqanngilarmi nunatsinni ilinniagaqartuni akissarsiaqartitsivugut, tamannalu immini ajunngilaq.

 

Aanali eqqarsarnartortaa, aniingaasat tunniuttakkagut maanaannaq ilinniarnerminni unitsitsiinnartartut isumakkeertuaannassavagut?

 

Soorunalimi peqquteqavilluni unittoornerat taakku allaapput. Pissutsillu uniinnarnermut naliliiffigineqartalersuuppata, pissutissaqarsorinanngitsumillu atuarnerminnik unitsitsiinnartartut ilumut siunissami aningaasanik tunniunneqartartuni pissarsiaqartittuaannassavagut?

 

Pissutissaqarsorinanngitsunik uniinnnartartut atugaat, uniinnartartunut taarsersorneqarsinnaatileraluaraanni qularnanngitsumik ilinniarnerminni naammassinnikkusunnerat annerulissagaluarmat.

 

Nalussanginnamikkumi pissuteqavigani uniinnarsimagaanni aningaasat atorsimasat uterteqqinneqassasut.

 

Ilinniartunullu naammassinnerusussuseq annertunerulissagaluarmat, aningaasallu taamaalillutik allanut naleqarnerusunut atorluarneqarsinnaalissagaluarmata. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Godmand Rasmussen qutsavigaarput. Maannakkullu Kulturimut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisoq sinnerlugu Naalakkersuisut siulittaasuat akissuteqassaaq.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisuni Siulittaasuat, Siumut.

Saqqummiussisut Inatsisartunut ilaasortat taakku immikkut tamaasa akissuteqarfigissavakka.

 

Siullermik Inatsisartunut ilaasortap Jakob Sivertsenip pingaartitsinera inuiaqatigiit ineriartorneranni ilinniartitaanerup pingaarruteqartumik sakkussaaneranik tamanna isumaqatigaarput.

 

Aammalu isumaqatigalugu ilinniagaqartut sapinngisamik pitsaanerpaamik imarisatigut atuartitaanikkullu, sinaakkusiiffigineqarnissaasa qulakkeerneqarnissaat, ilaatigut taamaaliornikkut unitsitiinnartoqartarnera angisooq annikillisaaviginiarneqassammat.

 

Siunnersuuteqartup kissaatiginartippa unitsitsiinnartarnermik pissutaasut qulaajaavigineqarnissaa siunnersuutigaalu suleqatigiissitamik ajornartorsiummik qulaajaaniartussamik  pilersitsisoqarnissaa.

 

Oqaatigissavara ilinniagaqartut akornanni unitsitsiinnartarnermi pissutaasartunik arlalinnik misissuisoqartarsimammat. Ukiuni kingullerpaani marlunni misissueqqissaartarfiup HS-analusemik taaneqartartup, unitsitsiinnartarnernut pissutaasut pillugit Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermut Ilageeqarnermullu Pisortaqarfik sinnerlugu, misissuisarnerit pingasut ingerlattarsimavai.

 

Ilangullugulu misissuiffigisarsimallugulu inuusuttut tassa ilinniarnerminnik naammassinnittarsimanerannut aamma taanna eqqaamassavarput.

 

Naammassinnittarsimanerannut pissutaasarsimasut naak ilaat unitsitsiinnartarsimagaluaraat ilinniarnertik imaluunniit aamma aallartinngitsoortarsimallutik.

 

Misuissarnerit inernerisarsimavaat uku, nalunaarusiarineqartarsimammata. Sanaartornerup iluani unitsitsiinnartarnerit, sanaartornerup iluani sulinermi ilinniartitaanermilu pissutsit kiisalu kikkut-uku ilinniagaqalersartut.

 

Nalunaarusiat ilinniarfiit nalunaarsuisarneranni ilalerneqarlutik ajornartorsiutaagajuttut unitsitsiinnartarnernut pissutigineqarajuttut takussutissiivigisimavaat, matuma ataani taaneqartut ajornartorsiutaagajuttutut oqaatigineqartut makkuusut.

 

Siullermik qallunaatut oqaatsitigut piginnaaneririikkat amigaateqarnerat, aamma peroriartornermi angerlarsimaffiup toqqissisimananngitsuusimanera, aamma aallartissimagaluit allaanerusumik ilinniagaqarusulersimanerat, aamma suliffeqarfinni kulturikkut ajornartorsiuteqarnerit qallunaat ileqquisa erseqqinneruallaarnerannik pissuteqartut, aamma malinniagassatigut ajornartorsiuteqarnerit soorlu piffissami takkuttarnissamut malinniagassanik, aammalu tunniusimanissamik ilinniarnermut malinnikkuminaatsitsisarnerit, kiisaau aamma nalinginnaasumik atuakkatanneq.

 

Inuusuttut ajornartorsiutit ilinniagaqarnermi qimatsinerminnut peqqutaasartutut oqaatigineqartarsimasut amerlasuusarsimasut oqaatigaat aamma takutippaat. Tassaasarsimallutik misigissutsikkut misigisaasarsimasunik anigugassaasartunik peroriartornerminni isumassorneqarsimannginnernut, atornerlunneqartarsimanernullu tunngasut.

 

Ajornartorsiutaasartutut imaluunniit ilinniarfiit kinguariarnissamut periarfissaat aamma killeqartarsimapput.

Ilinniartitaanerit pillugit iluarsartuusseqqinniarnerit maanna ingerlanneqartut matuma ataani meeqqat atuarfiannik inuussutissarsiuutinillu ilinniartitaanermik iluarsartuusseqqinniarnerit, ilisimatusarfissamik pilersitsiniarneq aammalu ilinniagaqarnersiuteqarnerup iluarsartuussuvigeqqinneqarnissaata, ilaatigut siunertaraat tamatumani nakussassaaniarnissaq.

 

Tassa inuusuttut ilinniagassmik aalajangersimasumik aallatitsiniarneranni ilisimasassatigut, aamma oqaatsitsigut piumasaqaatinik piginnaaneqareernissaasa nakussassaavigineqarnissaa.

 

Ilinniagassani toqqaaniarnermi kingunissaasumik ilisimaarinninnerulernissaat, aammalu aallartinnissaminnut piumassuseqarlutillu piareersimanissaat.

 

Ilinniagaqarnersiutit iluarsartuussivigineqarnissaat pillugu nassuiaammi Inatsisartunut agguaanneqartussami siunnersuutiginiarneqarpoq, ilinniagaqartut akisussaatitaanerulersinneqarlutillu piginnaanngorsarneqarnerulernissaat.

 

Ilinniagaqartoq ilinniarnermini aammalu ilinniarnermi ingerlaannarnissaanut aningaasassaritinneqartullu aqunniarnissaanut aaqqissuussisarnermi ilianniagaqartoq akisussaatinneqarnerulerlunilu oqartussaatinneqarnerulissaaq.

 

Ilinniartitaanerup iluani iluarsartuusseqqinnerit allat peqatigalugit ilinniagaqarnersiutit iluarsartuussiffigineqaqqinnerisa aammattaaq, qulakkeereqataaffigissavaa siullermik amerlanerusut ilinniarnermik aallartitsisalernissaat, aamma amerlanerusut ilinniarnerminnik naammassinnittalernissaat, kiisalu amerlanerusut imminnut eqqortumik ilinniagassamik toqqaasalernissaat.

 

Ilinniartitaanerit iluanni tamani sulissutiginiarneqarpoq pitsaassusissaq sapinngisamillu annertunerpaamik ilinniarsimasumik sulisoqalernissaq pillugu ilinniartitaanikkut politikkimi, siunnerfigineqartut aqunnissaanut pisariaqartunik nakussasaaniarnissaq.

 

Alloriaatigineqartussallu tamakkua ersiutissaasa takkunnissaannut ukiorpaaluit ingerlaqqaartussaasut ilimagineqarpoq.

 

Ajornartorsiutini apeqqutinik qulaajaasussamik suleqatigiissitaliornissamut taarsiullugu, Naalakkersuisut siunnersuutiginiarpaat unitsitsiinnartarnerup itinerusumik qulaajaavigineqarnissaanut aningaasanik illluartitsisoqarnissaa.

 

Nalunnarusiaq kikkut-uku ilinniagaqalersartut taama taaguutilik, tassaasut apeqqutit akisassat aallaavigalugit misissuineq imaqarluarpoq, itinerusumik misissuinermut taamaattunut tunngavissaalluartumik. Tamannalu aamma sulissutigineqarpoq.

 

Tassa taamatut Jaaku Inatsisartunut ilaasortap Jakob Sivertsenip saqqummiussaa oqaaseqarfigisinnaavarput Naalakkersuisuniit.

Taavalu Inatsisartunut ilaasortap Godmand Rasmussenip saqqummiussaa imatut oqaaseqarfigerusullugu.

 

Ilinniagaqarnermut unitsitsiinnartarnertigut inuiaqatigiit aningaasaliissutinik annaasaqartarnerannik Godmand Rasmussenip saqqummiussinera ilumoorpoq.

Unitsitsiinnartarnerpassuartigut ilinniartitaanermik takussaaqisutigut pisortat aningaasanik annertoqisunik annaasaqartarput.

 

Soorlu ilinniagaqarnersiutit angalanernullu aningaasartuutit kiisalu ilinniartitaanernut nukissanik, atuilussiinnartarnernut aningaasartuutaasartunut.

 

Ilinniartitaanerit suliffinni ilinnuiarfinnilu nikeraallutik ilinniartartut eqqarsaatigalugit aammattaaq suliffeqarfiit aningaasaliissutinik annaasaqartarput.

 

Ullumikkut ilinniagaqarnersiutit tassaapput ilinniagaqarnersiutit qaammammut 4200 kr-ninngorlugit tunniunneqartartut. Kiisalu atatsiartumik 10000 kr-nik taarsigassarsisinnaatitaaneq kiisalu ilinniarnerup ingerlanneqarneranut ukiumut 6000 kr.-nik taarsigassarsisinnaatitaaneq.

 

Ilinniartup piareersarfiusuni ilinniarfinniittut matuma ilaatigut eqqarsaatigineqarput GU-ni atuartut kiisalu Inuussutissarsiutinut tunngaviusuni ilinniagaqartut. Taarsigassarsinissamut periarfissaqartitaanngillat.

 

Taarsigassarsiat ilinniarnerup naammassineqarnerani tassa ilinniarnerup inaarlugu naammassineqarnerani imaluunniit unitsiinnarneqarnerani, taarsersorneqartussaatitaapput.

 

Kinaluunniit 60.000.kr sinnerlugit ilinniarnermut akiligassaqartoq akiligassanik millisaasimatinnani nutaamik ilinniagaqalernissamut ilinniagaqarnersiutinik pisaqalersinnaatitaanngilaq.

 

Ilinniarnermi taarsigassarsiat aqunniarnerannut taarsertinniartarnerannullu siusinnerusukkut ajornartorsiutaasarsimasut, taarsigassarsisitsisarnerup aqunneqarnissaanik Grønlandsbankimit isumaqatigiissuteqarsimanikkut aammalu taarsiisitsiniartarnerni Akileraartarnermik Pisortaqarfimmut nuussimanikkut, taakkunuunatigut ajornartorisutaasarsimasut tutsuviginartumik isumannaatsumillu aaqqiivigineqarsimapput.

 

Taamaalillunilu aamma tassa annertunerusumik isumakkeerinnittarnissamik pisariaqartitisarnerit siunissami minnerpaaffissaminniilersinneqarsimasutut oqaatigisariaqarpoq.

 

Ilinniagaqarnerup unitsiinnartarneratigut ilinniagaqarnersiutit taarsertinniarneqartarnissaat siusinnerusukkut oqaluuserineqartarsimanngilaq.

 

Tassunga tunngatillugu tassa unitsitsiinnarnermut nammineq pisuunerup nassuiaasiornissaa ajornakusoorpallaartarpoq. Ilinniarnermut unitsitsinermi tamatigut. Kisianni pissutissaqartoqarajuttarpoq.

 

Ilinniagaqarnersiuteqarnerup iluarsartuusseqqiffigineqarnissaa pillugu nassuiaat nassuiaatitut saqqummiunneqarnissaa Naalakkersuisut utaqqivaat. Nassuiaat Naalakkersuisuni oqaluuserineqareeruni ilaasortani Inatsisartuni ilaasortanut agguaanneqarumaarpoq.

 

Nassuiaatip aallavigai ilinniagaqartut ilinniarnerminni ingerlaqqinnissaannut, ilinniagaqarnersiamilli aqutsinissaannut aaqqissuussisarnerminni akissussaatitaanerulerlutillu oqartussaatitaanerulernissaat, soorlu aamma siuliani taanna taamak taareeriga.

 

Iluarsartuusseqqinniarnermi siunnersuutigineqarpoq ilinniagaqarnersiutitsisarfimmut oqinnerusumik atuisunullu paasiuminarnerusunik malittarisassaliortoqarnissaa, makku isiginiarlugit.

 

Siullermik ilinniagaqartut atugarisaasa nalinginnaasumik ajorteriartinneqannginnissaat, aamma malittarisassanik aqutsinerup oqinnerulersinneqarnissai kiisalu aningaasatigut pissarititaasunik atuilluarnerunissaq.

 

Iluarsartuusseqqinniarnerup meeqqat atuarfianni iluarsartuusseqqinnissaq, inuussutissarsiutinik tunngaviusuni ilinniartitaanermi iluarsartuusseqqinnissaq kiisalu ilisimatusarfeqarnissamik pilersitsiniarneq peqatigalugu kissaatigisat makku isiginiarpaat. Siullermik amerlanersut ilinniagaqalernissaat, taavalu amerlanerusut ilinniagassaminnik eqqortumik toqqaasalernissaat, aamma ilinniagaqartut amerlanerusut ilinniarnerminnik naammassinnittalernissaat, kiisalu ilinniarnerminnik naammassinnissimasut amerlanersut Kalaallit Nunaanni sulisarnissamut kajumilersinneqarnissaat.

 

Iluarsartuusseqqinniarnerit taaneqartut taakku piviusunngortinneqarnissaanik suliniuteqarnerit ilinniartitaanerup iluani ingerlanneqarput. Sunniutissaasulli takuneqarsinnaalernissaannut naatsorsuutigineqarpoq suli ukiut arlallit ingerlaqqaartussaassut.

 

Oqaatigissavara ineriartorneq Naalakkersuisunit malinnaavigeqqissaarneqarmat. Naalakkersuisullu isumaqarput maannakkut piffissaanngitsoq ilinniarnermi akiligassarilersimasat taarsertinniarneqartarnissaannut piumasaqaatini sukatereqqinnissap kaammattuutiginiarnissaanut.

 

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq.

Naalakkersuisut siulittaasuanut qujavugut. Maannakkullu partiit Kattusseqatigiit Attaviitsullu oqaaseqartuinut nuuppugut. Siulliulluni oqaaseqassaaq Ruth Heilmann, Siumut.

 

Ruth Heilmann, Siumup oqaaseqartua.

Qujanaq. Tassa siullermik ilinniarfinni assigiinngitsut ilinniartut ilinniarnerminniit taamaatitsiinnartartut amerliartuinnarnerisa ikinnerpaaffimmiitinniarneqarnissaasa pillugu, §35 naapertorlugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik siunnersuut.

 

Taamatut qulequtserlugu Inatsisartuni ilaasortaq Jakob Sivertsen, Atassut apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissamik Inatsisartuni noqqaassuteqarpoq.

 

Siumumiit oqallisissiaq paasilluarparput, aammalu Naalakkersuisut akissutaat tusaatissatut tigullugu qujassutigaarput. Tamarmillu soqutiginarluinnartutut Siumumit isumaqargigigatsigit imatut oqaaseqarfigissallugit.

 

Siumumiit pingaarnerpaatitaraarput nunatsinni atuartitaanerup ilinniartitaanerup minnerunngitsumillu piorsarsimassutsitta kulturittalu inuiaqatigiinni kalaallini ineriartorfiusumi malinnaatinneqarlunilu pitsaasumik qaffasissuteqartumik, suliniutigineqartuarnissaata qulakkeeriffiginnittuarneqarnissaa.

 

Taamaattumik Atuarfitsialaap Meeqqerivitsialaallu tunngaviusumik meeqqap perulerfiani angajoqqaat suleqatigilluinnarlugit meeqqap sorlaqarfiata, ikioqatigiinnikkut ammaffigeqatigiinnikkullu pitsaanerpaamik periarfissaqartinnissaanik, suliniutigisatta iluatsinnerpaanissaat anguniarlugit ingerlattuartariaqarpagut.

 

Siumumiit isumaqaratta tassuunakkut siuarsaallutalu piorsaagutta meeraq periarfississallugu, pitsaasumik siunissamini angusaqarluarnissaanut aqqutissiuuteqataaffigissallugu. Taamalu siunnersuuteqartup anguniagaanik amerlanerpaat ilinniarnermikkut naammassisaqartarnerisa siunissami tassuunakkut annertuutigut qulakkeerinniffigineqarnissaannik.

