Oqaluuserisassani immikkoortoq 73-1 |
|||
Siullermeerneqarnera | Aappassaanneerneqarnera | Pingajussaaneerneqarnera |
Ullut
ataatsimiiffiusut pingajuat, pingasunngorneq 10. april 2002, nal. 13:10
(Ruth
Heilmann)
Ataatsimiinnermik
aqutsisoq: Anders Andreassen, Inatsisartut Siulittaasuata tullia, Siumut.
Ruth Heilmann,
Siumut.
Qujanaq.
Kalaallit Nunaanni angallannikkut pissutsit qanoq iliornikkut
eqaannerulersinneqarnissaat pillugu apeqquteqaat aallaavigalugu oqallisissamik
siunnersuuteqarpunga.
Nunatta iluani
silaannakkut imaatigullu minnerunngitsumillu Atlantikoq ikaarlugu silaannakkut
angallannikkut pissutsit aaqqissuussaanerisa pitsaanerulernissaat siunertaralugu
Inatsisartut aalajangersimasumik siunnersuuteqarnissaat pisariaqalerpoq. Tassa
angallannikkut politikkikkut ersarissoq eqaatsorlu saqqummertariaqalerpoq.
Tassami
takornariaqarnerup siuarsarniarnera kommunini arlaqartuni ajoraluartumik
arlalitsigut angallannikkut pissuteqartumik kinguarsarneqarlunilu
ilungersornartorsiortitsivoq. Aammalu innuttaasut peqatigiiffiit
eqqarsaatigalugit timersoqatigiiffiit minnerunngitsumillu ilaqutariit inuillumi
ataasiakkaat angalaniarnerminnik ajornartorsiortitaasut tusartuartarpagut
tamannalumiaasiit aasariartornera ilutigalugu suli annerusumik
ilungersornartorsiortitsinissaa ilimagereersinnaavarput.
Taamaattumik
eqaallisaanissaq siunertaralugu piffissaq qaninnerusoq ungasinnerusorlu
isigalugit qanoruna alloriartoqarniartoq aamma iliortoqarniartoq.
Taamatut
Inatsisartuni ilaasortaasutut saaffigineqartarpunga. Isumaqarpungalu tamanna
pillugu arlaatigut angallannikkut pissutsit maanna ukiuni kingullerni
ajorseriaateqartumik oqaatigineqartarnera
tusaanngitsuusaaginnartariaqanngitsoq.
Taamatut
ajorseriaateqartumik tamakkiisumik oqarnissaq nangaanartoqartaraluarpoq
mittarfiimmi arlaqartut pilersinneqarnikuupput Ilulissani, Nuummi Sisimiunilu
takornariaqarnikkut siuariartoqarsimanera taakkunani ersarissuuvoq aamma.
Taavami nunatta sinnera qanoruna aaqqiiffiginiaripput.
Arlalitsigut
angallannikkut uparuaassuteqartarpugut aamma Inatsisartutigut, kisiannili
angallannikkut ingerlatsiviit tikinneqaraangamik pissutsit piviusut
aallaaviusussat qimanneqariataartarput allatorujussuaq ilaatigut
inerniliisoqartarluni. Soormitaavaana
taamatut ittoqarpa?
Takornarissanik
tikisitsiniarlutik oqaloqatigiittarnerit aamma aningaasarpassuarnik
naleqareersut aaqqissuussamillu isumaqatigiissuteqartoqareertillugu
pilersaarutit aaqqereersullu arlaatigut pisoqartarpoq. Tassalu angallannermut
ingerlatsisut sinerissap iluani pissutsinik allanngortitseriataartarmata.
Soorlu
Grønlandsfly SAS aamma taamatut misigisaqartitsisarlutik. Aammalu
isumaqatigiissuteqarnikkut timmisartut attartukkat ilaatigut ukiuni tallimani
isumaqatigiissuteqarfigineqarsimasut Air Alfa taamatut
allanngoriataartoqartarnera aamma Greenland Healing Skiingip aamma Greenland
Adventure Sport ApS-ip aamma nuanniitsumik misilittagaqarfigaa. Taannalu aamma
allakkami bilagitut ilanngunneqarpoq.
Aammalumi
tamanna Qeqertarsuarmi, Upernavimmi, Uummannami, Tasiilami aamma allani
kujataani maluginiarneqartarpoq. Tassami tusartarpugut aamma
kujataamioqatigiinni ataatsimiinnerni tamanna ilungersunartuulluinnarlunilu
aamma oqaluuserineqartarpoq Inatsisartunut Naalakkersuisunullu
ingerlateqqikkumasaminnik. Tassa kujataamioqatigiit ataatsimiinneranni aamma
upernaap ingerlanerani pisumi tamanna uani oqaatiginiarsarivara.
Taamaattumik
suliassaq ilungersunartutut isumaqarfigisariaqarpoq. Avannaamioqatigiit
januarimi Oslomi tassa Nordisk Rådi ataatsimeeqatigiinneranni aamma
qulequttat pingaarutillit ilagaat tassa angallanneq. Nunat avannaamioqatigiit
susassareqatigiillutik qanimut imminnut tikisarlutik
suleqatigiinnerulernissaannik isuma tamanna aamma Vestnordisk Rådip
ataatsimiinnissaani junimi savalimmiuni pisussami pimoorullugu
ataatsimiissutigineqartussaavoq. Aamma taanna qulequtaritinneqarluni. Tassa
angallannerup nunat avannaamioqatigiinni aaqqissuussaanera.
Uagullu
nunatsinnit aallartitaasugut isumaqarpugut angallannikkut pissutsit
eqarpallaartut akisuallaartut aammalu ataqatigiissaarneqartariaqartut.
Taamaattumillu nunat sanilerisatta aamma sanilerisavut saaffigaavut
pissutsinik aaqqiiniaqataaqqullugit.
Apeqqutigisariaqarporlu
taavami qanoq aaqqissuussisoqassava. Ullumikkut ulluvut
piumasaqartorujusussuupput. Piffissaq tamarmi aningaasanik naleqartarmat
ulapaarfiup nalaani tamatta piffissaq atorluarusuttaqaarput.
Angalarusuttarlutalu eqaatsumik orninniagaq sukkanerpaamik tikikkusuttarlutigu.
Aamma angerlamut taamatut
apuukkusuttarpugut.
Nunaqarfiit
aamma naammagittaaliuuteqartuartuupput. Angallannikkut aamma timmisartutigut
periarfissaqanngillat aammalu ullorpassuit utaqqisariaqartarput
angalanissaminnut. Taamaattumillu aamma takornariaqarnikkut
aaqqissuussiniarnissaminnut periarfissaaruttaannarput. Naak
periarfissaqaraluartik neqerooruteqartarnissaminnut.
Aamma
inuutissarsiortut namminersortut taamatut ingerlatserusuttuupput.
Eqqaaginnarsinnaavagummi aalisariutaatillit atortumik aalajangersimasumik
amigaateqaraangamik utaqqisinneqaleraangamik qanoq inuttanut
aalisariutaateqartunullu annaasaqaataatigisarnera aamma tassuunakkut
eqqaaginnarsinnaavarputtaaq.
Taamatut
oqallisigisassamik allagaqarpunga neriuutigalugu oqalliseqarnitsigut
arlaatigut angusaqarumaarluta, pitsanngoriaataasinnaasunik aamma
nassataqartunik. Qujanaq.
Jørgen Wæver-Johansen,
Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Qujanaq.
Naalakkersuisut angallannermut tunngatillugu Naalakkersuinikkut anguniagaraat
nunatsinni atuisunut timmisartutigut angallassinerup pitsanngorsartuarnissaa.
Angasunut aamma Namminersornerullutik Oqartussanut sapinngisamik
aningaasartuutikinnarnerpaamik.
Naalakkersuisut
erseqqissumik kissaatigaat timmisartutigut angallassinerup
pitsanngorsarneqarnissaa pisariillisaavigineqarnissaalu. Taannami
inuiaqatigiinni kalaallini attaveqarnermi pingaarnerpaat ilagimmassuk.
Anguniagaajuarpoq ataqatigiissaakkamik angallasseriaaseqalernissaq nunatsinni
inuussutissarsiutinut inuiaqatigiinnullu tunngatillugu ineriartortitsinermik
qulakkeerisumik.
Angallannerup
ataqatigiissaarneqarneratigut ataatsimut sunniutaasussat sapinngisamik
annertunerpaamik iluaqutiginiarsinnaasariaqarpagut.
Suliassallu
tamakku ajornaatsuinnaanngillat. Kalaallit Nunaat nunarput nuna angisoorsuuvoq.
Nunap pissusia pissutigalugu attaveqarniarneq ajornakusoortuulluni.
Inuiaqatigiiuvugut ikittuinnaat illoqarfippaalussuarnut
nunaqarfippaalussuarnullu aggulussimalluta. Tamannarpiaavorlu
unammillerniagassarput.
Taamaammat
Naalakkersuisut aammattaaq angallannermut tunngatillugu Naalakkersuinikkut
anguniagaqarpugut ilaatigut kinguneqartussanik aningaasaliissutinut
killiliussat tassa Inatsisartut aalajangersartagaasa iluanni ukununnga
attaveqartarnerup sulissutigissallugu sapinngisamik amerlanerpaanut
sapinngisamik akulikinnerpaamik sapinngisamillu akikinnerpaamik.
Taamaakkaluartorli
anguniakkani taakkuni imminut naapertuutinngitsoqarpoq tassami inuit
ikittuuneri killiliisuummata.
Taamaammat
timmissartuussinermut aningaasaqarnermullu tunngatillugu
oqimaaqatigiissaarisariaqarpugut. Qanorluunniit aalajangiisoqassagaluarpat
naammagittaallioqqajaasoqartuassaaq, aalajangiinermi oqimaaqatigiissaarineq
allaanerulaartoq kissaatiginerullugu.
Tassanissaaq
annertuunik unammilligassaqarpugut. Naalakkersuisut sulissutigiuarniarpaat
nukissat killeqareersut pitsaanerpaamik atorneqarnissaat. Eqqortumik
aalajangiinissamut tunngavissat oqartariaqarpugut maannakkutut
pitsaatigisimanngisaannarput. Timmisartuussinerup sinneqartoorfiusup
amigartoorfiusartullu avissaartinnerisigut amigartoorutigalugu
timmisartuussinerup isumaqatigiissuteqarfigineratigut pisortat tapiissutaasa
qanoq atorneqartarnissaat ersarissivoq paasinarsillunilu.
Siunertaavoq
kiffartuunneqarnissamik isumaqatigiissutip annertujartuinnartumik
sakkutigineqalissasut angallannermut tunngassuteqartuni Naalakkersuinikkut
tulleriaarinermut ilusilersuinermullu. Taamaalilluni angallannermut
tunngatillugu Naalakkersuinermi anguniakkat ukununnga tunngatillugu
aalajangersarneqarsinnaasammata qanoq annertussusiliinissamut angallassinerup
qanoq ittuunissaanut aamma taakku akornanni ataqatigiissaarinerusinnaasunut
nunamut siammaanissamut kiisalu atuisunut akigititat annertussusissaannut.
Kiffartuussinissat
annertussusissaat ukiunut tulliuttunut kiffartuunneqarnissami
isumaqatigiissuteqarfioreersunut aalajangersarneqareerput, kisiannilu
2001-imut paasissutissanik sukumiisumik peqareerpugut nunatsinni sumiiffinni
assigiinngitsuni timmisartuussinerup siunissami allatut
aaqqissuussiginissaanut periarfissiisunik.
Maannakkuuttaaq
nalunngilarput sumiiffinni ataasiakkaanut ilaasunut ataasiakkaanut
Namminersornerullutik Oqartussat tapiissutinik qanoq annertutigisumik
akiliuteqartarnersut.
Oqaatigisinnaavara
nunatta ilaani bilitsit akiviisa 90%-ii sinnerlugit
tapiissuteqarfigineqartarmata. Tassa ilaasut nammineq timmisartuunneqarnerinut
aningaasartuutaasut nammineerluni akilissagaluarpagit tamanna eqqarsaatigalugu.
Ataatsimut
isigalugu Namminersornerullutik Oqartussat kiffartuussinermi
isumaqatigiissuteqarfiusuni 2001-ip ingerlanerani billitsit tamarmik
agguaqatigiissillugu akiviisa 60,3%-iannut tapiissuteqartarsimammata.
2001-imi
Kalaallit Nunaanni siunissami timmisartuussinerup ilusiligaanissaa pillugu
misissuisoqarsimavoq imarpik qulaallugu maanilu nunatsinni
timmisartuussinermut tunngatillugu. Misissuinerup inerneri pingaarnerit
oqallisissianngorlugit imaluunniit angallanneq pillugu nassuiaatinngorlugit
2001-imi ukiakkut Inatsisartut ataatsimiinneranni agguaanneqarput.
Naalakkersuisut
qulakkiissallugu pingaartilluinnarpaat siunissami timmisartuussinermut
aningaasaliissutaasarumaartussat inuiaqatigiit aningaasaqarnerannut
tunngatillugu illersorneqarsinnasumik aalajangiinernik tunngaveqarnissaat.
Taamaammat
angallannikkut attaveqaqatigiinnerup tamarmiusup ataatsimoortillugu
naliliivigineqarneratigut aalajangiisoqartassaaq.
Tamatuma
ilagisaatut timmisartortitseqatigiiffiit mittarfeqarfiit allallu tamatumani
soqutigisallit oqallinnermut peqataatinneqarput. Inatsisartut attaveqarnermut
pilersuinermullu aamma ineqarnermut ataatsimiititaliaat taamatuttaaq
annertuumik peqataasimavoq. Tamatumuuna qulakkeerneqassammat
aningaasaliinissani aalajangiinerit najukkani ataasiakkaani Naalakkersuinikkut
immikkut soqutigisat aallaavigalugit pisassanngitsut.
Pingasunngornermi
marts-ip ulluisa arfernanni 2002-mi Nuummi Kalaallit Nunaanni siunissami
timmersartuussinerup ilusiligaanissaa qulequtaralugu angallanneq pillugu
isumasioqatigiinnermi inerniliineq pingaarutilik tassaavoq Nuummi Ilulissanilu
mittarfiit 1199 meterinngorlugit tallineqassasut.
Taamatuttaaq
Qaqortumi mittarfimmik 1199 meterinik takissusilimmik sanasoqarnissaa tassa
Narsarsuaq taamaatillugu inuiaqatigiit aningaasaqarnerat eqqarsaatigalugu
isumatuumik isumassarsiaasutut isumaqarfiginarpoq.
Narsarsuarmi
annertuumik iluarsaassisoqartussaavoq. Taannalu matuneqarsinnaassappat ukiuni
tulliuttuni 25-ni milliuuninik utritilinnik sipaartoqarsinnaassaaq. Taamatuma
peqatigissaanik mittarfeqarfiit ingerlatsinerminnut ukiumut annertuunik
atuinikinnerulissapput.
Qaqortumi
mittarfiliornikkut taamatuttaaq kujataani qulimiguulinnik timmisartuussineq
annikillisinneqassaaq akikillisinneqarlunilu, kisianni
aalajangiivittoqartinnagu soorunami aningaasaliissutissat inuiaqatigiit
aningaasaqarnerannut sunniutissaat erseqqinnerusumik nalilersorlugit
misissorneqaqqaassapput.
Grønlandsfly
A/S-ip isertorsimanngisaannarpaa timmisartut DASH 7-it atorneqaannassappata
timmisartuni billitsit akii qaffariartuinnassasut
naatsorsuutigineqartariaqartoq. Tamatumunnga pissutaapput kingoraartissanut
aningaasartuutit nalinginnaasumillu aserfallatsaaliinermut aningaasartuutit
qaffariartupiloorneri.
Taamaammat
nukinginnarsigaluttuinnarpoq angallassinermut atortulersussalluni timmisartut
DASH 7-it pisoqalisut timmisartuni anginerusuni taarsersortussanngorlugit
qulakkeerlugu taamaalilluni timmisartuussinermi akit qaffariartuinnartut
appartissinnaajumallugit.
Tamakku
eqqartortillugit puigussanngilarput ullumikkut timmisartuussinermi
kaaviiaartitaasartut ilarpassui aningaasanut inatsimmi aningaasaliissutitigut
pissarsiarineqartarmata. Billetit akitsornerisa ataatsimut isigalugu
kingunerisinnaavaat aningaasaliissutinik amerlarnerusunik
atorfissaqartitsisoqalernera.
Ilulissani,
Nuummi Qaqortumilu 1199 meterinik takissusilinnik mittarfiliortoqassagaluarpat
imatut naliliisoqarallarpoq maani nunatsinni timmisartortitseqatigiiffipput
timmisartunik nutaanik pisinissaminnut aalajangiinissaminnut
periarfissarissaarnerulissasoq.
Kangerlussuup
nunanit allaniit pingaarnertut isaavigissallugu nalinginnaasumik
isumaqatigiissutigineqarnerata saniatigut nutaamik ilusiliineq angallannerup
ineriartorteqqinneqarnissaanut periarfissiissaaq inuussutissarsiornerup
takornarianerullu ineriartortinneqarnerannut.
Soorunami Grønlandsfly
aalajangiijartuaarneq tamakkerlugu suleqataatinneqassaaq.
Ingerlatseqatigiffiup susassaqartullu allat. Namminersornerullutik
Oqartussanut uppernarsartariaqarpaat attaveqarnermi annertuuni aningaasaliineq
sullissinerup pitsaanerulersinneqarneratigut taamatullu billitsit
akikinnerulersinneratigut inuiaqatigiinnut nuannaarutissanngussammata.
Neriuppunga
Naalakkersuisut ullumikkut oqallinneq aqqutigalugu Inatsisartunik ilaasortanit
pitsaasunik isummersorneqassasugut. Taamaalilluni angallannermi
ineriartortitsineq pillugu siunissami aalajangiisarnissat sapinngisamik
isumaqatigiilluarnikkut aalajangiiffigineqartarlutik. Taamatut oqaaseqarlunga
pitsaasumik angusaqarluarnartumillu oqallinnissamut qilanaarpunga.
Daniel
Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Naalakkersuisup
akissuteqaataanut qujavugut. Maannakkut partiit oqaaseqartuinut pissaagut.
Per
Rosing-Petersen, Siumup oqaaseqartua.
Qujanaq.
Siumumi Inatsisartuni ilaasortap Ruth Heilmannip apeqquteqaat aallaavigalugu
oqallinnermut siunnersuutaa imatut oqaaseqarfigissavarput.
Siunnersuuteqartoq
malunnaatilimmik angallannikkut aaqqinneqartariaqartunik arlalinnik peqarnera
isumaqatigaarput.
Siumumiit
aallarniuteqarnitsinni una oqallisissiaq pingaaruteqartoq aammalu
angallannermut tunngasuni oqallinnermut tunngaviulluarsinnaasutut Siumumit
isigaarput. Taaqqaalaassavarpulli nunatsinni angallannermi aaqqiiniarnerit
pisortat tungaaniit aalajangiiniarnermi qitiulluinnartussaammat innuttaasut
toqqammavigalugit aallaavigalugillu angallannermik aaqqiiniartoqarnissa.
Angallannermik
aallaaveqartumik oqallinnerit nutaajunngillat. Taamaattumik oqartariaqarpugut
oqallinnerit peqatigiilluta timitaqartinneqarnerunissaat suliarissagipput
Siumumiit neriuuutigigatsigu. Ilaatigut tamanna tunngavigalugu siornaak
angallannermut tunngassuteqartuni oqallinnerup kingunerisaanik Inatsisartut
innersuussinerat 2 million koruuninillu aningaasaliinerit aallaavigalugit
Naalakkersuisut misissuisitsipput nalunaarusiami oqallissaarutaasumik
kingunilimmik.
Taannalu
nalunaarusiaq siorna ukiariartoraa naammassineqarluni Inatsisartunut
agguaanneqarpoq. Siumumiit nalunaarusiaq tunngavigalugu
isumasioqatigiittoqarmat aamma peqataavugut. Naatsorsuutigaarpullu tamatumap
kingunerisaanik Inatsisartuni Naalakkersuisunut tikkuussinermik ilaqartumik
nassuiaateqarumaartut. Oqallinnertalimmik angallannermi aaqqiiniarnermi
toqqammaviusussamik.
Taamatullu
Naalakkersuisut ersarissumik saqqummiussaqarnissaat pisariaqarluinnartutut
isigigatsigu kaammattuutigissavarput ukiamut Inatsisartut ataatsimiinneranni
taamak ittumik saqqummiusseqqullugit.
Taamatut
saqqummiussaqarnermi aaqqiivigineqartariaqartutut Siumumiit isigisavut makku
ilanngullugit nalilersorneqarnissat kissaatigissavarput. Siulleq maanna
tikillugu mittarfiit arfineq marluk sinerissami sanaartorneqarnikuupput.
Inatsisartut aningaasaliisimanera aallaavigalugu taamaasiornerullu
siunertarisimasaasa ilagaat nunatsinni angalanerup akisuallaarujussuarnerata
akikinnerulersinnissaa.
Ajoraluartumilli
tamanna nassuerutigisariaqarparput suli tamanna malunnaatilimmik
anguneqarsimanngitsoq. Tamanna siunertamut naapertuutinngilaq. Tassami
innuttaasuni pissutsit atugassarititaasut angallannikkut ilusiliisimanerup
suli aamma eqarpallaaneranik pissuteqarmat pitsanngorsartariaqarlunilu.
Tamatumani
Siumumi ilisimallugu nassuerutigissavarput mittarfeqarfinni tapiissutinik
Inatsisartuni piiaasimanerput ilanngulluni akitsorsaaqataasimasoq.
Taamaattumik tamatumap nutaamik naliliiffigineqarsinnaangorlugu ukiamut
uterfigineqarnissaa kissaatigaarput.
Timmisartut
mittarfii sanaartornikuupput aningaasarpassuit atorlugit. Taamaattumik tamakku
atorluarneqarnerulernissaat aqqutissiuuttariaqarpoq. Isumaalliornerusutummi
isigaarput mittarfiit aningaasarpassuit atorlugit pilersitat sapaatip
akunneranut taamak akuttutigisumik akisutigisumillu atortassallugit.
Taamattumik
Naalakkersuisut tamatumani qanoq aaqqiisoqarsinnaanera ilanngullugu
misissussagaat kissaatigaarput tassani ammasumik unammilleqatigiiffiusuni
sineriatsinni timmisartuussineq allatut ilaasunik iluaqutaanerusumik
aaqqiivigineqarsinnaannginnersoq ilanngullugu.