 

Ilinniartitaanikkut ullumikkut killiffigisarput pillugu paasiniaanerit misissuinerit ingerlanneqaqqullugit Inatsisartuni kaammattuuteqartarpugut. Siumimiit taamatut misissuititsillunilu paasisimasaqarnissaq siunissami ingerlaqqinnissamut nalilersuinermi periarfissiinernut iluaqutaasarmata pingaarluinnartutut isumaqarfigaarput.

 

Taamaattumik nuannnaarutigaarput taamatut sukumiitigisumik misissuinerit inerneri qulaajarneqarmata, kikkut ilinniagaqartarpat, pillugu nalunnarusiamik nassuiaammik Naalakkersuisut KIIIP-mut suliaqartitsilluni saqqummiussaqarmat Inatsisartunut aagguaanneqartumit, taannalu ilinniartitaanermi ataatsimiititaliami soqutigalugu aamma Siumumiit misissuataarlugulu paasisassarsiorfigaarput.

 

Tassani pineqartuni 1970-80-imut inunngortunit misissuineq ilaatigut ingerlanneqarluni. Nassuiaammi tigulaarigaanni 30-niit 31-nut ukioqartut misissuiffigineqarnerannit 53 procentit ilinniagaqarsimapput, 9 procentit aallartissimapput, 38 procentii ilinniakkaminnik aallartitsinngisaannarsimapput, 42 procentit ilinniarnerminnik siusinnerusukkut unitsitsiinnarsimasuullutik.

Ilinniarfinni ingerlaqqiffiusuni ilinniartut unitsitsiinnartartut arlaqarput. Tamanna pissuteqartarpoq aamma kukkusumik toqqaasarnermik. Taamaattumik siunnersuinerup pitsaanngorsartuarnissaanik suliutaasut annertusartuarnissaat pikkorissaanerillu ingerlanneqarnissaat Siumumiit pingaartilluinnarpagut.

 

Soorunami imminut naleqqutinngitsumik toqqaasimagaanni aappassaanik pingajussaanilluunniit eqqarsariarluni naleqquttumik toqqaallunilu naammassisaqarsinnaaneq immini pitsaasuuvoq.

 

Siumumiillu maluginiarparput siunnersuinerup pitsaasuusimannginneranik tamanna aamma patsiseqarsinnaasoq. Taamaattumillu siunnersuinikkut pitsanngorsaanerup ingerlanneqarnissaanik sakkortuumik piumasaqaateqarnissaq pisariaqarpoq.

 

Tamanna kommuneni eqqumaffigineqarnerulernera ineriartortinneqarneralu isumalluarfigaarput, aammalu tassuunakkut pikkorissaanerit ilinniarfiit suliffeqarfiillu tikillugit paasisassarsiorfigalugillu orniguttarnissaq, Siumumiit pissusissamisoortutut isigaarput.

 

Siumumiit isumaqarpugut siunnersuineq pitsaasoq atuartuunerullu nalaani aallartinneqartariaqartoq. Angajoqqaanit inuiaqatigiit inuusuttoqatigiillu imminnut kaammattoqatigiinnissaat pisariaqarpoq. Kaammattorneqarneq aamma piumassuseqarnermit malitseqartinneqartarmat siunnersuinerup tungaata annertuumik eqqumaffiginiarneqarnissaa Siumumiit pingaarluinnartutut isigaarput.

 

Siumumiit nuannaarutigaarput paasillugu nunatsinni ilaqutariit 89 %-ii toqqissisimasumik atugaqartuusut, tamanna siunissamik qaamasumik tikkuussisuummat isumalluarnartutut Siumumit isumaqarfigaarput.

 

Ajoraluartumillu aamma assigiinngitsutigut peqquteqartumik ajornartorsiortoqarnera Siumumiit arajutsisimanngilarput. Tassuunakkullu aaqqiiniarluni suliutaasut eqqumaffiginiarlugit inuusuttuni angajoqqaanngortussani, angajoqqaanullu siunnersuinerup qaammaasaqarnerullu annertusarneqarnissaata suliniutigineqartuarnissaa, Siumumiit peqataaffigissavarput.

 

Nassuiaammi oqaatigineqartunut ilaavoq ilinniagaqarsimasunik angajoqqaaqartut tassaagajupput ilinniaqqiffiusumik ilinniagaqalersartut. Aamma oqaatsinik ataasiinnarnik atuisinnaasut ajornartorsiuteqartarput soorlu qallunaatut kalaallisulluunniillu pisinnaasakinnertik pillugu uniinnartoqartarmat.

 

Taamaattumik pingaartuuvoq meeqqat akuleriissillugit atuartitsinerup aaqqissuunneqarnerata nukittorsarneqartuarnissaa. Tassami marluinnik oqaaseqarnissaq pingaaruteqarpoq sunut tamanut ilinniarfinnut ammaassillunilu periarfissaqartitsisuummat.

 

Ilinniarnissami praktikkerfissaaleqineq ajornartorsiutaasaqaaq, taamaattumik taassumap tungaa aaqqinneqartariaqartutut Siumumiit isumaqarfigaarput. Suliffeqarfiit amerlanerpaanik pinngitsooranilu suliffinni ilinniartunik tigusisarnissaannik suli annertunerujussuarmik malittarisassiuussinissat Siumumiit oqaatigereeratsigu matumuuna kaammattuutigeqqissavarput, taassumap tungaata aaqqiiffiginiaqqullugu.

 

Qitornaqalereersimaneq angerlarserneq inuuttut ajornartorsiuteqalerneq imigassamik ikiaroornartumillu uerisoornerit imaluunnit aningaasarsipallanniarluni suliffeqalertarnerit taamalu ilinniarnissamut kajuminnerup millisarnera, taakkua tamaasa eqqarsaatigalugit inuiaqatigiinni pinaveersaartitsinikkut suliniuteqarnitta pitsaanerulersikkiartuaarnissaa anguniarlugu suliniuteqarnissarput qasusuilluta ingerlattuartariaqarparput.

 

Siumumiit nuannaarutigaarput inuusuttuni suliniaqatigiiffiit ilinniartut namminneq kattuffii, KIK, DKIK allallu namminneq atugarisatik pillugit iluarseeqataaniarlutik oqalliseqataasarnerit erseqqissiartormat.

 

Ilinniartut akunnerminni ajornartorsiutitik aaqqeeqataaffiginiarlugit iliuuseqarniarnerat Siumumiit tamakkiisumik tapersersorpagut. Iluaraarpullu taamatut iliuuseqarnerup malitsigissammagu, anguniakkanik inuiaqatigiinni saqqumilaartitsinerulernissaat aammalu amerlanerusut kajumissaatigalugulu peqataanissaat. Tassuunakku kissaateqaagut inuusuttut angusaqarluarnissaannik.

 

Misissuinermi paasinarpoq taamatut ilinniaqartut arnaanerusartut, illoqarfinnilu najugaqartuullutik. Paasinarpoq aalisarnermik ingerlatsisut suli amerlaqimmata. Aammalu eqqaaneqarluni inuusuttut illoqarfiliarlutik ilinniariaraangamik nunaqarfimminnut utinngitsoortarnerannik.

 

Taamaasillunilu tamanna ilapittuutaavoq nunaqarfinni najugaqartut ikiliartorneranni, aammalu nunaqarfinni pingaartumik ilinniarsimasunik ilinniartitsisussaaleqisarnerannik.

 

Nunagisaq qimannagu ilinniartitaanerit aamma atortorissaarutinik atuinikkut annertusartuarneqarnissaa Siumumit suliniaqataaffigissallugu peqataaffigissavarput.

 

Siunnersuuteqartup aamma pineruai GU-mi taamaatitsiinnartartut ikiliartortinneqarnissaanik minnerpaaffimmiititsiniarnermik, tamanna Siumumiit isumaqatigaarput. Pissusiviusullu imaapput ullumikkut ukiunut siuliinut naleqqiullugu, GU-mi atuartut qangarnit amerlanerujussuit aallartittalernikuupput. Soorlu Qaqortumi Aasianni Nuummilu periarfissaqartinneqaramik.

 

Taamaalilluni amerlanerusut aamma naammassisalernerannik kinguneqartinneqartumik, tamanna siuariarnertut Siumumiit isigineqartariaqarnera pugioqqunngilarput. Ilami aamma Sisimiuni HTX teknikki aallaavigalugu ilinniartuunngorniartut periarfissaqartitaalernerat, Qaqortumi HHX niuernikkut ilinniarnertuunngorniat periarfissaqartilernerat aallarnerneqareersut.

 

Siumumiillu nalunngilarput GU-mi naammassisut ukioq ataaseq ilinniarnermini unikaallatsitsiniaallutik noqqaassuteqartartut amerlanerpaajusut. Atuakatannermik pissuteqartumik aammalu sulinermik aningaasarsillutillu anersaarfeqalaarusuttunik piffissaqarnerujumallutillu ilinniarfissaminnut toqqaanissamut.

 

Siumumiit nalunngilarput GU-mi atuartut qallunaat nunaannut allanullu ilinniagaqariartoraangamik amerlasuut ajornartorsiuteqartarmata, qallunaat kulturiannut pulaniapiloortarlutik. Taamaalillutik angerlaannartartut ajoraluartumik arlaqartorujussuullutik.

 

Tamanna pinngitsoortinniarlugu suliniutit annertusarneqarnissaat Siumumiit kaammattuutigissavarput, soorlu aamma DKIK taamatut suleqataajumasoq, ilinniartunut oqaluttuussiartortarniarutik tikillugit paasisitsiniaallutik soorlu ukiumut ataasiarlutilluunniit. Tamanna siunnersuutitsialattut isumaqarfigigatsigu periarfissarsiuussinissaq piumasaraarput.

 

Siumiumiit atuarnermik qatsussisoortarnerup qaangerniarnissaanik suliniutaasinnaasut ujartortuarnisaat peqataaffigaarput. Taamaattumik aamma atuarfitsialammik angajulliit atuarfianni ukiunik sivikilliliiniarneq pissutissaqarluartumik tunngaveqarpoq. Atuartut atuarnerminnik qatsussigallartarnerat minnerpaaffilerniarneqarmat.

 

Tamanna Siumumiit isumaqarpugut aamma kingusinnerusukkut ilinniagaqartut taamaatitsiinnartarnerannik millisaataajumaartoq.

 

Aamma ilinniartut amerlanerusut ilinniarnerminnik naammassinnittarnissaannik, Inatsisartut qanoq iliorlutik peqataasinnaanerat pillugu Inatsisartuni oqallinnissaq aamma kissaatigineqarpoq.

 

Taamatut Inatsisartunut ilaasortaq Godmand Rasmussen, Atassut, Inatsisartunut oqallisissiamik saqqummiutaqarmat Siumumiit imatut oqaaseqarfigissavarput.

 

Siunnersuuteqartup saqqummiutamini pivaa ilinniagaqartut pissutissaqaratik uteqattaartumik ilinniarnerminnik unitsitsiinnartartut ilinniagaqarnersiutisiaminnik utertitsisalernissaat.

 

Siumumiit nunatsinni ilinniagaqartut amerlanerpaat atorfissaqartikkatsigit, ilinniagaqartut amerlanerpaat ilinniakkaminnik naammassinnittarnissaat pingaarutilerujussuartut isigaarput.

Soorlu aamma siunnersuuteqartoq taama isumaqartoq.

 

Taamaattumik aamma ilinniagaqartunut atugassarititaasut ajorseriaateqaratik pitsaanerulersinneqarnissaannillu annertusartuarneqarnissaanik suliniutaasut Siumumiit suleqataaffigaarput.

 

Ilinniagaqartut atugaasa Naalakkersuisunik misissuiffigineqarnerat annertooq sukumiisorlu naammassisussaavoq. Tamannalu Naalakkersuisut naammassillugu suliartik nassuiaateqarfigisussaavaat, Inatsisartut ukiami ataatsimiinnissaanut. Tamanna Siumumiit qilanaaraarput.

 

Ilinniagaqartut namminneq ilinniakkaminnik ingerlatsilluartannginnerannut qulaajaaneq ingerlanneqarpoq. Tamanna Siumumiit siulianut tunngatillugu oqaaseqarnitsinni erseqqissaavigalugulu oqaaseqarfigaarput. Tamanna Siumumiit soqutigalugu malittaraarput, Siumumiit nuannaarutigeqaarput SIS-ip KIK DKIK-llu ilungersuullugu ilinniagaqartut inuusuttullu peqatigalugit namminneerlutik ajornartorsiutiminnik qulaajaallutillu peqataanertik ersarissarmassuk.

 

Tamanna tamat oqartussaaqataanerannut naleqquppoq, taamaattumillu Siumumiit isumalluarpugut isummersuutit taamatut ilinniagaqartut namminneq aamma akunnerminni oqallisigilluarpatsigik pitsaasumik paaseqatigiiffiusumillu ukiamiut Inatsisartuni aaliangiinialernitsinnut isummernissatsinnut ilapittuutaalluarumaartut. Qujanaq.

 

 

 

Daniel Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq.

Ruth Heilmann qutsavigaarput. Taavalu maannakkut oqaaseqassaaq Aqqaluk Petersen, Atassut.

 

Aqqaluk Petersen, Atassutip oqaaseqartua.

Qujanaq. Inatsisartuni ilaasortap Jakob Sivertsen aamma Godmand Rasmussen ilinniartuunermut atugarisanut tunngatillugu, ilinniakkamik taamaatitsiinnartarnerup aammalu tassunga tunngatillugu ilinniartuunersiutit pillugit, Inatsisartuni oqallisigineqarluni aaqqiissutaasinnaasunik siunnerfeqartumik oqallittoqarnissaanik siunnersuutaat, Atassummiit assut pingaartikkatsigu, matumuuna oqaatigissavarput.

 

Atassummiit tamatigut pingaartillugu nalunaarutigiuarparput nunatta qanoq ilinniarsimasut pisariaqartitsigigai. Imminut nappatilernissamut aqqutaamat minnerunngitsumillu nunatta siunissami pisariaqartilluinnakkaminik nammineq suliffinnik inuttaliisinnaanerulernissaa eqqarsaatigalugu. Tamanna ilinniakkanik tamanik pisariaqarpoq.

Oqaluuserisassamik saqqummiussaqartup Jakob Sivertsenip erseqqissaatigaa ullumikkut GU-mi ilinniartut taamaatiinnartartut amerliartorneranut peqqutaasut paasilluarneqartariaqartut. Atassummiit ujartuineq tamanna paasilluarparput. Tassami ilinniarfimmi tassani ilinniartut tassaammata ilinniarfinnut qaffasinnerusunut ingerlaqqissinnaasut. Ilinniarluarsimasunik pisariaqartitatsinnik siunissami isumalluutigut.

 

Naalakkersuisut oqaluuserisassanngortitamut akissuteqarnerminni ilaatigut oqaatigaat, qallunaat oqaasiisa piginnaanikkiffigineri aamma ilinniakkamut unitsitsiinnartarnermut peqqutaasut. Tamanna soorunami Atassummiit maluginianngitsunngialarput, tassami ilinniarfinnut qaffasinnerusunut ingerlaqqiffissatut tunniussinnaasai maannakkut killeqartut nalunnginnatsigit.

Aammalu qallunaat nunaanni ilinniarfiit suli siunissami pisariaqartissagatsigit.

 

Atassummiillu ilanngullugu maluginiarparput inuttut ajornartorsiutit assigiinngitsut pissutigalugit ilinniakkaminnik unitsitsiinnartoqartarmat, taamaattumik tamakkua ikorfartorniarlugit suliniutit siunnersuinerillu pisariaqarluinnarnerat oqaatigissavarput.

 

Siunnersuisut ilinniarluarsimasut siunnersuinerllu pitsaasoq atuarfinni ilinniarfinnilu pisariaqarpoq.

 

Allamiut oqaasiinik ilinniartut ilinniarfiit, ilinniartut piginnaasaqarluarnissaat ilinniakkani assigiinngitsuni piumasaqaataavoq ersarissoq. Taamaattumik Atassummiit Naalakkersuisut sukumiinerusumik ilinniakkamik taamaatitsiinnartarnermut qulaajaanissaq anguniarlugu suliniarnera matumuuna taperseratsigu nalunaarutigissavarput.

 

Ilinniagaqalernissaq anguniarlugu tunngavissat pisariaqartinneqartut qulakkeerneqarnissaa anguniagassat pingaarnerit ilagimmassuk oqaatigissavarput. Tassa angerlarsimafimmi kaammattorneqarneq, aammalu minnerunngitsumik perorsaanermi tunngavilerneqarneq tassaammata siunissamut ingerlaqqinnissamut sakkut pingaarnersaat.

 

Ilinniagaqarnersiutit pillugit ilinniakkamik unitsitsisariaqalernermik ilinniarnersiutaasimasut utertinneqarsinnaanerat tunngasunik Inatsisartuni ilaasortaq Godmann Rasmussen ilaatigut, oqallisissiamik saqqummiivoq.