Ullumikkummi
oqaatigineqartarmat silaannakkut angallannermi assiliaq ilumoortoq imaattoq
inuiaqatigiit ikinnerussuteqartuni tassalu 15%-iisa taamaallaat silaannakkut
angalanissamin-nut nammineq akilikkaminnik angalanissamut akissaqaramik.
85%-iilu akissaqaratik akiliunneqanngikkunik.
Angallannermi
aaqqiiniarnermi tigussaanerusumik ataqatigiinnerusumillu qanoq
aaqqiisoqarnissaa
nalunaarusiassami ilaatinneqartariaqartutut isumaqarfigaarput. Tassunga
ilanngullugit Ruth Heilmannip ujartugai aamma ilanngullugit qanoq
iluarsiivigineqarsinnaanersut.
Uani
ilaatigut aamma takornariaqarneq eqqartorneqarmat Naalakkersuisuni
Inatsisartuni paasissutissiissutigineqartariaqartoq qanoq avammut
attaveqarniarnermi ataqatigiissaakkamik aaqqiiniartoqarnersoq.
Ilanngullugu
aamma kissaatigaarput Naalakkersuisut ukiamut saqqummiussami sinersortaatinik
angallassinerup siunissami aaqqiissuteqarnissaanik
siunnersuuteqarniarnerlu-tik saqqummiuttariaqarpaat.
Siumumimi
arajutsisimanngilarput sinersortaatit ilaat ukiut ingerlanerani sivisuumik
kisaqqaannartarnerat. Kiisalu kissaatigissallutigu ingerlaarfinni
kiffartuussinissamik isumaqatigiissuteqarfiusuni angallassinerit
nalilersorneqarnissaat. Tassani minnerunngitsumik Qeqertarsuup tunuani
tunumilu naammagittaalliornerpassuit tunngavigalugit qulaajaasoqarnissaa.
Naggataatigut
kissaatigissavarput ukiamut saqqummiunneqartussami siunnerfigineqartussatut
siunnersuutiginiarneqartut tamarmik inuiaqatigiit ataatsimut
aningaasaqarnerannut iluaqutaassanersut ilanngullugu misissorneqassasut.
Apeqqutit
arlallit siunnersuuteqartup qaffakaatitai paasilluarlugit Siumumit
taperserpagut naatsorsuutigalugu piaartumik qulaajaaffigineqarumaartut.
Pissutsit ilorraap tungaanut ingerlassappata ilumoormat eqaallisaanerunikkut
inerniliisoqartariaqarnera soorlu Naalakkersuisup akissutaa aamma taamatut
takutitsisoq.
Pissutsit
piviusorsiortut tunngavigalugit siunissami angallannikkut aaqqiinissarput
Siumumiit kissaatigaarput. Taamaattumillu ukiamut saqqummiussaqarnissami
Naalakkersuisut ersarissumik kaammattoqqissavagut qulaani ujartukkagut
akissuteqarfigalugillu aaqqiissutissanik siunnersuuteqarnissaat.
Siumumi
oqallinnissarput maanna qilanaarisimavarput neriuutigaarpullu
kinguneqarluartumik peqatigiilluta siunnerfiusussamik
nassaartoqatigiiffigiumaaripput. Qularutigissannginnatsigumi peqatigiilluni
suleqatigiillunilu siunnerfeqaraanni siunnerfigisaq angujuminarnerusarmat.
Qujanaq.
Godmand
Rasmussen, Atassutip oqaaseqartua.
Kalaallit
Nunaani angallannikkut pissutsit qanoq iliorluni eqaannerulersinneqarnissaanut
Inatsisartuni ilaasortap Ruth Heilmannip oqallisissiaanut Atassummiit imatut
oqaatigissavarput.
Eqqartorneqartoq
inimi maani nukippassuarnik siusinnerusukkulli pisarsimanera.
Naluneqanngilarmi
illoqarfinni arlaqalersuni timmisartunut suluusalinnut mittarfinnik
sanaartorneq ingerlanneqarsimavoq. Tamannalu alloriarnerusimavoq kusanartoq.
Nassuerutigisariaqarparpulli
akit tungaat isummersuutaasimasullu siunertaannut ajoraluartu-mik
tamakkiisumik sunniutaa killeqarsimaqaluni. Tassami atuisut eqqarsaatigalugit.
Naalakkersuisut akissuteqaataat ersarippoq. Arlalitsigullu isumaqatiginarluni.
Angallannikkullumi siunnerfeqartumik ataatsimiinnerit
arlaqartut pisarsimapput. Soorlu martsip arfinani tamanna Nuummi pisimasoq.
Ajuusaarnartumillu tassa angallannermi ataatsimiititaliaq tamakkiisumik
peqataasimanngilaq. Piffissallu arlaatigut ilaasortanut kipusoortitsinerat
pissutaallutik.
Maannamullu
imaqarniliaq suli ataatsimiititaliamut anngussimanani. Siunnersuuteqartut
oqariartuutaat ilisarnartut arlaqarput. Eqqaasimasaasalu illoqarfiit ilaanni
aalisartut motoriminni kingoraartissanik utaqqisarnerminni
annaasaqartarnerat akuersaarneqarsinnaanngilaq. Tamannami piffissamik
asiutitsinermik kinguneqartarmat.
Naalakkersuisut
akissuteqaamminni angallannermilu akikinnerpaamik
aningaasartuutikinnerpaamillu
angallannerup atugaalernissaat oqaatigaat. Aammalumi nunatta
isorartunerujussua pisooqataasoq oqaatigineqarluni. Naluneqanngilarmi atuisut
kikkunnit tamanit akit akueriuminaatsinneqaqimmata.
Angallannerulli
ilaani nunatsinni ilaasukinnerpaaffiusartumi amigartoorutit annertusaqalutik.
Naak piffiit ilaanni allatut isikkoqartaraluartut. Oqaatigineqarpormi piffiit
ilaanni 90%-ii tikillugu tapiissuteqartariaqartarneq.
Tassuunakkut
takuneqarsinnaalerpoq ingerlaaseq taamak ittoq ingerlaannarsinnaanngitsoq.
Allatulli eqqarsartoqartariaqalersoq.
Atassummiit
Naalakkersuisut akissuteqaamminni oqaaseq atugaat isumaqatigaarput tassami
angallannermi akit appasinnerpaaffissaat oqaatigineqarmat anguniagaasoq.
Eqqarsarnartoqartilluguli Narsarsuup siunissami matuneqarnissaani siunniussaq.
Nunatsinnimi pioreersunik matooraassagutta isumatuumik
naliliinertuut nalilerneqarsinnaanngitsutuut Atassummiit isumaqaratta.
Oqaaseqaammi
Qaqortup mittarfilerneqarnissaa 1199 meterinik takissusilimmik eqqaaneqarpoq.
Ukiut ungasinnerusut kungulissagullu eqqarsaatigissagutsigit
nalilersuilluar-neq
isumatuumillu eqqarsarneq avaqqunneqarsinnaanngilaq.
Saqqummiussaq
una ukiut ungasinnerusut eqqarsaatigissagutsigit kujataanilu inerisaassagutta
suna inuiaqatigiinnut pitsaanerpaassava? Nunap qanoq issusia soorlu
umiarsualiveqarneq inerisaanissaq illuliornernik annertuumik inerisaaneq,
silap qanoq ittuunera, mittarfinnilu sanaartornerup pitsaanerpaaffissai.
Taamaattumik
siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigissagutsigu kujataani ineriartorneq
peqqissaarussamik misilluilluartoqarnissaa pisariaqarpoq. Kiisalu avannaani
mittarfimmik talliliinisaq aammalu Ilulissat siunniunneqarneri Atassummiit
isumatuumik naliliinertut oqaatigerusupparput.
Nalunaarummi
Grønlandsflyp isertuunnagu oqaatigisimasaa ullumi angallannermi timmisartut
atugaaginnassappata akit qaffariartuinnarnissaanik oqaatigineqartoq
Atassummiit paasilluarparput. Soorlu aallaqqaasiinermi oqareersugut
pissutsit ullumi atukkagut nalilersorluartariaqarpagut. Taamaaliornertigummi
atuisut akikinnerusumik angalasalernissaat anguartuaarneqassammat.
Pitsaasuunngilarmi
silaannakkut immakkullu akinik qaffaanerit nunatta karsianut
tutsinneqartuaannartarneri. Atuisullu piumasaqaataat annertusiartuinnartut.
Taamattumik isummanik nutaanik puttallartuartoqartassaaq. Killissaanillu
aaqqiinerup tungaanut pitsaanerpaaffiata anguneqarnissaanut Atassut
suleqataanissaminut tunuarsimaarnianngilaq.
Siunnersuuteqartulli
isummiussaa Atassummiit ilassilluarparput. Oqallinnerullu ilorraap tungaanut
alloriartitsinissaa kisaatigalutigu.
Ole
Lynge, Inuit Ataqatigiit oqaaseqartuat.
Qujanaq.
Tassa Inuit Ataqatigiinniit nunatsinni angallannikkut pissutsit ullumikkut
killiffiusut qanoq iliuuseqarnikkut eqaannerulersinneqarnissaannut
aqqutaasinnaasunik ujartuilluni manna oqallinnissaq pingaaruteqartutut
isigaarput.
Nunatsinni
silaannakkut imaatigullu angallannerup ilusilersorneqarneranut suliniarnermi
Inuit Ataqatigiit annertuumik akisussaaqataanermikkut
suleqataaffigisarsimavaat. Oqallisissiamik saqqummiussaqartup apeqqutit
arlaqartut saqqummiuppai. Pingaartumillu ullumikkut angalaniarnikkut
aaqqissuussinermi kinguussaasutut taaneqarsinnaasut qanoq
iliuuseqarfigineqarnissaat ujartorlugu.
Minnerunngitsumik
nunatsinni inuussutissarsiutaalersut pingaaruteqartut ilaat
takornariartitsinikkut angallannikkut pissutsinik
kigaallassaarisunngunnginnissaa pingaartillugu.
Inuit
Ataqatigiinniit pingaartipparput nunatsinni angallannikkut ataqatigiissaarineq
inuussutissarsiutit ineriartortinneqarnerannut inuiaqatigiillu
aaqqissugaanerannut sapinngisamik naleqqussagaasariaqartoq.
Oqallisissiami
aammalumi Naalakkersuisup akissutaani erserpoq siunertarineqartutut
sapinngisamik piffinnut amerlanerpaanut sapinngisamik akulikinnerpaamik
sapinngisamillu akikinnerpaamik anguniakkat imminnut naapertuutinngitsut.
Tassami pissutsit piviusut pisariaqalersippaat silaannakkut angallassineq
eqqarsaatigalugu siullermik mittarfiit pioreersut naammattumik
takissuseqannginnerisa isummerfigineqarnissaat. Minnerunngitsumillu
innuttaasut
akuttunngitsumik attaveqartoqartarnissaa kissaatigaat kiisalu angallassinermi
pilersuinermilu namminersortut innuttaasulluunniit pisariaqartitsinerannut
naleqqussaajuarnissaq pisariaqartinneqarluni.
Inuit
Ataqatigiinniit oqaatigisariaqarparput naliligassat oqimaatsut
ilagilluinnarmassuk suluusalinnik angallassinerup annertusarneqarnissaa
siunertaralugu ingerlaqqinnissamut inuiaqatigiit
aningaasaliissutigiumaagassaat qanoq annertutigissanersut. Aamma ukiuni
qassinut
aningaasaliissutaajumaartussat siammarneqarsinnaasanersut.
Angallanneq
pillugu isumasioqatigiinnerit nunatta kujataani qeqqani avannaanilu aamma
ataasiakkaani kommunini pisarsimapput. Kingullermillu martsi
aallartisimalersoq Nuummi taamaaliortoqarluni.
Soorunami
isumasioqatigiinnernit pisarsimasunit inassuteqaatit arlaqartut Inuit
Ataqatigiinniit malittaraagut. Inerniliinerit inassuteqaatillu nunatta
suatungaanut tunngasuunerinik pissutsit aallaaveqakkajupput. Malunnarporli
inassuteqaatigineqartut tamakkerlugit malinneqassappata nunatta karsiata suli
aningaasarpassuit tamatumunnga atortariaqassagai.
Taamaattumik
matuma kingorna pingaarnersiuinerup tulleriaarinermilu tunngavissat
tamakkiinerusut pisariaqartinneqartussaapput. Annertuumillu Inatsisartut
aningaasanut inatsisissaannuttaaq attuumassuteqarlutik.
Tamanna
tunngavigalugu Naalakkersuisunut kaammattuutigissavarput Inatsisartut
ataatsimiinnissaannut atatillugu sinaakkutissanik erseqqinnerusunik
ataatsimoortumillu saqqummiussaqaqqullugit. Manna apeqquteqaat
aallaavigalugu oqallinnerummat aalajangiiffiusussaanngilaq pissutsinilli
qulaajaanerulluni.
Tunngaviusumik
kiffartuunneqarnissamik isumaqatigiissutit annertunerusumik angallannermut
tunngassuteqartuni Naalakkersuinikkut tulleriiaarinermut ilusilersuinermullu
sakkugineqartarnissaat Inuit Ataqatigiit isumaqatigaat. Tassalu qanoq
annertussusiliinissamut angallassinerup qanoq ittuunissaanut nunamut
siammaanissamut kiisalu atuisunut akigititat annertussusissaannut.
Oqallisissiamik
saqqummiussaqartup ilanngullugu tikippaa ukioq manna junimi nunat avannarliit
killiit siunnersuisoqatigiiffiata angallanneq qulequtaralugu
ataatsimeersuartitsinissaa. Qujanartumik siunnersuisoqatigiiffimmit
tamarmiusumik isumaqatigiissutigineqarsimavoq pisariaqavissoq Kalaallit
Nunaata, Islandip Savalimmiullu akornanni angallannerup siunissami
oqilisaassiffiginiarnissaa pisariillisarneqarnissaalu.
Pissanganassaaq
nunat taakku pingasut akornanni angallannikkut aaqqissuussinerup
pisariinnerulersinneqarnissaanut aqqutissaasinnaasunik sunik
saqqummiussaqassanersut. Oqaatigineqartariaqarpoq nunani avannarlerni
angalarusussuseq annetugaluaqimmat akigititalli assigiinnginnerujussuisa
pingaartumillu nunatsinni akit qaffasinnerujussuisa inuppassuit
takornariarusukkaluit killilertarpaat.
Taamaattumik
pisariaqarpoq nunat taakku akornanni naalakkersuinikkut
isumaqatigiissuteqartarnissaq siunertarineqarsinnasut ilagimmassuk
akigititatigut nalimmassaaniarnissaq timmisartutileqatigiit amerlanerusut
unammilleqatigiilersinnaanerat il.il.
Naalakkersuisup
akissuteqaammini ilanngullugu eqqaasissutigaa 2002-mi martsip arfinani
siunissami timmisartuussinerup ilusiligaanissaa pillugu isumasioqatigiit
inassuteqaataat. Inassutigineqartut ilagaat Nuummi Ilulissanilu mittarfiit
1199-inngorlugit tallineqassasut. Taamatullu Qaqortumi mittarfimmik 1199
meterimissaaq takissusilimmik sanasoqassasoq.
2001-imi
Inatsisartut ukiakkut ataatsimiinneranni siunissami timmisartuussinerup
ilusiligaanissaa pillugu misissuisimanernit saqqummiunneqarsimasunut
sanilliussissagaanni ullumikkut saqummiunneqartut allaassuteqarput. Tassami
qitiusumik Atlantikoq qulaallugu mittarfissatut siunissami Keflavik
Islandimiittoq Kangerlussuarmut taarsiullugu atorneqalissasoq aamma
tikkuartorneqartarsimagaluarmat.
Misissuinermut
atatillugu nunatsinni timmisartuutileqatigiiffik Grønlandsfly A/S annerusumik
tusarniaavigineqarsimanngilaq. Aatsaallu isumasioqatigiinnermi qanittumi
pisumi isummaminik saqqummiussaqarsinnaasimalluni.
Grønlandsflyp
saqqummiussamini piffissamik annertunerusumik sukumiinerusumillu
misissuisimanermut uppernarsaatinik paasissutissanillu tutsuviginarnerusunik
pisariaqartitsi-neq aamma piumasaralugu kissaatigaa.
Inuit
Ataqatigiinniit kissaatigisaq tamanna isumaqatiginartipparput. Tassami suliaq
taamak annertutigisumik inuiaqatigiinnut attuisussaq erseqqissumik
tutsuiginarnerusumillu tunngavissaqarluni ingerlanneqartariaqarpoq.
Taamatullu inuiaqatigiinni suli oqallisigineqarnerusariaqarluni.
Tamanna
ilaatigut tunuliaqutaralugu maannangaaq tulluassanngilaq atlantikoq qulaallugu
nunatsinni isaaviusup Kangerlussuup mittarfiata allanngortinneqarnissaa.
Maannamullu paasissutissat pineqareersut naapertorlugit Nuummi mittarfiup
tallineqartariaqarnera saneqqunneqarsinnaassanani.
Misissuinerilli
allat nunatta sinneranut tunngasut tamatuma ataani Ilulissat Qaqortoq immaqalu
Aasiaat mittarfiisa tallineqarnissaannut apequtit qulaajaalluaqqereernikkut
isummerfigineqartariaqartut Inuit Ataqatigiit isumaqarfigaat.
Soorunami
nunatta sinneranut silaannakkut angallannermi ineriartorneq ukiunut arlalinnut
pingaarnersiuvilluni sinaakkusersorneqartariaqarpoq. Illoqarfiit ataasiakkaat
qanimut suleqatigalugit piorsaaneq ingerlasariaqarpoq.
Timmisartut
atukkagut ukiuni arlalissuarni atorsinnaasariaqarpagut. Aamma taakkua
kingoraartissaqartuartariaqarput.
Timmisartumi
inissat annertunerpaamik atorneqartarnissaat aamma anguniarneqartariaqarpoq.
Inissat atorneqanngitsoortut akikillisaanikkut neqerooruteqarnikkulluunniit
atorluarneqarnerusinnaasariaqarput.
Naalakkersuisup
akissumminissaaq aningaasaliinissamik aalajangiinerit najukkani ataasiakkaani
Naalakkersuinikkut immikkut soqutigisat aallaavigalugit
pisannginnginnissaannik
qulakkeerinnikkumammat isumaqatigiinnarsinnaavarput.
Aamma
maannamut naliliinerit suli pisariaqalersinneruvaat
aningaasaliissutaajumaartussat ilumut ungasinnerusoq isigalugu nunatsinnut
tamarmut kinguneqarluartumik aningaasaliissutaanissaannik
qulakkeerinninniarnissaq.
Taamattumik
Inuit Ataqatigiit illoqarfiit taaneqartut saniatigut illoqarfiit minnerusut
naannerusunillu mittarfiliorfigineqarsinnaasut ilanngullugit ukiamut
aalajangivittoqartinnagu isummersorfigineqarnissaat pisariaqarluinnartutut
isigaat.
Isumasioqatigiittarnerit
naammattumik tunngaveqarluni pissusiviusunik ersersitsinersut
qulakkeerniartariaqarput.
Silaannakkut
angallassinerup saniatigut usernartorsiornaraluartoq imaatigut angallassinerup
nioqqutissanik inuussutissarsiornermillu sammivilimmik
aaqqissuulluagaanerunissaa Inuit Ataqatigiinni ilanngullugu
eqqaanngitsoorusunngilarput.
Imaatigut
angallanneq nunatta kujataani ukioq kaajallallugu ingerlanneqarsinnaasarput.
Avannaanili ukiup ilangaatsiaa matoqqatinneqartariaqartarluni.
Pissutsit
taamaatsillugit pinngitsoorneqarsinnaanngilaq angallannikkut pilersuinerup
tungaatigut pitsanngorsaaniarnissaq. Inuit Ataqatigiillu qilanaarpugut
ukiamut tamatumap aamma annertunerusumik sammineqarnissaanut
periarfissaqassagatta.
Taamatut
oqaaseqarluta apeqquteqaat aallavigalugu oqallisissiaq oqaaseqarfigaarput.
Mogens
Kleist, Kattusseqatigiit oqaaseqartuat.
Qujanaq.
Aallaqqaammut oqaatigissavara saqqummiussassakka erniinnaarannguaq
takkutissammatigit ajornartorsiuteqarneq pissutigalugu.
Ruth
Heilmannip saqqummiussai ilisarnartorujussuupput. Tassami ullumikkut
silaannakkut angallanneq qissimissagutsigu takusinnaavarput qanoq
politikkikkut pilersaarusiorneq erloqinartigisoq ulloq manna tikillugu.
Kusanartunik
anguniagaqartoqartaraluarpoq taamaattorli anguniakkat pitsaasumik
piviusun-ngortinniarneri ajornarnerusarmata. Nalunngilarpummi
Naalakkersuisuusarsimasut 1990-ikkut qeqqaniit anguniarsimagaluaraat
nunatsinni innuttaasut tamarmik silaannakkut angallanneqalissasut.
***atortorissaarutinik
ajutoorneq, piaartumik aaqqinneqassaaq
Sinerissami umiarsuaaqqat... bånd nr 11 uani naavoq.
(Bånd nr. 12-p (Mogens Kleist) nanginnera, Båndit immiunneqarnerini oqaluttup oqaasii overlappertinneqarsimanngillat, taamaattumik oqaluttup oqaasii amigaateqarput)
Ymiit ullumikkut silaannakkut angalasinnaanngillat. Silaannakkut
akit akisungaarmata. Siornatigut akinut tunngasut eqqartortareernikuugatsigit
annertunerusumik iserfigissanngilagut. Taamaattorli Kattusseqatigiinniit
oqaatigissavarput silaannakkut angallassinermi akit naleqqunnerusut
apeqquserusullugit.
Aammalu
apeqquserusupparput siunissaq ungasinnerusoq isigalugu arlaatigut
aaqqiisoqassanersoq Naalakkersuisut tungaanninngaanniit. Ullumikkut
aperisariaqarpugut kikkut silaannakkut angalasarnersut.
Taamaattorli
nalunngilarput pisortani sulisut annertuumik angalasartut, tassa 15%-it
angullugit. Inuiaqatigiilli ilaannaat silaannakkut angalanissaminnut
akissaqarput tassalu 85%-ii.
Politikkikkut
anguniakkat ilagigaluarpaat takornarissat amerlaqisut nunatsinnut
tikittalernissaat. Taamaattorli suli anguniakkat anguneqarsimanngillat
silaannakkut akit pisooqataasunut ilaammata.
Taakku
saniatigut nunatta iluani angallannikkut ajornartorsiutit imaannaanngitsuupput.
Ullumikkut illoqarfiit arlalissuit silaannakkut angallannermut
ajornartorsiuteqartuupput. Taakkartorneqarsinnaasut arlaliupput soorlu
saqqummiisup taakkartugaasa ilagaat takornariaqartitsiniarnermi
ajornartorsiutit.
Illoqarfik
Maniitsoq kisimi taamatut ajornartorsiuteqanngilaq illoqarfiilli
sinerissamiittut arlalissuit silaannakkut angallannikkut ajornartorsiuteqarput.
Taasinnaasat ilagaat Paamiut kommuniat silaannakkut angallannermi aammattaaq
ajornartorsiuteqartoq suli manna tikillugu annertuumik.
Kujataaniit
Danmarkimut angalaniartut annertuumik ukioq manna eqqorneqartussaapput.
Tassami Grønlandsflyp Danmarkimiit kujataanut timmisartorsuata
siuartinneqarmat kujataaniit Danmarkiliartussat pinngitsaalisaallutik Grønlandsflyp
qulimiguuanut ilaasariaqalissammata angummanniarunik.
Siornatigut
Najaaraq Ittuk atorlugu aammalu akikinnerusoq atorlugu angalasarnerit
kiputinneqarput. Taamatut Grønlandsflyp angallannikkut allannguineratigut.
Kujataamiut pinngitsaalineqarlutik angalanissaat Kattusseqatigiinniit
akuersaarsinnaanngilluinnarparput. Nalunngilarpummi kujataani kommunit
ajornartorsiut aaqqiiviginiassallugu taakkartuisaraluartut taamaattorli ulloq
manna tikillugu soorlusooq tusarniarneqarsimanngitsutut ittut.
Ruth
Heilmannip taakkartugaasa takutiinnarpaat nunatsinni silaannakkut angalanerup
qanoq erloqinassusia. Allaanngiivippormi Maniitsoq mattunneqartutut
isikkoqartoq.
Assorujussuaq
paaserusunnarpoq Grønlandsflyp maannakkut pilersaarusioraangami illoqarfiit
qanimut qanoq suleqatigisarnerai. Malunnarmammi taamatut isikkoqanngitsoq.
Namminerli aningaasatigut iluanaarsinnaanissaq anguniarlugu
pilersaarusiortartoq taamatut iliuuseqarluni.
Takornariaqarnerit
eqqarsaatigissagutsigit aperisariaqarpugut Namminersornerullutik Oqartussat
suliffeqarfiutaat qanoq qanimut imminnut suleqatigiinnersut pitsaanerpaamik
sullissinissaq anguniarlugu.
Takornariartitsivimmi Namminersornerullutik Oqartussat pigisaraat. Taamaattorli anguniagaat ullumikkut sumut killissimanersut assorujussuaq paaserusunnarmat. Aammalu qanoq nalimmassaasoqarsimanersoq apeqqutigerusunnarluni.
Politikkikkut anguniakkat naammassiniaraanni taava pingaaruteqarluinnarpoq unilaarluni naliliinissaq. Ullumikkut takornarissat nunatsinnut tikittartut anguniakkat toqqammavigalugit qanoq inissisimappat. Anguniakkat anguniaraanni suut aaqqiivigisariaqarpat. Angallannerit qanoq nalimmassarneqassappat silaannakkut imaatigullu.
Aap apeqqutit imaanaanngitsut qulaajarneqartariaqarput anguniakkat qanimut malinnaaffiginiaraanni. Angallanneq ullumikkut nutaamik naliliffigisariaqarparput. Ajornartorsiutimmi illoqarfinniiginnanngillat aammattaaq nunaqarfinni silaannakkut tikinneqartarneri assigiinngitsut ajornartorsiutaasarput.
Ilanngullugu Kattusseqatigiinniit oqaatigerusupparput sooq suli silaannakkut nunatsinni qallunaat nunaannut angalanerit suli taamak akisutiginersut.
Aammalu taamaaginnassanersoq taamalu taamaaginnassanersut siunissaq ungasinnerusoq isigalugu. Sooruna taamak angalaneq akisutigisoq nunat allat qissimissagutsigit tupinnaqaaq akigititaat takullugit allaanerussusii.
Inuussutissarsiutinik siuarsaaniarutta aammattaaq nunatsinni suliffeqarfiit takornariartitsiviit qanimut suleqatigisariaqarpagut. Aatsaat taamatut isiornikkut atorluaaneq anguneqarsinnaammat. Ruth Heilmannip ilanngussatut ikkussimasaani ersarissumik taakkartorneqarput qanoq erloqinartigisoq suliffiit siuarsarniaraluarlugit aporfissat suunersut. Oqartariaqarpugummi takornarissat amerlarnerusut nunatsinnut tikisittalerniarutsigit taava pinngitsoorata takornarissanut sullissisut qanimorluinnaq aammattaaq suleqatiginissaat anguniartariaqarmata.
Taamatut iliunngikkutta anguniakkat takornarissat tungaannut anguneqarnavianngillat. Ullumikkut aperisariaqarpugut Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaat Greenland Tourism A/S, Grønlandsfly A/S Arctic Umiaq Linelu qanimut imminnut qanoq suleqatigiinnersut angallannerup tungaatigut.
Ukiut marluk matuma siornatigut Naalakkersuisuusumut taamanikkut Naalakkersuisuusumut ersarilluinnartunik apeqquteqaateqarnikuuvugut silaannakkut angallannermut tunngasunik. Apeqquteqaatigisimavarput Grønlandsflyp timmisartuni DASH 7-it qanoq ililluni taarsersorniarnerai. Tassami timmisartut taakku ullumikkut sananeqarunnaarnikuupput. Aammattaaq pilersaarutit qanoq isikkoqarnersut Kattusseqatigiinniit assorujussuaq paaserusuppagut.
Eqqaamalluinnarparpummi Naalakkersuisuusimasut 2000-imi annertunerusumik akissuteqaateqannginnera oqaatigaluguli Grønlandsfly A/S aktieselskabiummat Naalakkersuisuniit annertunerusumik ulluinnarni ingerlatsineranut tunngasunik iserfigisinnaanngimmatigit. Aap, taamanikkut paasisinnaakutsoorparput taamaattorli ukiut kingulliit Grønlandsflyp imaluunniit Grønlandsflymiit oqaatigineqartarpoq DASH 7-it taarserneqassappata taava mittarfiit tamarmik tallineqassasut.
Ullumikkut Naalakkersuisup akissuteqaateqarnermini taasaasa ilaat paasisinnaakutsoorpagut. Taamaattorli aperisariaqarpugut Naalakkersuisut nalunnginneraat qaqugu Grønlandsflyp timmisartuni taarsersulissagai nalimmassaaneq eqqarsaatigalugu.
Paasisinnaavarput inuiaqatigiinnut akikinnerpaamik silaannakkut angallassiniaraanni periuseq pitsaasoq ujassallugu. Tamanna tamatta anguniartariaqarparput inuiaqatigiit iluanni Qaqortumi mittarfiliornissaq Naalakkersuisup oqaatigisaa Kattusseqatigiinniit imatut oqaaseqaateqarfigissavarput.
Narsarsuarmi mittarfiup suna ajoqutigigamiuk? Taamatut annertuumik aaqqissuinissamut aammalu matuneqarsinnaanissaanut suunuku millionit untritillit sipaarfiusussatut taakkartoritit. Saqqummiussami allaqqannginnami ukiut 25-t tulliuttut.
Oqaatigisariaqarparput ullumikkut nunatta aningaasaqarnera eqqarsaatigissagutsigu qaqortumi mittarfiliornissaq akissaqartinngilarput.
Taamatut mittarfiliorniarutta allatut ajornaqaaq aningaasanik avataaniit aatsaat atoqqaarluta sanaartorsinnaassagatta. Aammattaaq oqaatigerusupparput nunatta ilaani aalisarnermut tunngasut aaqqiivigeriarlugit Qaqortumi mittarfiliornissaq eqqarsaatigisariaqaraat Naalakkersuisut.
Uani assersuutigisinnaavarput avannaani qaleralinniarluni aalisarnerit qanoq erloqinartigisut. Tassami taamatut aningasanik kaaviiaartitsilerutta avannaaniit taava aningaasat skattimut isertut toqqammavigalugit aaqqissuinissat angusinnaagatsigit.
Siornatigut oqallinnermi Kattusseqatigiinniit oqaatigisarsimavarput ullumikkut siunissaq ungasinnerusoq eqqarsaatigalugu tassalu ukiut 10-15-it maannakkumiit pilersaarusiortariaqartugut angallannikkut qanoq anguniagassaqassanerluta.
Taamatummi iliunngikkutta siornatigut pilersaarutaasarsimagaluit maliinnassavagut tassalu kukkussutit inuiaqatigiinnut akisoqisut atoqqissallugit. Assersuutissat arlaliupput.
Taamaammat ataatsimoorluta ersarissumik pilersaarusiorniarta taava pilersaarusiornerit nutaamik nutartertariaqarpagut.
Naalakkersuisut oqaatigisaasa ilagaat Grønlandsflyp qanimut suleqatiginerani akit akikinnerusut silannakkut angallannermi pilersinneqarsinnaasut. Taakuunnginnerput Naalakkersuisuusarsimasut siornatigut neriorsuutigiuartagaat sulilu piviusunngortinneqanngitsut uteqqiinnarlugit.
Aperisariaqarpugummi qanoruna Naalakkersuisut iliuuseqarniartut taassumap tungaatigut. Ullumikkut nunatta iluani akigititaasut qissimissagutsigit tupinnaannartumik akit qaffasittuupput atorneqarlutillu.
Kattusseqatigiinniit oqaatigissavarput ullumikkut siunissaq ungasinnerusoq isigalugu oqaatigeeriikkatigut pilersaarusiorniarta tassalu ukiut 10-15-it maannakkumiit ataatsimoorluta silaannakkut angallanneq inuiaqatigiinnut pitsaanerpaaq kingunissaa anguniarutsigu.
Taamatut oqaaseqarluta oqallinnissamut ilaanissarput kattusseqatigiinniit ammaffigaarput. Qujanaq.
Otto Steenholdt, attaviitsoq.
Qujanaq. Inatsisartunut ilaasortat ilaata Ruth Heilmannip Kalaallit Nunaanni angallannikkut pissutsit qanoq iliornikkut eqaannerulersinneqarnissaat pillugu apeqquteqaat maanga eqqussimavaa. Maani oqaaseqarnissanni Naalakkersuisut akissutaat samminerussavakka.
Siunnersuuteqartup siunnersuutaa paasinarluarmata. Naalakkersuisoq saqqummiussanni quppernerit pingajuanni imanna oqarputit issuakkannik "isumasioqatigiinnermi inerniliineq" issuagara tassunga naavara. Taakku inerniliisimasut inuulluaqqutinniarigit oqarfigalugillu Inatsisartunngooq kiserluinnarmik inerniliillutillu oqallinnermik matumannga aalajangiisussaapput.
Nunatsinni mittarfeqarneq ukiorpanngortuni uteqattaartuarlugu maani oqallisigisarparput. Pimoorussamillu qangaaniilli nammineq isummersimanerit misissorlugit aaqqeeriarfigineqarsinnasut eqqarsaatigeqqinneqartarput. Massakkullu uanga aamma taamaaliorpunga.
Uteqattaarinissaq piumananngikkaluaqaaq. Isummalli allanngortissimanngikkaanni allatut oqaatigineq ajornaqaat. Timmisartunut mittarfissat EF-ersuarli taamanikkut nalaanili sananiarneqalermata sakkortuumik Inatsisartuni inassutigisimavara taamani EF-imit tapiissutit annertoqisut timmisartunut mittarfinnut takisuunut allaat internationaliusunut taaneqartartunut uuttuutaat malillugu sanasoqaqqullugu.
Uagut akiligassarinnginnatsigit avatitsinninngaaniit tilskudetut ilillugit sanaartornialermatigit. Tamanna malikkumaneqarsimanngilaq. Aamma taamanikkut partiit Naalakkersuisuutitaqartup EF-imullu akerlioqisup inuiaat isaasa saavanni taamak akerlerisap aningaasaataanik atuilluarnissaq pitinnagu kingorna oqallisaalerumaartut tassalu ullumikkut mittarfiit skakbrættetut atsigisut tallinissaat namminneq Kalaallit Nunatsinnut akisussaqisoq namminerlu akilersornialugassat siunnersuutigiumaaramikkit.
Mittarfiit naatsuararsuit ulloq manna tikillugu sanaartorneqarniarsaripput, naak nalunngikkaluarlugu saqqummiuttuarlugulu Naalakkersuisut timmisartut ukiuni makkunani atukkavut pisoqalilersut kingoraartissallu akitsoriartuinnartut billitsit akiinut tuniluukkaluttuinnartumik.
Timmisartut siunissami atugassat mittarfinnik takisuunik atorfissaqartitsipput. Ilami sinerissami timmisartorsuarmik sineriak atuarlugu timmisartussamik neriuutit aatsaat ukioq manna takkuteriataaraluarput. Naluneqanngitsumik uanga aamma taamanikkut eqqarsaat manna qangarsuarli inimi maani timmisartunut mittarfiit takinerusut sanaartorneqaqqullugit ilungersuuteqarninni inassutigisimagaluarpakka.
Maanna ukiut ima amerlatigisut qaangiutillartullu piukkutiummerneqartaleraluarpummi. Massa nalunagu mittarfiit suli ullumi sanaartorumasat timmisartunit taamaattunit miffigineqarsinnaanngitsut.
Qangali ilungersuullugu inassutigisartagara uteqqillara,
utoqqatseraluarlunga imaattoq. Timmisartunut
mittarfeeraliornersuaq unitsilluinnarneqarniarli. Minnerpaamik nunatta kitaani
mittarfik timmisartorsuarnit miffiusinnaasoq tassa Narsarsuup aappariligassaa
kisiat siunniunneqarli.
Toqqarneqarli
piffik piukkunnartoq aammalu akikinnerusumik sanaffiusinnaasoq. Taakku
oqaatigiinnaraanni naluneqanngilaq uanga Aasiaat toqqartuarikka.
Saqqummiussami oqaatigineqannguarujoq aalajangiinerinngooq najukkani
ataasiakkaani Naalakkersuinikkut immikkut soqutigisat aallaavigalugit
pisassanngillat.
Ilulissat
imaasiallaannarlu Qaqortoq pilersaarusiorfigineqalersutut takkuteriataarmata
oqaatsit taamatut aninneqartut tangeeruttutut oqaatigisariaqarsoraakka.
Taamannak oqarpunga oqallisinnguasaarnitta ilaanni erseqqissarneqarmat
Ilulissat mittarfiat tallineqarsinnaanngitsoq allamulli sammivilimmik aatsaat
nutaamik sanasoqarsinnaasoq.
Aap,
mittarfiit pioreersut marluk tallineqarsinnaasullu illoqarfinni
sanileriingajanniipput. Aasianni Ilulissanilu ataasiarunnaarluta
tusartarparput Aasiaat mittarfiata tallineqarsinnaanera sinerissami
mittarfinnit tamanit tallineqartussaattut aamma naatsorsuunneqarsinnaasunit
akikinnerpaamik tallineqarsinnaasoq.
Taanna
Naalakkersuisunut apeqqutigissavara taamatut nassuiaasimaneq suli
attanneqarnersoq. Sooq akikinneq ukiut aningaasassaaleqiffiusut nalaanni
alarterneqarpa?
Tamanna
aningaasassaaleqinermik oqalunnermut tulluarpa? Taamattumik Naalakkersuisunut
ersarissumik paatsuugassaanngilluinnartumillu Inatsisartunit suaarutigineqarli
manna timmisartunut mittarfeeqqagut pioreersut akikitsumik
tallineqarsinnaasut siulliullugit talliortorneqarlit.
Qaqortumik
mittarfiliorumallerneq assuaralugu oqaatigeerakku Inatsisartunut ilaasortanut
allakiaq ersarissoq Nanortalimmeersorlu innersuukkusuppara. Allakkiaq allaat
ima ersaritsigisumik oqartoq, issuarpara AQaqortumi timmisartunut
mittarfiliornissaq siunniunneqarsimassappat upperisinnaanngilarput. Taamalu
oqarneq kujataani kommunit angallanneq pillugu isumaqatigiissutaannik aamma
Qaqortumi borgmesteriusup isumaqataalluni allakkioqataaffigisimasaanik
tunuliaqutaqartoq paasivara.
Kingumut
saqqummiussami oqaatigisaq tassalu najukkani immikkut soqutigisat
tunaartarineqannginnissaannik oqalunneq sanioqqunneqannginnerpa?
Ungasissorsuunngitsukkut
timmisartut atorlugit siunissami angalasarnissaq
ataatsimeersuaatigineqannguarujoq. Ataatsimeersuarneq taanna, naak
Naalakkersuisunit ilaasortap isumassarsiffigilluarsimallugu oqaatigigaluaraa
isertussanngilara tusarnaarlugu ilaatigut ileqimisaarnartoqaqimmat.
Ilami
allaat Reykjavik nunatsinni avammut timmisartuussisarnermi siunissami
mittarfittut qitiulersinnaasutut oqaatigineqarpallammat.
Inatsisartut
manna aalajangiunniarlissuk, aningasarissaanngeqaagut timmisartunut
mittarfigut naappallaarnertik pillugu siunissami atorsinnaangitsut
sanaartorneri unitsinneqarniarlik. Tulleriaarilluarneq aallaavigalugu
timmisartut Atlantikoq qulaallugu timmisartut nunatta kitaani
mittarfeqalernissaat tulliullugu siunniunneqarniarli. Taavalu mittarfeeqqat
tulleriiaarlugit eqqarsaatigilluakkamik talliortorlugit.
Takuat
timmisartunut mittarfiit takisuut siunniuppagut. Nammineq akilersugassagut.
Milliardinik ikittuunngitsunik akeqartussat. Sumillu aningaasat tamakku
nanissanerlugit nalusatsinnik akeqartussat. Naalakkersuisut
ilaanneeriarlutik oqarta tallimik illua qullarlugu pilersaarutiminnik
imannaannaq akeqartussanik suaarutiginnittarput.
Maanna
Royal Greenlandimi, Puisimi allanilu pisimasut naassaanngitsumut
pukusummiorisariaqalikkavut uterfiginngikkaluarlugit taamatut
pissusilersortarneri allamut assersuunneq ajorpakka ila soorlu lottomik
eqquiniarlutik immersukkaminnik tunniussisimasut. Ajungaanissaminnillu
qulanngingaaramik pilersaarutitik imaaliallaannaq utertinneqarsinnaanngitsut
kingornali akiitsutut inuiaqatigiinni naalliunnartumik ersunneqartuarlutik
akilersorniagassat aalajangiutiinnartarlugit.
Mittarfitta
pioreersut siulliullugit tallineqarnissat iluarsaanneqarnissaallu siunniutsigu.
Taamaasiornerit siunissami iluanaarutinngorlutik aningaasat taakkua
isertitaat mittarfiliassa- nut timmisartunullu anginerusunut
pisiniarnissatsinnut atussagatsigit.
Akissaqartinngisagut
ataatsimeersuaatigiunnaarlugit pigeriikkatta iluarsarneqarlutik
atorluarneqarnerulernissaat aningaasatigullu isaatitsillualernissaat
peqqaakkunnaarlugu ataatsimeersuaatigikutsoortarniarlutigit.
Per
Berthelsen, attaviitsoq.
Qujanaq.
Uani oqallisaasoq qularnanngitsumik uagut inuutilluta oqallisaajuassaaq.
Aaqqikkuminaatsuuvoq kisianni sumilluunniit taanna uniffiussanngilaq
maannamit pitsaanerusumik eqqarsarlutalu aaqqiiniarnissatsinnut.
Saqqummiunneqartorlu
paasilluarpara. Ilami uparuartugassat imaannaanngitsut tassaniipput.
Taamaattumik nuannaarutigeqaara aamma una uani Siumuminngaanniit Ruth
Heilmann-iminngaaniit qaqinneqarmat. Tassami aamma uanga
siunnersuuteqarpunga qaammatip uuma naannginnerani oqallissaasussamik. Tassalu
nunatsinni silaannakkut angallassissutit pioreer- sut atorluarnerunerisigut
akinik apparsaaniarnermik imaqartoq.
Nerioqaangalu
misilittakkat siusinnerusut tassani uteqqinneqassanngitsut. Tassalu
imarisaasoq piunnaarlugu inuttarsiuineq aallaavigalugu siunnersuutinik
tusaajumannginneq. Neriuppunga taanna aporfigissanngikkipput oqaluuserisassaq
tanna tikikkutsigu.
Tassanimi
Inuit Ataqatigiit oqaaseqartua, Ole Lyngep, ilumoorluinnarpoq piusut maani
atorneqartut atorluarnerisigut innuttaasut pitsaanerusumik
kiffartuunniarnissaat anguniartariaqarparput.
Tassami
aamma oqaatigineqartutut peqqissimineq siulliunngisaannarpoq. Taamaattumillu
uani pingaartuuvoq inuiaqatigiinni uagut aalajang.. ukua aallavigalugit
ingerlatsinermi kukkunerit assigiinngitsut nassuerutigisarnissaat.
Taamaattumik
Siumup oqaaseqartuaninngaaniit saqqummiunneqartoq nuannaarutigaara. Tassalu
nalilersoqqittariaqarunartoq soorlu mittarfeqarfiit siornatigut
tapiiffigineqartarlutik ingerlatsisut massakkut namminersoriartuaartitaasut
taamaaliorneq maanna eqqortuunersoq.
Qularnanngimmammi
ilaatigut tamanna nipilersoqataasoq nunatsinni angalaniarnermi
minnerunngitsumik
silaannakkut angallanneq eqqarsaatigalugu taamatorujussuaq
innuttaasunnguakkuluit sumiiffinnut pituttorlugit
angalasinnaajunnaartillugillu ingerlanitsinni.