Atassummiit isumaqarpugut nunatta ilinniarsimasunik pisariaqartitsilluinnarnerata nalaani ilinniagaqarnersiutit ilinniagaqartunut tunniunneqartartut suli pisariaqarluinnartut.

 

Inuiaqatigiit ilinniarsimanissaq suli pisariaqarteqigaat Atassummit ilisimaarilluarparput. Taamaattorli ilinniakkamik taamatitsiinnartarnerup peqqutai inummiit inummut assigiinngitsorujussuusinnaammata misissuilluaqqaartigani ilinniarnersiutinik utertitsisalernissaq Atassummiit tapersinngilarput.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut issuaavunga, ilinniagaqarnersiuteqarnerup iluarsartuussiffigineqaqqinnissaa pillugu issuaaneq naavoq, saqqummiussassaat Atassummiit pisarnitsitut misissorluarumaaratsigu matumuuna nalunaarutigissavarput.

 

Taamatut oqaaseqarluta Atassummiit Naalakkersuisut siunnersuutini saqqummiussaqartunut nassuiaataat taperseratsigu nalunaarutigissavarput.

 

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut..

Aqqaluk Petersen qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit.

 

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.

Qujanaq. Inatsisartuni ilaasortat Godmand Rasmussen aamma Jakob Sivertsen siunnersuutai Inuit Ataqatigiinniit imatut oqaaseqarfigissavagut.

 

Inatsisartuni ilaasortaq Jakob Sivertsen oqallissaarutigaa, ilinniartut ilinniarnerminnik taamaatitsiinnartartut qanoq iliornikkut minnerpaaffimmiitinneqarsinnaanersut.

 

Una siunnersuut apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissiaasoq aatsaat inimi maani sammilinngilarput. Tamannalumi aamma Naalakkersuisut akissuteqaataani ersarissumik oqaatigineqarpoq.

 

Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput, annertuumik ilinniagaqarnermik minnerunngitsumillu ilinniakkamik pimoorussilluni naammassinnittarnissamik pingaartitsisuugatta. Ilami isumaqarpugut inuiaqatigiinni inersimasuusugut amerlanersaatta tamatta ilinniagaqarnermik pingaartitsisuusugut.

 

Aammattaaq oqaatigissavarput nunatsinni ilinniagaqartunik kikkunnilluunniit naammassinnittoqartillugu, taakku sinnerlugit tanngassimaaqataasaratta.

 

Ukiuni kingullerni ilinniagaqarlutik aallartikkaluartut ilinniakkaminnik taamaatitsiinnartartut amerliartuinnarnerat toqqissisimanartuunngilaq.

 

Ilinniakkamik taamaatitsiinnartarneq assigiinngitsorpassuarnik peqquteqarsinnaasoq paasisimasaqarfigileriartorparput.

 

Suut peqqutaasinnaanerinut tunngassuteqartut annertunerusumik maani eqqartussanngilagut Naalakkersuisut akissuteqarnerminni oqaatigereermatigit.

 

Taamaattorli eqqaanngitsoorsinnaanngilarput inuusuttut meeraanerminni angerlarsimaffimminni toqqissisimatinneqartarsimannginnermik tunngavilersuuteqarlutik, ilinniakkaminnik taamaatitsiinnartarnermik oqariartuuteqarnerat.

 

Isumaqarpugut tassuuna uppernarsarneqaqqittoq sutigut tamatigut angerlarsimaffiup qanoq pingaaruteqartiginera. Inuusuttuniit aamma manna paasitinneqaqqippugut Naalakkersuinikkut meeqqat atugaasa aaqqiiffigineqarnissaat qanoq pingaaruteqartigisoq.

 

Taannaannaanngilaq aamma paasitinneqaqqippugut nunatsinni inooqatiinnikkut ajornartorsiutaasartut aaqqiiffiginiarneqarnissaat pingaaruteqarluinnartoq. Taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit iluarisimaarparput, ajornartorsiutit taakku siuliani taasagut aaqqiiffiginiarlugit Naalakkersuisut qanoq iliuuseqalersaarmata.

 

GU-mi ilinnialertartut taamaatiinnartarnerannut peqqutaasinnaasunik immikkut misissuissagaanni Inuit Ataqatigiinniit soqutiginaatilittut misissorneqarsinnaasut isumaqarfigisarput tassaavoq, nunatsinni GU-mi ilinniartitseriaatsit ilinniariaatsillu qanoq ittuunerisa misissuiffigineqarnissaat.

 

Assersuutigalugu ullumikkut GU-mi qallunaatuinnaq imalunniit qallunaatuinnangajak oqalussinnaaguit immikkut qaffasissusilikkat aqutigalugit kalaallisoortinneqarsinnaavuit. Taamaalillutillu kalaallisut piginnaanngorsarneqarlutik, nukittoqqutigilersinnaasannik tuniorarneqarlutik.

 

Tamanna ajunngitsortaqaraluarluni taamaattorli kalaallit, kalaallisut oqaluttut qallunaatulli oqalussinnaarpianngitsut immikkut qaffasissusilikkat aqqutigalugit qallunaatoortinnqearsinnaanerat periarfissaqartinneqanngilaq. Taamaalillunilu kalaallit qallunaatut piginnaanikitsut piginnaanngorsarneqarnissaminnut, periarfissinneqaratik ingerlaannartumik oqaatsit nalornissutigisatik atorlugit ilinniartinneqarlertarput.

 

Tamanna kalaallinut amerlasuunut artorsartitsinermik kinguneqarajuttarpoq, taamaatitsiinnarnermik allaat kinguneqartarluni. Taassumap peqqutaasimasinnaanera misissuiffigissallugu soqutiginaateqarpoq, kaammattuutigerusupparpullu misissorneqarnissaa qanoq iliuuseqarfiginiarnissaa siunertaralugu.

 

Nunarsuup ilarujussua eqqarsaatigalugu amerlaqisutigut qaammataasaq aqqutigalugu immitsinnut qanittuararsuanngoriartuinnarpugut. Taassumap minnerunngitsumik inuusuttortagut piumasaqarfigai oqaatsitigut malinnaasinnaanissaannut. Taannarpiaq pissutigalugu maj 2000 Inuit Ataqatigiit ataatsimeersuarnerminni aaliangersaapput nunatsinni inuusuttortatta ullumikkornit annertunerusumik nunanut allanut ilinniariartorsinnaalernissaannik aqqutissiuisoqassasoq.

 

Tamaana tunngavigalugu Inatsisartunut siunnersuuteqarpugut inuusuttut AFS aqqutigalugu atuariartorsinnaanissaat kikkunnut tamanut ammaanneqassasoq. Siunnersuupput taanna Inatsisartunit tamanik akuersissutigineqarluni atortussanngortinneqarpoq, taamatut periarfissaqartitsilersimaneq Inuit Ataqatigiinniit neriulluarfigeqaarput.

 

Inuusuttut ilinniartitaaneranni ilinniarluarnerinnaq angusaqarniarnerlu kisiisa naammannginneranik Jakob Sivertsen oqarnera Inuit Ataqatigiinniit isumaqatigilluinnarparput.

 

Inutut inerisimalluarneq imminullu tatigineq sumorujussuaq ingerlatitsisinnaasarpoq. Nunatsinni meerartatta imminut tatigalutik, inuttullu inerisimanermik peqarlutik meeqqat atuarfianiit anisarnissaat siunertaralugu, atuarfitsialammi inuttut inerisimanissamik kulturitsinnillu aammalumi inuiaat allat kulturiannik ilisimaarinnilersinnaanermik atuartitsisinnaalernissaq ineritikkiartorneqartusaavoq.

 

Inuit Ataqatigiinniit ilimagilluinnarparput siunissami ilinniartitsisut angajoqqaallu suleqatigiilluarnermikkut pilersikkumaaraat inuusuttut imminnut tatigisut, inuiaqatigiinni suleqataallutik akisissaaqataarusuttut.

 

Naalakkersuisut Jakob Sivertsenimut akissuteqarnerminni ilinniagaqartut taamaatiinnartarnerinut tunngatillugu, qanoq iliuuseqarniarnerminnik nassuiaatigisaat taperserlugit, sulilu misissueqqinnissamik suliaqarusunnerminnut atatillugu aningaasanut inatsimmut aningaasaliiniarnerat taperserparput.

 

Taamatut oqaaseqarluta Inatsisartuni ilaasortap Jakob Sivertsenip oqaluuserisassanngortitaa soqutiginartoq oqaaseqarfigaarput.

 

Inatsisartuni ilaasortaq Godmand Rasmussen, Atassut, Kalaallit Nunaanni suleriaasianni §35 naapertorlugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissiamik saqqummiussaqarpoq.

 

Oqallisissiaminut aallaqqaasiullugu oqaatigaa ukiut makku kikkut tamarmik piumasaqaraluttuinnarfigigaat.

 

Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput, nunatsinni innuttaasut piumasaqaleraluttuinnarnerat qujassussutigisaratsigu. Piumasaqaleraluttuinnarneq uagut paasinnittarnerput naapertorlugu aningaasaannarnut attuumassuteqangilaq. Piumasaqaleraluttiunnarneq tunngavearpoq, nunatsinni inuuttaasut nunatta aaqqissuussaaneranut aammalu ingerlanneqarneranut annertunersumik oqartussaaqataarusunnerulersimanerannik.

 

Tamaana isumaqarpugut naalakkersuinermik suliaqartuusugut qujassutigalugu tigusariaqaripput. Tassami tamanna ersiutaavoq nunatsinni inuuttaasut qaammaasaqaraluttuinnarnerannik sunullu tamanut anngaaginnarunnaarsimanerannik.

 

Ukiumut Inatsisartut aningaasanut inatsisaatigut ilinniagaqarnersiutinut 139million kr. Missaani aningaasaliissuteqartarpugut. Ukiut ataatsip ingerlanerani ilinniarnerminni taamaatitsiinnartut 40 50 procentiuppata, takuneqarsinnaavoq ukiumut ilinniagaqarnersiutinut aningaasaliissutigisaraluatta affangajaat iluatsittumik atorneq ajorigut.

 

Ilinniakkamik unitsitsiinnartartut misissuiffigineqarneranni erserppoq unitsitsiinnartarneq assigiinngitsorpassuarnik peqquteqarsinnaasartoq. Peqqutigitinneqarnerpaajusartoq tassaavoq, ilinniakkamik allamik aallartitsineq, tassa nunatsinni Danmarkimilu ilinniakkaminnik aallartitseriarlutik taamaatiinnarnerminnut atatillugu allamik aallartitseqqittarneq annertooruussuuvoq.

 

Tamanna tunngaveqarsinnaavoq ilinniagariligassamut tunngatillugu siunnersornerlunneqartarneq imaluunniit inuusuttut akornanni ilinniagarerusutamik aaliangiussilluaqqaarnani ilinniakkanik aallartitsisarneq.

 

Tassunga tunngatillugu isumaqarpugut siunnersuisarnerit ullumikkornit suli pitsaanerusariaqartut.

 

Ilinniakkamik unitsitsiinnartarnermut peqqutigitinneqartup tullia tassaavoq, inuttut inerisimavallaarsimannginneq. Tassunga tunngatillugu pisariaqarsorinarpoq inuusuttut akornanni ilinniakkamik aallartitsinnginnermi ilinniagarilerumaagassamut atatillugu sulisinnaanissaq. Taannalu aqqutigalugu inuttut ineriartornissamut periarfissiisumut sulitinneqartalersinnaaneq.

 

Taamatut aqqutissiuisumik ingerlatsisinnaalernermut misileraasinnaanerit aqqutissiuunneqartariaqarput. Taamaalilluta takusinnaalersinnaassagatsigu taamatut ingerlareersimanerup kingunerisaanik ilinniakkaminnik taamaatitsiinnartartut ikiliartornersut.

 

Pingajuattut peqqutigitinneqarnerpaaq tassaavoq, ilinniarnermut atatillugu sulilluni sungiusarsiffinngitsoortarneq. Taamatut ilinniakkamik aallartitsereersimalluni sungiusarfissaqannginneq peqqutigalugu, taamaatiinnartariaqartarneq akuerineqarsinnaanngilaq. Oqaatigisariaqarlunilu nammineq piumassuserinngisamik ilinniarnermik unitsitsinerusoq.

 

Tamanna ilinniakkamik naammasseqqusinermut akerliuvoq, taamaattumillu aaqqiivigineqartariaqarluni.

 

Ilinniakkamik unitsitsiinnartarnermut oqaatsitigut ajornartorsiuteqarneq eqqummaariffigineqartuartariaqarpoq, taamaattumik Inuit Ataqatigiinniit siuliani oqaatigeriikkavut oqaatsitigut ilinniarsinnaanermut periarfissatigut annertusaajuartuarnissamut tunngasut eqqaasissutigeqqissavagut.

 

Inuttut ajornartorsiutit oqimaalliartorneranni ilinniarfinni ikiuiniarnissamut periarfissat killeqartarnerat taamaatitsiinnartarnermut aamma peqqutaaqataalluinnarput.

 

Siunnersuutigerusunnarpoq illoqarfinni ilinniagaqarfiusuni arlaatigut inunnik isumaginnittoqarfimmut suleqatiginninnerup inerisaavigineqarnissaa, taamaasilluni ilinniagaqartut inuttut ajornartorsiutiminnik ikiorserneqarsinnaanissaat aqqutissiuuffigineqarsinnaaqqullugu.

 

Ilinniagaqartut kattuffiiniit taamaatiinnartartut ilinniagaqarnersiutigisimasaminnik taarsiisussanngortinneqartarnissaat, orniginartinneqanngilaq. Tamanna Naalakkersuisut akissuteqarnerminni aamma orniginartinngilaat. Tassami tamatigut nalileruminaatsinneqartarmat ilinniagaqartut unitsitsiinnarlutik unitsitsiniaannarlutik unitsitsisarnersut.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut akissuteqaataat tusaatissatut tigullugu Inatsisartuni ilaasortaq Godmand Rasmusseni akileeqqusisalersinnaanermut oqallisaarutaa akerlilerparput.

Ilinniagaqarnersiuteqarnerup iluarsartuussiffigineqarnissaa pillugu nassuiaatip Naalakkersuinit Inatsisartunut saqqummiunneqarnissaa Inuit Ataqatigiinniit qilanaaraarput, taannami tunngavigalugu ilinniagaqarnersiuteqarneq pillugu suli itinerusumik nalilersuisinnaanissatsinnut sakussaqalissagatta.

 

Taamatut naggasiilluta immikkoortut 37 aamma 48 oqaaseqarfigaavut.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Olga Poulsen qutsavigaarput. Taava tulliulluni oqaaseqassaaq Mogens Kleist, Kattusseeqatigiit.

 

Mogens Kleist, Kattusseeqatigiit oqaaseqartuat.

Qujanaq. Ilinniarfinni assigiinngitsuni ilinniartut ilinniarnerminnit taamaatiinnartartut amerliartornerisa ikinnerpaaffimmiitinniarneqarnissaat pillugu Jakob Sivertsenip apeqquteqaataa aallaavigalugu oqallunnissami siunersuutaanut Kattuseqatigiinniit imatut oqaaseqassaagut.

 

Ullumikkut oqallinnissami eqqartugassagut tassaapput ilinniartut.

 

Tamatta oqartapugut ilinniartitaaneq annertunerusumik aallunneqarnerusariaqartoq. Tassami nunarput siunissami pitsaanerpaamik ingerlanniarutsigu kalaallinik ilinniarluarsimasunik peqartariaqarnerput tamatta nalunngilarput.

 

Jakob Sivertsenip saqqummiussaanut saqqummiussamini naggasiinermini oqaatigivaa, ilinniartut taamaatiinnartartut qulaajaaffiginissaanut tunngatillugu naliliisariaqartugut, qulajaasussanik suleqatigiissitaliortoqarnissaa.

 

Kattusseqatigiinniit innersuussutigissavarput HS Analysep 2001-imi ilinniartitaanermut pisortaqarfik sinnerlugu misissuisimanera innersuussutigissallugu.

 

Misissuisimanerup takutippaa ilinniartitaanermi taamaatiinnartut, ilinniarnerminnik taamaatiinnartartut assigiinngitsupilorujussuarnik pissuteqartartut. Taakkartorneqartut pingaarnerit makkuupput. Qallunaatut oqaatsinik nalorsarneq, angerlarsimaffimmi toqqisisimasuusimaneq, aningaasaqarneq, ineqarnermut tunngasut, suliffinni sungiusarfissanik pissarsinngitsoortarneq, ilinniakkanik naleqqutinngitsunik aallartinneq, misissuisimanermi inuttut ajornartorsiuteqarnerat taakkartorneqarput.

 

Ullumikkummi nalunngilarput inuusuttut ilinniarnerminnik taamaatiinnartartut suli amerlavallaartut. Aammalu inuiaqatigiinnut aningaasarpassuarnik taamaatiinnartartut naleqartarmata.

 

Taamaammat aperisariaqarpugut ullumikkut ilinniartitaanermut piumasaqaatigititagut nalimmassarlugit sukatissanerigut. Taamatut ilinniartut unitsitsiinnartarnerat pakkersimaarniarutsigu.