Aamma
tassani qularnanngitsumik eqqarsaatigisariaqarluinnarpoq pineqartup iluani
unammilleqatigiitsitsineq aqqutissaanersoq. Tassami nassuerutigineqarpoq
aammalu nassuerutigisariaqarluni nunatsinni niuerfigissallugu
tunuliaqutaasoq killilerujussuusoq. Taamaammallu ingerlatsivimmi taamatut
akisutigisumi unammilleqatigiissitsinikkut akinik apparsaasinnaaneq
sinnattuarnerinnaannginnersoq.
Isumaqarpungami
aamma uanga Inuit Ataqatigiit oqaatigisaattut pioreersut atorluarnerisigut
innuttaasunik sullissineq pitsaaninngorsartariaqarsinnaagaluartoq. Aammalu
taamannak ingerlasariaqaraluartoq. Aamma allakkatigut poortukkatigullu
assartuineq eqqarsaatigalugu nalilersortariaqarpoq ilumut nunatsinni
agguluinerujussuaq taamaattoq ingerlanneqassanersoq.
Uanimi
pineqartut tamarmik Namminersornerullutik Oqartussaninngaanniit arlaatigut
pigineqartuupput. Taamaattumillu taakku iluini unammillertitsisutullusooq
ililluni ingerlatsi-neq apersuusigassaavoq sakkortoorujussuarmik.
Uanga
nammineerlunga maannarpiaq oqassaguma taava isumaqarpunga siunissami
silaannakkut angallassineq annertunerusumik eqqarsaatigalugu tassani
pisariaqartoq akuerissallugu niuerfik ima killeqartigaaq, nunap
ingerlanniarnera imatut oqimaatsigaaq, akisutigaaq tassani
unammilleqatigiissitisinikkut aaqqiisinnaaniarneq piviusorsiortumik
eqqarsaraanni angujuminaatsuujuassalluni.
Mittarfiit
pioreersut iluamik silatuumik tulleriiaarinikkut soorlu attaviitsoqatima Otto
Steenholdtip oqaatigigaa iluamik isumatuumik pioreersut iluamik
naammaginartumik aaqqiiviginerisigut tamanna aaqqunniartariaqarpoq. Tassami
nunatsinni akissaqanngilagut eqqaassutissiassutut napasussat salliutillugit
sanaartornissamut nunami maani ajornartorsiuti-vut isumatuumik
tulleriaatinikkut tulleriaakkanillu iluamik aallussinikkut sangoqattaarnata
aatsaat aaqqikkiartorsinnaassavagut.
Aamma
tamanna atuuppoq mittarfiit eqqarsaatigalugit. Taakkartorneqarpoq ilaatigut
mittarfiit ilaasa 1200 meter baaninngorlugit, tassa 1.199 meterinngorlugit
tallilerneqarnissaat taanna isumaqatigilluinarpara, kisianni maannangaaq
isumaqarpunga tunngavissaqanngippallaartoq aalajangiutissallugu soorlu
Narsarsuup matusinnaanissaa. Iluamik tamuaarisariaqarpoq. Tassami
uteqqissavara pioreersunik atuilluarnikkut akilersinnaasumik ingerlatsinissaq
taanna ujartorneqartariaqarmat. Tuniniaaviusut killearnerujussuat
peqqutigalugu.
Kisiannili
taamak oqaraluarlunga pingaartippara takornariaqarneq aamma uani
ilanngunneqarmat illoqarfiit piorsagassat mittarfeqarneq eqqarsaatigalugu
tassani salliutittariaqassammata aningaasarsiorfiusinnaasut.
Tassami
illoqarfiit mittarfiit aallaavigiinnarlugit ingerlanneqartut napatinniarneri
akisuupilorujussuupput. Qanorluunniit ilioraluarutta tamakku amigaateqarput.
Taamaattumik ernumanaatsumik aamma takornariat
toqqissisimassutigisinnaasaannik aaqqissuissagutta aammalu takornariat
aningaasarsiorfiginissaat pitsaanerpaaq anguniarlugit ingerlaniassagutta.
Taava illoqarfiviit qanigisaanni mittarfeqarnissaq isumaqarpunga
isumatuujullunilu silatuujussasoq.
Tallilerinikkut
aamma mittarfinnik periarfissaq nutaaq suli allanit taaneqanngitsoq tassaavoq
nioqqutissianik nillataartunik nunanut allanut toqqaannartumik
ingerlatsisinnaaneq. Isumaqarpunga taanna uani
eqqarsaatiginngippallaaripput.
Medi
international lufthavnit, tassa mittarfiit 1.200 meteriusut aallaavigalugit
periafissaqalissaagut soorlu Canadami illoqarfissuarnut toqqaannartumik
timmisartukkut ingerlasinnaalernissamut. Tamassuma Qeqertarsuup Tunuani
iluatinnaateqassusia. Tamanna maani illoqarfiit pingaarnersaanni Nuummi
iluatinnassusia. Tamanna kujataani iluatinnassusia.
Taamaalilluta
immaqa aamma avammut tuniniaaneq uummarsarsinnaassagaluaratsigu.
Taamaalillutalu
aamma uagut nunarsuup sinneranut ammassuserput allisarsinnaassagaluaratsigu.
Siunissarlu
eqqarsaatigalugu nammineerlunga upperilluinnarpara siunissami sullissinissamik
isumaqatigiissutit piumasaqaatitallit siunnerfiillu aamma ersarissumik
tikkussinilersorlugit ilusilikkat siunissami atorneqarnerusariaqartut. Tassa
inuiaqatigiinni aningaasat killeqaqisut iluini aningaasaliisarutta aamma
anguniagassanik siunnerfeqartariaqarpugut malersorneqarsinnaasunik.
Aatsaammi
taamatut iliornikkut kukkuluttuutit ataannarunnaarsillugit piffissaatillugu
iluarsiniarsinnaanerat ammaassinnaagatsigu. Taamaattumik resultatkontraktit
imaluunniit servicekontraktit iluamik immersugaasut siunnerfilerlugit
piumasaqaatitalerlugillu atorneqarnissaat siunissami iluamik
ingerlanniartariaqassavagut.
Anguniagassaq
tassaassaaq sapinngisamik ingerlanneqartut iluani nammineq napasinnaanis-saq
annerpaaq piginiarsaralugu ingerlanissaq. Taanna tamanut atuuttariaqarpoq.
Taamaattumik eqqarsaatigilluartariaqarpoq unammilleqatigiissitsineq taanna
arlaatigut killilersortariaqannginnersoq maanna nunatsinni
timmisartuussisoqarpugut, kisianni iserniartarput allallu aamma ilaatigut
isereerlutik, kisianni apeqquterujussuuvoq maannamummi akitigut
apparsaatinik iluaqutaasutut tamakkua takussaannginnerat aallaavigalugu
ilumut eqqortumik iliornerluta.
Uanga
tassa tunginninngaanniit oqaatigissavara isumaqataalluinnarpunga eqqarsartunut
piusut isumatuumik inerisaqqinnerisigut pitsaanerpaamik angusaqarsinnaaneq
aallaavigalugu ingerlatsinissaq uani pineqartariaqartoq. Tamanna
ersarilluinnartumik aalajangiusimasamillu tulleriiaarinermik
imaqartariaqarpoq.
Neriuppungalu
tamanna anersaaralugu aamma oqaluuserisassat allat qaqinneqarumaartut
ilaatigut uanga nammineq oqaluuserisassatut qaqitara taanna
isummersorfigineqarumaartoq. Qujanaq.
Daniel
Skifte, ataatsimiinnermik aqutsisoq, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Per
Berthelsenimut qujavugut. Ingerlariaqqitsinnata eqqaasitsissutigissavara
apeqquteqartoq minutsit qulit sivisunerpaamik tulliani oqalussinnaatitaammat.
Partiit allallu oqaaseqartut 10 minutit. Kiisalu allat soorlu partiit
avataatigut oqaaseqartut sivisunerpaamik minutit tallimat.
Mannakkut
oqaaseqassaaq siunnersuuteqartoq.
Ruth
Heilmann, Siumut.
Qujanaq.
Tassa nuannaarutigaara angallannikkut nunatsinni ersarissumik aamma
eqaallisaasoqarnissaanik oqallisissiama partiinit tamanit
Kattusseqatigiinnit aamma Attaviitsunit tigulluarneqarnera. Aammalu
minnerunngitsumik Naalakkersuisup akissuteqarnermini taagorneqartut
aaqqiiniuteqarnerminilu aamma tunngaviusoq ersarissoq aamma saqqummiummagu.
Taavalu aamma ilaatigut siunissamut ungasinnerusumi eqqarsaatiminik aamma
ersarissaanera tassuunakkut aamma saqqummiullugu.
Erseqqissaatigissavara
una eqaallisaanissamik kissaat tassa martsimi angallannikkut
isumasioqatigiinnissaq sioqqullugu oqaluuserisassanngortitarigakku.
Isumaqarpungalu aamma isumasioqatigeereernerup kingorna aamma uanga nammineq
isumasioqatigiinneq sinniisussa-tut ilaallunga peqataaffigaara.
Aammalu
isumaqarlunga isumasioqatigiinneq aamma soqutinartorujussusoq. Taamaattumik
una oqaluuserisassaq isumaqarpunga pisariaqartoq aamma massakkut Inatsisartuni
oqaluuserissallugu. Tassa angallannikkut Inatsisartuni oqalliseqarnissaq
pingaaruteqarpoq. Aamma soorlu Atassut oqaaseqarnermini taamatut oqarpoq.
Pissutsit ullumi atukkagut aamma uterfigeqqittariaqarpagut pitsaanerusorlu
anguniarlugu aamma alloriartariaqartarluta.
Tamanna
pingaaruteqarpoq. Aamma inuit oqaluuserisaqaat angallannerup akisunerujussua
allaat oqaatigineqartarluni nunarsuarmigooq nunatsinni angalaneq
akisunerpaartaasoq. Tamanna Inatsisartuni ilaasortatut aamma
pisussaaffigaarput akisussaaqataaffigaarput iluarsissallugu sapinngisamik
soorlu Naalakkersuisup oqaatsit taakku atugai sapinngisamik amerlanerusut
angalanissaat eqqarsaatigalugu. Kisianni aamma imatut
oqartoqartariaqarsorinarpoq pinngitsoorani taakku amerlanerpaat
eqqarsaatigineqartariaqar-toq. Aamma sapinngisamik akulikinnerpaamik aammalu
sapinngisamik akikinnerpaamik.
Taakku
oqaatsit atorneri isumaqatigilluinnarpakka. Aap, nalunngilarput nunarput
isorartoqisoq aammalu aningaasarpassuit atorlugit angallannikkut
aningaasaliisoqartartoq. Taamaallaat aamma aningasaliinikkut annertuunik
angallannikkut aaqqissuussineq ingerlassinaavarput.
Aamma
tamanna Siumumiit Naalakkersuinikkullu anguniarlugu annertuunik aamma
iliuuseqartoqartarpoq. Soorlu aamma mittarfiit arfineq marluk
pilersinneqarnikuupput. Tamanna nassuerutigeqqittariaqarparput. Immaqa
tapiissutip ikilisarneqarsimaneri immaqa naapertuussimanngilaq. Tassuunakkut
annertuumik billitsitigut eqquisoqarpoq akitsuisoqarlunilu.
Tamanna
eqqarsaatigeqqittariaqarparput.
Tassa
aatsaat innuttaasut imminut qaninnerusumik ammalu susassareqatigiinneq
eqqartortuagarput Inatsisartuni anguneqarsinnaappat tamanna tamatta
atuisullu pisariaqartikkatsigu aamma isumaqarpunga pilliuteqartarnissaq
tamatta akuersaarsinnaagip-put.
Inuit
nunatsinni siammarsimapput ilinniagaqartut angalasariaqartarput ilaqutariit
aamma soorunami meeqqatik ilagalugit aammalu ilatik tikeraarlugit soorlu
nalliuttuni allanilu. Aamma ilaatigut tusartarpagut ukiorpassuit imminnut
takunatik aatsaat takusut ilaatigut angallannerup akisunerujussua
tassuunakkut aporfiusarsimasoq nalunngilarput.
Taamaattumik
amerlanerpaat angalanissaannik periarfissiinissaq siunnerfigineqartariaqarpoq.
Minnerunngitsumik takornariaqarnermik inuussutissarsiuteqalernitsinni aamma
tamanna pingaaruteqaqaaq angallannerup eqaatsumik aaqqiiffigineqarnissaa.
Tamaana takornariaqartunik angallassiniartut ingerlatsisullu peqatigalugit
soorlu aamma Kattusseqatigiit tamanna pingaartikkaat. Taakku qanimut
suleqatigalugit aamma angallannikkut aaqqissuussineq
pilersaarusioqatigiinnerlu taanna pisariaqarpoq.
Tamanna
aamma neriorsuutigineqarpoq martsimi isumasioqatigiinnermi. Taakku qanimut
suleqatiginerullugit allaat ukiut affakkaartumik imminnut qanimut
tikittarlugit aamma piorsaanissartik aamma aaqqiiffiginiaraat. Tamanna
neriulluarnartutut isigisariaqarpoq.
Aamma
martsimi isumasioqatigiinnermi peqataaffigisatsinni aamma eqqaavarput
Inatsisartuninngaaniit Lorithap eqqaavaa aamma ilaqutariit qitornaqartut
akikillisaaviginearnissaat. Soorlu Tommy Marøp siunnersuutiginikuuvaa aamma
aqqaneq marlunnik ukiullit inersimasutut akiliuteqartarnerat tanna
pissusissamisoortuunngitsoq. Tamannalu tamatta isumaqataaffigigunarparput.
Taamattumik
tamakku tamaasa ilaatillugit Naalakkersuisup ukiamut saqqummiinissamini
eqqarsaatigisassatut tigusariaqarai isumaqarpunga.
Aammalu
junimi Vestnordisk Rådemi angallanneq pillugu eqqartuinissami pisussami
massak-kut immersorneqaatigaarput maannakkut oqallinneq. Taanna
assorujussuaq iluarpoq. Taamaattumik Vestnordisk Rådemi oqallinnissami
naatsorsuutigatsigumi Naalakkersuisup peqataanissaa. Tassa aamma
qularnanngitsumik nunat killerni avannarlernilu saqqummiutassaqassapput
aamma uagutsinnut iluatinnateqarsinnaasunik.
Tamakku
tamaasa ilanngullugit ukiamut saqqummiinissaq tassani assorujussuaq
pissanganassooq. Aammalu ataatsimiititaliami eqqaaneqartut ilagivaat
Canadamut illuatungitsinnut aamma angalanerup qanoq periarfissaqartiginera
aammalu qanoq aaqqissuunneqarnera uagut immaqa ilisimanngisarput aamma
annertunerusumik paasisaqarfiginissaat taanna pisariaqartikkipput.
Tassami
angalaarneq inuuneruvoq. Tamatta aamma taanna nalunngilarput taannalu
atorluarneqartariaqarluni inuusuttunit allarpassuarnillu. Taamaattumik
periarfissat tassuunak-kut annertusartuarneqarnissaat pisariaqarpoq.
Otto
Steenholdt neriuppunga, manna oqallinneq mittarfilerngusaannermut
sangutinneqassanngitsoq. Tassami uanga oqallisissiara ullumikkut
periarfissarititaasut aallaavigalugit oqallisissiaavoq aammalu ullumikkut
soorlu Per Berthelseni oqarpoq ullumikkut periarfissaasut aallaavigalugit
eqaallisaanissaq pisariaqarpoq. Aamma isumaqarpunga periarfissaqartoq
taamaaliussalluni.
Taamaattumik
tassuunakkut angusaqarluarnissaq assut neriuutigivara. Qujanaq.
Jørgen
Wæver-Johansen, Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu
Naalakkersuisoq, Siumut.
Siullermik Inatsisartuni partiit, Kattusseqatigiit attaviitsullu sinnerlugit oqaaseqartut tamaasa qujassuteqarfigerusuppakka. Oqallinneq maani siunnersuutigineqartoq una tunngavigalugu pilersitarsi isumaga naapertorlugu siunnerfigissaarluni ingerlanneqarpoq. Tamanna qujanar-poq.
Oqaaseqartut ataasiakkaarlugit oqaaseqarfigerusuppara imaluunniit akissuteqarfiginiarsarissavakka. Siullermik Siumup oqaaseqartua, Per Rosing-Peterseni, maluginiarpara Naalakkersuisut nalunaarusiornissaat ukiamut ujartorneqartoq isummerfigineqarsinnaasumik aammalu naliliiffigineqarsinnaasumik kiisalu assigiinngitsunik imaqartinneqartumik.
Taanna Naalakkersuisut tungaanninngaaniit suliarisinnaavarput taamaalilluta ukiamut naliliffigineqarsinnaasumik angallanneq pillugu ataatsimut isiginnilluni nalilersuinissaq aamma minnerunngitsumik aningaasaqarnermut inatsisissap suliarineqarnissaanut tunngatillugu atorluarneqarsinnaasumik suliaqarnissarput neriorsuutigissavara.
Maluginiarpara aamma Siumut tungaaninngaaniit mittarfeqarfinnut tapiissutit appartinneqarsimaneri nutaamik isummerfigineqarsinnasutut isigineqartoq soorunami nalilersuilluarnikkut.
Ilumoornerassavara
Per Rosing-Petersenip oqaatigimmagu tapiissutip piiarneqarnikuusut. Ukiumi
2000-imi finanslovimi ingerlatsinermi kontot marluk assigiinngitsut
tapiissutaat ataatsimut katiteraanni mittarfeqarfinnut tunniunneqarsimasut
aningaasat 65,6 millionkroniupput 2001-imi tunniunneqartut taakkunani
kontoni katillugit 25 millioniupput. Tassa appariaat 40 millionit sinnerlugit ukiumiit ukiumut.
Mittarfiit
ingerlanneqartussaammata taava aningaasartuutissat matussutissaat
allaminngaaniit aaneqarput. Aaneqarput ilaasut akiutigisartagaanninngaanniit.
Taamaattumik ullumikkut mittarfinnik atuinerput akeqartipparput.
Nuummiit
Maniitsuliartoqarpat Maniitsumut minneq 225 kroneqarpoq. Narsarsuarmiit
helikoptererluni Qaqortup heliportianukartoqarpat heliportimut minneq
ilaasumut ataatsimut 135 kroneqarpoq.
Københavnimiit
Kangerlussuarmut minneq 275 kroneqartipparput ilaasumut ataatsimut.
Taamattumik
tassani takuneqarsinnaapput soorlu Nuummiit Maniitsumut uterlugulu mittarfiit
atornerinnaannut ilaasup ataatsip minnerpaamik 450 kronet akiliutigisarpai.
Taamaattumik
tassaniipput nalilersugassagut. Aammalu aningaasat atorneqarnissaanut
tunngatillugu pingaarnersiuilerutta tulleriaarileruttalu aamma
nalilersugassagut, kisianni nalunaarusiassamut aamma ilannguneqarsinnaasut
ilaattut tikkuartorneqarmat tamanna neriorsuutigissavara.
Siumumiit
mittarfeqarfiit minnerit sananeqarsimasut ilaasa atorneqannginnerujussui
imaluunniit akulikinnerusumik atorneqartariaqarneri tikkuartorneqarpoq.
Taanna assortorneqarsinnaanngilaq. Mittarfiliortoqarsinnaanngilaq sapaatip
akunneranut ataasiaannarluni marloriaannarluniluunniit atorneqartussanik.
Siunnerfiusariaqarpoq
mittarfiliornissaq atorluarneqartunik innuttaasunillu iluaqutigineqartunik.
Taamaattumik Siumuminngaaniit oqaatigineqartoq una annerusumik
unammilleqatigiiffiusumik sineriatsinni timmisartuussineq allatut ilaasunut
iluaqutaanerusumik aaqqissuussivigineqarsinnaannginnersoq ilanngullugu
misissoqquneqarpoq. Aamma
Attaviitsumit Per Berthelsenimit taanna siunnersuutigineqarpoq.
Ilumoorpoq
nunatsinni ilaasinnaasut timmisartuussinermi ima ikitsigaat
unammillertoqarujussuarnissaa takorloorneqarsinnaanani. Taamattumik immaqa
ilaasunik kiffartuunneqartussanik atugassarititaasut pitsaanerusut
angusinaagaluarpagut soorlu selskabit arlaat unammilleqatigiisseriarlugit
arlaat toqqarutsigu soorlu assersuutigiinnarlugu ilissi maannakkut ukiuni
arfineq marlunni tulliuttuni kisimiillusi Maniitsumiit Maniitsumullu
timmisartuussineq isumagisinnaavarsi.
Taava
immaqa Maniitsumut kiffaartuussineq pitsaanerulersinneqarsinnaavoq
landskarsimut akeqanngikkaluartumik, kisiannili immikkut
timmisartuutileqatigiinnut aalajangersimasumik pisinnaatitaaffimmik
tunniussinikkut.
Taanna
aamma ukiamut nalilersorneqarsinnaasunut ilanngunneqarsinnaasutut isigaara.
Ataqatigiinnerusumik angallattoqarnissaa tassa imaatigut silaannakkullu.
Taanna siunnerfigineqaqquneqarpoq aammalu tassuunakkut Naalakkersuisut qanoq
siunnerfeqarnisaat ilanngullugu nalunaarusiami kissaatigineqarluni.
Tassami
taanna aamma ilumoortuunerartariaqarpara. Taamaattumik aamma ilaatigut
Inatsisartut siornatigut piumasarisartagaat tassalu angallannermi
ataqatigiinnerusumik ingerlatsisoqarnissaa anguniarlugu aammalu
ataatsimiititaliamit piumasarineqartarnerat tunngavigalugu
isumasioqatigiinneq matumani eqqartorneqartup kinguninngua nunatsinni
angallassinermik suliaqartut tamarmik angallassinermik ataqatigiinnersumik
pilersaarusiortalernissaq siunissami anguniarlugu tunngavilerniarlugulu
ataatsimiitinneqarput.
Tassani
Grønlandsfly, Air Alfa, SAS, Artic Umiaq Line, Greenland Tourism -
angallannermut attuumassuteqartut tamarmik mittarfeqarfiit allallu
peqataatinneqarput. Tassuunatigut oqaloqatigiissutiginiarlugu qanoq
pitsaanerpaamik siunissami ataqatigiinnerusumik kiffartuussineq
tunniussinnaanerlugu.
Siumuminngaaniit
aamma ujartorneqartoq Artic Umiaq Linemut tunngatillugu ilaatigut umiarsuit
sivisuumik uninngaannartartut maani takuneqarsinnasut ilaatigut ukiuunerani.