 

Ilinniartut ullumikkut taamaatiinnartartut qanoq aaqqiivigineqarsinnaaneranut tunngatillugu oqaatigissavarput, pissutsit assigiinngitsut taakkartoriikkagut tunngavigalugit ataatsimoorluta aaqqiiniarnissarput pingaaruteqarmat.

 

Ilinniarfiit piumasaqaataat ersarinnerusumik aaqqiivigineqartariaqarput. Imaassinnaavoq ullumikkut ilinniarfiit ataasiakkaat appasippallaartut, taamaasilluni ilinnialertartut pisinnaasaat annikippallaartut.

 

Ullumikkummi nalunngisatta ilagaat STI aqqqutigalugu ilinnialersartut ilaat, annertuumik qallunaatut oqaatsinik ajornartorsiuteqartartut. Aperisariaqarpugullu sooq qallunaat oqaasii ajornartorsiutaanersut aammalu qanoq aaqqiivigineqarsinnaanissaanut iliuuseqarsinnaanersugut.

 

Ilinniarfiit allat aammattaaq qanimut suleqatigalugit ajornartorsiutaasartut aaqqiivigineqarsinnaaneri angusinnaasariaqarpagut. Minnerunngitsumillu ilinniartut kattuffii suleqatiginerisigut.

 

STI eqqarsaatigalugu aperisariaqarpugut ullumikkut ilinniartussanik naliliisarnermi piumasaqaataalersinnaannginnersoq aatsaat misilitsinnikkut sukumiisumik naliliisarnissaq.

 

Ullumikkullu ajornartorsiutit ilagaat kalaallit qallunaat nunaanni atuariartortartut qallunaaqqanut sanilliullugit pisinnaasaat oqaatsitiguinnaanngitsoq, aammattaaq ilinniarfissami piumasaqaatinut tunngavigalugit assigiinngeqisut. Ersarinnerpaavoq ersarinnerpaanut ilaavoq ilinniarfiit piumasaqaataasa ilaatigut qallunaanut kalaallinut, utoqqatserpunga, ersariinerpaamikt ilaavoq ilinniarfiit piumasaqaataasa ilaatigut kalaallinut annikinnerusarmata. Tassaasinnaavoq gruppe 2 malillugu, tassa immikkoortiterinerit.

 

Taamaasilluni kalaallit qaffasinnerusumik aammattaaq ilinniagaqartoq ilinnialernerminni annertuumik sorsunniagassaqartalerlutik.

 

Taamatut kalaallit qaffasinnerusumik ilinniagaqartut ilaat Århusimit aamma oqaaseqarput.

 

Aaqqissutaasinnaasut toqqaannartumik oqaatigisinnaanngilagut, ersaripporli ilinniartut ilaasa piumasarigaat ilinniarfiit piumasaqaataat qaffasinnerusariaqartut.

 

Ilanngullugu apeqqutigerusupparput Ilinniartitaanermut Pisortaqarfimmi ilinniarnersiutinut aaqqiiniarnerat sumut killinnersoq, killinnersut, tassami ilinniartunit piumasaqaatitit arlaatigut ilanngunneqarsimanersut.

 

Ilinniartuunersiutit allangortinneqarnissaat pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallinnissami siunnersuut Inatsisartunut ilaasortap Godmann Rasmussenip saqqummiussaanut imatut oqaaseqassaagut.

 

Aallaqqammut oqaatigissavarput ilinniarnersiutinut tunngasut, ullumikkut Naalakkersuisutigoorlugit suliarineqarnerat suli naammassinngitsut, Inatsisartuni ilaasortap Godmand Rasmussenip apeqquteqaateqarfigimmagit.

 

Apeqquteqaateqartup taakkartogai ullumikkut ilinniartut taamaatiinnartartut ilinniarnersiutaannut tunngatillugu qanoq aaqqiisoqarsinnaanersoq. Nalunngilarpummi inuiaqatigiinnut ilinniartut aningaasarpassuarnik naleqartartut.

 

Taamaattorli Kattusseqatigiinniit oqaatigisinnaavarput, ilinniartut assigiinngitsorparujussuarnik pissuteqarlutik ilinniarnertik unitsiinnartaraat. Taakku Jakob Sivertsenip apeqquteqaateqarneranut tunngatillugu erseqqissareeratsigit manna oqaatigeqqissanngilagut.

 

Oqaluttarfik manna aqqutigalugu oqaatigissavarput ullumikkut ilinniarnersiutinut tunngasut Naalakkersuisoqarfimmi suliarineqarmata, taamaammat tupigusuutigaarput suliat ingerlareersut kingumut qaqeqqinneqarmata maani Inatsisartut oqaluttarfianiit.

 

Taamaattorli Kattusseqatigiinniit oqaatigissavarput misissuisimanerat HS Analysep saqqummiussimasai innersuutigerusullugit, sulianut ingerlasunut tassami ilinniarnersiutinut aaqqiiniarnerat aaliangiinissami qissiminniaqqullugit.

 

Ilinniartut kattuffiiniit pappiaqqani tigusimasatsinni toqqammavigalugit Naalakkersuisut aaqqiiniarnissamut assigiinngitsunik saqqummiussisimapput.

 

Ilinniartut kattuffii tassalu KIK aamma DKIK periarfissanik assigiinngitsunik saqqummiussiffigineqarsimapput sorleq ilinniarnersiutinut aaqqiiniarnermi innersuussutiginiarneraat.

 

Kattusseqatigiinniit oqaatigissavarput ilinniartut kattuffiisa ilatigut apeqqusermassuk Naalakkersuisoqarfimmiit siunnersuutigineqartut ilaat tassalu, klippekort systemi atorneqalersinnaanissaanut aamma ilinniagaqartut akornanni taasissutigineqarnerani eqqaaneqartut ilagaat, Naalakkersuisut siunnersuutaat ilaasortanit taamaallaat 8%-inik taperserneqarsimammata.

 

Klippekortsystemi atorneqalissappat allaffissornikkut sipaarniarsinnaanissat taakku atorneqartut ilagaat ilinniartullu kattuffiisa paasiuminaatsitaasa ilagaat, qanoq ililluni eqqarsaatit piviusunngortinneqarsinnaanersut, taakkartorlugulu ilinniartut siunnersuisarnerat ullumikkut sanngiinnerulernissaat.

 

Ilinniagaqartut kattuffiata siunnersuutaa ilinniartunit 84% atorusunnerugaat takuneqarsinnaavoq. Aammalu ilinniartut kattuffianiit paasiuminaatsinneqarput ataatsimiittarsimanerni Pisortaqarfimmiit siunnersortiniit aammalu attuumassuteqartuni sooq annertunerusumik kinguneqartarsimannginnerat. Nammineerlutik oqariartuutigisimasaat atuarlugit allassimammata.

 

Ilinniartut kattuffiisa Naalakkersuisoqarfimmut piumasaqaateqaraluarput ilinniarnersiutinut tunngasut qanoq aaqqiiniartoqarsinnaanersoq, aammalu eqqumaffiginiagassanik taakkartuillutik.

 

Ajoraluartumillii Inatsisartut ilinniartitaanermut ataatsimiitiliaat suliamut tunngatillugu annerusumik annertunerusumik paasitinneqarsimanngilaq. Paasitinneqarsimannginnera uparuaatigerusukkatsigu.

 

Pingaaruteqarpormi ataatsimiititaliaq qanimut suliamut malinnaatinneqarnissaa, suliassap pitsaasumik naammassineqarnissaa eqqarsaatigalugu.

 

Ullumikkut nalunngilarput ilinniartut qanoq pisariaqartitsigalugit, taamaattumik ilinniartunut piumasaqaatigut aammattaaq nutaamik naliliiffigisariaqarpagut, ilinniartut kattuffii,sulisitsisut peqatigiiffii, ilinniarfiit attuumassuteqartullu tamaasa suleqatiginerasigut. Taamaattumik ilinniarnersiutinut aaqqiiniarutta inuiaqatigiit piumasaat qanimut tunngavigalugit aaqqiisariaqassaagut.

 

Taamatut oqaaseqarluta Kattusseqatigiinniit oqallinnissatsinnut ammaffigaarput. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.

Mogens Kleist qutsavigaarput. Tulliullunilu oqaaseqassaaq Per Berthelsen, attaviitsoq.

 

Per Berthelsen, attaviitsoq.

Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortap Jakob Siverthsenip uani kingusinnerusukkullu aamma Inatsisartunut ilaasortap Godmand Rasmussenip saqqummissaat inuiaqatigiinnut pingaaruteqarluinnartuupput. Tassanimi immata inuiaqatigiit naammaginartumik ineriartorsinnaanissaannut pingaaruteqarluinnartuusut, tamarmik ilinniarneq aallaavigalugu inuiaqatigiit aningaasaataasa sammivimmut pineqartumut tunniunneqartartut inuiaqatigiinnut pitsaanerpaasumik kinguneqartitsisumik atorneqalersinnaanissaannik ujartuinerit.

Ilumoorpormi ullumikkut ilinniartut ilinniarnerminnik unitsiinnartartut amerlavallaarujussuarnerat. Tamannalu aqqutigalugu inuiaqatigiinnit pineqartumut asuliinnaq aningaasarpassuarnik kinguneqanngitsumik eqqaaneq annertuallaarujussuarmat.

 

Soorluli aamma tamanna Naalakkersuisut saqqummiussaminni akuersaarinnittumik nipeqartumik aallarniuteqarfigaat.

 

Ajornartorsiutillu atitoqaat taamaammallu oqaluuseriinnarlugit aaqqinniarneqarsinnaanngilluinnarlutik.

 

Naalakkersuisut akissuteqarnerminni oqaatigivaat nutarterinerit ingerlanniarneqartut tunngaviusumik atuarfimmiit ilisimatusarfissarsuaq ilaatigut taakkartorneqarlutik.

Uanga tunginniit tunngaviusumik atuarfiit maannarpiaq oqaloataaffigiumasinnaavara, sulili aallaavissaq siuartittariaqartoq isumaqarpunga.

 

Misissuinertigummi taaneqartutigut erserpoq ilinniartunngortartut naammassinninnissamut inorsarnerujussuannut ilaatigut peqqutaasut qallunaat oqaasiinik piginnaaneqarerisa amigartarnerujussuat.

 

Inuusuttut meeraanerminniilli angerlarsimaffinni toqqissisimatitaasannginnerat, imaluunniit oqartariaqaraluarpunga aammalu inuusuttut meeraanerminniilli angerlarsimaffimminni toqqissisimatitaasannginnerat.

 

Tassunga ilanngullu uanga taarusuppara qularnanngimmat tassani aamma amigaataasarsimassasoq, inersimasunik avatangiisinit naammattumik kaammattorneqartarneq aammalu malitassaqqissunik takutitsivigineqartarneq.

 

Oqarumasarpunga suut tamarmik ataqatigiissuusut, ataqatigiittariaqartuusullu. Taamaammat auni pingaartippara ajornartorsiummik oqaluuserinninnermi naqqanit aallaaveqartumik oqallinnissaq, tassami Ilisimatusarfissap qaffasinnerusumillu ilinniarfissat ilanngussulereermagit. Taakkumi sumilluunniit iluaqutaalernavianngimmata, meeqqat kingusinnerusukkut qaffasinnerusumik ilinniarfissiani ilinniagaqartuulerumaartut, meeraanerminniit kingusinnerusukkut aqqusaagassanut piukkunnarsarluarlugit ineriartortinneqarsimanngippata.

 

Uanga isumaqarluinnarpunga ajornartorsiut pineqartoq aaqqinniarneqassappat, taava angerlarsimaffiit meeqqanillu ullukkut paaqqinnittarfiit aallaaviusariaqartut.

 

Pingaartuuvormi meeqqat inersimasunngulerluni ilinniarsinnaalernissaata tungaanut akisussaasut eqqortut, tassalu angajoqqaat aallaavigalugit isiginninnissaq. Tassanimi ingerlapput meeqqap ineriartornissaani inerikkiartornissaani sungiutsinniagassaareersut perorsaanermi pingaartilluinnarlugit angajoqqaanit aallunniagassaasut. Soorlu meeqqap akisussaaffiit pisussaaffiillu suunerini paasinninnissaa, ilikkagaqarnissap pingaaruteqarneranik paasinninnissaa, piffissamik eqquilluartuulluni akisussaaffigisanillu ataqqinnilluni isiginninnissaa ilaallu ilanngugit.

 

Tamakkumi meeqqap silattoqqaarnermininngaanniit sutut nalinginnaasutut ulluinnarparlaartutullu isigisariaqartuuneri paasisimanngippagit, taamallu inerilluinnalereerluni aatsaat ilinniarnialissappagit taava ajoraluartumik oqartariaqassaanga siunissaq qaamanersaqartutut takujuminaassinnaassasorigakku.

 

Tassa angajoqqaat siusissukkut suleqatigalugit siunissamik isiginnittaaseq sanarfineqartariaqarpoq.

 

Qulakkeerniagassarmi unaavoq, tassalu inuiaqatigiit ilinniagaqarnermut aningaasalersuutaasa iluini inuiaqatigiinnut annertunerpaamik iluaqutaasumik pissarsiniarnissaq.

 

Taassumalu ataani anguniarneqassaaq naammassinninngitsunut aniingaasartuuteqannginnerpaaniarnissaq.

 

Tamannalu suleriaatsit assigiinngitsorpassuit atorlugit anguniarneqarsinnaapput, kisiannilu ilumut anguneqarsinnaassappat, pingaartuuvoq inuiaqatigiinni innuttaasut meeqqiortuusut siusissukkut akisussaaqataassutsimik misigissuseqartinnialernissaat. Taamak iliornikkut suleqataalersillugit siusissukkut meeqqap inuiaqatigiinni ikorfartueqataallunilu siunissamut piukkunnarsarnissaanut.

 

Tamatuma kingorna taava pingaartoq tulliuttoq tassaassaaq, meeqqap mikinermini poqissusiata atorluarnissaa soorlu oqaatsitigut ilinniartitsineq eqqarsaatigalugu.

 

Tulliutissaaq atuarfiit tungaannit pitsaasumik periarfissanik meeqqanut ataasiakkaanut naleqqussagaasumik siunnersuinissaq.

 

Kingornagullu pingaarluinnartuuvoq ilinniarnermusiarititaasartut iluini sukaterinissaq, taamak iliornikkut nukatsitsineq aallaviginagu, kisiannili akisussaassuseqartumik ingerlaqataanissaq kaammattorlugu ilusilersuinissaq.

 

Naalakkersuisummi saqqummiussaani ilumoorpoq, makku qulakkeerniartariaqartutut taaneqarmata, siullertut, amerlanerpaat ilinniarusussuteqartilernissaat. Aappaatut amerlanerpaat ilinniakkaminnik naammassiisalernissaasa anguneqarnissaa. Kiisalu pingajussaattut ilinniagaqalersut sapinngisamik naammasserusutaminnik ilinniakkamik aallartitsisarnissaasa qaffassarnissaa.

 

Aqqutissaq takeqaaq imaannaanngissaqalunilu, kisianni aqqutissatuaavoq, taamaammallu pineqartumut aningaasalersuinissaq piinnarnagu naqqaniit aaqqiiniarnissaq aammalu isumatuumik pilersaarusiorluagaasumik ataqatigiissaagaasumillu tamatuma ingerlanneqarnissaa pisariaqarluinnarput.

 

Taamaallu aamma pisariaqarluinnarluni ajornartorsiutaasup ammalluinnartumik inuiaqatigiinni oqallisigisinnissaa. Tassani aporfiginagu aqqutaani qularnanngitsumik attumassuteqartut ilaannut tamatuma ilaatigut mamaatsoornarsinnaasunik akoqarsinnaanissaa.

 

Ilumoortumimmi oqalunneq ilaatigut annernartoqarsinnaasarpoq. Ataavartumilli aaqqissinnaanermi avaqqunneqarsinnaanani.

 

Matumunnga iluatsillugu taassavaraa, ilinniagaqarnersiuteqartitsinerup ilinniagaqarnermik naammassinninnissamut kaammattuutaanerusumik ilusilersornissaa pillugu ukiamut siunnersuuteqalersaarama. Qujanaq.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut..

Per Berthelsen qutsavigaarput. Tulliulluni oqaaseqassaaq Otto Steenholdt, attaviitsoq.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Siunnersuutigineqartoq tamatta erloqinartutut isigaarput. Tassa uani pivara immikkoortoq 37, pingaartumik kalaallit sulisorineqarnerunissaanik ukiorpanni erloqissuteqarnitsinni. Soorunami soorunami aamma inuusuttorpassuupput, ukiuni kingullerni paasinarluartunik taamatut kissaateqartartut.

 

Nipi tamanna inuusuttut akornanni annerungaartumik oqallisigineqartariaqaraluarpoq. Inuusuttut-una ilinniakkaminnik immaqa sapinngitsorsuugaluarlutik unitsitsiinnartartut taakkua angusaqarsimallutik suliffissaraluini, taartissaannik avataanik tikisitsisariaqarneq pisariaqalersartoq.