Taakku qanoq pillugit siunnersuuteqartoqarniarnersoq Naalakkersuisut
tungaaninngaanniit ujartorneqarluni aammalu nalunaarusiassamut ukiamut
ilanngunneqartariaqartutut oqaatigineqarluni
***atortorissaarutinik
ajutoorneqa, piaarnerpaamik iluarsineqassaaq
....
imaqarniliaq suliarineqartoq naammassineqariaruni aamma agguaanneqarumaarpoq.
Maluginiarpara
aamma Atassutip tungaaninngaanniit kissaatigineqartoq ingerlaaseq ullumikkut
piusoq allatut eqqarsarluni nutarterneqartariaqartoq, taamaattumillu aamma
tassuunatigut ujartorneqarluni Naalakkersuisut qanoq isummersorsinnaanissaat.
Taamaattumik taanna oqariartuut paasivara aamma Atassutikkormiut
isumaqatigigaat ukiaru nalunaarusiassamik saqqummiussisoqarnissaa nutaamik
allatut eqqarsarluni qanoq ingerlariaqqittoqarsinnaaneranut
tunngatillugu.
Narsarsuup
matuneqarnissaa Naalakkersuisut siunniussimasaattut oqaatigineqarpoq. Taanna
eqqoqqissaanngilaq. Naalakkersuisut suli taamatut isumminngillat, kisiannili
isumasioqatigiinnermi peqataasut tassa inerniliinerminni
isumaqatigiissutigisaat.
Taamaattumik
Naalakkersuisut isumminnginnerminni erseqqissarpaat soorunami inuiaqatigiit
ataatsimut aningaasaqarnerput taanna nalilersorluareerlugu aatsaat
isummertoqarumaartoq, kisianni avaqqussinnaanngisarput nalilersuiffigissallugu
tassaavoq mittarfeqarfiup Narsarsuarmi ingerlanneqarnera minnerpaamik ukiumut
6 million koruuninik
amigartooruteqarfiuvoq, 6 millionit ukiunik qulinik gangeraanni, ukiut qulit
ingerlanerini inuiaqatigiit mittarfeqarfiit aqqutigalugit amigaartoorutaat
tassani 60 million koruuniupput.
Kiffartuussinermut
isumaqatigiissut kujataani 20 million koruunit sinnerlugit naleqarpoq,
kisianni kiffartuussinermut taassuminnga atuisut amerlanerpaartaat imaluunniit
affai sinnerlugit Qaqortumukartuupput. Taamaattumik isumaqatigiissut taanna 20
million koruunit sinnerlugit naleqartoq Qaqortumut nuussinerup kingunerisaanik
affaannanngortinneqarsinnaappalluunniit, taava ukiumut 10 millionit
sipaarneqartalissapput. 10 millionit ukiunik qulinik gangeraanni, taava 100
millionininngoriasaarput.
Taamatullu
soorunami nalilersuinissat allarpassuit aamma pisariaqarpoq
aalajangiinnginnermi, taamaattumik aamma ukiamut nalunaarusiassami
inuiaqatigiit aningaasaqarnerat ataatsimut isigalugu iluaqutaasinnaanersoq
imaluunniit isumassarsiapalaanersoq ilanngullugu nalilersorneqartussanut
ilaatikkusuppavut.
Soorunami
ilumoorpoq Godmand Rasmussenip oqarneratuut sanaartornermi tulleriiaarineq
qanoq ittoq perusunneripput aamma ilanngullugu uterfigisussaassavarput.
Imaassinnavoq Inatsisartut tamarmik sanaartornerit allat unitsillugit "Atuarfitsialak" kisiat sammerusukkaat, taanna Inatsisartut
piginnaatitaaffigivaat, kisianni aamma imaassinnaavoq inuiaqatigiinnut
ungasinnerulaartoq aamma isigalugu imminut akilersinnaasutut inissikkumaartut
taakkua isumassarsiatut pitsaasutut isigalugit Inatsisartut
suliareqqinneqarnissaat kissaatigigaat.
Maluginiarpara
Atassumminngaanniit Ilulissat tallineqarnissaa isumatuutut isigineqartoq,
aammalu nalilersuilluarnissaq taamatut aalajanginnginnermi pisariaqartutut
isigineqartoq. Angallannermut isumatuumik nutaamik aaqqiissuteqarnissaq
Atassutip ujartorpa. Naalakkersuisuni taanna isumaqatigaarput, taamaattumik
aamma qujarupparput Atassut suleqataajumalluni nalunaartuteqarnera.
Inuit
Ataqatigiit sinnerlugit Ole Lyngep saqqummiussaa isumaqatiginartorpassuarnik
aamma imaqarpoq. Ataqatigiissaarineq pitsaanerusoq pisariaqartinneqartoq
taakkartorneqarpoq.
Isumasioqatigiinnerup
kinguninngua angalatitseqatigiiffiit ataqatigiissaarineq pitsaanerusoq
anguniarlugu ataatsimiissimanerat eqqaavara, tassanilu ataatsimiinnerminni
taamatut naapisinneqarnertik iluarisimaangaaramikku, uagut
siunnerfigigaluaratsigu ukiumut ataasiaannarlutik taamaalliortarnissaat,
kisiannili namminneq siunnersuutigivaat ukiumut Naalakkersuisuisoqarfiup
aaqqissuussaanik marloriarlutik taamatut ataqatigiissaarinerunissaq
siunertaralugu naapeqatigiisinneqartarnissartik.
Ole
Lyngep oqaatigimmagu pingaarnersiunermut tunngavissat pitsaanerusut
aalajangiinnginnermi pisariaqartinneqartut kissaatigimmagit
isumaqatigilluinnarpara, taamaattumik aamma Inuit Ataqatigiit uani
takusinnaavara erseqqinnerusunik nalunaarusiamik ukiakkut ataatsimiinnermi
2002-mi Inatsisartunut Naalakkersuisut saqqummiussaqarnissaat taanna
takusinnaavara.
Inuit
Ataqatigiit aamma eqqartorpaat Nunani Avannarlerni Killerni angallanneq
pillugu isumsioqatigiinnissaq aasaru junimi ingerlanneqartussaq. Tassunga
tunngatillugu oqaluttuarisinnaavara isumasioqatigiinnermi maani martsimi
ingerlanneqartumi aamma Savalimmiormiut Islandermiullu aamma
peqataatinneqarmata, tassanilu timmisartuutileqatigiiffiit nunani
taakkunaneersut kiisalu maani Nunatsinni timmisartuutileqatigiiffik
isumqatigiipput siunissami pinngitsooratit annertunerusumik
suleqatigiittariaqarlutik, aammalu oqallinnitik ingerlateqqinniarlugit Nunat
Avannarliit Killiit ataatsimeersuarnissaannut Torshavnimi pisussami,
taamaattumik tassani angusaqartoqarsinnaanera aamma Naalakkersuisut
tungaanninngaanniit neriuutigeqaarput.
Erseqqissalaassavara
una nalunaarusiaq ukiaq agguaanneqartoq oqallissaarutaammat, taamaattik
Keflavikkimut tunngasoq soorunami oqallissaarutaavoq. Aamma taamani
saqqummiunneqartoq aamma qujanartumik oqallinnermi nalilersuinernillu
annertuunik nassataqartitsivoq taamatut oqallissaaruteqarneq, taannalu
Naalakkersuisuniit nuannaarutigaarput.
Grønalndsflymut
tusarniaasimannginneq taanna oqaatigineqarpoq, tassa imaakkami
oqallissaaruterput
naligiimmit tamanut agguaanneqarpoq, Grønlandsflylu tassa oktoberimi
agguaaneqarmalli isumasioqatigiinnerup tungaanut qaammatinik tallimanik
periarfissaqarnikuuvoq akissuteqarnissaminut, taamaattumik tassani
periarfissaqarluarnikuupput.
Maluginiarpara
Kangerlussuup nunatta isaaviatut atorneqarnissaa Inuit Ataqatigiit
isumaqatigigaa,
taamatuttaaq Nuup tallilerneqarnissaa avaqqunneqarsinnaanngitsutut Inuit
Ataqatigiit tungaaninngaanniit isigineqartoq. Taavalu sukumiinerusumik
misissuinerit pereerpata Ilulissakkut, Qaqortukkut Narsarsuakkut tamakkua
uterfigineqarnissaat kissaatigineqartoq.
Inuit
Ataqatigiinninngaanniit pingaarutilik ataaseq tikkuartorneqarpoq, tassalu
timmisartut siunissami suulluunniit atorneqartussaagaluarnersut
nalugaluarlutigu taamaattoq eqqumaffiginiarneqartussaasoq timmisartut
taakkua toqqarneqartussaassasut tassaammata aamma isumatusaatumik
aningaasalersuiffigineqartut, imaassanngimmat timmisartut pisoqalinngujoortut
imaluunniit pisoqasaat nioqqutissiarineqarneri unitsinneqalersut, taakkua
toqqarneqassaut, kisiannili ukiuni tulliuttuni 20-30-ni taakkua
atorneqarsinnaasut toqqarneqartariaqartut. Taamaattumik aamma tassani
soorunami eqqumaniartoqartariaqarpoq.
Nuannaarutigaara
Inuit Ataqatigiit tungaaninngaanniit isumaqatigineqarmat sumiiffiit
ataasiakkaat
naalakkersuinikkut anguniagaat kisiisa tunngavigalugit aalajangiinerit
pisissannginneranik siunniussaqarnerput taanna isumaqatiginartinneqarmat.
Taava
aamma maluginiarpara nalunaarusiassami tassani Inuit Ataqatigiinninngaanniit
ilannguteqquneqartut ukiuni siunissami tulliuttuni mittarfiit minnerusut
illoqarfinni minninerusuni qanoq takorloorneqarsinnaanersut
inerisarneqarnissaat, ilaatigut ujaraakkanik qallikkanik mittarfittallit
tassani eqqarsaatigineqarlutik.
Aamma
Inuit Ataqatigiinninngaanniit angallanneq imaatigut qanoq ingerlanneqarnissaa
ilanngullugu nalunaarusiassami ilanngunneqartussatut tikkuartorneqarpoq,
minnerunngitsumillu aamma pilersuineq, minnerunngitsumik isorliunerusunut
nunaqarfinnullu, taanna pitsaanersumik aaqqissuunneqarnissaa siunissami
kissaatigineqarluni.
Kattusseqatigiinniit
Mogens Kleistip saqqummiussaani akit annertuallaarneri taakkua Naalakkersuisut
tungaaninngaanniit qanoq isumaqarfigineqarneri ujartorneqarpoq. Tassunga
tunngatillugu, aningaasaqarnermut inatsit 2003-mut suliarinissaanut
tunngatilllugu Naalakkersuisut pisussaapput siunnersuusiussallutik
Inatsisartunut, taamaattumik kissaatigineqartutut malugisinnaavara aamma
Naalakkersuisut taamatut pingaarnersiunerminni sammisaassaannut
ilaatinneqartariaqarmata mittarfeqarfinnut tapiissutit.
Kattusseqatigiinniit
aamma taakkartorneqarpoq illoqarfiit minnerusut arlallit Maniitsuinnaanngitsoq,
kisiannili aamma Paamiukkutut ittut angallannikkut ajornartorsiuteqarmata.
Taanna soorunami ilumoortortaqarpoq, kisianni aamma
puigorneqartariaqanngilaq januaarip aallaqqaataaninngaanniit Paamiut
pingasoriarluni sapaatip akunneranut tikinneqartalermat, ilaatigut aamma
tassani kommunalbestyrelsi isumaqatigiissuteqarfigalugu, tassa marloriarluni
sapaatip akunneranut tikinneqartalermat.
Kujataani
angallassinermut tunngatillugu ajornartorsiutaasimasut eqqartorneqarput
Kattusseqatigiinninngaanniit oqaatigineqarlunilu soorlusooq
tusarnaartoqanngitsoq, kisianni tusarnaartoqarpoq aamma siunissami
pitsaanersusumik ataqatigiinnerusumillu ingerlatsisoqarnissaa taanna
siunniunneqartariaqarpoq.
Apeqqutigineqarpoq
aamma Namminersornerullutik Oqartussat suliffeqarfiutaat assigiinngitsut qanoq
akunnerminni suleqatigiittarnersut. Tassunga tunngatillugu oqaatigerusuppara
suleqatigiinneq annertusiartuaarpoq aamma minnerunngitsumik massakkut
Islandimut attaveqaqqilernissap, taanna qangalili sulissutigineqartup,
massakkut Islandermiut suleqatigilluinnarlugit naatsorsuutigilluinnarparput
2003-mi kujataani angallassisarnerup toqqaannartumik Islandiminngaanniit
aallartisaqqinneqarnissaa. Tassani aamma kujataamioqatigiit sumiiffinnut
tikinnermi suut pilerinartutut aaqqissuuneqarsinnaasut pillugit
ataatsimoorussamik suleqatigiiffiliornikuupput imaluunniit
piginneqatigiiffiliornikuupput.
Danmakiliarneq
sooruna taama akisutigisoq? Mogens
Kleisti ilaatigut taamatut apeqquteqarpoq. Tassunga tunngatillugu
ilisimatitsissutigisinnaavara, assersuutigigutsigu Danmarkimiit Savalimmiunut
kilometerimut 1,71 koruuneqarpoq. Kalaallit Nunaannut Danmarkimiit
Kangerlussuarmut 1,21 koruuneqarpoq kilometerimut. Danmarkimiit Islandimut
2,00 koruuni sinneqarpoq. Taamaattumik ajornatorsiut uani uaniinngilaq
Kangerlussuarmiik Danmarkip tungaanut, taanna akisugineqarsinnaanngilaq
allanut naleqqiullugu, kisianni Nunatta iluaniuna akigitinneqartut taakkua
qaffasinnerujussui aamma annertuumik pissutaaqataasut.
Apeqqutigineqarpoq
Narsarsuarmut tunngatillugu suna ajornartorsiutaammat. Ilaatigut
oqaatigisinnaavara (regulariteti) tikikkuminassuseq ilanngullugu aamma
ajornartorsiutaammat. Timmisartorsuaq Kunuunnguaq 14-eriarluni kujataanukarpoq ukioq manna
Danmrkiminngaanniit, arfineq-marloriarluni kinguaattoorpoq silamik
pissuteqarluni kujataani. Taamaattumik tassaniippoq aamma ajornartorsiutit
taavalu soorunami inuiaqatigiit ataatsimut aningaasaqarnerat taanna isigalugu.
Aamma uanga isumaqatigaara Mogens Kleisti oqarmat immaqa unilaarluni
naliliinissaq pisariaqarsinnaasoq, ajunngilaq taava naliliissaagut
nalunaarusiornikkut ukiamut saqqummiussatsinnik taanna taava erseqqissumik
isummersorfigineqarsinnaasumik aalajangiivigineqarsinnaasumillu
ilusilersorneqassaaq.
Otto
Steenholdtiminngaanniit tunngatillugu Aasiannut assigisaannullu mittarfinnut
takinerusariaqartunut tunngatillugu saqqummiussaanut tunngatillugu
oqaatigerusuppara akikinneq sunaanersoq aamma nalilersugassaammat.
Imaassinnaavoq sanaartorneqarnera akikitsoq, kisianni tassani sanaeqarnea
tunngavigalugu angalasut amerlanerpaartaat kiffartuunneqarnerat
ajorseriaateqarpat, aammalu taakkununnga angalaneq akitsorpat, taava soorunami
apeqqutaavoq ilumut taanna akikinnerpaasimanersoq. Taamaattuminguna Otto
Steenholdtip siunnerfigisaa isumaqatigaara imaattariaqarmat inuiaqatigiit
aningaasaqarnerput ataatsimut nalilerlugu atagu takoriartigu suut
tallineqarnissaat suullu nutaamik pilersinnissaat imminut akilersinnaanersoq.
Taava taakkua saqqummiunneqareerpata kisitsisai, taakku tunngavigalugit
naliliilluta, taamaaliornissarpullu tassa siunnerfigitikkusupparput soorlu
siunnersuutigineqartoq ukiamut.
Kujataani
mittarfik aammalu kujataamioqatigiit kommunit peqatigiiffiata qanoq
oqariartuuteqarnera aamma ilisimaaraarput soorunami, aammalu qanoq
isumaqatigiissuteqarsimanersut taakkua eqqaamallugit, kisianni taakkua
isumaqatigiissutaat nalilersikkatsigit aningaasanngorlugit milliardit
sinneqarami, aqquserngit mittarfiillu taakkua tikkuartorsimasaat
eqqarsaatigalugit, taamaattumik allatulaaq isummernissamut
siunnerfeqarnissarput pisariaqassannguatsiarpoq.
Reykjavikkimut
tunngatillugu tassa oqaatigeqqiinnassavara taanna oqallissaarutaanikuummat,
oqallinnerlu tunngavigalugu erseqqissumik tamanit isumaqatigineqarluni, tassa
Kangerlussuaq Nunatta isaaviatut
aallaaviusariaqarpoq. Paasivara Otto Steenholdtip kissaatigigaa mittarfiit
pioreersut aallaavigalugit tulleriiaarisoqassarnissaa.
Per
Berthelsenip saqqummiussaqarnermini siunnersuutini pioreersut
atorluarneqarnerunissaannik oqariartuuteqarnini taanna oqaatigaa aamma
isumaqatiginarpoq, taamaattumik aamma uagut qilanaarpugut tassuunatigut qanoq
Inatsisartut eqqartuiumaarnissaat uumap qaammatip naalernerani.
Maluginiarpara aamma Per Bethelsenip kissaatigigaa mittarfeqarfinnut
tapiissutaasimasut taakkua naliliivigineqaqqinnissaat nutaamik. Aamma
pingaartumik taakua ilaasunut akigitinneqartut siuliani taasakka
tunngavigalugit isumaqarpunga pissutissaqarluarluta naliliinissatsinnut.
Taava Per
Berthelsenip aamma siunnersuutigaa soorlu Siumup siunnersuutigigaa ammasumik
taanna unammilleqatigiinneq nalileqqinneqartariaqartoq nutaamik, aammalu
allatut ilaasunut iluaqutaanersumik aaqqissuussisoqarsinnaannginnersoq taanna
tikittariaqaleripput, immaqa selskabi ataasiinnaq koncessionilerlugu
Maniitsumut Paamiunulluunniit.
Aamma Per
Berthelsenip kissaatigivaa allakkat assartugassallu assigiinngitsut taamatut
unammissutigineqarneri immaqalu inuiaqatigiit aningaasaqarnerat ataatsimut
isumatusaarnerunngitsoq taanna qanoq iliuuseqarfigineqartariaqartoq.
Oqaatigissavara tasa Air Alphakkut allakkanik Post Greenland sinnerlugu
angallasisuusut Grønlandsflyllu oqaloqatigiinnerminni punkti taannarpiaq
aamma ilanngunniarmassuk. Taamaattumik oqaloqatigiinnerni taakkunani
angusaqarluartoqarnissaa uaguttaaq Naalakkersuisuni kissaatigaarput.
Eqqaassutissanik
pilersitsinani pioreersunik inerisaanissaq taanna maluginiarpara aamma Per
Berthelsinnip kissaatigigaa taavalu isumaqataalluni Nuummi Ilulissanilu 1200
meterimut talliliisoqarnissaanut.
Kisianni
avaqqunneqarsinnaanngilaq ilaatigut aningaasarsiorfiusinnaasut inuiaqatigiit
aningasaqarnerannut nalilersuinissatsinni ilanngitissallugit soorlu Per
Berthelsenni oqartoq.
Islandimi
qanittukkut paasiniaanitsinni paasivarput Islandimi ukiut tallimat arfinillit
matuma siorna aalisakkat nillataartitat avammut timmisartukkut
nioqqutigineqarneri suunngitsuararsuusimasoq, kisiannili ukioq kingulleq
Keflavikkiminngaanniit Europamut Amerikkamullu aalisakkat qeritinneqaratik
nillataartillugit angallanneqarsimasut 13.000 tonsiusut. Tassa
suunngitsuaqqamiit 13.000 tonsinut. Taamaattumik tassani
periarfissaqartoqarnera aamma Nunatsinnut soqutiginarpoq pingaartumik
paasillugu Pangnertuumi Canadami uagut qaleralinniarnermik ilinniartitatsinnut
tunngatillugu aamma qalerallit pisaatik tamaasa Bostonimut assartortarpaat
timmisartukkut. Pangnertoormiut pisinnaappata sooq uagut
pisinnaassanngilagut? Taamaattumik tamakkua aamma aningaasatigut
nalilersuinitsinni ilaatittariaqarpavut sumiiffinnut ataasiakkaanut qanoq
kinguneqarsinnaaneri.
Maluginiarpara
Per Berthelsenip aamma siunissami kiffartuussinermi isumaqatigiissuteqarfinnut
tunngatillugu piumasaqaatit suli ersarinnerusut aammalu immaqa amerlanerusut
taamanikkornissaanut nalilersuinissamut aamma ilaatinneqarnissaat.
Naggataatigut
oqaatigilara paasilluarsinnaavara siunnersuuteqartoq nuannaarutigimmagu
taamatut oqallittoqarnera. Uagut Naalakkersuisuniit aamma nuannaarutigaarput
taama siunnerfeqarluartigisumik Inatsisartuni oqaaseqartut
saqqummiussqarmata. Qujanaq.
Per
Rosing-Petersen, Siumut:
Qujanaq.
Ukua Naalakkersuisup oqaaseqartut allat annertungaatsiartumik
oqaaseqarfigereermagit aamma
taakkua oqaaseqarfigineqarneri tunngaviatigut isumaqatigikannerakkit
annertunerusumik tikissanngilakka. Illuatungaatigullu ukua Naalakkersuisup
oqaaseqaatai ilaatigut naatsunnguamik oqaaseqarfigeqqilaarusuppakka.