 

Uagut imaaliarsaalersugut tusaajumaneqassagutta ersarissumik oqartariaqarpugut, ullumi inuusuttunut atugassarititaasunik atugassaqartinneqarata immitsinnut piumaffigineq sakkortooq pigisarsimagipput.

 

Uniinnarumasarsimanngitsugut angajoqqaagut qatanngutigut nunaqqatigullu nakeriallatsikkumanagit.

Aammali suli annerusumik eqqarsaatigisarlugit ilinniartitaanermi tassa ilinniarfinni anginerulaartuni isernermi inissaq allanit siulliutinneqarluta tigusimagipput, taamaattumillu tassannga uagut nammineq pisuulluta qimatsinissaq aamma taakkununnga akisussaaffigigipput.

 

Siorna oqallinnermi pingaartillugu tikkuarsimavara, inuusuttut sunngorusunnerlutik tikkuagaat tassa suliffinnut taamaattunut ornigutsillugit, sulisillugillu piffissami aaliangersimasumi, tassani misiligummik atuartitaasarnissaat. Taamani oqarpunga ilinniartitsisut taamaattut praktiklærenik qallunaatut taaneqartartut maani amigaataallutilluunniit atorluarneqanngitsut, atorluarnerusariaqarlutillu.

 

Tamannarpiaavoq inuusuttup taamatut sulisut nuannaartorisani suliffimmut tassunga piukkunnassutsiminnik eqqarsaatiginnissimanngitsup misiliisimanngitsulluunniit aatsaat kingusiinnakkut paasilersaraa, allatut ajornartumik ilinniagaq qimattariaqarlugu.

 

Tamanna inuusuttut akornanni takornartaanngilaq.

 

Qallunaatut piginnaaneqarnerup qitiutinneqarpallaarnera aamma siunissami aporfiujuassaaq. Inuusuttunullu paasinarluartumik kalaaliussutsimut pingaartitsisunut atuarfiinnaanngitsuni, suliffinni ilami aamma aqqusinermi puffassaataajuassalluni.

 

Ippassaani oqarpunga nationalistiuniarnersuaq tamatigut iluaqutaaneq ajortoq. Tamanna aamma oqallisigineqarsinnaavoq.

 

Atuarnermik unitsitsiinnartarneq misissuiffigineqassaaq-aasiit itinerusumik qulaajaaviginiarlugugooq. Inuusuttut sakkortunerusumik piumaffigineqartariaqarput qanga pisimasunik tuppallersarnagit, soorlu peroriartornerminniuna angerlarsimaffiat toqqissisimanarsimanani una meeraq taamaattoq. Tamakkua kingumut saalluni atorneqartut isumaqatiginngisaannarpakka.

 

Tassa tamakkua peqqutissarsiorluni kingumullusooq saalluni uparuartuinerit alarlugit siumut sammisunik tikkuartuussinernik taarserneqarniarlit. Soorlu ima oqarfigalugit illit taamatut atugaqarsimanerit eqqaarsaatigiuaannaruk, angusaqarluarlutit qitornatit taamatut atugaqartinneqassanngitsut.

 

Immaqa oqallisitsinnut imannarsuaq attuumassuteqanngikkaluartoq oqaatigissavara aamma inuusuttut akisussaaffimmik annerusumik tuniumagaanni, piumafigisariaqalersut ilinniagaqarnersiutit tunissutaannaajunnaarlutik ilaat atorfininnermi ilinniakkamilluunniit unitsitsiinnarsimanermi utertillugit akilersorneqalissasut.

 

Ilinniagaqartussat allat aamma aningaasassaqartkkumallugit.

 

Siunnersuut imannak angusaqarfiunngitsoq misissuinissamilli pisarneq malillugu innersuussutigisaq tusaatissatut tiguara. Tassa taanna immikkoortoq 37, taamatut oqaaseqarfigalugu aappaa oqaaseqarfigisussaasimanngikkaluarpara, taamaallaat ataatigut allaannarsimallugu, siunnersuut isumaqatigalugu akissuteqaat isumaqatigaara.

Ajunngilaq taamaalillugu-una akueriumallugit.

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut..

Otto Steenholdt qutsavigaarput, taavalu tulliullutik oqaaseqassapput siunnersuuteqartut Jakob Sivertsen tulleriumaarpaa, Godmand Rasmussen.

 

Jakob Sivertsen, Atassut.

Qujanaq. Siunnersuummik saqqummiussaqartutut nuannaarutigivara, pingaartumik inuusuttut GU-mi ilinniartut tassani eqqarsaatigalugit, saqqummiussara pisariaqarmat minnerpaaffimminiitinneqarnissaa.

 

Soorlumi aamma Atassummit aamma aammalu Inuit Ataqatigiinniit taavalu Siumumit erseqqissumik oqaatigineqartoq, GU tassaammat inuusuttut silarsuarmut tamarmut appakaffissaminni aqqutigisassaasa kingullersaat pingaarnersaallu.

 

Taamaattumik qujavunga saqqummiussara amerlanerpaatigut Kattusseqatigiit eqqaassanngikkaanni tamakkiisumik taperserneqarmat.

 

Taavalu aamma saqqummiussannut ilanngullugu misissuisimanerit nalunngilakka, kisianni naammaginnginnakkit ammasumik maani oqallinnissaq kissaatigisimavara. Aamma GU-miinnaanngitsoq, kisianni ilinniarfinni assigiinngitsuni taamaatiinnartartut ullumikkut amerlavallaarsorigakkit.

 

Aamma qujanarpoq maannakkut ammasumik oqallinnermi minnerpaaffilersinnaaneqarnerat ilaatigut eqqartorneqarmat.

 

Annertunerusumik oqaaseqarnanga ilaatigut saqqummiussaqarninni ataatsimiititaliamit, tassa ilinniarfiit nunatsinniittut tamaasa eqqarsaatigalugit, taamatitsiinnartarnermut ataatsimiititaliorluni qulaajaasussamik peqartitsinissami isummernissaq innersuussutigisimasara, tassunga tunngatillugu Naalakkersuisup akissuteqarnermini immikkut aningaasaliilluni, inuusuttunut immersugassamik innersuussilluni ajornartorsiummik aaqqiiniarnissamik saqqummiussaat akuerisinnaagakku taanna.

 

Soorunami taanna misissuinissaq inuusuttut namminneq immersuinikkut naammaginartinngikkukku suli periarfissaqassaanga ingerlatseqqinnissamut.

 

Tassaana soorlu aamma ullumi Atuarfitsialammut oqallinnermut ilanngullu erseqqissumik oqaatigigiga ukiunut nutaanut ikaarsaarpugut, qangatut ingerlaneq qaangerparput. Periuutsitnik nutaanu aallartittariaqarpugut.

 

Taamaattumik saqqummiussannut tunngatillugu isummersornerit qujassutigaakka. Aammalu Naalakkersuisut akissuteqaataat ersarissoq aammalu suliniaqqinnissamik aningaasaliinissamut tunngaveqartumik isummerfiusoq qujassutigaara. Qujanaq.

 

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut..

Jakob Sivertsen qutsavigaarput, tulliulluni oqaaseqassaaq siunnersuuteqartup aappaa Godmand Rasmussen.

 

Godmand Rasmussen, Atassut.

Uanga aamma siunnersuuteqartutuut erseqqissumik tapersersuisunut qujavunga.

 

Naalakkersuisut akissuteqaataat assut nuannarivara. Tassa itigartitsinivimmik pisoqanngimmat, taavalu una Kattusseqatigiit angugukkit uani Naalakkersuisut akissuteqaataani issuaaffigilaarniarpakka.

 

Tassa uani ilaatigut Siumukkormiut oqaaseqartaat aamma nuannarivara, uani oqaaseq issualaassavara naatsunnguaq una, "Siumumit nunatsinni ilinniagaqartut amerlanerpaat atorfissaqartikkigut, ilinniagaqartut amerlanerpaat ilinniakkaminnik naammassinnittarnissaat pingaarutilerujussuartut isigaarput, soorlu aamma taamatut siunnersuuteqartoq taamatut isumaqartoq".  Taanna nuannerpoq paasinnilluartumik nipilimmik oqartoqarnera.

 

Uani siunnersuteqarninni paaseqqunngilara uanga ilinniartut minnerpaamilluunniit aningaasanik ajornerulersumik atugaqalersinnaanerat siunnersuummi pineqanngilaq.

 

Uani partiit ilaanninngaanniit oqaaserineqartut tikikkukkit paatsuuisimanerat tassani nassuiaateqarfigilaassavakka.

 

Assersuutigiinnarlugu ullumikkut tusagassiutitigut pingaartumik upernaaq manna, annertoorujorujussuarmik inuusuttut taamatut oqallinnerat aamma una siunnersuutip nassiutereerneqarnerata kingorna, paatsuugassaanngitsumik inuusuttut ilinniagaqartut massakkut qaqittaqattaalerpaat taamannak, allaat oqartalerput ima sakkortutigisumik qaqatitaanerput ingasappallaaqaaq. Immitsinnut piumaffiginerusariaqarpugut. Ilinniartut tassa taanna massakkut atoqattaagaat kialuunniit paatsoorsinnaanngilaa.

 

Attaviitsup Otto Steenholdtip oqaaserisai nuannarivakka oqarmat, namminneq ilinniarnerminni piumaffigisimaqalutik taamani, nunaqqatit ikinngutit, qatanngutit pakatsisikkumanagit taama angusaqarniarsimaneq. Aamma maani inimi isersimasoqarpoq arlalinnik taamatut imminnut piumaffigalutik qujanartumik angusaqarsimasunik.

 

Uagut ilinniartuukulassimasugut taamanikkut atugarissaanngingaangaarluta qiianap ataani imitsinnut piumaffigisimavugut, pinngitsornata taanna ilinniagarput naammasserisullugu. Imminut-una inuusuttut massakkut piumaffiginerat annikippallaartoq. Taanna kialluunniit illersorsinnaanngilaa.

 

Assersuutigiinnartigu ippassaaninnguaq rejenut akileraarut apparneqarmat 15 millioni taakkua qanorujorujorujorujussuaq nilliaatigineqarput.

 

Ullumikkut oqarta ilinniartut 140 millionit missaanni aningaasaliuttakkatta 60%-ii uniinnartartut, taava takusinnaavarput aningaasat silaannarmut eqqagarput annertuallaaqaaq.

 

Inuiaqatigiit tamavitta ullumikkut piumasarivarput, ilinniarsimalluarsimasunik kalaallinik inuusuttunik ilinniartoqassasoq. Kikkut-uku nilliasut. Namminersulivinniartagooq. Atorfissaqartitagut taamannak ingerlaartittuassavaguut.

 

Qanorluunniit annernartigissaluarpat kalaaleq nammineq aamma imminut piumaffiginera tassani sakkortunerulertariaqarpoq. Ilungersorluni kinaluunniit angusaqarusuttoq angusisarpoq.

 

Inuusuttut taamatut ilinniakkaminnik aningaasarsiaminnik maangaannaq unitsitsiinnartartut, immaqa qulit aa pingasut ilinniaraluarluni ukiut sisamat naammassisinnaasaminni uniinnarpat.

 

Pinngitsuunngilluinnarluni naammasserusulissavaa paasiguniuk, aningaasat tunngaveqanngitsumik atuarnermi inuiaqatigiinnut taakku utertussanngorunigit. Pinngitsuunngilluinnarluni ilinniakkani naammasseqqaarusulissavaa, tassalu iluatinnaataa.

 

Kisianni taakku 60 procentii unissimappata aningaasat 70 millionit silaannarmut teqqarput. Taanna kialuunniit akuersaarsinnaanngilaa.

 

Imaattoq, uani aamma Atassutip oqaaseqarnermini oqaaseqatuata oqaaseq atugaa assorujussuaq nuannarivara. Tassami ilinniagaqartunut tunniunneqartartut suna pisariaqarluinnarpa. Taanna nalunngilarput pisariaqarluassapput, kisianni taakku ilinniartut aningaasarsiaqartitaaneranut akissarsiaasa peerneqarnissaa, taanna minnerpaamilluunniit siunnersuuteqartutut taanna siunertarinngilara.

 

Kisianni maanaannaq unittut uanga inuk sulisissinnaanngilara suliareqqusani naammassinngippagu akilissagukku. Taanna kialluunniit akuersaarsinnaanngilaa.

 

Inuusuttut ullumikkut namminneerlutik qanoq oqarpat, taamaaliorneq unitsittariaqalerpoq. Ilinnikkagut naammassinerusariaqalerpagut, uniinnartartut pissuteqavigatik amerlavallaaqaat.

Tassa ilinniartut namminneq oqariartuutigisaqattaaligaat. Taanna aamma paatsoorneqarsinnaanngilaq.

 

Uani Inuit Ataqatigiit aamma tapersiisumik tassani niparaluarsinnarlutik ilaatigut oqaaseq atigaat una nassuiaateqarfigilaassavara. Una oqaaseq atorneqarpoq: "Oqallisissiamut aallaqqaasiullugu oqaatigaa, ukiut makku kikkut tamarmik piumasaqaraluttuinnarfigigaat. Inuit Ataqatigiinniit oqaatigissavarput nunatsinni innuttaasut piumasaqaleraluttuinnarnerat qujassutissatigatsigut". Aamma tassuuna isumaqatigaakkit, kisianni taanna pinngilara, aap ilinniartut piumaffigisariaqalerpagut ilinniarniarit ilinniakkat naammassillugu, nunavit atorfissaqartimmatit.

 

Una paasinerlussimavat immikkut oqaatsit taassuma atorneqarnera.

 

Namminersulivinniarnitsinni aatsaat taamannak inuusuttut nunatsinni atorfinnik qulliunerusunik ingerlasinnaanerat atorfissaqarteruttulernitta nalerpiarpiaani, taanna avaqqunneqarsinnaanngilaq.

 

Taamaattumik Naalakkersuisut uani akissuteqaataat, nuannarivara tassunga tunngavilersuutinik erseqqilluinnartunik piumasaqaat taanna akuersaartutut nipilermassuk.

 

Taavalu Kattusseqatigiit oqaaseqartuanut oqaaseq una assut nuannarinngippara, immaqa allatut allatuulli aamma taamatut oqarusuppunga. Issualaassavarami una oqaaseq naatsunnguummat " taamaammat tupigusuutigaarput suliat ingerlareersut kingumut qaqeqinneqarmata maani Inatsisartut oqaluttarfianni".

 

Kattusseqatigiit oqaaseqartuat aperilaarusuppara, Inatsisartut ataatsimiittarnerat malittarisimagukku suliat qassit ingerlareersut Kattusseqatigiinniit aamma tusarpagut.

 

Ippassaaninnguaq eqqaamagunarpat aamma umiatsiaararsortut qanorujussuaq oqallisaavoq, qangarsuarli ingerlasut tamakkua taamaattuartuartuarpoq, kisiannili Naalakkersuisut akissuteqaataat Kattusseqatigiinnut innersuutigerusuppara una, oqaaseq Naalakkersuisut una atormassuk, ilinniagaqarnerup unitsiinnarneqarneratigut ilinniagaqarnersiutit taarsertinniarneqartarnissaat siusinnerusukkut oqaluuserineqartarsimanngilaq.

Isumaqarpunga taanna atuarsimasuugukku taanna akissut uani atorsimasariaqanngikkaluarit. Mattussinnaanngilatit Inatsisartut kikkulluunniit, mattunneqarsinnaanngillat qanorluunniit iliorluta siunnersuutinik saqqummiussuisinnaatitaavugut.

 

Siulittaasoqarfillu taanna akuerippagu taanna aamma agguaanneqarsinnaavoq.

 

Aamma attaviitsup Per Berthelsenip assorujussuaq nuannerpoq taakkua tapersersuerpalaartumik ersarissumik taakkua oqaatsit atormagit.

 

Una avataaniittunut imaalillugu uanga erseqqissaqqerusuppara, paatsoorneqaqqunanngeqaaq aamma killormut tusagassiortut periartarnerat taanna ilikkarnikuuarput.

 

Ilinniartut minnerpaannguamilluunniit aningaasarsiaat piagaanissaat Atassummiut siunnersuutigineqanngilaq. Kisianni-uku pissuteqanngivillutik maangaannaq unittartut 60 procenti annertuallaaqaaq.

 

Nunarput taamannaannaq ingerlanissaminut akissaqanngilaq. Inuusuttut peqqissut piumaffiginerusariaqalerpagut nunarput nammineq ineriartortissagutsigut nammineq aamma pilliuteqarneq ajornanngilaq.

 

Taamaagallarli. Qujanaq.

 

 

Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut..

Godmand Rasmussen qutsavigaarput. Tulliulluni oqaaseqassaaq Kultureqarnermut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu Naalakkersuisuugallartoq, Naalakkersuisut siulittaasuat.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuit Siulittaasuat, Siumut.