Tassa
ilumoorpoq Siumut tungaaninngaanniit oqariartuuteqaratta timmisartut mittarfii
pioreersut suli
atorluarnerusariaqarpavut. Ilaatigut taamannak oqariartuuteqarnitsinni
nalunnginneqartutuut nunarput isorartuvoq aammalu illoqarfiit assigiinngitsut
toqqammavigalugit sanaartortoqarnikuusoq, kisiannili inuttalersornermikkut,
tassa sillimaniarnermut tunngatillugu inuttalersornermikkut, tamarmik
assigiissungajammik inuttaqartinneqartut. Tassa ilaatigut mittarfiit
marloriaannarlutik sapaatip akunneranut tikinneqartartut inuppassuarnik
sulisoqartarput ilaatigullu immaqa ulloq naavillugu kaffisorujoorlutik
utaqqerujoortarput susoqarnissaanut. Tamakkua naapertuutinngillat
ilaatigullu aamma qularnanngilluinnarpoq tamakkua tamaasa misissorluaraanni
milliunit qulikkaat ataasiinnaanngitsut ileqqaarutaasinnaangaluarput
tassuunartaatigut. Tamakkua misissorluarlugit atorluaanikkut
ingerlanneqarnissaat kaammattuutigisariaqarpoq.
Ukiut
15-16-it missaani timmisartortartutut sulisimaninni ilaatigut aamma nunat
allat tikittarsimavakka. Europami timmisartortarnikkuuvunga, Skandinaviap
avannaani timmisartortarnikuuvunga. mittarfiit tikittarnikuuakka Nunatsinni
assingusorujussuit, kisianni ilaatigut alutorilluinnarlugit tupigisarpakka
soorlu Sverigimi timmisartortartutut sulillunga illoqarfeerannguaq ....
assiinngitsutut 3.500-it missaannik inullit tikittarpakka Nunatsinnitut
AFIS-inik inuttallit kisianni mittarfinni sulisorisarpaat inuit pingasut.
Inuit pingasut ulloq naallugu ulapittarput arfinerninngaanniit unnukkut
arfineq-pingasut tungaanut paarlakaallutik assigiinngitsutigut. Tamakkua ila
alutornassusaat. Maani sineriammi Uummannakkunni Upernavikkunni ilaa
akuttusoorujussuarmik mittarfiit tikinneqartartut tikikkutsigit, naluara
qanoq amerlatigisut sulisarnersut, kisianni ilaatigulluunniit immaqa
qaleriiaatiinnangajavittarput.Tamakkua eqqarsaatissatut ilaasriaqarput.
Aamma
Kalaallit Nunatsinni timmisartortarnikuuvunga ukiorpaalussuarni ilaatigut
nammineq timmisartuuteqarlunga. Aamma kujataa akulikitsuaqqamik
tikittarnikuuvara. Aamma Naalakkesuisup oqarneratut regulariteti
pingaaruteqartorujussuuvoq. Narsarsuarmi ukioq manna 14-riarluni
orninneqarsimasoq arfineq-marloriaannarluni iluatsissimasoq eqqaavaa. Kisianni
aamma uanga assigiinngitsut misilittagaqarfigaakka uanilu aamma Qaqortup
eqqaani mittarfiliorfissaq aamma timmisartuussiffigisarnikuullugu, tamakkualu
aamma eqqaamalluarlugit aamma tassani regulariteti misissorluarnissaa
kaammattuutigissvara, ilaatigummi aamma Narsarsuarminngaanniit
ajornerusinnaasutut nalilersorneqarsinnaammat.
Akissuteqaaterni
eqqaavatit qupperneq siullermi pingasoriarlutit taavatit sapinngisamik
amerlanerpaamik,
sapinngisamik akulikinnerpaamik sapinngisamillu akikinnerpaamik. Taakkua
isumaqataanaraluartut kaammattorusissavakkit siulleq sapinngisamiunani
pinngitsoorani amerlanerpaanut.pisariaqartumik taanna
innersuukkusukkaluarpara, pinngitsoorani tassa amerlanerpaanut. Sinneri
tassa sapinngisamik imaattoraluarpata ajunngilaq.
Narsarsuarmut
uteqqilaassaguma ukua qupperneq pingajuani taakkartukkatit Narsarsuarmi
annertuumik iluarsaassisoqartussaaneranik eqqartukkatit imaassinnaavoq
atorfilittavit assigiinngitsut paasissutissat naammanngitsut pigigai,
kisianni siorna aamma isumasioqatigiinnermi Narsarsuarmi aamma
ataatsimiititaliap peataaffigisaanik misissuisimanerit assigiinngitsut
saqqummiunneqarput, uanilu taakkua aamma milliuunit untritilinnik
sipaarneqarsinnaaneri uanga takujuminaatsilaarakkit kaammattorusussavakkit
misissorlualaaqqullugit ilatigut milliuunit marlussuinnaat ilaatigit
taakkartorneqarmat taavalu ukiut tulliuttut 20-t ukiut tamaasa 2 mio.-nit
missaanik atorneqarsinnaaneri taakkua aamma misissuinermi ingeniøret
misissorsimasaanni takussutissaallutik.
Tamakkua
ilumoorami pingaaruteqarluinnarpoq aningaasat tulleriiaarinerani
silatusaarnermik tamakkua ingerlanneqartussaammata taakkua kaammattuutit
ilinnut apuukkusuppakka aamma.
Taavalu
aamma uani quppernit pingajuanni aamma eqqartukkat ilumoorpoq Dash 7-it
qangarsuarli 80-ikkunnili sanaartorneqarunnaarnikuupput taakkualu manna
tikillugu atorneqarlutik. Isumasioqatigiittarnerni arlalippassuarni aamma
angallannernut tunngasuni peqataasarnikuuvunga, tassanilu aamma nalunngilara
aamma Grønlandsfly peqataasarnikusoq aammalu ukua mittarfiit
sanaartulinnginneranni aamma sanaartornerisa nalaanni aamma Grønlandsfly
peqatasarnikuuvoq, tassanilu aamma qangalili nalunnginnikuuvaat Dash 7-it
sanaartorneqarunnaarnikuusut. Grønlandsflyp tungaaninngaanniit
arlaleriarluta oqariartorfigitittarnikuuvugut, taamaattumik una Grønlandsflymut
nutaajunngilaq, ukua pilersaarutit nutaajunngillat, ksiannili suna pinerpoq
manna tikillugu immaqa nipangersimaarutigisimaneraat taanna ajuusaarnartutut
soruunami oqaatigineqarsinnaavoq.
Taakkua
timmisartut anginerusunik taarsersortussanngorlugit qulakkeerlugu pinissaa
kisiannertaqalaarsinnaavoq, tassami sapinngisamik aamma akulikinnerpaamik
soorlu qupperneq siullermi oqariartuuteqartutit sapinngisamik
akulikinnerpaamik siunertaqassagutta illoqarfinnut mikinerulartunut
timmisartoq 70-80-it angullugit ilaasoqarsinnaasoq immaqa
naapertuunnerpaarsuunngilaq, taava immaqa sapinngisamik akulikinnerpaamik
pinissaa atornarsilissaaq imminut napatissinnaajunnaassaaq. Tamakkua
eqqarsaatigalugit aamma naleqqunnerusut soorlu aamma siorna oqallinnermi
mittarfeqarfiit pisrotaata oqaatigigaa mittarfiit pioreersut
atorluarniassagutsigit aamma immaqa timmisartut mikinerusut akulikinnerusumik
naapertuunnerusumillu kiffartuussisinnaasut atorluarsinnaagaluarpavut,
tamannami aamma misissorneqareernikuuvoq aamma uppernarsineqareernikuulluni
tamakkua ajornanngivissumik aaqqiiffigineqarsinnaasut.
Tassani
ilaatigut eqqarsaatigaara Donair 228-it taakkua suli sanaartorneqarput, aamma
misilittagaqarluarfigineqarput nunani allani Svalbardimi. Uagut Nunatsinni
Upernaviup Qaanaallu avannarpasitsigisut ittuni
misilittagaqarfigineqarluarput, taakkualu timmisartut uanga nammineerlugu
misilittakkakka toqqammavigalugit Nunatsinnut naleqqulluinnartutut
isigisariaqarpakka. Taakkua mittarfiit mikinerusut sinerissatsinni
illoqarfinni assigiinngitsuniittut ajornanngiivissumik aammalu
kiffartuussinermut ajortitsiivinngissumik tamakkua aaqqiissutaasinnaaneri
soorunami nalilersuinermi ilaajumaartussat qularinngilluinnarpara.
Taamatut
oqaaseqarallarlunga oqallinneq aamma uanga taamatut ittoq
qujassuteqarfigerusuppara, tassami una siuneqartussaammat aamma isummat
assigiinngitsut aniatinneqarneratigut aamma Naalakkersuisut ukiamut
saqqummiussinissaminnik annertunerusumik aamma tunngavissaqarluarnerullutillu
saqqummiisinnaassammata. Qujanaq.
Gudmand
Rasmussen, Atassut.
Uanga
takisuuliornianngailanga. Siullermik nuannaarutigivara assut taama
sukumiitigisoq pingaaruteqartigisoq Inatsisartuni ilaasortap Ruth Heilmannip
taanna oqallisissiaq saqqummiummagu. Aamma Naalakkersuisoq qutsavigissavara
uani saqqummiussagut amerlanertigut isumaqataaffigimmagit aamma
taamaattussarpiaavoq.
Siullermik
uanga oqaatiginngitsoorusunngilara una 1999-imili Inatsisartunut iserama
Angallannermi Ataatsimiititaliami issianinni pissutsit taakkua
uteqattaartuakkat qatsuppakka, taamaattumik Ruth Heilmannip una
saqqummiussaa assut soqutiginaateqarpoq ugguuna uninngavugut - kisaqqalluta
uninngavugut, kisianni qaputtuarluta, motori aallartikkumanagu ingerlavugut
kisaqqalluta aallarumanatali.
Periarfissanik
ullumikkut ujaasinissamut naammalerpoq piffissaq, nukippassuit uani atukkavut
amerlavallaaqaat. Nassuerutigisariaqarporli pinngitsuuilluinnarlugu tamatta
immaqa pugiortoortagarput. Uani Naalakkersuisut nalunaarusiaanni
tupinnanngilaq 50%-i sinnerlugu ilaatigut tapiissutitigut
atuisitsisoqartarsimanera, tassni suna aallaaviuva? Tamatta immaqa paasineq
ajugarpoq uaniippoq Kalaallit Nuaat inuttunngilaq kisianni sineriassuarput
angeqaaq. Inuit suliffillit aasakkut feeriap atornerata nalaani angallanneq
annertusaqaaq, kisianni inuit suliffimminnut uteraangata kikkuulersarpat
uninngalertartut? Ikittunnguupput inuit uninngalertartut, taamaattumik
tupinnanngilaq pisortat tapiissutaat uani annertuumik atorneqartarsimappata,
Nunatta inukissusiata taanna nammineerluni pituttuiffigereermagu.
Nunarput
inuttoorsuugaluarpat ullumikkut immaqa angallanneq allarluinnaqqeqqissaaq
atorsinnaassagaluarput. Tassa maannakkut nassuerutigisavarput ullut nutaat
tikissimavavut atuisut piumasaqaataat sakkortusigaluttuinnarfii, aamma taanna
immini tupinnanngilaq aamma taamaatussaaavoq.
Kisiannili
ersarissumik nassuiaatigineqarsinnaasuugaluarpat aamma inuiaqatigiit tamatta
paasisinaasuugutsigu ullumi piumasaqaatigut aamma killeqassusia qanoq
ittuunera, aamma tamaatta assigiimmik paasisinnaasuugutsigu aamma
ajussanngikkaluaqaaq.
Nalunngilarput
aningaasat tungaatigut akimmiffeqartugut annertuumik. Arlalitsigut Nunatta
ineriartornerani taamaattunik uninngaveqarpugut, kisiannili atuisutuut
piumsaqartuarpugut nalunngikkaluarlugu taamaaliornerput inuiaqatigiinnut
akisoorujussuanngorsinnaasoq, kisianni nakkaannarumata suli aamma aammalu
taamatut piumasaqartuarpugut. Taanna periaaseq isumaqarpunga
eqqoqqissaarlunilu naleqqukkunnaartoq.
Una
oqaatigineqartoq Naalakkersuisup aatsaangnuaq oqaatigisaa, tassa timmisartut
pilersinneqarnerat mittarfeqarnermut aalisakkanut attuumassuteqarluni, tassa
taannarpiaagaluarpoq siunertaasoq mittarfiit taamanikkut
atulertinniagaammata siunniunneqartoq, kisianni kingusinnerusukkut paasivarput
EU-p piumasaqaatai taanna pitsaanerpaamiinngitsoq.
Uanga una
pingaartinnerpaasarput Atassumminngaanniit oqaatigisariaqarpara. Mittarfinnik
tallilerineq sumiikkaluaruniluunniit apeqqutaanngilaq apeqqutaasorli aana:
sumiikkuni inuiaqatigiinnut aningaasat tunngaatigut iluqutaanerpaassava?
Soorunami uani Ilulissat uangut uniffigigatsigut pissutigut assigiinngillat.
Ullumikkut Ilulissaninngaanniit ukioq kaajallallugu aalisakkat aamma
assartorneqarsinnaanerat iluatsissinnaappat akitigut aamma inuiaqatigiit
ilutsinni tamatsinnut pitsaasortaa sunniuteqassaaq. Sumiiffipput
eqqarsaatigissanngilarput. Aammali mittarfinnik tallileriniarnermi
puigorneqartartoq aanna, mittarfiunngooq tallinissaa uani akikinneruvoq,
kisianni Aasiaat eqqarsaatiglaartigit. Timmisartorsuaq mikkuni 200-it
missaanik ilaasulik mittarfeerannguup illutaa taama mikitigitillugu taava
sussappat? Ullumikkut "Unnuisa" Namminersornerullutik Oqartussat akissaqarpaa
hotelinut apiissutissanut? Ilulissat annertuumik hotelinik pigisaqareerput,
aamma ajunngilaq. Ilulissani aningaasarsiorneq ilorraap tungaanut tamatsinnut
aamma ajunngitsortaa aamma tussaaq. Sumulli iluaqutaassava takornarisanik
ussassaarinerup nalaani timmisartoq Aasiannut mikkaluarluni ajutoorpat
ilaasorpassuillu unnuiffissaarullutik. Milliuunnerit takornariarusuttut
piumasarisinnaanngilaat utoqqaat illuani utoqqarnik tutitaqarnissartik,
tamakku aamma eqqarsaatigisariaqarpavut.
Una uani
oqallillerni oqaatigineqaqattaartoq assut taanna uanga isumaqarpunga aamma
attupillattariaqarlugu. Nunatta iluani angallannermi, Nunatta iluani
isorartoqisumi timmisartut ullumikkut nassuierutigisariaqarpavut atukkavut
naammanngillat pitsaanerpaajunngillat, kisianni piffiit ilaanni
ajunngikkaluarlutik.
Taava
Angallannerput Ataatsimiititaliami eqqartorneqartuartoq aammalu immikkut
pisussaasunik ilisimasalinninngooq oqaluttuunneqartuarpugut timmisartut
mikisunnguit sukkasuulli Nunatsinni atugaalernissaat
oqariartuutigineqaqattaarpoq, kisiannili iserpugulli Inatsisartunut taanna
siunniutaq, taava qaquguuna naammassineqarniartut, taakku tassa takunatigillu
immaqa toqoraannassaagut kiisa. Taamannak pilersaarusiorneq unittarialerpoq
inuiaqatigiinni killiffigisarput una massakut taamma imaannaanngitsigisoq
pimoorullugu qanoq iliuuseqanngikkutta kingunissatta aamma nukiit
atulussinnaqataalertussaavaat. Tassunga unittariaqalerpugut - pimoorullugu
misissuiniarta. Ajornartorsiut angisoorujuussuuvoq, una tassa siumaqarpunga
qalleqqittariaqarlugu - Nunatsinni angallanneq ilumoorpoq taanna akisuvoq,
taanna akuerineqarsinnaanngilaq, kisianni sunaana tassani aallaaviuvoq?
Sunaava? Tamatta immaqa nalugunanngilarput. Timmisartut ullumikkut atuuttut
Nunatsinni naleqqussimanngillat akitigut. Ilaatigut useqaratik inunnik
angalaartuartarput sumi tamaani, aamma piumsagut qasukkalaariartigit.
Uani Naalakkersuisut aamma akissuteqaamminni ilaatigut imaluunniit eqqaatsiarsimasaat ilaatigut immaqa timmisartuussisarnerit akitsuallatsinneqarsinnaaneri piffiit ilaannut, aamma taamaalisoqaraluarpat tamavissuatta nillissaagut, naamik akulikinneruniarli akulikinneruniarli. Aammaana Nunatta tunniussinnaasai sipporlugit immaqa piumasaqarnermut ullumikkut sakkortuallaalersoq, aamma takornartaanngilaq nunaqarfinnguilluunniit ilaanni yogurteerukkaangami nilliaannalerpaluttartut timmisartukkut pajoqullutik. Tamakku eqqarsaatigilluartariaqalerpavut inuiaqatigiit ataatsimut imminnut isigissagutta. Qujanaq.
Otto Steenholdt, attaviitsoq:
Inatsisartunut siunnersuuteqartumut Ruth Heilmannimut oqaatigissavara uanga mittarfilerngusaannermik maani eqqartugaqarusunnginnama, taamaattorli akikinnersiorluni tallisassaq iluatinnartoq tusareersimasara, taanna puttarsigakku. Tassa Aasiammiuujunnaareernikuugama aamma Aasianni mittarfiliornissaq immaqa soorunami illersoraluarlugu, taanna unginnaarfigigallassanngilara.
Kisianni ilumoorluinnarpoq billittit akisunerujussui qanoq iliussanerlutigik - ilumut ingasapput. Kisianni tassa sanileriisikkajuppakka uanga timmisartumut - timmisartoq isertitsiniartussaavoq amigartooruteqanngitsumik ingerlassaguni, tassalu assartugassai qanoq amerlatigaat? Ilaasussai qanoq amerlatigaat? Aamma attartorneqarsinnaava? Tassa taakkua aningaasarsiutigisinnaassavai nammineq imminut akilersinnaasumik ingerlassaguni, taavalu sanilliunneqarsinnaallutik, taassuma nammineq akiligasarissagai tassa ingerlateqarnini sulisunilu. Taakku aamma sanileriillutik pisinnaasappata tapiissuterpassuarnik pinani, isumaqarpunga imminut akilersinnaasumik ingerlasinnaaneq tassaniissagaluartoq, kisianni timmisartunut mittarfiliagut tamaasa ataasiakkaarlugit misissuataarutsigit.
Takusarpagut ilaannikkut miffigisaminnut niusoqaratillu ikisoqarneq ajortoq, taama oqaannaraanni ajunnginnerussaaq. Mikkaluaannarpoq immaqa niussavai appelsiinat 10 kiilu taavalu tingilluni. Ilaasunik niusoqanngilaq, ilaasunik ikisoqnngilaq. Tassunga attartortitsiniartunik aamma soqanngilaq, taamaalilluni timmisartoq miffigisaraluaminut iluanaarutissani annaavai. Tassa takuneqarsinnaavoq tassani tassunga minneq akitsortaaleqaaq, tassa ingerlatiminut akilagassaminullu akiligassami pissarsiaqarfiiginngilai.
Aamma taamaalluinnrpoq umiarsuaaqqamik ilaasortaammik ingerlatsiniartussamut tamakku eqqarsaatigissallugit. Kapisilinnukartitsissagaani piumasarineqarpalluaasiit immaqa qullersaninngaanniit pinngitsoorani Kapisiliartoqartassasoq sapaatip akunneranut marloriarluni.
Taakkua qulaani taariikkakka amigaatigineqarpata assartugassaqanngitsoq ilaasoqanngitsoq umiarsuaaraq aamma tappavunnarnissminut qanorujussuaq timmisartutulli aningaasatigut ajunaaruteqaannartussaavoq.
Aamma takusarparput tusareerlugulu USA-mi ajunaartoqarmat nunarpassuit timmisartuutileqatigiiffiit qanoq ilaatigut uniinnartariaqalersut qanoq amerlalluinnaqqissaartigisut. Silarsuaq taama imminut ataqatigiitsigaaq timisartornikkulluunniit angallanneq kisiat eqqarsaatigissagaanni.
Allatut ajornaqaaq tapiissutit kisiisa isumalluutigisariaqnngikkaluarpagummi, kisianni isumaqarpunga timmisartukkut angallassineq tapiissuteqarfigineqarujussuartinnani inunnut naammaginartumik kiffartuussisinnaajunaarsimasoq. Ilumut taakkartortariaqarsimassagaluarput immaqa tamakkua qiiaamminartut Thuleminnganniit Qaqortuliartoqassaguni inoqutigiinnguanut pingasnut qanoq akeqarumaarnersoq apeqqutinngorlugu inuutissarsiutaassa taavanimiut taanna akilesinnaaneraat. Akissutissaq uaniigunarpoq naamik akilersinnaanngilaq!
Aamma timmisartukkut angallanneq neriuutigilluinnarpara Royal Greenlandip ingerlannerani qanga iliorfigineqassanngitsoq. Politikkerit tamarmik piumasaraat imaassaaq imaassaaq, inuiaqatigiinnut kiffartuussiniarli, naaggaartortukassat pinngitsaalillugu suliassillugu oqaluunneqaraluarluni, ukorsiiaa taakkua akissaajaatigiinnarpakka imaluunniit akilesinnaanngillat taakkua unitsilaarniarsigit. Tamakku uteqqinneqassanngitsut Grønlandsflyp tungaanut kissaatigilluinnarpara.
Ajuusaarnarpoq ataatsimeersuarnerup taassumap isumassarsiorluarfiusimasup inerniliissutai suli ataatsimiititaliamut suli anngussimanngimmata, immaqa pitsaanerusimassagaluarpoq, allatummiaa ajornartumik, oqallinnisssami aallaavigiumallugit qanoq oqaluttoqarsimanersoq qiviallattaarsimasinnaagaluaraanni.
Atassutip Ilulissalerinerujussua pakatsissutigaara isumaqarluinnarama Atassut imaattoq, aamma akikinnerusumik aamma imminut akilesinnaasumik pilersitsineq tassaniittussaassagaluartoq siunertarisaa taassumap partiip eqqassagaanni. Liberalismiugunanngilaq akisunersiorluni toqqaaneq.