Isumaqarpunga oqallisigineqartut maani partiinit, Kattusseqatigiinnit attaviitsunillu oqaaseqarfigineqartoq, maunnartoq assorujussuaq soqutigineqartoq. Aammalu oqaaseqarfigiumaneqartoq.

Taamaattumillu partiit oqaaseqartui tamarmik isumaga najuqqutaralugu oqariartuuteqarput aamma Naalakkersuisuninngaanniit maluginiassallugit aammalu malugissallugit pinngitsoorneqarsinnaanngitsunik.

 

Tassani ilaatigut eqqarsaatigaara aamma soorunami sillerninngaanniit oqaatigissagukkit Ruth Heilmannip Siumut sinnerlugu oqaatigisaani. Oqariartuutigineqartut tassuunakkut Siumup uani oqallisigineqartut aamma nalunaarusiat saqqummiunneqarsimasut ilaatigut kisitsisitai, Siumup oqaluttuata erseqqissumik taagugai, taakku aamma ilisarivagut. Aammalu misissorneqarsimaneri taamaalilluni saqqummiunneqarsimaneri pissusissamisoorput.

 

Oqaluuserisassanik oqaluuserisanillu maaniittunik pinngitsuunngiivillutik silinnerusumik oqallisigineqarnissaanut aamma Siumut tungaaninngaanniik taamaalilluni tunniussisoqarnera nuannaarutigaara.

 

Kiisalu aamma Atassutip oqaaserisaani maluginiarpara, oqaaseqartuata Aqqaluk Petersenip oqaaseqarnermini Atassumminngaanniit, aamma ilinniagaqalersarneq anguniarlugu periarfissinneqartut pisariaqartinneqartut qulakkeerneqarnissaannik anguniagassat pingaarnerit imaappoq ima paasigakku, anguniagassat tassa ilinniarnermik eqqortumik qinigaqarsimanermik tunngaveqartumik siunnersorneqarsimanerit, tassaniittut aamma qularnaarsimaneqarnissaat, soorlu aamma Naalakkersuisut taama nalunnaruteqaramik oqatigisaat, annertunerusumik aamma iliuuseqarfiginiarneqartariaqartoq.

 

Tassami Naalakkersuisut akissuteqaatitsinni oqaatigissavara pingaartipparput, ilinniartut aammalu ikiliartornavianngitsut. Ilinniagassaminnik eqqortumik qinersitinnagit, taanna aalajangiiffigitinnagi siunnersorneqarnissaminnik pisariaqartitsisut taakkua aamma tamakkunatigut siunnersorneqarnermikkut ikiorneqartarnissaat. Periarfissaq taanna pinngitsoorani ilinniartunut saqqummiussimasariaqarpoq. Taamaattumik eqqortumik ilinniagassamik toqqaaniarnermi ikiortaasinnaasoq siunnersueqataasinnaasoq.

 

Taavalu Inuit Ataqatigiinninngaanniit oqaaseqartup Olga Poulsenip oqaatigisaa tunngavigalugit oqaatigineqartoq, aamma ataaseq maluginiagara uaniittoq, aammami allanit taanna taaneqartoq uterfigilaarniarpara. Ilinniartunik unitsitsiinnartarsimanermut tunngaveqarnermi assigiinngitsut taagorneqarsimapput, oqaatsitigut ajornartorsiutit, kulturikkut ajornartorsiutit, assigiinngitsut aamma taakkartorneqarsimallutik.

 

Ajornartorsiutinik taama ittunik tikittoqartillugu taava aamma inuttut ajornartorsiutit tikinneqarneranni, ilinniarfimmi aamma ikiorneqarsinnaanermik periarfissat amigarsimappata aamma illoqarfinni ilinniagaqarfiusuni aamma Inunnik Isumaginnittoqarfiit peqataasinnaanerat suleqatigiinnermi inerisaaffiusumik, inuttut ajornartorsiutit tassani pineqartut paasivara.

 

Inuttullu ajornartorsiutit pineqartillugit tassani aamma ulluinnarni nalunngilarput, inuit tarnimikkut ajornartorsiutillit saaffigisartagassatik nalunngilaat sumiittut, aammalu ilaatigut napparsimaviit palaseqarfiit allallu eqqarsaatigineqarsinnaapput.

 

Kisianni aamma ulluinnarni inunnik ajornartorsiutimikkut tikitaqartunik ilinniartunik, aamma illoqarfinni kommunet isumaginninnermi aamma sulisut ikiortigineqarsinnaanerat tassaniittoq maluginiarpara aamma tikkuarniarneqarsimanera.

 

Aamma taanna taamaalillugu qularnaarlugu eqqarsaatigineqarsinnaasutut tikkuarneqarmat maluginiarpara.

 

Taavalu Kattusseqatigiinninngaanniit oqaaserineqartoq tunngavigalugu ataaseq aamma maluginiagara immikkut oqaatigilaarusuppara, Mogens Kleistip saqqummiussamini oqaatigisaa.

 

Tassa imaluunniit apeqqutigisaa, ilanngullugu apeqqutigerusullugu nalunaarutigimmagu Ilinniartitaanermut Pisortaqarfimmi ilinniarnersiutinut aaqqiiniutit sumut killinnersoq apeqqutigalugu.

 

Ilumoorpoq taanna arlaleriarlunu inimi maani taaneqartarsimammat, oqaatigissavara taanna maannakkut suliarineqarnera naammassilersutut uanga nammineq nalilerpaara, aammalu taanna naammassisussaavoq.

 

Uanilu apeqqutigineqartunut ilanngullugu taassavara ilinniartut, kikkut-uku ilinniagaqalersartut tunngavigalugu misissuisussamik aamma Ilinniartitaanermut Pisortaqarfik maannakkut toqqagaqarsimammat.

 

Tassa inummik maannakkut maani najugaqartumik Nuummi toqqaasoqarsimavoq, HS Analysep misissuinerannut tapiliullugu inaarsaatitut imaluunniit ilassutissatut aamma taama ittoq pisariaqartinneqarmat. Taava taama ittoq atorfinitsinneqarsimasoq paasivara, aamma taamatut paasiniaanermi eqqarsaatit kingulliit suliarineqartut naammassineqarsinnaaqqulugit.

 

Taamaattumik aamma qularutiginngilara taanna taamaalilluni suliassaq inaarsarneqartoq qanittukkut naammassineqarumaartoq.

 

Attaviitsumut tunngatillugu aamma oqaatigisassaqalaarama ilanngutilaarusuppakka. Naggataatigut aamma naggasiutissanni Siumup oqaaseqartuata aamma oqaatigisassai naggataarutigiumaarakkit.

 

Siullermik attaviitsumut Per Berthelsenimut tunngatillugu oqaatigissavara oqariartuutimini naggataatigut oqaatigisaa Per Berthelsenip isumaqatiginartikkakku, oqarpoq, oqaaseqarmat naggataatigut ilinniarususseqartitsinissaq aammalu ilinniarnermi naammassiniarnissaq kiisalu ilinniakkamik sapinngisamik naammaaserutamik ilinniakkamik aallartinnissaatit qaffassarneqarnissaat pillugu aqqutissaq qularnanngilaq takeqaaq.

 

Taanna Naalakkersuisut oqariartuutaannut aamma ajoraluartumik ilumoortutut isigisariaqarpoq uagut aamma imaaliinnarluni aqagumut naaqqittussaattut isiginngilarput kisianni pilersaarusiortariaqarpoq. Ileqqunngortariaqarpoq kusanartoq qularnaatsoq ilinniartup aallartinnera aamma aappaatigut tassaasoq ilinniagassamik eqqortumik toqqaasimaneq. Aammalu siunnersorneqarneq najoqqutaralugu ilinniagassamik eqqortumik taamaalilluni toqqaalluni inernissaa tikillugu suliaqarnermik siunnerfeqarneq.

 

Tassani pilersaarusiornissaq tikkuarneqartoq aamma attaviitsuminngaaniit Per Berthelsenimit oqaatigineqartoq isumaqatiginartippara aammalu tassani Naalakkersuisut oqariartuutaannut aamma naleqqummat.

Taava kisermaap attaviitsup Otto Steenholdtip oqaatigisaa aallartinnermini aamma oqaatigisaa paasivara Godmand Rasmussenip aamma maluginiarsimasai. Ilinniarnermi aallartitsinerit qularnanngitsumik maannakkut ingerlanneqartut Otto Steenholdtip nalimini inuusuttuni aallartinnera qiviassagaanni ajornartorsiutit taamanikkut atuuttut ullummikkullu atuuttut qularnanngilaq pissuserisai ajornannginnerujussuanngorsimanngitsut ullumikkut.

 

Isumaqarpunga taamanikkut Otto Steenholdtip nalaani ullummikkullu aallartinniarneq sanilliutissagaanni Otto Steenholdtikkut nalaanni ilinniartut aallartinniarnerat ingerlanerallu atornarnerujussuarnik atugassaqarfiusoq.

 

Kisianni aamma taanna oqaluttuarisaaneq tassaniittoq qaangiussimasoq ilinniarfiusimavoq aamma ajunngitsunik. Aammalu tassaasariaqarluni ullummikkut ilinniartut ilinniarnermikkut sukateriniarnerannik aamma ilinniarfissanut tapersersugasanullu ilaasoq.

 

Uagut nalitsinni Otto Steenholdtikkut inuusuttuuffigisaasa nalaanni ilisarnartut maannakkut saqqummersut aamma uagut ilisarivagut. Nalitsinni uagut inuusuttut peqatigiiffipput aqqutigalugu ajornartorsiutivut aamma aaqqinniarsimavagut Unge grønlænderes råd-imik taaguutillip ilaatigut aqqutigalugit ilinniarnitsinni aaqqitassat ajornartorsiutit akornatsinni aaqqinniarsimavagut.

 

Maannakkut ilinniartut namminneerlutik aaqqiiniarnerat oqariartuutaat ilaatigut tv ippassaaneq allaat tamanut ammasumik oqallisigaat ilinniarnermikkut ajornartorsiutitik peqatigiiffillu aamma aaqqinniarlugit.

 

Taamak ittoq naammattuuineq inuusuttut akornaninngaaniit tapersersornarluinnarpoq inuusuttut naminneerlutik aaqqiniarneq aamma taanna peqataaffigaat. Taamaattumillu qulaanngaaniit aamma naalakkiinnarnagit kisianni nammineq kivitsiniarnerat nammineq ilusileeqataanerat siunnersortissaminnillu naapitsiniarnerat aqqutigalugit ajornartorsiut una aaqqinniartariaqarparput. Ungasinnerusoq isigalugu aaqqiiniarnerummat.

 

Taamaattumik tassani Otto Steenholdtip kingumut qivialaarluni oqaluttuarisaaneq qivialaarmagu taanna takuara atorfissaqartikkipput. Aammalu taamaalilluta inuusuttut ilisarnartunik namminneq aaqqiiniaqataanerat aamma ilisaralugu. Taamaalillutalu aamma tapersersornissaannut periafissilluta.

 

Taanna attaviitsuniit aamma ullumikkut oqaatigineqartut nuannersunik aamma oqallinnermik maani ilassutaapput.

 

Naggataarutigalugu aamma Siumup oqaaseqartuata Ruth Heilmannip taamatullu aamma allat oqaaseqartut partiininngaaniit tikippaat ilinniarnermi unitsitsiinnartarnermi misissuisimanermi tikinneqartut.

 

Tassani ajornartorsiutit assigiinngitsut taaneqarsimagaluartut una tikilaarniarpara oqaatsit tungaatigut ajornartorsiutigisat. Oqaatsit tungaatigut ajornartorsiuteqarnermi tikitsisarneq taanna isumaqarpunga ilinniarfiitta atuarfiit ilinniarfittalu ajornartorsiut taanna oqaatsit tungaatigut ittoq aaqqissinaasariaqarpaat.

 

Ilinniartitsisoqarpugut ilinniarluarsimanerpaanut ilaanik Danmarkip naalagaaffiata iluani maannakkut ingerlatsinermi. Ilinniagassat inuiatigiinni ilinniartitsissutaapput. Aamma qallunaatut ilinniarneq tuluttut ilinniarneq naammassisinnaasariaqarparput. Suliassaq taanna naammassineqartariaqarpoq ilinniartitsivinni aamma oqaatsinik ilinniartitsisinnaaneq.

 

Allarparujussuit ilinniagassat tamaasa pigaluaraanniluunniit ullumikkut inuusaaseq tikissimavarput aamma uaguinnaanngitsut kisianni sumulluunniit inuiaqatigiinni ikittunut qiviarutta tamarmik inuiattut taanna sanningasulimmik ersunnertut aamma oqaatigineqartartoq tassaavoq ikittunnguugatta aamma pikkorissuseq annerpaaq anguniartariaqaratsigu. Aamma taava merserusunnata allanik aamma ilinniagaqarsinnaaneq oqaatsinik aamma tikittariaqarparput.

 

Taanna nammattariaqarparput, kisiannili aamma artulernagu kisiannili qiimmassaatigalugu allanik aamma taakkunatullu allatut pitsaatigisumik aamma oqaatsit taakku atugaat ilikkarsinnaagatsigit.

 

Isumaqarpunga kaammattuutigisariaqaripput ilinniartitsutsinnut pikkorissunut tassani periarfissatik atorluaqqullugit aamma nunatsinni ilinniagassat oqaatsit tungaatigut artornagit nalunngilagut artunngikkaat. Tassuunakkut ilinniartitsineq aamma sukaterneqarsinnaaqqullugu.

 

Taamaattumik oqariartuutiminnik partiit tungaaninngaaniit oqariartuutinut taanna ilaatinneqarnera ullumi annertuumik nuannaajallaatigaara. Kaammattuutigissallugulu ilinniagaqarnermi aamma oqilisaataasunut ilaammat atortorissaarut oqaatsit atortorutaasut taanna aamma ilikkarlugu aamma ineriartoqqinnissaq.

 

Tassani Naalakkersuisuninngaaniit ilassutissaqanngilanga allanik qujallunga silinnerusunngorlugu partiit oqaaseqartuisa Siumup, Atassutip Inuit Ataqatigiit taavalu aamma Kattusseqatigiit Attaviitsullu oqallinneq una silinnerusunngorlugu ullumikkut saqqummersippaat. Oqallinnermilu uanga naggataarutigisanni kaammattuutit ingerlateqqinnissaanik neriorsuutikka suliarissavagut Naalakkersuisoqarfiup suleqatai tassuunakkut ikiortigalugit.

 

Mogens Kleist, Kattusseqatigiit.

Qujanaq. Naalakkersuisut Siulittaasuata oqaaseqaataanut qujassuteqassaagut. Godmand Rasmussenimununa tunngatillugu oqartunga suliaq ingerlareersoq taamatorluinnaq Qaqiffimmut tunngasut Siulittaasoqarfimminngaaniit peerneqarsimapput. Ilisimatusarfimmut tunngasut Siulittaasoqarfimmit ilanngunneqarsimanngillat inimi maani.

 

Taannaana toqqammavigalugu oqartunga suliat ingerlareersut uagut tupigusuutigatsigit taamatut aamma qalloqqillugit pimmatigit. Aamma pingaaruteqarpoq Ilisimatusarfimmut tunngasunik apeqquteqaateqarput 36 malillugu allagaannartigut imaattorneqassammat. Maanali annertunerusumik imaattornagu.

 

Ilumoorpoq ullumikkut ilinniartut taamaatiinnartartut amerlasoorparujussuupput nunatsinni. Kisianni aperisariaqarpugut sooruku taamatut ilinniartut uniinartartut. HS Analysep atuarfeqarfinni assigiinngitsuni misissuisimanera taanna 2001-mi juni saqqumersoq innersuussutigissavarput, kisianni atuartitsisarnikuuvunga. STI-mi atuarlertussat taamaallaat karakteeriinnaasigut eqqussuunnneqartarput akuersissutigineqartarput misilitsinneq ajorput.

Ajornartorsiut tassani annertoorujussuuvoq. Aammalu oqaatsinik pikkorissarfimmut assersuutigalugu piumasaqaataat taakku nutserisunngorniani aamma tassani atuartitsinikuugama. Tassani piumasarisarisat aamma allaanerujussuupput.

 

Taamaattuminguna ullumikkut naliliisariaqartugut ilinniartitaanermut tunngatillugu ullumikkut piumasaqaativut sukatertariaqarpagut. Qallunaat imaluunniit kalaallit qaffasinnerusumik Danmarkimut atuariartorniarutta assersuutigalugu ukioq Århusimi ilinniartut ataatsimeeqatigigatsigit oqarput ajornartorsiutigalugu qallunaat nunaanni atuarniarnerminni qallunaaqqanut imminnut sanilliullutik namminneq qallunaaqqat gruppe 1-mut isersinnaasut tassa karakterii aalajangersimasut toqqammavigalugit kalaallit gruppe 2-mi isersimasut qallunaatut oqalussinnaanerminnut aammalu atuakkaminnut ajornartorsiuteqarnerat taanna annertuumik taakkartorpaat.