Uangaana iluatigisaraluaringa manna tikillugu taamatut timmisartorsuarmik tikittut pilerigisarpiaviannut nunnigunneqassanngitsut. Tassani takusassat takoreerunikkit oqassapput aa sinneri imminiik, taavalu angerlamut aallarlutik, tusaamagamikku takussaast pitsaasut tassaniittut. Iluatigineerussagaluarpara tassunga mitseqqaarnagit allamut avataaniittumut Diskobugtimiittumut arlaanut mitseqqaarlugit Diskobugti kaajallatseqqaarlugu aatsaat pilerigisaannut kingulliullugit tikisillugit tassanngaanniit aallariartortussanngorlugit. Tassa taanna aningaasanik kaaviiaartitsinissami oqaasinnaaq aamma tassaneqqissaamiippoq Diskobugtimi nunaqarfiit illoqarfiillu tikeraanik aningaasarsiuteqarnissaat eqqarsaatigissagaanni. Kisiannili taakku eqqarsaatiginngikkaanni oqartariaqarpoq ajunngilaq Ilulissanut minniarlik sermersuaq taanna takoreerunikku tingilllutik aallaannarniarlik, taanna uanga upperisarinngilara.
Narsarsuarmunngooq ukiut ingerlanerani arfineq-marloriarluniunnguatsiarpoq minngitsoortoqarsimavoq. Soorluli oqartoqartariaqartoq, taamaattumik taannarsuaq peerlugu allamut tassalu Qaqortumut mittarfissuaq taanna nuunniarli. Taanna isumaqarpunga uninngaarfissaanngitsoq aammalu Siumupoqaaseqartuata taanna uparuareerpaa, taamatut oqarneq tutsuiginagi.
Aasiannut tunngatillugu oqaatsikka uteqqissanngilakka maanna paasineqareermata, kisianni Siumut oqaaseqartua Per Rosing-Petersen tusarnaarluarpara. Inuit oqallisigisamut namminneq misigisaqarlutik qanoq misigisaqarnerminnik qanoq oqarnera assut taanna tusarnaarluarpara, tassa timmisartortutuut suliuarsimanera aallaavigalugu. Eqqumiigisaraluarpara oqartoqartarmat timmisartoq imminut akilersinnaassaguni silaannarmiittuaannartariaqaraluartoq. Tassa taamaassiavoq. Uninngalerangami atorneqarani akisoorujussuanngortarluni.
Taavalu uterfigeqqilaarlara Inatsisartuni Landsrådemilu oqallisigisaqaagut tamakku. Qanga umiarsuarnik sineriakkut angalaarneq ingerlallualaartukassak. Taamanikkut oqallisigilerparput tamakkua tungaanut ilillugu, isumaqarluinnarpunga siunissami aalluttariaqalersut, aammalu timmisartut mittarfii naappallaat taakkua unitsinneqaqqullugit, tassa aamma nalunnginnatsigu timmisartunut mittarfiit massakkut sanariikkat ilaat atorsinnaanatik allaat kukkusumik sananeqarsimaneri aallaavigalugit sanaartorneq unitsittariaqartoq.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Otto Steenholdtimut qujavugut, maannakkut oqaaseqassaq partiimi oqaaseqartip avataatigut Mads-Peter Grønvold, tulliuppoq Mogens Kleist.
Mads-Peter Grønvold, Kattusseqatigiit.
Oqallisigisaq soqutiginermut aamma misigisimavunga Inatsisartuni ilaasortatut qaqisariaqarlugu. Tassa siunissami angallannerup aaqqissuussaanera pillugu maannakkut oqallippugut, aammalu Namminersornerullutik Oqartussani pigineqartut ingerlatsiviit allallu niuernerpalaartumik ingerlanneqarnissaat piumasaqaatigiuarlutigu, tapiissutit ikilisarnissaat anguniarlugu. Taanna oqaatigiuarparput maanngaanniit oqaluttarfimmiit, aamma aningaasanut inatsit eqqartorneqaraangat taanna annertuumik naalakkersuinikkut oqariartuutigineqartarpoq, piviusunngortinniartariaqartoq.
Taavalu aamma ilaannikkut oqaluttarfimmiit oqallisilillaraangatta ingerlatsinermut aningaasartuutit qaffassarneqarnissaannut kinguneqarsinnaasut puigorlugit, selskabip piumaffigisamut niuernerpalaartumik ingerlaniaraluartut arlaleriarninngorlugu mittaqqullugit illoqarfinnut pineqartunut allanut naammagittaalliuleraangata piumaffigineqartarput. Naak timmisartut maannakkut atorneqartut qiviarutsigit 50-it sinnerlugit ilaasoqarsinnaasut, illoqarfiit ilaannut mikkiartortarput marlussuit ilaanni niuniarlugit. Taamannak timmisartuussisarnermi soorunami akilersinnaasumik ingerlatsisoqarnersoq niuernerpalaartumillu ingerlatsisoqarnerso apeqquserneqarsinnaavoq.
Uani uanga piviusorsiortutut isiginngilara piffiit ilaanni timmisartuutitsileqatigiiffiit arlaasa una ingerlakkaat, piffiit ilaanni arlaasa - eqaannerulersitsineq ajorpoq taamannak timmisartuussinerit, soorlu Qeqertarsuup tunuani timmisartuussineq qiviarutsigu Air Alpha timmisartuussinermut Grønlandsfly kisermaassiunnaarmat allaat ullaassakkut sisamanut bagagejariartortaratta, naak Grønlandsfly timmisartuussigallarmat 09.00-10.00 eqqaani aatsaat bagagejariartortarluta Nuummut ulloq taanna angumersissagutta, kisianni maannakkut 04.00-05.00 eqqaani bagagejariartortariaqartarpugut. Allaat ilaanni angajoqqaat mikisunnguanik meerallit, meeqqat aatsaat sinilluataaleruttortut aallariartortinneqartarput.
Privatinngorsaanerup aamma kinguneri sissuertariaqakkat taamaattut. Uani nunatta iluani timmisartuussisoqassappat aammalu nunatta iluani timmisartuussineq akikinninngussappat sapinningisamik aamma una anguniartariaqarpoq nunatta avataanut timmisartuussinermi akilersinnaalluartunik ingerlatsivinni, nunatta iluani timmisartuussisut ingerlatsilernissaat - taanna piumasaqaataasariaqaraluarpoq. Sinneqartoorutaallutik timmisartuutiffiusuni akilersinnaanngitsumik nunatta iluani timmisartuutitsiviit ilaat taamaalillutik matussuserneqartassagaluarput, Landskarsimik aningaasanik tapiiffigineqanngikkaluarlutik kisianni sinneqartoorutit iluani timmisartuutileqatigiiffiit iluani sinneqartoorutit atorlugit akit apparsarneqarsinnaassagaluarmata. Taamaaliornikkut Inatsisartut ingerlatsinermut aningaasartuutinut matussusiiuarnerat qimakkiartuaarneqarsinnaagaluarmat.
Uanili siunissami angallassinerup aaqqissuussaanera pillugu maannakkut aaqqissuussinerit ilaat pitsaalluinnartumik ingerlanneqarput, soorlu Ilulissat qiviaraanni. Kangerlussuarmiit Ilulissat tungaanut ilaasussat naammalluartut ilaasorineqartarput, takornarissat amerlasuut tikittarput, piffinni takornariaqarnermi sullissisut namminersortut assigiinngitsut amerlasuut pigineqarput, unnuiffissat naammattut pigineqarput.
Tassa taamatut ingerlatsisut tapersersorluagassat, aammalu akornusersornaveersaagassat. Aamma uani siusinnerusukkut Inatsisartuni oqallittarnitsinni Kattusseqatigiinniit oqaatigiuarparput suluusalinnut mittarfiit, aalisakkanik avammut niuernermi atorneqartariaqartut, ingammik avannaani Uummannap eqqaa qiviarutsigu aalisakkat ukiuunerani toqqorsivissaaruttarput, tamakku toqqorsivissaaruttartut annikillisassagutsigit timmisartunik mittarfiit atorlugit avammut annissuunneri ingerlattariaqarpagut.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Tassa oqalussinnaatitaanerup sinnerlualaarmagu taamaalilluta Mads-Peter Grønvold qutsavigaarput.
Mogens
Kleist, Kattusseqatigiit.
Naalakkersuisup
oqaaseqaataanut tunngatillugu qujassaagut. Una iserfigilaarniarlugu Narsarsuaq
eqqartorneqarmat kukkunersiuisuninngaanniit taamatut Narsarsuaq aqqusaarlugu
Qaqortumut misissuiartornitsinni mittarfeqaria, aammalu mittarfeqarfimmi
pisortaasoq oqaloqatigisimagatsigu, mittarfiup taassuma
aaqqissuunneqarnissaanut aningaasat qassit milliuunit pisariaqartinneqarnersut
assersuutigiinnarlugu mittarfittaanut.
Asfalterneqarnissaanut
aningaasat taakkartorneqartut 40-50 mio.kr. akornani - eqqortumik
oqarsimanngilanga affaata missaai. Kukkunersiuisuninngaanniit taamatut 20
mio.kr. missaaniissimassapput oqaatigineqarpoq, tassani mittarfimmi
pisortaminngaanniit. Taamaattumik apererusunnarpoq maannakkut siunissami
taamatut mittarfiup matuneqassagaluarpat kingunerisinnaasaai sukumiisumik
naliliiffigeqqaarnissaat tungitsinninngaanniit oqaatigerusullugu.
Una aamma
taamatut angallannermut ataatsimiititaliaminngaanniit eqqartortarsimasatta
ilagivaat, taamatut Grønlandsflyminngaannit servicekontraktinik massakkut
sanasarnerup nutaamik naliliiffigineqarnissaa, imaalillugu resultat kontrakt
toqqammavigalugit suut ammaanneqarsinnaanersut ujartorneqassasut, akinut
apparsaasinnaassappata arlaatigut ujartuisoqassasoq, servicekontrakti taanna
atuinnassava imaluunniit resultat kontrakti atorneqassava? Tassa taakku aamma
annertungaatsiartumik eqqartornikuuvagut.
Uku aamma
iserfigilaarusuppakka timmisartut DASH-7-it, naluneqanngillat qangalili
sananeqarunnaarnikuusut.
Grønlandsflyp pisortartaava maannga nunatsinnut atorfineqqaarmat,
Angallannermut
Ataatsimiititaliaminngaanniit oqaloqatigigatsigu oqarpoq angallannermut akit
appartinneqarsinnaasut affaannanngorlugit, piffinni aalajangersimasuni
timmisartunik angisuunik taamatut atuilernikkut.
Assersuutigalugu
Nuup mittarfia tallippat, Ilulissat mittarfia tallippat, kisianni aningaasat
tassani aamma Naalakkersuisuninngaanniit qularutiginngilluinnarpara
annaaneqartussat, tassani toqqaannartumik timmisartut maannga
tikittalissappata Kangerlussuarmut taakku aningaasat tuttussaagaluit
sipaarneqartussaaneri, imak annaaneqarsinnaaneri taakku
eqqarsaatigisariaqassagatsigit.
Taamaattumik
pingaaruteqarpoq maannakkuminngaanniit aamma pilersaarusiorniarutta ukiunut
10-15-inut angallannerup tungaatigut qanoq pilersaarusiorniarpugut
maannakkuminnganniit, qanoq ililluta DASH-7 taakku timmisartut qanoq ittunik
taarsersorneqassappat. Inuiaqatigiinnut Naalakkersuisut oqarput pitsaanermik
akilersinnaanerusumik ingerlatsisoqarniartoq, taava eqqarsartariaqarpugut
nutaamik.
Taamaattumik
Ilulissani aammalu maani Nuummi mittarfiit tallineqassagaluarpata
kingunerisinnaasaai
sukumiisumik misissuinikkut uagut tungitsinninngaannit aamma
qulaajaaffigineqartussatut oqaatigerusuppagut Angallannermi
Ataatsimiititaliamiit aammalu minnerunngitsumik naalakkersuisuminngaanniit.
Piffiit
ataasiakkaat taakkartorneqarput Aasiaat, Ilulissakkut taakku annertunerusumik
iserfigissanngilakka, kisiannili oqaatigineqarsinnaasut ilagivaat taakku
piffinni aalajangersimasunik Ilulissani aammalu Nuummi, Kangerlussuarmilu
kujataanilu. Taakku timmisartunik angisuunik 200-it tikillugu immaqa
ilaasoqarsinnaasunik taamatut angallassinikkut akinut appartitsisinnaaneri
aamma qissimittariaqaratsigit.
Aammalu
taava illoqarfiit taakku akornaniittut timmisartunik mikinerusunik taakku
ingerlanneqarsinnaanissaat eqqarsaatigineqarsinnaallutik. Uanga nammineq
ajuusaarutigissavara taamatut angallannermut seminareqarsimanermi
ilaasimannginnama, kisiannili una oqaatigerusullugu nuannaarutigigakku
taamatut kujataani angallassinermut maannakkut Islandimiut
suleqatiginiarnerisigut ammaanniarneqalersoq, kisiannili illuatungaatigut pakatsissutigalugu una Grønlandsfly
timmisartunik taamatut ullaakkut tikiaartarnerisa kingunerimmagut, kujataamiut
pinngitsooratik helikoptererlutik Narsarsualiartalernerat. Siornatigut
Najaaraq Ittuk atorlugu aallarsinnaasaraluarput, kisianni tassa
pinngitsaalisaallutik massakkut akisunernut timmisartunut ilaasalerput. Una
pissutigalugu Najaaraq Ittuk tallimat-qeqqa ullaassakkut aallarsinnaanngimmat
maleruagassat toqqammavigalugit.
Taamaattumik
arlaatigut aaqqiisoqarnissaa tassani uagut ujartukkatta ilagivaat,
umiarsuaaqqatigut angallannerup aammalu Grønlandsflykkut,
takornariartitsiviillu qanimut suleqatigiinnermikkut taamatut
pitsaanerusumik angallannerup tungaatigut aaqqiisinnaanissaa ujartoratsigu,
taanna aamma isumaqarunga takornarissat amerlanerpaat
nunatsinnukartinniarutsigit aamma taanna toqqammaviusariaqartoq
tungitsinninngaannit oqaatigerusupparput.
Jørgen Wæver-Johansenip
taakkartugaasa ilagivaat nunarput ungasissorujussuummat kilometerimut taamak
akeqarpoq - aap, kisianni uanga Grønlandsflyp timmisartua nalunngisama ilaat
tassunga ilaanikuuvoq, maanngaannit Danmarkimut akeq taanna annertooq
atorlugu, kisianni Danmarkiminngaanniit Europamut samunga ungasissumut
affaannarmik akilerlugu timmisartorsinnaapput, taava suna
assigiinngissutigisimassavaa. Ungasissusaa eqqarsaatigalugu akit
appasinnerujorujussuit
europami atorneqarput, taamaattumik Grønlandsfly ukiumut milliornerpassuarnik
sinneqartooruteqartartoq eqqarsaatigissagutsigu, sukumiisumik
naliliiffigisariaqarparput sooruna akit suli taamak qaffasitsigisut,
kilometerimut taanna akeq eqqarsaatigissagutsigu europamut aamma
sanilliutissallugu. Taamaattumik qulaajagassat arlaliupput.
Uku
mittarfeqarfinnut tapiissutit piiarneqarsimanerisa Naalakkersuisuninngaanniit
ukioq marluk matuma siornatigut aallartinneqarmat, mittarfeqarfinnut
tapiissutit piiarneqalermata, taava kikkut akiliisussaappat - timmisartumi
ilaasut. Tassa aatsaat taanna kinguniinnaavissua uagut
Naalakkersuisuninngaanniit
paasitinneqarpugut taamatut iliortoqassasoq. Taamaattumik naliliisariaqarpugut
ullumikkut angallannerup tungaatigut aaqqiiniarutta qulaajagassat
arlalissuupput, aamma inuiaqatigiit akissaqanngilagut 1,2, 3 assigiinngitsunik
mittarfinnik talliortitsiniarutta, imaluunniit takisuunngortitsiniarutta.
Eqqarsarluaqqaarluta
taakkua naliliiffigisariaqarpagut aammalu sukumiisumik piareersarnikkut.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Mogens
Kleistimut qujavugut. Tulliulluni oqaaseqassaaq Ruth Heilmann
naatsuararsuarmik pingajussaaniilerami, aammalu kaammattuutigiuminarpoq suli
arlalissuit oqaluuserisassarigatsigit ajornanngippat naatsuliornissaq.
Ruth
Heilmann, Siumut.
Qujanaq,
Siulittaasoq.
Taperserniarluguuna
Inuit Ataqatigiit oqaaseqarfiginngitsuulaarakku, tassa uku mittarfiit
atorluarneqarnissaanut tunngatillugu tassa inuutissarsiutit
ineriartortinneqarnerannut sapinngisamik naleqqussartariaqarnerat
atorluarneqarnissaanullu taanna innersuussutaa aamma naalakker
suisut
suleriaqqinnissaanut taanna eqqarsaatigillaqquara.
Aammalu
nuanaarutigaara Siumuminngaanniit oqaatigineqarmat aamma sinersortaatit
eqqarsaatigalugit aammalu periarfissaq tassani suli
ersarinnerusunngortinniarneqarnera aammalu periarfissaasoq una umiarsuup
massakkut aasaannakkut atorneqartartut immaqa atorluarneqarnerullugu
sinerissaamut aamma angalatinneqarsinnaanera, kisianni aamma
eqqarsaatigisariaqarpoq nunaqarfinni ajornatorsiut aamma tassaniittoq aamma
ilanngullugu aaqqinneqartariaqarnera. Tassani umiarsuit sinersortaatit
angisuut kisiisa amigaatiginngilagut, kisianni aamma mikinerusut angallatit
amigaatigaagut.
Uani
Naalakkersuisut saqqummiinermini soorunami inuit ikittuuneri taanna
angallannermut killiliisuunera aamma eqqaasissutigivaa, kisiannilu aamma
Mads-Peter Grønvold oqaaseqarnermini aamma uanga upperaara, takornarissat
amerliartortillugit aamma angalasut aamma amerliartortarmata,
taamaalillunilu aamma angalasut amerliartortillugit aamma angalaneq
akikinneruleriartortarmat. Aammalu illuatungaatigut oqaatigalugu bilitsit
akikinneruppata aamma angalasut amerlanerulisassut.
Taamaattumik
taamatut naatsumik oqaaseqarlunga nuannaarutigingaarpara Naalakkersuisoq
taamak soqutiginnitsigaluni aamma piumassuseqartigalunilu ukiamut
saqqummiinissamut oqaaseqarnera.
Qujanaq.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Ruth
Heilmannimut qujavugut. Maannakkut oqaaseqassaaq Ole Lynge, Inuit Ataqatigiit,
tulliupporlu Tommy Marø.
Ole Lynge,
Inuit Ataqatgiit.
Immaqa
oqaaseqaqqinnissara pisariaqarpallaarunanngikkaluarpoq, kisianni isumaqarpunga
erseqqissaateqalaartariaqarlunga. Tassa Inuit Ataqatigiit uani taamatut
mittarfinnik tallileriniarnermut apeqqummi, nalornissutaasa ilagilluinnarpaa
aamma pingaaruteqarnerpaanut immaqa ilaavoq timmisartunuku qanoq ittut
siunissami atorniarivut. Aamma tallileriniaannarluni tallilerinissaq taanna
kissaatiginanngilaq.
Teknikikkut
atortorissaarutigullu ineriartorneq aamma sukkasoorujussuuvoq.
Naluarpulluunniit siunissami pullartagarsuit akikitsuaqqat atorlugit
angallassisarneq taanna atulissanerlutigu, taamaattumik mittarfiit taakkua
tasittarpallaaleqaagut immaqa uani, kisianni taanna oqaatigilaaginnarpara
aappaatigut avaanngugilaarakku oqartoqarmat assersuusiorluni illoqarfimmi
ataatsimi tassani timmisartorsuaq ajutuussagaluarpat, sumut taava
iliorassavagut? Tassa tamani timmisartorsuarni mittarfinni takisuuni
missinnaasunik sanasoqassappat, sinerissami sumiluunniit massakkut aamma
mittarfeqareeraluartuni, tamarmik pisariaqartitsisussaapput malitsigisaanik
kiffartuussinermut atortussanik aningaasartuuteqarnissap pinngitsuussanngilaq
taanna.
Aamma
inerisaanissaq, atlantikorlu aamma ikaarlugu allatigut containerinik
assartuinikkut umiarsuarnik aamma assartuinikkut pissutsit
qimerloortariaqarput ataqatigiissaakkamik pisoqassappat.
Ussernartorsiornaraluarpoq,
kisianni 10 min. atorsinnaasakka atussanngilakka, isumaqarpunga
oqalliseqqinnissamut periarfissat maannakkut annertuut, kisianni siunnerfik
aamma sunarpiaassanersoq tamatta arlaatigut nalornissuteqarfigivarput,
taamaakkami sivitsorsaaqqinnanga tassunga killippara.
Qujanaq.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Ole Lynge
annertuumik qutsavigaara 10 minuttinik atuiumanngimmat, qujanaqaa. Taava
tulliulluni oqaaseqassaq Tommy Marø partiimi oqaaseqartitap avataatigut.
Taavalu tulliuppoq Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu
Naalakkersuisoq.
Tommy Marø,
Siumut.
Qujanaq.
Naatsorsuutiginngikkaluarakku aamma uanga maannga oqaluttarfimmut qaqillunga
isummannik annitsinissara, kisianni oqallinnerup allamut sangujartornerata
pisariaqalersissimavaa oqaaseqartariaqalernera.
Tassa
siullermik oqaatigissavara naatsorsuutigisimanngikkaluarakku Inatsisartuni
ilaasortat maani oqallittarfik atorlugu oqallinnerminni ajunngitsumik
siunnerfeqartumik aallarteriarlutik, taava kujataani mittarfiit
pineqalerneratigut taava Narsarsuup mittarfiata qitiutinneqaannarnissaa
taakkartormassuk.
Uani
eqqaamasariaqarparput oqallinnitsinni aamma Inatsisartut soqutigisariaqagaat
tassaasariaqarmat innuttaasut aammalu inuit angallassassat taakkua
qitiutilluinnarlugit maani sulisarnissarput. Maani ilisimatoorsuartut
immaqaluunniit ilisimasalissuartut aammalu misilittagalittut maani
oqalunnitsinni arlallit taamak pissusilersorlutik oqalunneranni, tassa
taannaavoq uanga ajuusaarutigisara, inuk qitiutilluinnarlugu maani
sulinissarput pingaaruteqarmat. Kina oqarpa Narsarsuaq qaqugorsuarmut
piviuaannassasoq. Narsarsuaq pilersinneqarnikuuvoq nalinginnaasumik inuit
angallanneranni qitiusussatut. Narsarsuaq pilersinneqarnikuuvoq
sorsunnersuarmi atatillugu Amerikarmiut taamani sanammassuk, maannakkullu
nutarterlugu allatigullu pisariaqartitsinera tamatta ilisimavarput aamma
Naalakkersuinikkut suliallit ilisimavaat.
Kikkut
Narsarsuarminngaanniit allamut sinerissamut toqqaannartumik
ingerlasussaagamik, sullitat angalasussallu tamarmik Narsarminnganniit,
Qaqortuminngaanniit, Nanortalimminngaanniillu ingerlaqqitussaapput tamarmik.
Taakkulu eqqarsaatigiinnarlugit Narsarsuarmut aqqusaartarnerinnarminnut
Qaqortormiut uanga assersuutigissagukkit, nalinginnaasumik angallanneq
eqqarsaatigalugu siumut utimullu Narsarsuarmut aqqusaarnerinnarminni 1.800
kr.-inut aningaasartuuteqaqqaartussaapput sinerissamut ingerlaqqissagunik.
Tassa taanna
pilliutiginiarneqarpa innuttaasunut nutaamik periuseqarluni
aaqqiiniarnerminngaanniit, tassa taanna Inatsisartunut uanga ilissinnut
apeqqutigisassara.
Qujanaq.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Tommy Marø
qutsavigaarput. Maannakkut oqaaseqassaq Jørgen Wæver-Johansen, tulliussaaq
Per Rosing-Petersen, pingajussaaniilerami naatsuararsuarmik.
Jørgen Wæver-Johansen:
Ineqarnermut, Attaveqarnermut Pilersuinermullu Naalakkersuisoq, Siumut.
Naatsorsuutiginngilara
takisuulioqqinnissara, kisianni naatsumik oqaaseqarfigilaarusuppakka
saqqummiunneqartut ilaat.
Siullermik
ilumoorpoq soorunami mittarfeqarfiit ilaasa timmisartunik mikinerinnarnik
miffigineqarsinnaasunngorlugit aalajangiiffigineqarpata, taava
sulisorisatigut sipaarniartoqarsinnaammat. Tamannalu misissortissimavarput,
millionilikkaat qulikkaat sipaarneqarsinnaanngillat, nutaat tamarmik taamatut
timmisartunut minnerinnarnut miffigineqarsinnaasunngorlugit aaqqinneqassapata,
taava sipaarutigineqarsinnaasut 9,7 mio.kr.-iuvoq taava skattitigut
annaasassat, sulisorisat tassani aamma eqqarsaatigalugit taakkua 3,5 mio.kr.
missaaniipput.
Tassa
mittarfiit nutaat tamarmik timmisartunik minnerinnarnik
tikiffigineqarsinnaanissaat aaqqissuunneqassappat. Soorunami
nutarterisoqarsinnaavoq oqarlunilu tassa mittarfiit uku taamaallaat
timmisartunik minnerinnarnik tikiffigineqartalissapput, kisianni
akulikinnerusumik. Kisianni taassuma tassa pisariaqartissavaa pinngitsoorani
taava taamatut aallartitserusuttut piumasaqaatigissavaat qularnanngitsumik
imaattorusullutik - kisimiillutik tassunga timmisartuussisarusullutik.
Taanna nalilerneqarsinnaavoq.
Aamma
nalilerneqarsinnaasut ilaat ullumikkut suliaq taaneqarsimanngitsoq tassaavoq
soormi mittarfiit pioreersut tamaasa kommunimut pigisassanngorlugit
tunniunneqarpata. Taava kommunip nammineq kiffartuussineq qanoq ittoq
tunniukkumanerlugu aalajangersinnaavoq. Taanna aamma nalilerneqarsinnaavoq.
Narsarsuarmut
tunngatillugu timmisartorsuup 14-eriarluni aggernerani 7-riarluni
kinguaattoorsimanera oqaatigaara, imaanngitsoq tikinngitsoortoq, kisianni
kinguaattoornertalimmik tikippoq - ataasiaannarluni eqqaamanerlunngikkukku
tikinngitsoorpoq, imaluunniit ulloq ataaseq sinnerlugu kinguaattoorpoq.
Uani
millionit 100-likkaat taagakkit, tassani tunngavigaakka taanna nalunaarusiaq
suliaritissimasarput, tassami misissorneqarnikuupput ukiuni 25-ni
tulliuttuni Narsarsuarmi iluarsagassat ataatsimut katillugit qanoq
naleqarnersut. Tassanilu nalunaarusiami missingersuusiorneqarsimapput ukiut
25-t tulliuttut ingerlanerini Narsarsuaq ataatsimut isigalugu, tassa
mittarfittaannaanngitsoq kisianni aamma illutai allat taakkua
iluarsaanneqarnissaminnut 191 mio.kr.-inik pisariaqartitsippunngooq, tassa
ulluinnarni suliaqartut tamakkuninnga naliliinerat. Taamaattumik taanna aamma
eqqaamasassaavoq.
Ukua
timmisartut annerumaat massakkut eqqartorneqartut DASH-7 ilaatigut
taartissaatut 70-80-inik ilaasoqarsinnaasut tassa 72-inik ilaasoqarsinnasut,
tassani ilaatigut pineqarput. Taakkua tassa takorloorneqanngilaq mittarfinnut
tamanut atorneqarnissaat, kisiannili inuit angallaffigiunerpaasaannut, tassa
Ilulissanut, Nuummut kujataanullu taavalu Kangerlussuarmut. Taamaattumik
angisoorsuit tallimanik pisiniartoqanngilaq, kisianni ataaseq immaqaluunniit
marluk, taakkua aallaaviupput.
Timmisartunik
minnernik aamma atorneqarsinnaasut nunatsinnilu ukiuni arlalinni
atorneqartareersut
Don-Air-it taakkua taaneqaraluarput, kisianni saniatigut aamma Twinn Otterit
taaneqarsinnaapput aamma nunatsinnut naleqqulluinnartutut aammalu
sumiiffinni minnerusunut taaneqarsinnaapput.
Godmand
Rasmussenip oqaatigivaa qatsulluinnarlugu uninngasutut innerput,
ingerlaqqittariaqarnerpullu. Isumaqarpunga oqallinnerup ualeq manna
takutikkaa Inatsisartut kissaatigigaat uninngaannarunnaarluta
aalajangiiffigineqarsinnaasumut ukiamut takusaqarusuppugut, taannalu
isumaqatigiissutigalugu ini manna - ualeq manna qimakkumaarparput imaluunniit
oqaluuserisassaq manna taavalu taanna tunngavigalugu suliassap
ingerlateqqinneqarnissaa taanna suliarineqassalluni.
Aamma Ole
Lyngeimut tunngatillugu tassa timmisartut suut eqqarsaatigineqarnersut
taamaalillunga erseqqissaateqarfigaakka.
Qujavunga
isumassarsiarpassuarnik aamma ukiaru suut sunik nalunaarusiaq pinngitsooranik
imaqartariaqarnerannik Inatsisartuniit Naalakkersuisut tungaanut
oqariartuuteqarnissat pillugit.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Jørgen Wæver-Johansenimut qujavugut. Taavalu maannakkut oqaaseqassaaq Per Rosing- Petersen pingajussaaniilerami naatsuaraararsuarmik. Tullerissavaalu Lars Sørensen.
Per
Rosing-Petersen, Siumut.
Siullermik
Naalakkersuisup ilassutaanut qujarusuppunga, tassunga atatillugu.
Taava
nalinginnaasumik Narsarsuarmi regularitet 72%-iusarpoq misissuisimanerup aamma
taanna takutippaa, aamma unaana apuukkusulaarlugu ilaatigut
eqqartorneqarnikuunngimmat, periarfissat assigiinngitsut taakkartornerani
aamma soqutiginaateqarsinnaavoq qaatsiartaatit misissuiffigineqarnissaat
piffinni assigiinngitsuni, soorlu immaqa Qeqertarsuup Tunuaniluunniit
eqqarsaatersuutigineqarsinnaavoq. Aamma soqutiginartutut isigaara assersuut
taanna taakkartukkat Island-iminngaanniit qanoq qeritinneqanngitsut
aalisakkat tunisassiarisarsimasaat, ukiumut 13.000 ton angullugu massakkut
avammut tunisassiarineqartalersimanera, tassuunaana 1990-ikkut
aallartilaarneranni saqqummiukkakku eqqaamavara taamanikkut Royal Arctic Linep
pisortarisimasaata illaruaatigalunga tamakkua assigiinngitsut
piviusorsiorpalaanngitsutut eqqaammagit.
Taavalu
naggataarutaasumik una eqqaalaarusuppara massakkut akunnerit pingasut missaani
angallannermut oqallinnitsinni ilaatigut nunatta isorartunerujussua,
akisunerujussua, tamakkorpassuillu eqqartortillugit ullaaq una danmarkip
aviisiata ilaata saqqummiussaa, Jyllands Posten-ip tassa piginneqatigiiffik
tuluit nunaaniittoq, Rayan Air taakkua ilaatigut misissugarimmassuk qanoq
akeqanngitsumik siunissami angalasoqartalersinnaanera silaannakkut - ila
tupinnaraluassusaa.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Per
Rosing-Petersenimut qujavugut. Maanakkut oqaaseqassaaq Lars Sørensen, Inuit
Ataqatigiit, partiimi oqaaseqartup avataatigut. Kiisalu naggataamik
oqaaseqassaaq tulliulluni Otto Steenholdt pingajussaaniilerami
naatsuararsuarmik.
Lars Sørensen,
Inuit Ataqatigiit.
Siullermik
Godmand Rasmusseni oqarneratuut oqassuunga oqallinnerit immaqa annertuavallaat
pilerpagut Inatsisartuni angallannikkut tunngasunik. Aamma Naalakkersuisut
siorna upernaakkut oqallippugut angallannermut tunngasunik, ukiarmi
angallannermik tunngasunik eqqartuivugut aamma massakkut oqaatsit taakkorpiaat
ataasiinnarmilluunniit nutaartaqanngitsut aamma saqqummiunneqaqqipput.
Qularnanngitsumillu
immaqa Naalakkersuisut silaannakkut angallannermi sangujoraarluni
ingerlaniarnerat taanna ajornartorsiutaavoq. Tassa suliat aammalu suliassat
ilaai naammatsinneqanngitsut allanik sinnattuaqilluni
eqqartuisitsisaqattaarnera aammalu isumasiuisaqattaarnera isumaqarpunga taanna
sanngeequtaasoq.
Massakkut
immikkoortinneqartariaqarput uanga isumaga malillugu, tassa inunnik
silaannakkut assartuineq taavalu aamma niuernikkut usinik assartuineq. Soorlu
imaatigut taamaaliortoqareernikuuvoq, tassa Umiaq Arctic Lineip
isumagisarivaa ilaasunik assartuineq, taavalu Royal Arctic Line-ip
isumagisaralugu niuernikkut assartuineq. Qularnanngitsumik aamma silaannakkut
taamaaliortoqartariaqarpoq, pissutigalugu maannakkut aaqqissuussisimaneq uanga
upperinngisaannarakku - oqartoqartarnera uunga akilersinnaanngilaq - uunga
akilersinnaanngilaq. Taamatut eqqartuiuartilluta taava aamma mittarfiit
qanorluunniit takitigisut qanorluunniit naatsigisut taakkua
eqqartortuassavagut, kisiannili massakkut pilerseriikkat atorluarnissaat
aallaavigissagutsigu taava eqqartuisaqattaarsinnaanngilagut una matussooq -
una aggissanngilaq - taamaaliortoqartariaqanngilaq.
Narsarsuup
siunissaa oqallinnerit tamaviisa assigiinngitsutigut apeqquserneqartarpoq,
ilaasunik angallannermi Qaqortormiut amerlanerit tassunngarmata, kisianni
taava Narsarmiut Paamiormiullumi. Isumaqarpunga massakkut Tommy Marøkkut
politikkikkut eqqartuinerminni siunnerfigisariaqaraat aamma
siunnerfigereerpaat Qaqortoq Narsallu kommunea ataatsimut kattunneqassooq.
Narsarsuaq qitiusunngortinniarli, taava Qaqortumi mittarfiliortiterniarnerit
allallu eqqartorneqarneri taakkua unitsinneqarsinnaapput.
Tassa
imaappoq akilersinnaassuseq - akilersinnaanngissuserlu aallaavigalugit
eqqartuisoqartillugu qaquguluunniit aaqqiinavianngilagut. Ataatsimik
nalilersuinerit ingerlanneqartariaqarput, ataatsimik aamma oqallinnerit
siunnerfeqartariaqarput.
Uanga
upperinngilara soorlu Per Rosing-Petersenip oqaatigigaa timmisartunngooq
mikisunnguit atorlugit piffinnut taakkununnga ingerlaartinneqartassapput,
kisianni massakkut sinersorluni aallartittoqartarpoq angallannermi imaatigut.
Tassa Qaanaaminngaanniit Upernavimmut aqqut taanna atorlugu ingerlaartoqarpoq.
Massakkut
suna tamaat qarsuteqattaarlugu silaannakkut ingerlatsiniarnermi soorunami
taamatut aaqqissuussiniarneq taavalu oqartarluni imminunngooq
akilersinnaanngilaq. Soorunami taamatut aaqqissuussineq itsillugu
qaquguluunniit tamakkua iluarsiniarneqarnavianngillat.=
Uagut
Ilulissaninngaannit maannakkut tamaanngaratta illoqarfiit tamaasa
aqqusaaratsigit - nuanneq ingerlaarnerput. Imaallaat illoqarfiit
assigiinngitsut takuagut, kisianni peerneqarniartariaqartut tassaassooq
angallassinermi, assartuinermilu akitsuutip taassuma peerneqarnissaa.
Taamaakkami aamma nalilersuinerni assigiinngitsuni tamakkua pinngitsoornatik
isiginiarneqartariaqarput.
Taakkua
oqaatigilaarusuppakka, isumaqarama oqallinnerit annertuut
ingerlanneqareernikuusut aammalu nutaarsiassartaqanngitsut, kisiannili
neriuppunga Naalakkersuisut suleriaqqinnissaminni tamakkua aamma
nalilersorumaaraat.
Daniel
Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Lars
Sørensen qutsavigaarput. Taavalu Otto Steenholdt pingajussaaniilerami
naatsuararsuarmik.
Otto Steenholdt, attaviitsoq.
Tassa aamma uanga Tommy Marø paasilluarsinnaavara taamatut piumasaqarnini nalilersumisaarlugu imatut nalilerunarmagu soorluuna amerlanerussuteqartut kissaatigivallaanngikkaat Qaqortumi taamatut sananeqarnissaa, naluara kisianni taamatut uanga nalilerpara, kisiannili maani aamma ataatsimeeqataasugut oqaloqataasugullu soorlu silatoorsuartut uatsinnut oqalunnianngitsukasaagaluarpugut, kisianni Inatsisartuni oqaaseqassagaanni allatut ajornaqaaq, isummanik itisiliinissaq pisariaqartarpoq.
Godmand Rasmussenimuna oqaasia aamma oqaatigilaassallugu. Soorunami timmisartorsuarmik Aasianni qanorluunniit unittoortoqassappat ullumikkut pissutsit atorsinnaanngillat, isumaqatigilluinnarpakkit, kisiannili aalajangertoqariarpat Aasianni allisaasoqassasoq taanna sioqquterujussuarllugu utaqqisarfikasik allerujussuarneqassaaq, taamaalillunilu utoqqaat illuani aamma qaleriiaaginnartoqarnissaa pinaveersaartinneqarluinnartussaalluni.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Otto Steenholdt qutsavigaarput. Allanik apeqqut pillugu oqaseqarumasoqanngimmat taamaalilluni Inatsisartuni oqallinneq naammassivoq.
.... tassa nappaavutit - akueraakkit immikkut naggasiileraluarnera pillugu.
Piaarnerusumik nappaasoqartarnissaa kissaatigaara. Naggataamillu taamaaliorlunga.
....kinaanerpoq oqaluttarfimmut qaqivoq:
Qujanaq periarfissikkamma. Uaniuna servicekontraktit assigiinngitsutigut taakkartorneqaqattaarnera ilutigalugu, taakkartorneqarmat ilaatigut ajortuinnarmik nipeqangajattumik taakkartorneqarlutik. Saqqummerneqartarneri aallaavigalugu. Ittoqqortoormiit soorlu aamma Islandimiut suleqatigalugit taamaaliorfigineqarsimasoq assersuusiorfigilaarusukkiga.
Tassa Ittoqqortoomiuni siornatigut Grønlandsfly angallasisarallarmat aki pavanerujorujussuarmiipput, taavalu Islandimiut suleqataalernerat ilutigalugu Danmarkimut angalasarneq, Europamut angalasarneq apparujorujussuarpoq. Ilaatigut 60-70% angullugu bilitsit apparujorujussuarsimapput, taavalu kingullermik saqqummiisoqaqqimmat tassuunatigut Grønlandsfly, Iceland Air-ilu unammeqatigiiinnerat ilutigalugu saqqummiunneqartut aallaavigalugit trekantflyvning-imik taaneqartartoq: Kulusuk, Nerlerit Inaat, Islandilu aallaavigalugu Grønlandsfly peqatigalugu neqeroornermi Air Icelandiri ajugaarujussuarpoq.
Aammalu tassani ilutigalugu akit apparujussuartinneqaqqipput, kisiannili ajoraluartumik taassuma kingunerisaanik pisoqarpoq, Grønlandsflyp Kulusuk tungaanut, Kulusukkooqqaartalersussaasugut, Kulusummiunut, Illoqqortoormiunut naatsumik oqaatigalugu illoqarfiit tunumiittut tamarmik akitigut qaffaaffigerujussuarneqarput, ilaatigut 65-70%-imik annertuseriarlutik.
Taavalu taanna annertuseriarneq kisimi ajornartorsiutaanngilaq, kisianni aamma ajornartorsiuterujussuit angallannikkut allat saqqummerarneqarput, tassalu Grønlandsfly ajoraluartumik Iceland Airirimik suleqateqarnera assigiinngitsutigut ajorseriaataasumik ajorsaarisutut isikkoqartumik allaat pissusilersorfigineqartarluni. Soorlu ilaatigut assersuutigisinnaavara Ittoqqortoomiiniit ilaasut Kulusummi mittussanngortut, 15-20 minuttiinnanngortut minnissamut Grønlandsfly timmisartorluni kitaanut Kangerlussuarmut aallarsimavoq. Tassani paasiniaanermi erseqqilluinnartumik oqariartuutigineqarpoq Iceland Airigooq nammineq angallassinera Grønlandsflyip akisussaaffiginngilaa, nammineq nalunaaquttat inissereersimasut malittussaagamigik.
Ilaatigut Grønlandsfly taamatut assigiinngitsutigut suleqateqarniarnermini akunnattoorfigisartagaai ilutigalugu neriuppunga aamma Naalakkersuisup arlaatigut ukiamut saqqummiinissaminut qanoq kontraktiliortoqarnerani aamma qulakkeerniassagaa, siunissami selskabet assigiinngitsut imminnut suleqatigiittussanngortarneri taamatut pitsaanerusumik aaqqinneqarnissaa qulakkiillaqqullugu.
Tassanimi eqqorneqartarput ilaasut, kiffartuunneqartut tassalu taakku akiliisuusut naak qitiusumiit taamatut taperneqarluni ingerlanneqaraluarlutik, kisianni taava piumasaqaatitaqarneri killeqartarmata ilaasut annertuumik eqqugaavallaartaqimmata.
Aamma mittarfiliortitsilernissat ilaatigut soorunami kaputartuunneqarmata tupiginngilakka, aamma nuannaarutigaara Naalakkersuisup oqariartuutigimmagu akilersinnaasut periarfissinneqassasut. Naalakkersuisut marlussuit Ittoqqortoormiuninngaanniit ersarilluinnartumik toqqammavilersuilluta Ittoqqortoormiut mittarfiat nuunneqarnissaa saqqummiuttarnikuuvarput, kisiannilu maannakkut Naalakkersuisup oqariartuutaa naapertorlugu inuiaqatigiinni siunissami sipaarutissanngorlugu nuunneqarsinnaanngitsoq Ittoqqortoormiut mittarfiup nipeqartumik ilaatigut saqqummiummagu, tassuunatigut kisitsisit ersarissut soorunami sipaarutaasinnaanerat uppernarsartakkat taakku saqqummiunnerat ilutigalugit.
Taamaattumik taamatut inuiaqatigiit sipaarutaasinnaasumik aaqqiisoqaannarani aamma angallannikkut sumiiffimmi tassani eqqartorneqartumi, ilaasut angallassinerat, nioqqutissanik pilersuineq aamma aaqqiissutaasinnaammat.
Taava naggataatigut oqaatigissavara nunatsinni angallassineq SLV qallunaat nunaaninngaanniit
piumasaqaataa naapertorlugu, nunatsinni timmisartuussineq ingerlapparput. Millionæritut suna tamaat limousiniusariaqartutut ingerlapparput.
Tunumiipput grusbanet arlallit, allaat nunatsinni mittarfiit annersaat Station Nordimiippoq, Boeing 747-t allarpassuillu timmisartut aasakkut meqattaartarput, tassanilu sulisut beredskabet assigiinngitsut killeqartinneqarput. Taavalu Mestersvigi sakkutooqarfittut maannakkut ingerlagaluartoq, tassani sulisut marluupput. Ullut tamaavissa ilaannikkut ullormut arlaleriarlutik timmisartunik miffigineqaqattaarlutik pisarput. Ilaatigut takornariarpassuarnik ilaasoqarlutik taamak utikajaartarlutik.
Tassa taamaattumik Pilup takusimasaai aamma nunatsinni atuukkaluarput, kisianni ilaannakusoortumik. Taamaattumik aamma Naalakkersuisut suleqqinnermini neriuppunga nunat sanilerisagut Islandimiut, Canadamiut avatangiisiminni naleqqussarlutik aaqqissuussimanerat aamma qissimigaartarumaraat.
Daniel Skifte, Inatsisartut Siulittaasuat, Atassut.
Taamaalilluta oqaluttumut kingullermut qujavugut. Allanik oqaaseqarumasoqanngilaq immik-koortoq 73 pillugu.
Taamaalillutalu apeqquteqaat aallaavigalugu Inatsisartuni oqallinneq tassunga killippoq.
Maluginiarpara Naalakkersuisut ukiamut nassuiaateqarnissaminnut apeqqut pillugu neqerooruteqarmata tamanna tusaatissatut tigussavarput.