 

Taamaattumik ersarissorujussuuvoq ilinniartitaanermut massakkut nunatsinni piumasaqaatigisavut immaqa nutaamik naliliiffigisariaqarpagut appasippallaaqaat. Aammalu qanoq ingerlariaqqissaagut.

 

Taamaattumik pingaaruteqartorujussuuvoq ataatsimiititaliap aamma qanimut suleqatigineqarnissaa. Uanga tassunga suliamut ukioq 2001-minngaaniilli Naalakkersuisuusup taamanikkulli suliaq aallartimmalli annertunerusumik ilinniarnersiutinut suli pappiarannguamilluunniit tuneqarnikuunngilagut. Aali neriorsorneqarnikuusugut Ilinniartitaanermut Naalakkersuisuminngaaniit malinnaatinneqassaasi.

 

Taava Naalakkersuisut Siulittaasuata massakkut oqarpoq naammassilerpoq suliaq, kisiannili uagut  pappiarannguamilluunniit ataatsimik pinikuunngilagut. Taamaattumik pingaaruteqarpoq aamma ataatsimiititaliap tassunga suliamut tunngatillugu sumut killissimaneranik paasitinneqarnissaa.

 

Piffissami kingullermi ippassaq Danmarkiminngaaniit isumaqatigiinniartartut DKIK sinnerlugu oqaloqatigaarput assigiinngitsunik Naalakkersuisoqarfimminngaaniit saqqummiiffigineqarsimapput "ak= aajukua naliliiffigisassassi ilissi".

 

Taamaattumik pingaaruteqarpoq taamatut inuiaqatigiinnut annertuumik ilinniartut ingammik nunatsinni siunissami pisariaqartitsigalugit nalilersussallugit. Ukiut tulliutut qulit 15-it maannakkuminngaaniit ilinniartitaaneq qanoq ittoq ingerlanniarparput.

 

Suunuku pisariaqartikkigut. Aatsaat pilersaarusiorluarnikkut taamatut iliuuseqarutta anguniakkagut nalilersuiffigisinnaanngussavagut maannakkuminngaaniit ukiut tallimat qulit qaangiuppata.

 

Taamaattumik pingaaruteqartorujussuuvoq ersarissumik politikkikkut anguniakkamik peqalernissarput. Oqaannarata ilinniarnersiutit massakkut ilinniartut taamatut taamaatiinartartut amerlavallaaqimmata ilinniarnersiutit allanngortinniarpagut. Naamik sulisitsisut aamma piumasaqaateqartarput. Ullumikkut ineriartornerup takutippaa aamma sulitsisisut oqartussaaffii annertoorujussuusut.

 

Sulisitsisut massakkut nunatsinni suut pisariaqartippaat. Taakku toqqammavigalugit uagut inatsisiliortut aamma ilinniartitaanerup tungaatigut nalimmassaasariaqarpugut taanna pingaaruteqarpoq.

 

GU-mi atuartut 500-t sinneqarput maani nunatsinni taakkunannga qassit taamaatiinnartarnersut ersarissumik taakkartorneqartut ilagivaat HS Analyseminngaaniit misissuisimanerit. Aammalu pingaaruteqarpoq oqaannarsinnaanata uku ilinniartut taamatut kanngunaqaat. Ersarissorujussuarmik tunngaveqarlutik assigiinngitsorparujussuarnik ilinniartut atuarunnaartarput.

 

Taamaattumik tusagassiuutitigut arlaatigulluunniit oqalulluta oqarsinnaanngilagut kanngunaqaat taakkua ilinniartut uninnartartut. Ersarissorujussuarmik taakkartorneqareermata assigiinngitsunik toqqammaveqarlutik taamatut uniinnartartut. Taamaattumik nalilertariaqarparput nalimmassarlugulu ullumikkut ilinniartitaanitsinnut tunngatillugu piumasaqaatigut qanoruku ittut suunuku pisariaqartitavut. Qanoruna ingerlariaqqinniartugut. Qujanaq.

 

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit.

Uani Jakob Siverthsenip siunnersuutimini oqaaseqarminut tunngatillugu tamatta qutsavigivaatigut aamma uanga qujavunga oqaaseqaqqinninnut uani GU-p soorlulusooq kisimi nunarsuarmut appakaannissamut aqqutissaasutut isigineqarnera taanna isumaqarpunga uagut Inuit Ataqatigiinninngaaniit erseqqissaatigisariaqarlugu uagut GU kisiat nunarsuarmut appakaaffissatut aqqqutissatut isiginnginnatsigu.

 

Uani isumaqarpugut pingaaruteqartorujussuusoq aamma ilinniarfiit allat aqqutigalugit annertunerusumik nunarsuarmut appakaassinnaanermut ineriartortoqartuartoq.

 

Siunnersuuteqartup aappaa Godmand Rasmussen oqaaseqarfigerusuttorujussuullugu allaffigigaluarpara kisianni inuttaa peqanngimmat taanna utaqqisilaaginnarallassavara.

 

Ruth Heilmann, Siumut.

Qujanaq. Tassa naatsuararsuussaaq una uagut Siumuminngaaniit oqaaseqarfiginnginnatsigu tassa GU-mi uniinnartartut itinerusumik misissuiffigineqarnissaanut atugarisaasa aamma qulaajaaffigineqarnissaanut aningaasanik Naalakkersuisut illikartitsiniarnerat taanna isuma aamma uagutsinninngaaniit tapersersorusukkatsigit.

 

Tassani pingaaruteqarpoq aamma oqaatigineqarmat misissuinermi inuttut ajornartorsiuteqarneq aamma peqqutigalugu uniinnartoqartarnera. Taanna imaannaanngitsuuvoq taamaattumik tassuunakkut aamma Siumumi oqaaseqarnitsinni pingaartorujussuartut isumaqarfigaarput siunnersorneqarnerup qanoq pingaaruteqassusia.

 

Tassani kommunini assigiinngitsuni uddannelsesvejlederinik pilersitsisoqarnikuuvoq. Aamma taassumap annerusumik siammarneqarnissaa isumaqarpunga pingaaruteqartoq. Allaalluunniit annertusarneqarnissaa taanna aamma uagut oqaaserisatsinnut erseqqissaatiginiarparput. Isumaqarpunga massakkut nuannaarutissaasoq taamatut siunnersuuteqartut oqallitsitsinerat tassami ukiamut oqallinnissamut kissassaataavoq.

 

Taamaalilluni uanga qujavunga aamma siunnersuuteqartut taamatut siunnersuuteqarmata. Aamma nuannaarutigaara Siumumi oqaaserisavut tassani ilassilluarneqarmata.

 

Ilumoorpoq meeraanerminiilli imaluunniit meeranermiilli piumaffigineqarnissaq taanna aamma Per Berthelsenip oqaatigivaa aamma uagut Siumuminngaaniit oqaaseqarnitsinni taanna erseqqissaatigigaarput. Tassani aamma ilinniagaqartut oqaloqatigisarnerini aammalu Atuarfitsialaap ingerlarnneqarnerani isummanik aallerniarluta aamma isumasiuisarnitsinni taanna oqaatigineqartarpoq atuarfinni piumaffigineqarnerunissaq aamma piumasaqarfigineqarnerunissaq kingumut qiviarlutik atuartuunertik qiviaraangamikku taanna amigaatigalugu oqaatigisarpaat.

 

Taamaattumik tulluarput imminnut ullumikkut eqqartukkagut. Tassa Atuarfitsialak aamma tassani piumaffiginninneq annerusoq oqariartuutaammat aammalu pilersaarusiorneq angajoqqaat meeqqat peqatigalugit aamma ilinniartitsisut ataatsimut ikioqatigiillutik ingerlatassaat.

 

Taamaattumik assigiinngitsutigut soorunami isumalluarpugut aamma qaqugu aamma ilinniartut naammassisartut suli ullumikkornit amerlanerulernissaat anguneqarumaartoq.

 

Olga Poulsen, Inuit Ataqatigiit.

Qujanaq. Tassa uggornalaarpoq naatsunnguussagami. Uaniuna Godmand Rasmussenip aatsaaginnaq oqaaseqarnermini tassa oqarfigigamisigut Inuit Ataqatigiit Godmand Rasmussenip siunnersuutaa paasinerlussimagipput. Oqaatigisariaqarpara minnerpaamilluunniit taanna siunnersuut paasinerlunnginnatsigu.

 

Uani paasivarput illit siunnersuutinni siunertarigitit ilinniartut taamaatitsiniaannarlutik taamaatitsisut, kisianni uagut akissuteqarnitsinni ersarissarparput ilinniartut taamaatiinnartartut peqquteqavillutik amerlanerpaarpaartai tamaatitsiinnartartut.

 

Taamaattumik 60%-imik maangaannaq eqqaaneq taanna isumaqarpunga tunngavissaqanngitsoq. Pissutigalugu takusinnaagatsigu aamma uani ersarissakkatsinni ilinniartut taamaatitsiinnartartut amerlasoorpassuartigut peqquteqartartut inuttut ajornartorsiuteqarnermik. Ilaatigut peqquteqartarput ilinniakkaminnut atatillugu sungiusarfissaqartinneqartarsimannginnamik.

 

Uagununa maani inimi pikkorluppallaaqigatta ilinniartuutigut ilinniartut ilinniaqqiffissaanik ingerlariaqqiffissanik pikkorissarfissaqartinneq ajorigut. Sooruna uagut ilinniartuutigut taamannak atugassaqartikkigut. Tassa uagut suliassarput. Imaassinnaavoq pikkorluffigisimagipput. Pikkoriffigisimanerugaluarutsigu taava aningaasat taamatut eqqaannakkatut taagukkat piussanngikkaluarput.

 

Ilaatigut misissuinerup takutippaa aamma taamaatiinnartarnernut pingaartumik sanaartornerup iluani tassani inuusuttorpassuaqarpoq oqaatsinik ajornartorsiorlutik, kisianni aamma taannaannaanngitsoq. Sanaartornerup iluani periutsit atorneqartut imminnut tulluartuunngitsut tamakkua inooqataaffigiinnarlugit ilinniakkamik ingerlatsitsinniaannarneq aamma peqqinnanngilaq ilinniartunut.

 

Taamaattumik oqaannartoqarsinnaanngilaq asuli piaariinnarluni ilinniartut taamaatiinnartartut. Taakkua ikittuaraararsuupput. Taanna isumaqarpunga malugisariaqartoq. 60%-iugunik ilinniartut taamaatiinnartartut immaqa taakkunani 5-10%-iinnaat taamaatitsiniaannarlutik taamaatitsisarput, kisianni sinneri 50%-it peqquteqavillutik taamaatitsisarput taamaattumik 70 millioniunngillat maangaannaq igittakkagut. Maangaannaq igittakkanik taagussagutsigit.

 

Uani naatsunnguamik aamma, piffissaqalaarsoralunga suli. Qujanaq. Per Berthelsenip oqaaseqarnermini nukatsisiniaannartutut soorlulu ilinniagaqarnersiuteqartitsinermi nukatsitsiinnartutut aamma oqaaseqarnera, isumaqarpunga nukatsitsiinnartumik oqartoqarsinnanngitsoq.

 

Nalunngilarput nunatsinni ilinniagaqartut amerlasoorpassuit ulluminni ingerlaniarnerminni allatulli sukataartigisartut. Iniminnut, nerisaqarniarnerminnut, meeqqamut meeqqeriveqarniarnerannut allarpassuarnullu aamma allatulli akilersugaqarlutik aamma taakkua ilinniagaqarnersiutiminnik ilaatigut taakkuninnga akilersuisarput.

 

Amerlasoorpassuit saniatigut suliffeqartariaqartarput, ulluinnarni inuuniarneq malinnaaffiginiarlugu.

 

Taamaattumik nukatsitsiniaannarnermik oqarneq isumaqarpunga taanna pissusissamisuunngitsoq ilinniartunut oqaatigissallugu.

Aammalu meeraanermininngaanniit atugarliorsimanerit annertuut timikkut tarnikkullu innarligisimasut qaangerniarneqarneranut suliniuteqarfigineqarsimanngikkaangami inuk tassani inersimasunngorsimalluni ingerlariaqqinnissaminut nukissakilliulertarpoq. Taanna aamma peqqutaaqataasarpoq unitsitsiinnarnermut.

 

Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut..

Tulliulluni oqaaseqassaaq Otto Steenholdt. Taanna pereerpat Godmand Rasmussen, kisianni uani eqqaasissutigissavara oqaaserineqartut partiiniit, Kattusseqatigiinniit, attaviitsuniillu Naalakkersuisut tusaatissatut tigujumammatigit. Otto Steenholdt takanna.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Aap, tassa utaqqisimagaluarpunga uparuartukkat ilagissagaat eqqaaneqarnaveersaartuartorlu ilumut aamma inuusuttortatta ukiuni makkunani ilinniarneq pingaartikkunikku apeqqutit marluk imminnut tutsittariaqagaat marluusariaqaleraluarput.

 

Siulleq: Ilinniagaqarneq?

Aappaat: Ilaqutariinneq?

 

Amerlavallaarujussuaqaat ilaannikkut ilaqutartaareerlutik aatsaat ilinniatunngorniarsarilersartut.

 

Imaattariaqaraluarpoq ilinniarneq siulliukkusukkaanni allatut ajornartumik tamakkua kinguartilaartariaqartut.

 

Ila silarsuarmi taamaattoqannguatsiarpoq amerlaqisunik.

 

Uanga eqqarsaatigisinnaanngilara imannapilorujussuaq ilinniagassaqarlunga aamma ittuusutut qitornannut mikisunut isumaginninniassallunga. Nerisassaat, paarinissaat allarparujussuit isumagissallugit ittuusutut.

 

Isumaqarpunga oqarfigisariaqartut inuusuttortagut: Ukorsiaa tamakkua kinguartilaarniarsigit, ilinniarneq siulliunniarsiuk!

Taamaanngikkaangat tassa ajornartorsiutit taamak taasagut suli amerlatsikkiartulersarput.

 

Meeqqanik paaqqinnittarfimukarniaraluarama inissaqanngilaq.

A= paarisariaqarparput angerlarsimalluta.                                                                                    

Ilinniartuunersiutigut ikippallaarput nerisassaqanngiusappugut.

 

 

Taavalu massakkut atuarpakka amerlasoorujussuit ilinniarniartut saniatigut suliffissarsiortariaqartut aningaasaninngooq amigaateqaramik.

 

Tassa aamma tamakkua eqqartorneqartariaqaraluartut akisussaaffik alliartortillugu ilinniarneq angisooq anguniarnissaa taasuma ajornarsigaluttuinnartarmat.

 

Qanortoruna taanna inuusuttorta eqqaamalaarlissuk? Ilaqutariinneq takkukkumaarpoq, kisianni pisariaqarluinnarpoq  ilaqutariit ilaqutariit siunissami ingerlalluassappata anaanaasoq ataataasorluunniit ilinniarluarsimasoq suliffigissaartoq, tassa taannaavoq qulissiussisussaq.

 

Kisianni killormut saakkaangamik ilaqutaquttuulereerluni ilinniarniarneq isumaqarluinnarpunga angusaqarniarnermut akornutaasupilorujussuusoq.

 

Taanna uanga qunuginngilara oqarfigissallugit "Utaqqilaarniaritsi, ilinniarnissarsi angisooq siulliuniarallarsigut"

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Siumut.

Otto Steenholdtimut qujanaq. Taava siunnersuuteqartoq Godmand Rasmussen. Taanna pereerpat Morgens Kleist pingajussaaniissaaq.

 

Godmand Rasmussen, Atassut.

Uanga uani akerlilersuinianngilanga. Erseqqilluinnartumik paasinarsereerpoq siunnersuutigisamma ukua tunngaviatigut isumaqatigineqartut, kisianni una Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuannut oqaatigilaarniarpara: Oqaaseqaateq una naatsuaraarannguuvoq! Aana ersippoq atualaarukku una takusinnaavaat soorunalimi peqquteqavilluni unittoornerit taakku allaapput. Immikkuullarissumik taakku taaneqarput, kisianni pissuteqanngivillutik unittoortartut amerlavallaaqaat. Maani inummik isersimasoqarpugut namminersorneruleratta oqaasiga uumatinnut pulatinnikuusara tassa Naalakkersuisut siulittaasuat oqarnikuuvoq: Namminersulissaagut naatsorsuutigissavarput sulinitsigut ilaatigut kiakkiullugu sulisarumaaratta. Tassa piumasaqaat ersarissoq.

 

Ullumi inuusuttut peqqissorsuit imminut piumaffiginnginniarnerat annikippallaaqaaq, taanna nassuerutigissavarput.

 

Inuit pissuteqavinnatik taamannak suliffimmini allamiluunniit ingerlanerliortut illersorpalaartumik nipilimmik oqalunneq inissaqartinneqarsinnaanngilaq inuuiaqatigiinni. Immaqamiaasiit aamma tupallersaataalersinnaavoq ullut tamaat tusartuaraanni taamaalisut ...

Aamma taanna imaassinnaavoq tuppallersaataasumik aamma tiguneqartartoq.

 

Inuguna imminut piumaffigisussaq. Oqaasinnaaqarpoq inuit ilungersorlutik namminneq piumaffigalutik imminnut angusaqarsimasut. Tassaasarpunngooq suliffimmini aalajaanerpaasartut. Tassa inuk imminut piumaffigaluni iluatsissimasoq.

 

Ukua uanga assersuutigineqattaarneqartut ataatsimilluunniiit akuerisinnaanngilakka. Erseqqissumik oqareerpunga inuit ilinniartut allat aningaasanik ajunnginnerpaamilluunniit artukkerneqarnissaat eqqarsaatigineqanngilaq.

 

Aamma tusartuartarparput ilinniartut ilai allaat nuimanerusunik ilinniartuugaluartut atugarsiutissaminnik ajornartorsiuteqalersartut. Immaqali uani taamatut periarfissamik uani ammaassinermi misissuinitsigut aningaasat ilumoorpoq atorfissaqartitagut arlaannut ingerlateqqinneqarsinnaagaluarput taanna asortorneqarsinnaanngilaq.

 

Aningaasanik sukateriniarluta isumaqatigiittuartarpugut. Aningaasanik aqqutsinerooq sukangasuumik ingerlatissavarput Inatsisartuni.

 

Taava massakkut taanna sukaterinissaq oqaaseq aniatitsiuartartunut taamaalillunga saqqummiukkakku aamma killormut paasineqalerpoq.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Tulliuppoq Morgens Kleist pingajussaaniilerami naatsunnguamik.

 

Morgens Kleist, Kattusseqatigiit.

Kuulumaammut oqaatigissavara oqarmat 60%-it tikillugit taamatut aningaasat avammut annaanneqartartut, kisianni ilinniartut ataatsimut tamaasa isigissagukkit imaanngilaq 60%-it tassa tamaaviisa taakku akornaninngaanniit tunngaveqavillutik atuarnermini unitsitsisut.

 

Una pingaaruteqartoq oqaatigerusullugu siunnersorteqarneq taanna annertoorujussuarmik aamma pingaaruteqarpoq atuarfeqarfinni aammalu qaffasinnerusuni ilinniarfinni.

 

Minnerunngitsumillu aamma ullumikkut suliffeqarfiit piumasaqaataat tassa taanna puigugassarinngisarput. Suliffeqarfiit piumasaqaataat aamma malinniartariaqarparput.

 

Ajornartorsiutigineqartut sanaartornerup iluani taamatut pikkorissarfissamik imaluunniit atuarnerminni tunngatillugu suliffissaminnik pissarsiortartut ajornartorsiuteqarput nunatsinni annertoorujussuarmik.

 

Sooruna?  Taakku aamma qulaajartariaqarpagut suliffeqarfiit assigiingitsunik piumasaqaateqarneri immaqa pissutigalugit.

 

Aamma Otto Steenholdtimut oqaatigilaarusuppara oqarmat "Meeqqiornissarsi utaqqeqqaalaarallarniarsiuk"!

 

Ullumikkut inissisimavugut decentralimik taaneqartartoq tassa Ilinniartitsisunngorniat massakkut nunaqarfinni assigiinngitsorpassuarninngaanneersut meeqqisartut. Massakkut ukioq manna maani Nuummiipput ilinnarnertik naammassiartorlugu.

 

Pisariaqartillugu illua tungertigut oqalussinnaanngilagut: Ilissi taamatut perusunngilasi meeqqioqqaanersi pissutigalu. Taamaattumik ilinniartitsisunngorniartut taakkua ersarissumik Otto Steenholdtip massakkut eqqorpai, maaniittut ilaquttatik ilagalugit. Uffali taama pisariaqartitsigalugit. Qanoq qujagutsigissavagut uterpata nunaqarfimminnilu ilinniartitsisunngornissaat massakkut siunissaq ungasinnerusoq isigalugu ilinniartitsilissappata.

 

Aamma attuumassuteqartut perorsaanermut tunngasut aamma ilinniartitseqqittarnerit massakkut kingumut ingerlanneqalerneri pisariaqartitsineq toqqammavigalugu ingerlanneqalertussaammata aamma Kattuseqatigiinninngaanniit nuannaarutigaarput.

 

Taamaattumik pingaaruteqarpoq maani soorunami akerleriittarsinnaavugut kisianni ajornartorsiut ataatsimoorluta aaqqinniartariaqarparput. Maaniinnaanngittoq aamma iliniarfiit sulisitsisut Ilinniartut Kattuffii. Taamatut ataatsimoorluta aaqqiiniartariaqassagutta pitsaanerpaamik aaqqiisinnaavugut.

 

Ilinniartunut tunngatillugu piumasaqaatigut immaqa appasissimapput taamaappat taamaatiinnartartut pissutigalugit. Arlaatigut aamma taamatut pissuteqarsinnaasarput, kisianni ajornartorsiut ataatsimut aaqqinniartariaqaripput. Qujanaq

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Illillu. Taava tullinnguuttut marluk Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartuata saniatigut. Taavalu Otto Steenholdt pingajussaanik oqaaseqartussaq pereerpat Naalakkersuisut siulittaasuat naggataaruteqassaaq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Qujanaq. Una ilinniartunik oqaloqateqartarnermi aamma ersertartoq isumaqarpunga erseqqissaassutigineqartariaqartoq.

 

Nalunngilarput nunatsinni pissutsit assigiinngitsorujussuit, avannaani kujataanilu.

 

Assersuutigilara siornaak Aasianni GU-mi ilinniartut ataatsimiisikkakkit oqaatigisaat ilaasa imaattut: Uagut ullumikkut ilinniartut imannak atugaqarpugut, kisiannili ikkua suliumanngitsut, taama oqaatigivaat ikkua suliumanngitsut imaluunniit suliffissaqanngitsut sapaatit akunnerit tamaasa aningaasanik aallertinneqartarput uagut tigusartakkatsinnik amerlanerungaartunik.

 

Tamakku pissutsit isumaqarpunga ilanngullugit nalilersuiffigineqartariaqartut. Ajortoqarsimavoq pinngitsoorani. Ilinniagaqartut taamaatiinnartartut taama amerlatigimmata.

 

Taamaatumik uanga nammineerlunga assorujussuaq eqqarsarnartoqartippara ilaatigut ulluni kingullerni eqqartorneqalermat ilinniagaqartut taamaatinnartartut akiliisinneqartalissasunngooq aamma. Soorunami tamanna aaliangerneqassappat Inatsisartuni aaliangerneqartussaavoq, kisianni uanga taanna taamatut ilinniagaqaqqusillutalu illua tungaatigut siorasaarlugit ilinnitussat pissagutsigit tulluartuunngitsoq.

 

Soorunami piumasaqaatit sukaterneqartariaqarput. Piumasaqaatit sukaterneqartariaqarput taanna avaqqunneqarsinnaanngilaq aamma Kattusseqatigiinnii uagut taanna eqqartortaqaarput, kisianni maannakkut aamma ilinniagaqartut ulluni makkunani ataatsimeersuarneranut atatillugu qallunaat nunaanniit Ilinniagaqartut Kattuffianinngaanniit maaniittoqarpoq. Taakkualu aamma saqqummiussaat isumaqarpunga Inatsisartut tamarmik qularnanngitsumik pissarsiarigaat.

 

Ilaatigut taanna qiortaalluni Naalakkersuisoqarfimminngaanniit siunnersuutigineqarsimasoq atulerneqartussatut aamma qallunaat nunaanni ilinniagaqartut ilaasa imaluunniit oqaaseqarnerat tunngavigalugu tamaakkiisumik isumaqatinanngeqisoq. Allaat taakkua sipaarniutigineqarnissaannik imaqartoq.

 

Ilumut ilinniagaqartut isumaqarpunga sipaarniarfigissagutsigit eqqarsarluarnerussanngitsoq pissutigalugu ullumikkut ilinniarsimasut amigaatigisagut ima amerlatigipput allaat ilinniagaqarsimasut qulliunerusut arlalissuit nunatsinni suliffeqarfinni assigiinngitsorpassuarni amigaatigalutigit.

 

Taamaammat tulluartuunngilaq ilinniagaqartut illua tungaatigut atugaasa pitsanngorsarnissaralui eqqarsaatigiunnaarlugit sipaarniarfigilerneqassappata.

 

Aningaasartuuteqarfigisariaqarpagut! Tassa taanna pingaaruteqartoq!

 

Aamma avannaani sikusartumi assersuutigalugu Aasianni GU-rtarneq maanilu Nuummi kujataanilu Qaqortumi GU-tarnermi aamma pissutsit assigiinngitsorujussuupput. Aamma taakkua isumaqarpunga eqqarsaatigineqartariaqartut. GU-innarmiunngilaq, kisianni ilinniagaqarfiusuni avannaani sikusartumi.

 

Siornaannannguaq ukioq mannalumi tusarpagut pilersuinikkut nioqqutissatigut assigiinngitsutigut atugassaritinneqartut eqqarsaatigalugit ilinniartut tigusartakkaminninngaanniit nioqqutissanik pisiniartarnerit tunngatillugu assersuutit assiigiinngitsut pisariaqartinneqartut aamma soorunami ilinniartut perusuttagaat naatsitat allallu akit eqqarsaatigalugit ukiukkut sikusartumiinnermi kujataanilu sikusartumiinnginnermi pissutsit assigiinnginnerujussui aamma ilinniartunut tassani tunnerluttarput assorujussuaq.

 

Taamaattumik misissuititsisimaneq ajunngikkaluaqisoq kisianni isumaqarpunga suli amigaateqartoqartoq tassani paasisassani pingaaruteqartuni. Taakkuuppullu soorunami ilinniagaqartut tikillugit oqaloqatiginerini ersarinnerusumik paasineqarsinnaasut.

 

Taamaammat uanga nammineq inuttut isumaqatiginngilluinnarpara ilinniartut sipaarfigineqannginnissaat.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Taavalu tulliutissaaq Otto Steenholdt, attaviitsoq.

 

Otto Steenholdt, attaviitsoq.

Kingumut erseqqissaqqissavara taanna praktiklærerinik taaneqartartut iluamik atorluarneqarnerunissaat assorujussuaq pingaartikkakku.

 

Saqqummiussami taaneqareermat ilinniartunngortarsimagaluit atorfininnialeraluarlutillu paasisaraat tassuunga naleqqunnatik aatsaallu paasisarlugu.

 

Taamaattumik taakku praktiklærer-inik taaneqartartut ilungersuunneqarneruniarlik.  Ersarereermat ilinniakkatik kukkusut kingornatigut aaqqeriartaraat.

 

Taavalu ullumi aviisi saqqummertoq takuara ilinniartuni pingasuni oqaloqateqarsimasoq. Taakkulu oqarput ilinniartuunersiutaannaat kisimik pisuunngillat ilinniarnerminit kipisitsisarnerminit.

 

Taamaattumik eqqarsaatigisimavara sorpiaanersut allat taakku saniatigut ajornartorsiutaasimanersut. Taamaattumik ersarissumik aamma taavara: Ilaqutaqarluni ilinniarniarnerup ajornakusoornasusia.

 

Inissaqarniarneq maani ajornaqaaq Nuummi ilinniariartunut ilaqutaarinnut iliniariartortunut uffa taama taallugu. Uffa ataaseq maangartoq ilaquttani nassarlugit ajornartorsiummik angingaartumik naapitsisarpoq taanna ilinniarnerminut sakkkortuumik akornutaasinnaasumik.

 

Tamakkunnguinukua eqqarsaatigalugit taama oqartunga. Qanortoruna ilinniarneq siulliullugu taavalu ilaqutaqarnissaq kingulliullugu eqqarsaatigineqarniarli.

 

Aamma eqqaalaarlara Kattusseqatiinninngaanniit Morgens Kleistip aatsaannguaq oqaatigisaa. Ilumoorpoq taamaattoqarpoq. Maani ilinniartoqarpoq qujanartumik tassa nunaqarfimmiut eqqarsaatigalugit. Nunaqarfinnukarusuttuerunnersuata nalaani tassanngaanniit tigusisariaqartarput nalunnginnatsigut tassunga nunaminut uterumaartoq.

 

Tamakku eqqarsaatigalugit aamma eqqarsaatersutigineqarsinnaapput aatsaannguaq oqaaserisakka.

 

Issannguarli aningaasat pillugit maani oqallippugut. Sippuulipilorujussuit takuagut. Tassanilu allassimavoq ilinniartitaanermut sippuinerujussuaq erseqqissumik allanneqarsimalluni: Ukua taallugit aningaasaajaataanipilerujussuat sippuinermi tassani pissutaasoq. Tassa oqaaserisama qiterisaat tassaniippoq.

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut..

Taavalu naggataarutaasumik oqaaseqassaaq Naalakkersuisut Siulittaasuat, Jonathan Motzfeldt, Ilinniartitaanermut Naalakkersuisumut taartaasoq.

 

Jonathan Motzfeldt, Naalakkersuisut Siulittaasuat, Siumut.

Tassa oqaaserineqartut oqaaseqarfigissanngilakka kisianni naggataarutaasumiguna una oqaatigerusukkiga oqallinnermi pineqarmat ilinniarnermi taamaatiinnartarnerit tassuungalu aamma tunngatillugu ajornartorsiutit.

 

Anthon Frederiksenimuna oqaaserisaa una oqaatigilaarusukkiga: Uani sipaarniartoqarnissaannik eqqartuisoqanngilaq.

 

Eqqartorneqartunukua aningaasaliissutit inimi maanngaanniit akuerineqartut. Ilinniartut ima amerlatigisut naammassillutik ingerlatsisussaagamik akuerineqarsimasut. Naammattumik eqqortumillu atorneqanngimmata maannakkut naammagittaalliutit saqqummersartut ilaatigut tunngavigalugit oqallinneq manna pisoq taama paasisariaqarpoq aamma.

 

Aningaasaliissutissagut anertugaluartut siunertut tamakkerlugu taamaalilluni atorneqarsinnaasimanngilaq pissutigalugu taamaatiinnartartut amerlaqimmata.

 

Aamma takorluunngilara tamarmik taamaatiinnartartut aamma meeraqartillu aappaqartillu nipiliortunik avatangersimaneqarnertik pissutigalu ilinniarnermini unissimasut. Taama takorluunngilakka.

 

Aamma qularnanngilaq ilaqutareeqarpoq aamma taamaattoqarpoq. Meeraqaraluarlutik aamma ilinniarnerminnik naammassinninniartunik kusanartumillu aamma angusaqartunik.

 

Aamma taamaattoqarmat eqqaamassavarput. Aamma periarfissat taakku atorluarsimavaat, massa meeraqaraluarlutik kisianni aamma ilinniarnerminnik naammassinninniarlutik.

 

Tamakkua aamma isumaqarpunga akornusernaveersaartariaqartut inuiaat amerlanngeqisut akornanni piumassutsiminnik taama angitigisumi tunngaveqarlutik angusaqarniartut mattunnaveersaartariaqarput aamma meeraqarneri pissutigiinnarlugit utoqqatsissutigineqassanngimmata.

 

Naggataatigut una oqaatigiinnassavara ilinniartitaanermut tunngatillugu aningaasaliissutaasartut maannakkut uparuarneqarnerat najoqqutaralugit Naalakkersuisut ullumikkut akissutigisaminni suleqataaniarput suleqataallutillu apeqqutit taakku ilungersunartunut isigineqartut aaqqiivigineqarnissaat pitsaasumik angusaqarfiginiarlugu.

 

Taanna qularutigineqassanngilaq ullumikkut oqaaserineqartoq tunngavigalugit suliassaq uumap erseqqissumik uparuarneqarnera tunngavigalugu naammassiniagassaq aamma tikkuarneqartut ilanngullugit naammassiniarneqarumaartut.

 

Anders Andreassen, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.

Tassa naatsorsuutigigaluarakku oqaaseqartussaq kingulliussasoq, kisianni nappaasoqarpoq ataatsimik taanna akuerisinnaavarput Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit oqaaseqartut, avataatigut aappassaat oqaaseqassaaq.

 

Anthon Frederiksen, Kattusseqatigiit.

Qulequtarineqartoq Jakob Sivertsenip aammalu Godmand Rasmussenip siunnersuutaa taanna arajutsisimanngilara qanoq imaqartoq, kisianniuna Siumuunngikkaluarlunga sioqqutingaarlunga oqareertunga ilinniartut siunissami sipaarfigineqarsinnaanissaat uanga illersunnginnakku aamma akueruminaatsissagakku taamanikkut oqaluttoqalissappat.

 

Pissutigalugu massakkut qallunaat nunaanninngaannit Ilinniagaqartut Kattuffianinngaanniit aammalu maani Kalaallit Nunatsinni Ilinniagaqartut Kattuffiani ataatsimeersuarnermi ilaatigut aamma Inatsisartunut saqqummiunneqartunut ilaareermat. Allaat taamatut nipilerlugu Naalakkersuisoqarfimminngaanniit sipaarniutigineqartutut ilillugit ilinniartut atugarisaat aaqqissuunniarneqartut.